Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania wydrazonych elementów, zwlaszcza odpornych na cisnie¬ nie butelek i formowania ich przez rozdmuchiwanie.Znane sa sposoby wytwarzania wydrazonych elementów przez wtryskiwanie materialu termoplastycznego przez dysze wtryskowa do formy wstepnej ze rdzeniem. W pólwyrobie wytwarza sie nastepnie okreslony roz¬ klad temperatury, po czym nastepuje rozdmuchiwanie pólwyrobu do ksztaltu koncowego.Wykonane z materialu termoplastycznego, na przyklad z polichlorku winylu, pólwyroby, podlegaja na¬ stepnie róznym rodzajom obróbki w celu uzyskania produktu koncowego. Produkcja pólwyrobów moze odby¬ wac sie oddzielnie od ich dalszej obróbki ewentualnie tez dalsza obróbka moze odbywac sie natychmiast po wytworzeniu pólwyrobów, poniewaz przygotowanie pólwyrobu do rozdmuchiwania wymaga bardzo niewielu etapów przygotowawczych.Znany sposób produkcji odbywa sie zwykle wjednym urzadzeniu, zawierajacym znana wtryskarke przy wprowadzeniu rdzenia do formy wstepnej, zapewniajacego wydrazony ksztalt pólwyrobu. Wytworzony pólwyrób przechodzi do jednego lub wiecej stanowisk posrednich, gdzie przed stanowiskiem rozdmuchiwania odbywa sie wytwarzanie w pólwyrobie wymaganego rozkladu temperatury.Z opisu patentowego RFN nr 2038536 znane jest stosowanie chlodzenia w formie rozdmuchanych przed¬ miotów wydrazonych z tworzywa sztucznego. Proces rozdmuchiwania prowadzi sie wjednym etapie, w którym pólwyroby z polipropylenu wydmuchuje sie do ksztaltu koncowego w tej samej temperaturze, w której wytwa¬ rza sie pólwyrób, a nastepnie raptownie oziebia sie te przedmioty w formie do wydmuchiwania.Natomiast w rozwiazaniu znanym z opisu patentowego RFN nr 2057298 stosuje sie nagrzewanie wtórne pólwyrobów do temperatury rozdmuchiwania, przez przemieszczanie ich poprzez tunel grzewczy. W tunelu rozmieszczone sa grzejniki promiennikowe, zestawione w grupy, dobierane wedlug rozmiarów pólwyrobów, przy czym pólwyroby te ogrzewa sie równomiernie wskutek czego nie mozna uzyskac w pólwyrobie zadanego roz¬ kladu temperatury.94126 3 Przedmiot wynalazku jest przedstawiony w przykladzie wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedsta¬ wia schematycznie przekrój urzadzenia, fig. 2 - przekrój urzadzenia w widoku z boku o innym wykonaniu, fig. 3 - przekrój podluzny przez forme posrednia, fig. 4 - przekrój podluzny urzadzenia o innym wykonaniu i fig. 5 - wykres ilustrujacy sposób wytwarzania elementów wedlug niniejszego Wynalazku.Zgodnie z fig. 1, przedstawiono obrotowa obsade 1 z wystajacymi na niej promieniowo rdzeniami 2, 3, 4 i 5. Obsada 1 obraca sie skokami w kierunku, wskazanym strzalka A. Wedlug fig. l, rdzen 2 znajduje sie w polozeniu odpowiadajacym wtryskowi a wokól niego znajduje sie wtryskowa forma 6. Forma 6 wspólpracuje z dysza 7 wtryskarki wyposazonej w slimak 8, wciskajacy material do formy.Rdzen 3 znajduje sie w pierwszym polozeniu regulacji temperatury i jest zamkniety w pierwszej posredniej formie 9, a rdzen 4 znajduje sie w drugim polozeniu regulacji temperatury i jest zamkniety w drugiej posredniej formie 10. Wymiary wewnetrzne obu tych form sa wieksze od wymiarów pólwyrobu przy czym druga forma posrednia jeit wieksza od pierwszej lecz mniejsza od formy, w której nastepuje rozdmuchiwanie.Rdzen 5 znajduj* lif w polozeniu rozdmuchiwania i jest zamkniety w formie 11 o wewnetrznych ksztal¬ tach odpowiadajacych gotowemu wyrobowi. Podczas pracy urzadzenia, obsada rdzeni obraca sie skokami, wpro¬ wadzajac kazdy z rdzeni kolejno w rózne polozenia. Po wtrysku, pólwyrób z wtryskowej formy 6 jest wprowa¬ dzony do kolejnych form posrednich a w koncu do formy, gdzie nastepuje jego rozdmuchiwanie.Kazda z form 6, 9, 10 i 11 sklada sie z dwóch otwierajacych sie czesci co umozliwia zmiane polozenia rdzeni, zgodnie z ruchem obsady.Przewody 12 w obsadzie i rdzeniach umozliwiaja wprowadzenie powietrza do wnetrza pólwyrobów, w celu ich rozciagniecia w formach posrednich i koncowej. Wprowadzanie powietrza jest regulowane przez przystosowa¬ ne zawory.Po wtryskowym wykairfnhilpdlwyrobu z materialu o temperaturze w zakresie termoplastycznosci tego materialu, pólwyrób zaczyna stygnac. Przy odpowiednio obnizonej temperaturze powierzchni zewnetrznej pólwyrób zostaje wyjety % formy wtryskowej i przeniesiony do pierwszej formy posredniej. Rozklad temperatur w pólwyrobie rózni sie od optymalnego, lecz mimo to moze on ulegac bez trudu czesciowemu rozciaganiu w celu zetkniecia sie ze scianami formy posredniej. Temperatury róznych miejsc sciany formy posredniej sa dobrane tak, aby zblizyc rozklad temperatur w pólwyrobie do optymalnego. Grubsze miejsca pólwyrobu wyma¬ gaja wiekszej wymiany ciepla gdyz zawieraja go wiecej, niz miejsca ciensze.Po zmniejszeniu cisnienia w pólwyrobie nastepuje jege przeniesienie do drugiej formy posredniej. Rozklad temperatur jest tu blizszy optymalnemu i pólwyrób moze byc rozciagniety w znacznym stopniu bez ryzyka jego uszkodzenia az do zetkniecia sie ze scianami drugiej formy posredniej. Temperatura tych scian jest dobrana tak, aby uzyskac optymalny rozklad temperatury w pólwyrobie. Poniewaz rozklad ten byl czesciowo juz okreslony w pierwszej formie posredniej, to wymiana ciepla moze byc mniejsza i róznice temperatur scian formy i optymal¬ nych, ze wzgledu na rozklad temperatur, temperatur scian pólwyrobu moga byc odpowiednio mniejsze.Zmiany czasu przebywania w formie posredniej maja maly lub prawie zaden wplyw na rozklad temperatur w rozdmuchiwanych kolejno pólwyrobach. Rozdmuchiwanie niewiele zalezy od utrzymania stalych czasów trwania cyklu, a w dowolnym punkcie pólwyrobu mozna uzyskac jednakowe temperatury na calej grubosci materialu.Rozdmuchiwanie pólwyrobów w formach posrednich umozliwia z jednej strony uzyskanie optymalnego rozkladu temperatur dzieki zwiekszeniu powierzchni pólwyrobu stykajacej sie ze scianami form, z drugiej stro¬ ny, zapewnia jednakowa temperature na calej grubosci materialu dzieki pocienianiu scian podczas rozszerzania pólwyrobu. Pólwyrób jest nastepnie przenoszony do formy, w której zostaje rozdmuchiwany do koncowego ksztaltu i ochlodzimy w celujego utwardzenia przed wyjeciem z formy.Na figurze 5 przedstawiono typowy przebieg zaleznosci temperatury od czasu, podczas wytwarzania wydrazonych artykulów z polichlorku winylu sposobem wedlug niniejszego wynalazku. Litera E oznaczono zakres temperatur termoplastycznosci, a ponad nim znajduje sie oznaczony strzalka P zakres termoplastyczny.Pólwyrób jest wykonywany sposobem wtrysku w czasie t0 w zakresie temperatur termoplastycznosci, po czym pólwyrób natychmiast zaczyna stygnac. W czasie tr pólwyrób zostaje wprowadzony do regulujacej temperature formy posredniej, przy czym temperatura róznych czesci pólwyrobu znajduje sie ponizej lub powyzej optymaU nej temperatury, wymaganej dla rozdmuchiwania.Podczas okresu regulacji temperatury ustalonej miedzy czasami' ti i t2 nastepuje podnoszenie temperatury jednych czesci a obnizanie temperatury drugich czesci. Zakreskowane pole na fig. 5 przedstawia zmiany tempera¬ tur w pólwyrobach w czasie ti i t2 w celu uzyskania ich wymaganego rozkladu.Na figurze 2 przedstawiono inne urzadzenie do wykonywania sposobu wedlug niniejszego wynalazku.Urzadzenie zawiera loze 13 o ksztalcie litery „IT, wyposazone w stale prowadnice 14 z prawej i lewej strony.94126 Rozklad temperatury w pólwyrobie zalezy od szeregu czynników na przyklad od temperatury wtryskiwa¬ nego do formy wstepnej materialu oraz od temperatury otoczenia. W produkcji seryjnej prowadzi to do znacz¬ nych zmian rozkladu temperatury, powodujacych wzrost odpadu. Temperaturyposzczególnych czesci pólwyro¬ bu wykonywanego wtryskowo po przejsciu przez nastepne etapy obróbki termicznej sa rózne tworzac okreslony rozklad temperatur. Poszczególne czesci pólwyrobu wymagaja do rozdmuchiwania róznych temperatur, zaleznie od ich ksztaltu i rozmiarów. Gdy temperatury wszystkich czesci pólwyrobu uzyskuja wartosci optymalne dla procesu, pólwyrób uzyskuje optymalny rozklad temperatury.Przedmiotem niniejszego wynalazku jest sposób uzyskania optymalnego rozkladu temperatur w seryjnie wytwarzanych pólwyrobach.Istota niniejszego wynalazku polega na sposobie wytwarzania wydrazonych elementów z materialu termo¬ plastycznego oraz na uformowaniu wydrazonego pólwyrobu przez wtrysk materialu, chlodzenia pólwyrobu, do uzyskania przez material stanu plastycznego, wprowadzaniu pólwyrobu do formy posredniej i czesciowym roz¬ ciagnieciu go przy pomocy wewnetrznego cisnienia, az do jego zetkniecia sie ze sciankami formy posredniej.Miedzy sciankami formy a rozciagnietym pólwyrobem wytwarza sie rózne dla róznych miejsc warunki wymiany ciepla w celu uzyskania optymalnego rozkladu temperatury w pólwyrobie, po czym nastepuje rozdmuchiwanie pólwyrobu do ksztaltu koncowego i ochlodzenie w celu zestalenia materialu.Wytwarzanie rozkladu temperatury bliskiego optymalnemu odbywa sie dla wszystkich nastepujacych po sobie pólwyrobów. Pólwyrób nie moze ochlodzic sie do temperatury pokojowej przed doborem w nim tempera¬ tur do rozkladu, wymaganego przez proces rozdmuchiwania, co zapewnia jednorodnosc wchodzacych do posred¬ niej formy pólwyrobów znacznie lepsza niz w przypadku, gdyby byly one podgrzewane do temperatury plas¬ tycznosci od temperatury pokojowej. Ustanawianie rozkladu temperatury odbywa sie wewnatrz formy posred¬ niej, której temperatura moze byc bardzo dokladnie regulowana w czasie znajdowania sie w niej pólwyrobu.Z tych samych powodów minimalny jest wplyw temperatury otoczenia.Rozciaganie pólwyrobu pod cisnieniem wewnatrz formy zapewnia jego dobry i staly styk z wymieniajacy¬ mi cieplo sciankami formy. Rozciaganie pólwyrobu zmniejsza grubosc jego scianek. Stopien rozciagniecia nie jest tak duzy, aby spowodowac niepozadane pocienienie wyrobu powodujace powstanie otworów i odpadów, lecz zapewnia szybsze ustalenie temperatury na calej grubosci materialu. Powoduje to skrócenie niezbednego do tego czasu oraz zmniejszenie róznicy temperatur miedzy pólwyrobem a forma przy niezmienionej wymianie ciepla. W ten sposób uzyskuje sie zmniejszenie ryzyka przegrzania lub nadmiernego chlodzenia pewnych czesci pólwyrobu, zwlaszcza stykajacej sie z forma jego zewnetrznej sciany.W produkcji wielkoseryjnej, czas wymagany do wytworzenia jednego elementu, powinien byc mozliwie krótki. W urzadzeniu wielopozycyjnym o czasie tym decyduje najdluzszy czas obróbki na jednej z pozycji.Wynalazek niniejszy zapewnia ustalenie rozkladu temperatury w pólwyrobie podczas wiecej niz jednego etapu. Odbywa sie to przez czesciowe rozszerzanie pólwyrobu do styku ze sciankami wiecej niz jednej formy posredniej.Czas wymagany do regulacji temperatury pólwyrobu jest naogól wielokrotnie dluzszy od czasu niezbedne¬ go do wykonania pólwyrobu metoda wtryskowa lub czasu, wymaganego do jego rozdmuchiwania i ochlodzenia.Regulacja temperatury pólwyrobu w szeregu kolejnych etapów umozliwia redukcje czasu trwania cyklu do minimum.Kazda z form posrednich moze miec rózne zdolnosci wymiany ciepla. Pierwsza z tych form, moze zapew¬ niac duza róznice temperatur miedzy pólwyrobem a forma i temperatura wewnetrznej sciany pólwyrobu, co moze byc regulowane znacznie szybciej.Wielka róznica temperatur moze spowodowac zbytnie przegrzanie lub ochlodzenie sciany pólwyrobu stykajacej sie ze sciana formy* lecz mozna to latwo skorygowac w nastepnych etapach obróbki termicznej w nastepnych formach posrednich. Dla uzyskania optymalnej temperatury w sciance pólwyrobu podczas najkrót¬ szego czasu, nalezy najpierw ustalic temperature powierzchni najbardziej oddalonej od sciany formy a nastepnie spowodowac, aby pózniejsze etapy na te temperature juz nie wplywaly.Podczas kazdego z etapów obróbki termicznej rozszerzenie pólwyrobu moze byc coraz wieksze, co umozli¬ wia doprowadzanie go kolejno coraz blizej do koncowego ksztaltu i rozmiarów gotowego wyrobu. Kazdy etap przybliza wiec do wymaganej wielkosci nie tylko rozklad temperatury, ale i ksztalt wyrobu.W pierwszym etapie rozklad temperatury w pólwyrobie znacznie rózni sie od optymalnego lecz nadmierne rozciagniecie pólwyrobu nie wystepuje dzieki ogólnie malemu stopniowi jego rozciagniecia. Gdy rozklad tempe¬ ratury zbliza sie do optymalnego, to nastepuje zwiekszenie stopnia rozciagniecia bez zniszczenia pólwyrobu.W chwilach miedzy kolejnymi etapami regulacji temperatury mozliwe jest zmniejszanie cisnienia wewnetrznego, umozliwiajace pólwyrobowi uzyskanie ksztaltu poczatkowego.4 94 126 Na kazdej z prowadnic 14 znajduje sie przesuwajacy sie po nich ruchem posuwisto zwrotnym w kierunku strzalki „B" ruchomy element 15; napedzany przez hydrauliczny cylinder 15a zasilany z linii 15b. Na elementach 15 znajduja sie nosne plyty 16 form. Na kazdej z plyt 16 znajduje sie przynajmniej jedna wtryskowa forma 17, posrednia forma 18 i forma do rozdmuchiwania. Z kazda z wtryskowych form 17 wspólpracuje wtryskowe urzadzenie 19, i wtryskowe urzadzenie z zasilajacym zbiornikiem 20.W dolnej czesci loza miedzy prowadnicami 14, znajduje sie obrotowe kolo 21, obracajace sie na osi 22. Na kole 21 znajduja sie rdzenie 23, ustawione równolegle do osi 22 obrotu kola.Wedlug figury 2, rdzenie 23 nie sa zamkniete w formach zainstalowanych na nosnej plycie 16, dzieki czemu kolo 21 moze byc ustawiane skokowo w poszczególne etapy cyklu roboczego. Kolo 21 jest polaczone przez silnik 21a z walkiem napedzajacym, zawierajacym kolo zebate wspólpracujace z uzebionym obwodem kola 21.' ; ;¦'""¦ ., Do regulacji temperatury rdzeni 23 przeznaczono czynnik dostarczany przez gietki przewód 24 do stalej czesci 25 rozdzielacza. Drugi element 26 rozdzielacza obraca sie razem t kolem 21. Czynnik wchodzi do wszystkich rdzeni z drugiego elementu 26 rozdzielacza przez gietki przewód 27.Czynnik regulujacy temperatury form posrednich jest doprowadzany gietkim przewodem 28 do tylnej czesci plyty nosnej form a przez przejscia w plycie do form posrednich. Wpodobny sposób wykonano powrót czynników regulujacych temperatury.Inny gietki przewód 29 jest dolaczony do tylnej czesci plyty nosnej form, doprowadzajac do rdzeni 23 powietrze, przeznaczone do rozszerzania pólwyrobów w formach posrednich i formie do rozdmuchiwania. Prze¬ wód 29 jest polaczony z dyszami 30 zainstalowanymi na plycie nosnej form i wspólpracujacymi z zaworami 31, gdy formy te zostaja umieszczone wokól rdzeni. Powietrze z zaworów 31 przechodzi przewodami 32 i przelotami w kole 21 do rdzeni.Na plytach nosnych jest zainstalowana przynajmniej jedna forma wtryskowa, forma posrednia i forma do rozdmuchiwania. Zaleznie od rozmiarów, ksztaltu i materialu produkowanych artykulów, na plycie nosnej mozna zainstalowac dalsze formy w celu uzyskania dalszych stanowisk regulacji temperatury lub umozliwienia wytwarzania jednoczesnie wiecej niz jednego wyrobu, badz po jednej stronie kola 21, badz tez po obu jego stronach. Ilosc form, rdzeni stanowisk wtrysku i stanowisk rozdmuchiwania, jak równiez ustawiania kola 21 moga ulegac zmianom zaleznie od produkowanych wyrobów.Na figurze 3 przedstawiono podluzny przekrój przez czesc urzadzenia z fig. 2. Kolo 21 z rdzeniem 23 obraca sie wokól osi 22. Rdzen 23 znajduje sie w formie 18 o regulowanej temperaturze, zainstalowanej na plycie 16. Forma 18 jest podzielona na strefy I, II, III, IV, V i VI, wykonane z róznych materialów o róznych wspólczynnikach przewodzenia ciepla. Na rdzeniu 23 widoczny jest pólwyrób 33 rozciagany nastepnie przez cisnienie wprowadzanego do wewnatrz powietrza, az do zetkniecia sie ze sciankami formy posredniej. Rózne materialy tych scianek powoduja rózne stopnie nagrzania lub chlodzenia pólwyrobu w strefach I do VI. Przeka¬ zywanie ciepla moze równiez zmieniac sie w wyniku zmian gladkosci wewnetrznych scian róznych materialów formy, zaleznie od temperatury. Forma moze byc nagrzewana lub chlodzona w dowolny sposób.Na figurze 4 przedstawiono inna konstrukcje formy posredniej, podzielonej na strefy VII, VIII, IX, X, Xl i XII. Strefy te sa wykonane z tych samych materialów lecz sa one podgrzewane do róznych temperatur cewkami 34 o róznej ilosci i zageszczeniu. Elementami grzejnymi moga byc kanaly dla czynnika grzewczego a temperatura czynnika w róznych strefach jest taka sama lub rózna w celu zwiekszenia róznic temperatur lub ich utrzymania w róznych strefach.Innym rozwiazaniem jest indukcyjne grzanie róznych stref. Mozliwe jest polaczenie konstrukcji z fig. 3 i fig. 4. PL PL PL PL