Przedmiotem wynalazku sa nowe srodki chwastobójcze, zawierajace jako substancje czynna estry benzofu- ranylu-5 oraz sposób wytwarzania substancji czynnych.Wiadomo, ze metanosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofuranylu-5 stosuje sie jako srodek chwastobójczy (opis patentowy RFN 1926 139), jednakze, dzialanie jego jest tylko nieznaczne.Stwierdzono, ze estry benzofuranylu-5 o wzorze ogólnymi, w którym R1 oznacza atom wodoru lub ewentualnie podstawiona atomem chlorowca, jak chloru, lub grupe alkoksylowa, jak metoksylowa, grupe alkilowa, jak metylowa, etylowa, propylowa, izopropylowa, lub butylowa, grupe alkenylowa, jak aIIilowa lub metyloallilowa, albo grupe alkinylowa, jak propargilowa lub butynylowa, a R2 oznacza grupe alkenylowa, jak allilowa lub metyloallilowa, lub grupe alkinylowa, jak propargilowa lub butynylowa, atom metalu, jak atom metalu alkalicznego i metalu ziem alkalicznych, np. atom sodu, potasu, magnezu lub litu, grupe alkilosulfonylo- wa, jak metylosu IfonyIowa grupa aminosulfonylowa lub grupa acylowa o wzorze ogólnym 2, w którym R4 oznacza ewentualnie podstawiona atomem chlorowca jak chloru, grupe alkoksylowa, jak metoksylowa, albo grupa alkilotio, jak timetylowa, grupe alkilowa, alkenylowa lub alkinylowa, grupe alkiloaminowa lub dwualkilo- aminowa, albo ewentualnie podstawiona atomem chlorowca grupe alkoksylowa, zas R3 oznacza atom wodoru, ewentualnie podstawiona atomem chlorowca, jak chloru, albo grupe alkoksylowa, jak metoksylowa, grupe alkilowa, alkenylowa lub alkinylowa, albo grupe acylowa o wzorze ogólnym 3, w którym R5 oznacaa ewentual¬ nie podstawiona atomem chlorowca, jak chloru, grupe alkoksylowa, jak metoksylowa albo grupe alkilotio, jak tiometylowa, grupe alkilowa, alkenylowa lub alkinylowa, grupe alkiloaminowa lub dwualkiloaminowa, albo ewentualnie podstawiona atomem chlorowca grupe alkoksylowa, wykazuja dobre dzialanie chwastobójcze, lepsze niz znane srodki chwastobójcze. Poza tym nowe substancje czynne posiadaja selektywnosc wobec roslin uzytkowych, na przyklad Gossypium hirsutum, Zea mays, Beta spp., niz metanosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3- dwumetylo-2-etoksybenzofuranylu-5.Wytwarzanie substancji czynnych srodka wedlug wynalazku prowadzi sie nastepujacymi sposobami: a) przez acylowanie aminosulfonianów benzofuranylu-5 wedlug ogólnego schematu 1, przy czym podstaw¬ niki R , R3 i R4 maja wyzej podane znaczenie, a X oznacza na przyklad atom chlorowca, jak chloru lub bromu,2 91954 albo grupe o wzorze ogólnym 4. Stosowane jako substancje wyjsciowe aminosulfoniany benzofuranylu-5 sa opisane. b) przez acylowanie aminosulfonianów 2-hydroksybenzofuranylu-5 wedlug ogólnego schematu 2, przy czym R1, R2 i R5 maja wyzej podane znaczenia, a X oznacza na przyklad atom chlorowca, jak chloru lub bromu, albo grupe o wzorze ogólnym 5. Stosowane jako substancje wyjsciowe pochodne benzofuranu wytwarza sie wedlug schematu 3, 4, 5 i 6.Reakcja przedstawiona schematem 3 jest znana z holenderskiego ogloszeniowego opisu patentowego 6 512 311, z Journal fur praktische Chemie, 4. Seria, tom 32, strona 144 (1966) i z opisu patentowego Stanów Zjednoczonych Ameryki 3 184 457.Reakcje przedstawione schematem 2, 3 i 4 sa objasnione nastepujacymi opisami doswiadczen: Doswiadczenie A. Wytwarzanie metyloaminosulfonianu 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-morfolinobenzo- furanylu-5.Do roztworu 48,8 czesci wagowych 2,3-dwuwodoro-3,3 i 27,3 czesci trójetyloaminy w 130 czesciach czterowodorofuranu dodaje sie podczas mieszania w temperaturze 0-5°C 36 czesci chlorku metyloamlnosulfonylu. Mieszanine reakcyjna miesza sie przez 1 godzine w temperatu¬ rze pokojowi], po ozym saczy. Przaiaoz zateza tle pod zmniejszonym ollnlenlam, i pozostalosc rozpuszcza w 2B0 ozesclioh metanolu. Po dodaniu 100 ozeiol wody I potraktowaniu roztworu weglem aktywnym zapoczatko¬ wuje sie krystalizacje przez oziebienia. Breje krystaliczna odsacza sie pod zmniejszonym cisnieniem, przemywa 50% wagowo wodnym metanolem i suszy pod zmniejszonym cisnieniem. Surowy produkt posiada temperature topnienia 125—128°C. Po przekrystalizowaniu próby z 80% metanolu otrzymuje sie czysty metyloaminosulfo- nian, 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-morfolinobenzofuranylu-5 o temperaturze topnienia 129—131°C.Doswiadczenie B. Wytwarzanie metyloaminosulfonianu 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-hydroksybenzo- furanylu-5.Do mieszaniny 133 czesci wody i 68 czesci stezonego kwasu solnego dodaje sie w temperaturze 80°C podczas mieszania odrazu 68 czesci metyloaminosulfonianu 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-morfolinobenzofu- ranylu-5. Otrzymana mieszanine ogrzewa sie izybko do temperatury 90-95°C i utrzymuje ja w tej temperaturze przez 2 minuty. Nastepnie roztwór reakcyjny oziecia sie natychmiast przez dodanie lodu. W celu przerobienia ekstrahuje sie roztwór reakcyjny eterem, roztwór eterowy przemywa dwa razy woda, suszy siarczanem magnezowym i zateza pod zmniejszonym cisnieniem. Zawiesista pozostalosc rozpuszcza sie w 100 czesciach eteru i po dodaniu 60 czesci n-heksanu i oziebieniu otrzymuje sie metyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3- dwumetylo-3-hydroksybenzofuranylu-5 o temperaturze topnienia 111—112°C. Zwiazek posiada wzór struktural¬ ny 6.Doswiadczenie C. Wytwarzanie metyloaminosulfonianu 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo*2-metoksybenzofu- ranylu-5.Roztwór 22,5 czesci metyloaminosulfonianu 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-hydroksybenzofuranylu-5 w 200 czesciach metanolu zadaje sie 4 kroplami stezonego kwasu siarkowego i nastepnie ogrzewa do wrzenia pod chlodnica zwrotna w ciagu 30 minut. W celu przerobienia mieszaniny reakcyjnej po oziecieniu zobojetnia sie ja trójetyloamina i nastepnie zateza do sucha pod zmniejszonym cisnieniem. Lepka pozostalosc traktuje sie mieszanina eteru i n-heksanu i tak otrzymuje sie metyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-meto- ksybenzofuranylu-5 w postaci krystalicznej o temperaturze topnienia 89-91 °C. Zwiazek posiada wzór struktural¬ ny 7.W przypadku, gdy w sposobie opisanym w punkcie a) lub b) R4 ewentualnie R5 oznacza grupe alkiloaminowa, jako srodek acylujacy stosuje sie izocyjanian, jak to przedstawia schemat 7 dla izocyjanianu metylu. c) przez reakcje aminosulfonianów benzofuranylu-5 z halogenkiem alkilosulfonylu lub aminosulfonylu.Schemat 8 przedstawia te reakcje w przypadku chlorku metylosulfonylu, przy czym R1 i R3 maja wyzej podane znaczenie, d) przez dzialanie wodorotlenków metali, zwlaszcza wodorotlenków metali alkalicznych lub metali ziem alkalicznych, na aminosulfoniany benzofuranylu-5, jak to jest na przyklad przedstawione schematem 9 w przy¬ padku wodorotlenku sodowego, przy czym R1 i R3 maja wyzej podane znaczenia, e) przez alkilowanie aminosulfonianów benzofuranylu-5 halogenkami alkenylu lub alkinylu w ten sposób, ze stosuje sie jako skladnik reakcji na przyklad sole wytworzone wedlug sposobu podanego w punkcie d).Schemat 10 przedstawia alkilowanie bromkiem allilu, przy czym R1 i R3 maja wyzej podane znaczenia.Nastepujace przyklady objasniaja blizej sposób wytwarzania wedlug wynalazku, nie ograniczajac jego zakresu.Przyklad I. Do roztworu 30,1 czesci wagowych metyloaminosulfonianu 2,3-dwuwodoro-3,3-dwume-91954 3 tylo-2-etoksybenzofuranylu-5 i 12 czesci wagowych trójetyloaminy w 90 czesciach wagowych eteru dodaje sie podczas mieszania w temperaturze 15-20°C 9 czesci wagowych chlorku acetylu. Po uplywie 1 godziny mieszanine reakcyjna wytrzasa sie trzy razy z woda. Eterowy roztwór suszy sie siarczanem magnezowym i zateza nastepnie pod zmniejszonym cisnieniem. Oleista pozostalosc zwiazku otrzymanego, N-metylokarbonylo-metylo- aminosulfonianu 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofuranylu-5, o n^5 = 1,5042 nie krystalizuje takze przy dluzszym staniu. Analiza, widmo w podczerwieni i widmo NMR wykazuja dobra zgodnosc z wzorem strukturalnym 8.W analogiczny sposób wytwarza sie nastepujace zwiazki: N-metylokarbonylo-metyloaminosulfonian 2,3-dwuwc N-metylokarbonylo-etyloaminosulfonian2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-metoksybenzofuranylu-5 N-etylokarbonylo-metyloaminosulfonian2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-metoksybenzofuranylu-5 N-etylokarbonylo-metyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofuranylu-5 N-chlorometylokarbonylo-metyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-metoksybenzofuranylu-5, n^5 :1,5195 N-chlorometylokarbonylo-metyloaminosulfonian2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofuranylu-5, n^5:1,5140 N-dwuchlorometylokarbonylo-metyloaminosulfonian-2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofuranylu-5, n^5:1,5165 N-chlorometylokarbonylo-etyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-metoksybenzofuranylu-5 N-metoksykarbonylo-metyloaminosulfonian 2f3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-metoksybenzofurany lu-5 N-etoksykarbonylo-metyloaminosulfonian 213-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-metoksybenzofuranylu-5 N-izopropoksykarbonylo-metyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-metoksybenzofuranylu-5 N-metoksykarbonylo-metyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofuranylu-5, n^5 :1,5000 N-etoksykarbonylo-metyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofuranylu-5, n^5:1,4945 N-izopropoksykarbonylo-metyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofuranylu-5, n^5:1,4880.Przyklad II. Do roztworu 28,7 czesci wagowych dwumetyloaminosulfonianu 2,3-dwuwodoro-3,3- dwumetylo-2-hydroksybenzofuranylu-5 i 14,1 czesci wagowych trójetyloaminy w 110 czesciach wagowych eteru dodaje sie podczas mieszania w temperaturze 8-12°C 10,3 czesci wagowych chlorku acetylu. Po przerobieniu mieszaniny reakcyjnej w sposób opisany w przykladzie I otrzymuje sie dwumetyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro- 3,3-dwumetylo-2-metylokarbonyloksybenzofuranylu-5 w postaci krystalicznej o temperaturze topnienia 67—68°C. Zwiazek ten posiada wzór strukturalny 9.W analogiczny sposób wytwarza sie ponizsze zwiazki: dwumetyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etylokarbonyloksybenzofuranylu-5, temperatura topnienia: 53—54°C dwumetyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-chlorometylokarbonyloksybenzofuranylu-5, temperatura topnienia: 87—88°C dwuetyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-chlorometylokarbonyloksybenzofurazylu-5, n^5 :1,5078 dwumetyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-dwuchlorometylokarbonyloksybenzofuranylu-5 dwuetyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-dwuchlorometylokarbonyloksybenzofurylu-5 dwumetyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3/3-dwumetylo-2-metoksykarbonyloksybenzofuranylu-5, temperatura topnienia: 101—102°C dwumetyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksykarbonyloksybenzofurany lu-5, temperatura topnienia: 84—85°C dwumetyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3#3-dwumetylo-2-izopropoksykarbonyloksybenzofuranylu-5 dwuetyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-metoksykarbonyloksybenzofuranylu-5, temperatura topnienia: 95—96°C dwumetyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksykarbonyloksybenzofuranylu-5 dwuetyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-izopropoksykarbonyloksybenzofuranylu-5.Przyklad III. Do roztworu 28,7 czesci wagowych dwumetyloaminosulfonianu 2,3-dwuwodoro-3 3- dwumetylo-2-hydroksybenzofuranylu w 90 czesciach wagowych czterowodorofuranu po dodaniu 1 czesci wago¬ wej trójetyloaminy dodaje sie 6,9 czesci wagowych izocyjanianu metylu w temperaturze pokojowej (20°C). Po lekkim podniesieniu temperatury pozostawia sie mieszanine reakcyjna na 24 godziny. W celu przerobienia jej usuwa sie rozpuszczalnik pod zmniejszonym cisnieniem, a pozostalosc przekrystalizowuje z eteru. Temperatura topnienia otrzymanego zwiazku 101—103°C. Zwiazek, dwumetyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumety- lo-2-metyloaminokarbonyloksybenzofuranylu-5, posiada wzór strukturalny 10.4 91954 W analiogiczny sposób wytwarza sie nastepujace zwiazki: dwumetyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etyloaminokarbonyloksybenzofuranylu-5, temperatura topnienia: 112—113°C dwumetyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwHmetylo-2-propyloaminokarbonyloksynemzofuranylu-5 dwumetyloaminosulfonian 2,3-dwuwcdoro-3,3-dwumetylo-2-izopropyloaminokarbonyloksybenzofuranylu-5, temperatura topnienia 107—109°C dwuetyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-metyloaminokarbonyloksybenzofuranylu-5, temperatura topnienia: 122—123°C dwuetyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etyloaminokarbonyloksybenzofurany lu-5, temperatura topnienia: 124— 125°C metyloaminosulfonian 2r3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-metyloaminokarbonyloksybenzofuranylu-5 metyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etyloaminokarbonyloksybenzofuranylu-5 metyloaminosulfonian 2,3-dwuwcrioro-3,3-dwumetylo-2-propyloaminokarbonyloksybenzofuranylu-5 metyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-izopropyloaminokarbonyloksybenzofuranylu-5.P r z y k*a d IV. Do roztworu 68 czesci wagowych metyloaminosulfonianu 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumety- lo-2-hydroksybenzofuranyki-5 i 66,5 czesci wagowych trójetyloaminy dodaje sie podczas mieszania w temperatu¬ rze 10°C 56 czesci wagowych bezwodnika kwasu octowego. Po staniu przez noc odsacza sie pod zmniejszonym cisnieniem wytracony produkt reakcji, nastepnie przemywa go zimnym eterem i woda, po czym suszy pod zmniejszonym cisnieniem w temperaturze 60°C. Temperatura topnienia 103—104°C. Otrzymany zwiazek, N-metylokarbonylo-metyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-metylokarbonyloksybenzofurany- lu-5, posiada wzór strukturalny 11.W analogiczny sposób wytwarza sie nastepujace zwiazki: N-chlorometylokarbonylo-metyloaminosulfonian-2,3-dwuwodoro-3#3-dwumetylo-2-chlorometylokarbonyloksy benzofuranylu-5 N-etylokarbonylo-metyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etylokarbonyloksybenzofuranylu-5 N-metylokarbonylo-etyloaminosulfonian2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-metylokarbonyloksybenzofuranylu-5.Przyklad V. Do roztworu 28,7 cze&i wagowych metyloaminosulfonianu 2,3-dwuwodoro-3,3-dwume- tylo 2-metoksybenzofuranylu-5 i 13,3 czesci wagowych trójetyloaminy w 130 czesciach wagowych dwuchloro- metanu dodaje sie w temperaturze —8 do —12°C roztwór 13,8 czesci wagowych chlorku metylosulfonylu w 30 czesciach wagowych dwuchlorometanu. Po uplywie 30 minut od zakonczenia reakcji mieszanine wytrzasa sie trzy razy z woda. Faze organiczna suszy sie siarczanem magnezowym i usuwa rozpuszczalnik pod zmniejszonym cisnieniem. Syropowata pozostalosc (n*5:1,5150) nie krystalizuje takze przy dluzszym staniu. Widmo w podczerwieni i NMR oraz analiza elementarna zgadzaja sie dobrze ze zwiazkiem N-metylosuIfonylo-metyloami- nosulfonianem 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-metoksybenzofuranylu-5 o wzorze strukturalnym 12.W analogiczny sposób wytwarza sie nastepujace zwiazki: N-metylosulfonylo-metyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofuranylu-5 N-etylosuIfonylo-metyloaminosuIfonian 2/3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-metoksybenzofuranylu-5 N-etylosulfonylo-metyloaminosulfonian 2/3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofuranylu-5.Przyklad VI. Dó roztworu 20,5 czesci wagowych metyloaminosulfonianu 2,3-dwuwodoro-3,3-dwu- metylo-2-etoksybenzofuranylu-5 w 70 czesciach wagowych czterowodorofuranu dodaje sie najpierw 0,5 czesci wagowej trójetyloaminy, a nastepnie 5,15 czesci wagowych izocyjanianu metylu, po czym pozostawia mieszani¬ ne na 48 godzin. W celu przerobienia jej odparowuje sie rozpuszczalnik pod zmniejszonym cisnieniem, pozostalosc przenosi do eteru i trzy razy traktuje woda. Faze organiczna suszy sie siarczanem magnezowym i po traktowaniu weglem aktywnym zateza pod zmniejszonym cisnieniem; n^5 :1,5085. Widmo w podczerwieni i NMR oraz analiza elementarna syropowatej pozostalosci zgadzaja sie dobrze ze zwiazkiem -N-metyloaminokar- bonylometyloaminosulfonianem 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofuranylu-5- o wzorze struktural¬ nym 13.W analogiczny sposób wytwarza sie nastepujace zwiazki: N-metyloaminokarbonylo-metyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-metoksybenzofuranylu-5 N-etyloaminokarbonylo-metyloaminosulfonian2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofuranylu-5 N-etyloaminokarbonylo-metyloaminosulfonian2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-metoksybenzofuranylu-5 Przyklad VII. Do zawiesiny 30,1 czesci wagowych metyloaminosulfonianu 2,3-dwuwodoro-3,3-dwu- metylo-2-etoksybenzofuranylu-5 w 55 czesciach wagowych wody dodaje sie roztwór 4 czesci wagowych wodorotlenku sodowego w 20 czesciach wagowych wody. Powstaje roztwór, z którego przez odparowanie wody pod zmniejszonym cisnieniem uzyskuje sie sól. Widmo w podczerwieni i NMR oraz analiza elementarna zgadzaja sie dobrze ze zwiazkiem — sola sodowa metyloaminosulfonianu 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofu- ranyku-5 — o wzorze strukturalnym 14.91 954 5 W analogiczny sposób wytwarza sie sole litowe, wzglednie sodowe, wzglednie potasowe zwiazków takich, jak: metyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-metoksybenzofuranylu-5 metyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzof uranylu-5 etyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-metoksybenzofuranylu-5 etyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofuranylu-5 Przyklad VIII. Do 46 czesci wagowych 50% wagowo wodnego roztworu soli sodowej metyloamino- sulfonianu 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofuranylu-5, wytworzonej w sposób opisany w przykla¬ dzie VII, dodaje sie podczas mieszania w temperaturze 20—23°C roztwór 8,5 czesci wagowych bromku propargilu w 20 czesciach wagowych acetonu. Obserwuje sie przy tym lekki wzrost temperatury do 29°C. W celu uzupelnienia reakcji miesza sie wciagu 6 godzin w temperaturze 35°C. Dla przerobienia mieszaniny reakcyjnej zadaje sie ja octanem etylu i nastepnie ekstrahuje trzy razy woda. Faze organiczna suszy sie siarczanem magnezowym i nastepnie zateza do sucha pod zmniejszonym cisnieniem; n^s : 1,5085. Widmo w podczerwieni i NMR oraz analiza elementarna syropowatej pozostalosci zgadzaja sie dobrze ze zwiazkiem — N-propargilo-mety- loaminosulfonianem 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofuranylu-5 o wzorze strukturalnym 15.W analogiczny sposób wytwarza sie nastepujace zwiazki: N-allilo-metylosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofuranylu-5, temperatura wrzenia: 137-1146°C/0,01 mm Hg, n^5 :1,5065 propargiloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofuranylu-5 alliloaminosu Ifonian 2,3-dwuwodoro-3/3-dwumetylo-2-etoksybenzof uranylu-5 propargiloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-metoksybenzofuranylu-5 alliloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-metoksybenzofuranylu-5 dwualliloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofuranylu-5.Substancje czynne wykazuja silne dzialanie chwastobójcze i w zwiazku z tym stosowac je mozna jako srodki do niszczenia chwastów wzglednie do zwalczania niepozadanej wegetacji. Dzialanie selektywne lub totalne zalezy calkowicie od zastosowanej ilosci substancji czynnej na jednostke powierzchni.Jako chwasty lub niepozadana wegetacje nalezy rozumiec wszystkie rosliny jednoliscienne i dwuliscienne, które wyrastaja w niepozadanych miejscach.Srodkami wedlug wynalazku mozna zwalczac na przyklad trawy, jak: Cynodon spp, Digitaria spp.Echinochloa spp. Setaria spp. Panicum spp. Alopecurus spp. Lolium spp. Sorghum spp. Agropyron spp. Phalaris spp. Apera spp. Dactylis spp. Avena spp. Bromus spp. Uniola spp. Poa spp. Leptochloa spp. Brachiaria spp.Eleusine spp. Cenchrus spp. Eragrostis spp. Pragmites sommunis i inne; Cyperaceas, jak Carex spp. Cyperus spp. Scirpus spp. i inne; chwasty dwuliscienne, jak Malvaceae, np. Abutilon theoprasti Sida spp. Malva spp. Hibiscus spp. i inne; Compostiae, jak Ambrosia spp. Lactuca spp. Senecio spp. Sonchus spp. Xanthium spp. Iva spp. Galinsoga spp. Taraxacum spp. Chrysanthemum spp. Bidens spp. Cirsium spp. Centaurea spp. Tussilago spp. Lapsana communis Tagetes spp. Erigeron spp. Anthemis spp. Matricaria spp. Artemisia spp. i inne; Convolvulaceae, jak Convolvulus spp. Impoea spp. Jaquemontia tamnifolia Cuscuta spp. i inne; Cruciferae, jak Barbarea vulgaris Brassica cpp. Capsella spp. Sisymbrium spp. Thlaspi spp. Sinapis arvensis Raphanus spp. Arabidopsis Thaliana Descurainia spp. Draba spp. Coronopus didymus Lepidium spp. i inne; Geraniaceae, jak Erodium spp. Ceranium spp. i inne; Portulacaceae, jak Portulaca spp. i inne; Primulaceae, jak Anagallis arvensis Lysimachia spp. i inne; Rubiaceae, jak Richardia spp. Galium spp. Dioda spp. Scrophulariaceae, jak Linaria spp. Veronica spp.Digitalis spp i inne; Solonaceae, jak Physalis spp. Solanum spp. Datura spp. Nicandra spp. i inne; Urticaceae, jak Urtica spp.Violaceae, jak Viola spp. i inne; Zygophyllaceae, jak Tribulusterrestis i inne; Euphorbiaceae, jak Mercurialis annua Euphorbia spp. Umbelliferae, jak Daucus carota Ammi majus Aethusa cynapium i inne; Commelinaeae Commelina spp. i inne; Labiatae, jak Lamium spp. Galeopsis spp. i inne; Leguminosae, jak Medicago spp. Trifolium spp. Vicia spp. Lathyrus spp. Sesbania exaltata Cassia spp. i inne;6 91 954 Plattaginaceae, jak Plantago spp. i inne; Polygonum spp. Rumex spp. Fagopyrum spp. i inne; Aizoaceae, jak Mollugo verticillata i inne; Amaranthaceae, jak Amaranthus spp. i inne; Boraginaceae, jak Amsinckia spp. Myostis spp. Lithospermum spp. Anchusa spp. i inne; Caryophyllaceae, jak Stellaria spp. Spergula spp. Saponaria spp. Scleranthus annuus Silene spp. Cerastium spp. Agrostemma githago i inne; Chenopodiaceae, jak Chenopodium spp. Kochia spp. Salsola Kali Atriplex spp. Manolepsis nuttallliana i inne; Lythraceae,jak Cuphea spp. i inne; Oxalidaceae, jak Oxalis spp. Ranunculaceae, jak Ranunculus spp. Delphinium spp. Adonis spp. i inne; Papaveraceae, jak Papaver spp. Fumaria officinalis i inne; Onagraceae, jak Jussiaea spp. i inne; Rosaceae, jak Alchemillia spp. Potentilla spp. i inne; Potamogetonaceae, jak Potamogeton spp. i inne; Najadaceae, jak Najas spp. i inne; Marsileaceae, jak Marsilea quadrifolia i inne; Polypod iaceas, jak Pteridium aguilinum Alismataceae, jak Alisma spp. Sagittaria sagittifolia i inne; Equisetaceae, jak Equisetaceae spp. i inne.Ilosci stosowanych srodków wedlug wynalazku zaleza glównie od rodzaju pozadanego efektu. Na ogól stosuje sie 0,1—15 lub wiecej, zwlaszcza 0,2—6 kg substancji czynnej na hektar.Srodki chwastobójcze wedlug wynalazku mozna stosowac w uprawach zbóz, jak Avena spp. Triticum spp.Hordeum spp. Secale spp. Saccharum officinarium Sorghum Zea mays Panicum miliaceum Oryza spp. i w uprawach roslin dwulisciennych, jak Cruciferae, np.. Brassica spp. Sinapsis spp. Raphanus spp. Lepidium spp.Composistae, np. Lactuca spp. Helianthus spp. Carthamus spp. Scorzonera spp.; Malvaceae, np. Gossypium hirsutum; Leguminosae, np. Medicago spp. Trifolium spp. Pisum spp. Phaseolus spp. Arachic spp. Glycine Max; Chenopodiacea, np. Beta vulgaris Spinacia spp., Solonaceae, np. Solanum spp. Nicotiania spp. Capsicum annuum; Linaceae, np. Linum spp. Umbelliferae, np. Petroselinum spp. Daucus carota Apium graveolens; Rosaceae, np.Fragaria; Cucurbitaceae, np. Cucumis spp. Cucurbita spp.; Liliaceae, np. Allium spp. Vitaceae, np. Vitis vinifera; Bromeliaceae, np. Ananas sativus.Srodki chwastobójcze wedlug wynalazku stosuje sie, na przyklad w postaci odpowiednich do bezposred¬ niego rozpylania roztworów, proszków, suspensji lub dyspersji, emulsji, dyspersji olejowych, past, srodków do opylania, srodków do posypywania lub granulatów przez opryskiwanie, rozpylanie mglawicowe, opylanie, posypywanie lub polewanie. Formy uzytkowe zaleza calkowicie od celu stosowania; w kazdym przypadku powinny one zapewniac mozliwie jak najdokladniejsze rozprowadzenie substancji czynnych srodków wedlug wynalazku.Do wytworzenia odpowiednich do bezposredniego rozpylania roztworów, emulsji, past i dyspersji olejo¬ wych mozna stosowac frakcje oleju mineralnego o temperaturze wrzenia od sredniej do wysokiej, jak nafta swietlna lub olej do silników Diesla, dalej oleje ze smoly weglowej itd., oraz oleje pochodzenia roslinnego lub zwierzecego, weglowodory alifatyczne, cykliczne i aromatyczne, na przyklad benzen, toluen, ksylen, parafina, czterowodoronaftalen, alkilowane naftaleny albo ich pochodne, na przyklad metanol, etanol, propanoI, butanol, chloroform, czterochlorek wegla, cykloheksanol, cykloheksanon, chlorobenzen, izoforon itd., silnie polarne rozpuszczalniki, jak na przyklad dwumetyloformamid, dwumetylosulfotlenek, N-metylopirolidon, wode itd.Formy uzytkowe zawierajace wode mozna przygotowywac przez dodanie wody z koncentratów emulsyj¬ nych, past lub zwilzalnych proszków (proszków natryskowych), dyspersji olejowych. W celu wytworzenia emulsji, past lub dyspersji olejowych mozna substancje jako takie lub rozpuszczone w oleju albo rozpuszczalniku homogenizowac w wodzie za pomoca srodków zwilzajacych, zwiekszajacych przyczepnosc, dyspergujacych lub emulgujacych. Mozna równiez wytwarzac koncentraty odpowiednie do rozcienczania woda, skladajaca sie z substancji czynnej, srodka zwilzajacego, zwiekszajacego przyczepnosc, dyspergujacego lub emulgujacego i ewentualnie rozpuszczalnika lub oleju.Jako substancje powierzchniowo czynne wymienia sie: sole metali alkalicznych, metali ziem alkalicznych i sole amonowe kwasu ligninosulfonowego, kwasów naftalenosulfonowych i kwasów fenolosulfonowych, alkilo- arylosulfoniany, siarczany alkilowe, alkanosulfoniany, sole metali alkalicznych i metali ziem alkalicznych kwasu dwubutylonaftalenosulfonowego, siarczanowany oksyetylowany alkohol laurylowy, siarczany alkoholi tluszczo¬ wych, sole metali alkalicznych i metali ziem alkalicznych kwasów tluszczowych, sole siarczanowanych heksade- kanoli, heptadekanoli i oktadekanoli, sole siarczanowanego eteru glikolu i alkoholi tluszczowych, produkty¦":'':::'S':*^ '91.954:' ' /'; ::;;'''¦¦'¦'/;-:;,;-^:-v'/'..:.'¦-1;¦:j^:^'--" 7 kondensacji sulfonowanego naftalenu i pochodnych naftalenu z formaldehydem, produkty kondensacji naftalenu wzglednie kwasów naftalenosulfonowych z fenolem i formaldehydem, eter oktylofenolowy polioksyetylenu, etoksylowany izooktylofenol, oktylofenol i nonylofenol, etery alkilofenolowe poliglikolu,eter trójbutylofenolo- wy poliglikolu, alkiloarylopolieteralkohole, alkohol izotridecylowy, produkty kondensacji alkoholi tluszczowych z tlenkiem etylenu, etoksylowany olej rycynowy, etery alkilowe polioksyetylenu, etoksylowany polioksypropy- len, acetal monoeteru laurylowego poliglikolu, estry sorbitu, lignine, lugi posiarczynowe i metyloceluloze.Proszki, srodki do posypywania i opylania wytwarza sie przez zmieszanie lub wspólne zmielenie substancji czynnych ze stalym nosnikiem.Granulaty, na przyklad granulaty w otoczkach, nasycane i homogeniczne wytwarza sie przez polaczenie substancji czynnych ze stalymi nosnikami. Stalymi nosnikami sa na przyklad ziemie mineralne, jak silikazel, kwasy krzemowe, zele krzemionkowe, krzemiany, talk, kaolin, glinka Attaclay, wapien, wapno, kreda, glinka bolus, less, glina, dolomit, ziemia okrzemkowa, siarczan wapniowy i magnezowy, tlenek magnezowy, zmielone tworzywa sztuczne, nawozy, jak na przyklad siarczan amonowy, fosforan amonowy, azotan amonowy, moczniki i produkty roslinne, jak maczki zbozowe, maczka z kory drzewnej, drewna i lupin orzechów, sproszkowana celuloza i inne stale nosniki.Preparaty zawieraja 0,1—95% wagowych, zwlaszcza 0,5—90% wagowych substancji czynnej.Do mieszanin lub pojedynczych substancji czynnych mozna dodawac, ewentualnie takze dopiero bezpo¬ srednio przed uzyciem (mieszanie w zbiorniku), oleje róznego rodzaju, srodki chwastobójcze, grzybobójcze, nicieniobójcze, owadobójcze, bakteriobójcze, pierwiastki sladowe, nawozy, srodki preciwpieniace (np. silikony), regulatory wzrostu, odtrutki lub inne zwiazki o dzialaniu chwastobójczym, jak na przyklad: podstawione aniliny, podstawione kwasy aryloksykarboksylowe oraz ich sole, estry i amidy, podstawione 'etery, podstawione kwasy arsonowe oraz ich sole, estry i amidy, podstawione benzimidazole, podstawione benzoizotiazole, podstawione dwutlenki benzotiadiazynonu, podstawione benzoksazyny, podstawione benzoksazynony, podstawione benzotia- diazole, podstawione biurety, podstawione chinoliny, podstawione karbaminiany, podstawione alifatyczne kwasy karboksylowe oraz ich sole, estry i amidy, podstawione aromatyczne kwasy karboksylowe oraz ich sole, estry i amidy, podstawione karbomyloalkilotiolo-lub-dwutiofosforany, podstawione chinazoliny, podstawione kwasy cykloalkiloamidokarbotiolowe oraz ich sole, estry i amidy, podstawione cykloalkilokarboamidotiazole, podsta¬ wione kwasy dwukarboksylowe oraz ich sole, estry i amidy, podstawione dwuwodorobenzofuranylosulfoniany, podstawione kwasy dwutiofosforowe oraz ich sole, estry i amidy, podstawione moczniki, podstawione kwasy dwutiofosforowe oraz ich sole, estry i amidy, podstawione podstawione szesciowodoro-1H-karbotioniany, podstawione hydantoiny, podstawione hydrazydy, podstawione sole hydrazoniowe, podstawione izooksazolopi- rymidony, podstawione imidazole, podstawione izotiazolopirymidony, podstawione ketony, podstawione nafto- chinony, podstawione alifatyczne nitryle, podstawione aromatyczne nitryle, podstawione oksadiazole, podstawio¬ ne oksadiazynony, podstawione oksadiazolidynodiony, podstawione oksadiazynodiony, podstawione fenole oraz ich sole i estry, podstawione kwasy fosfonowe oraz ich sole, estry i amidy, podstawione chlorki fosfoniowe, podstawione fosfonoalkiloglicyny, podstawione fosforyny, podstawione kwasy fosforowe oraz ich sole, estry i amidy, podstawione piperydyny, podstawione pirazole, podstawione kwasy pirazoloa Ikilokarboksylowe oraz ich sole, estry i amidy, podstawione sole pirazoliowe, podstawione alkilosiarczany pirazoliowe, podstawione piryda- zyny, podstawione pirydazony, podstawione kwasy pirydynokarboksylowe oraz ich sole, estry i amidy, podstawione pirydyny, podstawione pirydynokarboksylany, podstawione pirydynony, podstawione pirymidyny, podstawione pirymidony, podstawione kwasy pirolidynokarboksylowe oraz ich sole, estry i amidy, podstawione pirolidyny, podstawione pirolidony, podstawione kwasy arylosu Ifonowe oraz ich sole, estry i amidy, podstawione styreny, podstawione czterowodorooksadiazynodiony, podstawione czterowodorooksadiazolodiony, podstawio¬ ne czterowodorometanoindeny, podstawione czterowodorodiazalotiony podstawione czterowodorotiadiazyno- tiony, podstawione czterowodorotiadiazolodiony, podstawione aromatyczne amidy kwasów tiokarboksy lowych, podstawione kwasy tiokarboksylowe oraz ich sole, estry i amidy, podstawione tiolokarbaminiany, podstawione tiomoczniki, podstawione kwasy tiofosforowe o*az ich sole, estry i amidy, podstawione triazyny, podstawione triazole, podstawione uracyle i podstawione uretydynodiony. Wymienione zwiazki chwastobójcze mozna doda¬ wac takze przed lub po pojedynczych substancjach czynnych srodka wedlug wynalazku lub ich mieszaninach.Powyzsze substancje dodaje sie do srodków wedlug wynalazku w stosunku wagowym: 1 :10—10 :1. To samo dotyczy olejów, srodków grzybobójczych, nicieniobójczych, owadobójczych i bakteriobójczych, odtrutek i regulatorów wzrostu.Srodki wedlug wynalazku mozna stosowac jedno- lub kilkakrotnie miedzy innymi przed sadzeniem, po sadzeniu, przedsiewnie, przedwschodowo, powschodowo lub podczas wschodzenia roslin uprawnych lub niepozadanych.Przyklad IX. W cieplarni napelniono naczynia doswiadczalne gleba gliniasto-piaszczysta i obsiano ja8 91954 nasionami róznych roslin. Bezposrednio potem potraktowano tak przygotowana glebe substancjami czynnymi, takimi jak: sól sodowa metyloaminosulfonianu 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofuranylu-5 (I) N-metylokarbonylo-metyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofuranylu-5 (II) N-chlorometylokarbonylo-metyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofuranylu-5- (III) N-metylokarbonylo-metyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-metoksybenzofuranylu-5 (IV) N-chlorometylokarbonyto-metyloaminosulfonian 2l3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-metoksybenzofuranylu- -5(V N-metylokarbonylo-metyloaminosulfonian 2#3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-metylokarbonyloksybenzofu- ranylu-5(VI) N-metoksykarbonylo-metyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofuranylu- -5 (VII) N-etokiykarbonylo-metyloaminotulfonian 2,34wuwodoro-3,3-dwumetylo»2-etoksybenzofuranylu-5 (VIII) Nliopropoktykarbonylom«tyloamlnoiulfonlan 2,3=dwuwodoro-3,3 (IX) dwumetyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3#3-dwumetylo-2-metoksykarbonyloksybenzofuranylu-5 (X) dwumetyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksykarbonyloksybenzofuranylu-5 (XI) dwuetyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-metoksykarbonyloksybenzofuranylu-5 (XII) i dla porównania substancjami czynnymi, takimi jak metanosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofuranylu-5 (XIII) etyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-izopropoksybenzofurany lu-5 (XIV).Stosowano w danym przypadku 2 kg substancji czynnej na hektar, kazdorazowo zdyspergowanej, zemulgo- wanej lub rozpuszczonej w 500 I wody na hektar.Po 4—5 tygodniach stwierdzono, ze substancje czynne I—XII wykazuja lepsze dzialanie chwastobójcze przy jednakowej tolerancji przez rosliny uprawne niz substancje czynne XIII i XIV.Wyniki doswiadczen przedstawione sa w tablicy I.Przyklad X. Rózne rosliny o wysokosci 2—15 cm potraktowano w cierplarni substancjami czynnymi I—XIV, okreslonymi w przykladzie IX. Stosowano wdanym przypadku 2 kg substancji czynnej na hektar, kazdorazowo zdyspergowanej, zemulgowanej lub rozpuszczonej w 500 I wody na hektar.Po 2—3 tygodniach stwierdzono, ze substancje czynne I—XII wykazuja lepsze dzialanie chwastobójcze niz substancje czynne XIII i XIV przy jednakowej tolerancji przez rosliny uprawne.Wyniki doswiadczen przedstawione sa w tablicy II.Odpowiednio biologicznie czynne jak zwiazki przedstawione w powyzszych przykladach sa zwiazki nastepujace: N-metylosulfonylo-metyloaminosulfonian2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-metoksybenzofuranylu-5 dwuetyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-metoksykarbonyloksybenzofuranylu-5 dwumetyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-metoksykarbonyloksybenzofurany lu-5 dwumetyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksykarbonyloksybenzofurany lu-5.Przyklad XI. W cieplarni napelniono naczynia doswiadczalne gleba gliniasto-piaszczysta i obsiano róznymi nasionami. Bezposrednio po tym potraktowano substancjami czynnymi, takimi jak: N-metylokarbonylo-metyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofuranylu-5 (II) N-chlorometylokarbonylo-metyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofuranylu-5- (III) N-metoksykarbonylo-metyloaminosulfonian 2r3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofuranylu-5 (VII) N-etoksykarbonylo-metyloaminosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofuranylu-5 (VIII) i dla porównania substancja czynna, taka jak metanosulfonian 2,3-dwuwodoro-3,3-dwumetylo-2-etoksybenzofurany lu-5 (XIII).Wdanym przypadku stosowano 3 kg substancji czynnej na hektar, kazdorazowo zdyspergowanej lub zemulgowanej w 500 I wody na hektar. Podczas doswiadczenia rosliny utrzymywano w bardzo duzej wilgotnosci.Po 3—4 tygodniach stwierdzono, ze substancje czynne II, III, VII i VIII sa lepiej znoszone przez rosliny uprawne niz substancja czynna XIII przy jednakowym dzialaniu chwastobójczym.Wyniki doswiadczenia przedstawione sa w tablicy III.91954 9 ' I ^ Wzór 12 H3C —CH3 ctVh OC2H5 Wzór 13 hUCx II I 3 /NSO^^^_ hc-c-ch/ § ^g£ H3C CH- 0C2H5 Wzór V. PL