Przedmiotem wynalazku jest uklad cewek odchylajacych do kineskopu kolorowego, w którym dwa zespoly cewek odchylajacych umieszczone sa na rdzeniu magnetycznym, a kazdy z tych zespolów zawiera dwie korzystnie symetryczne polówki cewki. Uklad cewek odchylajacych jest nalozony na szyjke kineskopu. Prady plynace w zespolach cewek odchylaja w dwu wzajemnie prostopadlych kierunkach przynajmniej jedna wiazke elektronów, wytwarzana w kineskopie. Ponadto uklad jest wyposazony w przynajmniej jeden generator pradu korekcji przeznaczonej do wytwarzania przynajmniej w jednym zespole cewek odchylajacych pradu korekcji dla wytworzenia pola czterobiegunowego w obszarze odchylania wiazki elektronów w celu korekcji znieksztalcen anizotropowego astygmatyzmu.W znanym z amerykanskiego opisu patentowego nr 3 440 483 odbiorniku telewizji kolorowej, znieksztalce¬ nia anizotropowe astygmatyzmu sa korygowane pradem korekcji, który jest zalezny od iloczynu wartosci chwilo¬ wych pradów odchylajacych dostarczanych przez generatory pradu odchylajacego. W tym znanym odbiorniku sa stosowane cewki odchylajace nawiniete w dowolny znany sposób. Cewki nawiniete toroidalnie maja jednak te zalete, ze sa latwiejsze do nawijania niz cewki siodlowe, a ponadto charakteryzuja sie mniejsza impedancja tak, ze prady odchylajace moga byc dostarczane przez przelaczniki elektroniczne takie jak tranzystory lub tyrystory.Jednakze w tym znanym odbiorniku wystepuje problem utrudniajacy konstrukcje, polegajacy na tym, ze genera¬ tor pradu korekcji musi dostarczac duzej mocy.Znany jest z opisu patentowego RFN nr 2 031 837 uklad, wktórym cztery pomocnicze uzwojenia nawi¬ niete teroidalnie na rdzeniu wytwarzaja pole czterobiegunowe dla korekcji tego rodzaju bledów odchylania, przy czym prad korekcji jest funkcja kwadratu chwilowej wartosci natezenia jednego lub dwóch pradów odchylaja¬ cych.Z innego opisu patentowego RFN nr 1 514 896 znane jest uzaleznienie jednego pola wytwarzanego przez jeden zespól cewek odchylajacych od pola wytwarzanego przez drugi zespól cewek odchylajacych w celu korygowania bledów odchylania, przy czym korekcja bledów astygmatyzmu anizotropowego uzyskiwanajest za pomoca oddzielonych pomocniczych uzwojen umieszczonych na rdzeniu.Uklad cewek odchylajacych do kineskopu kolorowego wedlug wynalazku zawiera pierwszy i drugi zespól cewek odchylajacych, z których kazdy zawiera symetrycznie wykonane polówki cewek, nawiniete na rdzeniu2 90217 nalozonym na szyjke kineskopu. Kazdy 2 zespolów cewek sprzezony jest odpowiednio z generatorem odchyla¬ nia linii lub odchylania pola, które to generatory wytwarzaja odpowiednio pierwszy i drugi prad odchylajacy.Zespoly te umieszczone sa w sposób zapewniajacy odchylanie w dwu wzajemnie prostopadlych kierunkach przynajmniej jednej wiazki elektronów w kineskopie. Ponadto uklad ten sprzezony jest z przynajmniej jednym generatorem pradu korekcyjnego zasilajacym zespól cewek odchylajacych i wytwarzajacym pole czterobieguno- we w obszarze odchylania wiazki elektronów w kineskopie, likwidujace znieksztalcenia obrazu. Uklad cewek wedlug wynalazku charakteryzuje sie tym, ze nawiniete toroidalnie na rdzeniu polówki cewki drugiego zespolu cewek odchylajacych polaczone sa równolegle dla drugiego pradu odchylajacego.W odmiennym rozwiazaniu wedlug wynalazku polówki cewki drugiego zespolu cewek odchylajacych, nawiniete toroidalnie na rodzeniu, polaczone sa szeregowo dla drugiego pradu odchylajacego, a kazda polówka cewki zbocznikowana jest impedancja blokujaca o malej wartosci impedancji dla czestotliwosci pierwszego pradu korekcyjnego. y"p¦ *"" ¦ "Pa poMwek cewki odchylajacej dolaczone sa obwody przesuwnika fazy zapewniajace przesuniecie fazy I * **r^iM**ranago pradu korekcji wzgledem pierwszego pradu korekcji.I Rdzen, na którym nawiniete sa zespoly cewek, posiada czesci o róznych przenikalnosciach magnetycz- Ij^^^^gzydmiot wynalazku jest przedstawiony w przykladach wykonania na rysunku, na którym fig..l przedsta¬ wia uklad odbiornika z kineskopem kolorowym trójwiazkowym, fig. 2 - uklad cewek odchylajacy z elementami . przelaczajacymi, fig. 3 — uklad cewek odchylajacych z innym rozwiazaniem elementów przelaczajacych, fig. 4 — schemat chwórnika równowaznego ukladowi z fig. 2 lub 3, fig. 5 szczegól rozwiazania ukladu z fig. 3, a fig. 6 i 7 uklad cewek odchylajacych z dalszymi rozwiazaniami elementów przelaczajacych.Uklad pokazany na fig. 1 zawiera antene 1, za pomoca której odbierany jest sygnal telewizyjny obrazu kolorowego. Sygnal ten jest przekazywany do wzmacniacza 2 wysokiej czestotliwosci i czestotliwosci posredniej, który dokonuje wzmocnienia i detekcji sygnalu, a nastepnie podaje ten sygnal na wzmacniacz wizji 3. Wzmac¬ niacz wizji 3 przekazuje sygnal wizji, skladajacy sie z sygnalu luminacji i z sygnalu clirominacji poprzez pierwsze wejscie 4, do obwodu matrycowego 5, w którym sygnaly sa tak przetwarzane, ze na wejsciu obwodu matrycowe¬ go uzyskiwane sa trzy sygnaly wizyjne koloru podstawowego R, G i B. które sa nastepnie podawane na trzy katody K^ Kq i Kg kineskopu 6 odbiornika telewizji kolorowej. Kineskop 6 jest na przyklad kineskopem z maska cieniowa, a na jego ekranie odtwarzany jest obraz kolorowy.Sygnal synchronizacji podawany na genera¬ tor 8 odchylania linii i na generator 9 odchylania pola, uzyskiwany jest z drugiego wyjscia 7 wzmacniacza wizji 3.Dwa wyjscia 10 i 11 generatora 8 odchylania linii polaczone sa z ukladem 12 cewek odchylania, a wysokonapie¬ ciowy zacisk wyjsciowy 13 tego generatora jest polaczony z anoda przyspieszajaca kineskopu 6 i na te anode podaje napiecie w przyblizeniu 25 kV. Zaciski wyjsciowe 14 i 15 generatora odchylania pola 9 sa podobnie polaczone z ukladem 12 cewek odchylania. Prad odchylania linii otrzymany z zacisków wyjsciowych 10 i 11 wraz z ukladem 12 cewek odchylajacych zapewnia odchylanie wiazek elektronów wytwarzanych przez katody K^, Kq i Kg w kierunku poziomym. Równoczesnie prad odchylania pola otrzymywany z zacisków wyjsciowych 14 i 15 generatora odchylania pola we wspóldzialaniu z drugim zespolem odchylajacym ukladu 12 cewek odchylajacych zapewnia odchylanie trzech wiazek elektronów w kierunku pionowym.Uklad 12 cewek odchylajacych pokazano szczególowo na fig. 2. Polówki 17 i 18 cewki pierwszego zespo- lu odchylajacego, to jest dla odchylania linii, umieszczone sa na rdzeniu 16. Prad ijj odchylania linii pochodzacy z generatora 8 odchylania linii przeplywa przez uzwojenia 17 i 18, które w tym przykladzie wykonania sa polaczone równolegle w punktach A i B. Polówki 19 i 20 cewki zespolu odchylania pola sa podobnie umieszczo¬ ne na rdzeniu 16. Prad iy odchalania pola pochodzacy z generatora odchalania pola 9, przeplywa poprzez uzwojenia 19 i 20, które w tym przykladzie wykonania polaczone sa szeregowo. Ponadto na fig. 2 pokazano os X, która jest zgodna z kierunkiem odchalania linii trzech wiazek elektronów w kineskopie 6 oraz os X, zgodna z kierunkiem odchylania pola. Srodek ukladu C0 jest srodkiem ukladu 12 cewek odchalajacych i jest zgodny z osia kineskopu 6, która przebiega prostopadle do plaszczyzny rysunku.Zaciski wyjsciowe 14 i 15 generatora odchylania pola 9 polaczone sa ze soba szeregowo poprzez dwie impedancje blokujace 21 i 22. Generator 23 pradu korekcji ma dwa zaciski wyjsciowe 24 i 25, przy czym zacisk wyjsciowy 24 jest polaczony z punktem wspólnym D impedancji 21 i 22, a zacisk wyjsciowy 25 jest polaczony z punktem E wspólnym dla uzwojen 19 i 20. Na skutek tego prad korekcji iK wytwarzany przez generator 23 przeplywa przez,uzwojenia 19 i 20, przy czym prad korekcji iK w jednym uzwojeniu sumuje sie z pradem iy 1 odchylania pola, natomiast w drugim uzwojeniu odejmuje sie od tego pradu. Uzwojenia 19 i 20 wytwarzaja zatem nie tylko pole magnetyczne odchylania pola, lecz równiez pole czterobiegunowe, którego osie polaryzacji sa zgodne w pierwszym przyblizeniu z przekatnymi U i V osi X i Y.Impedancje 21 i 22 maja za zadanie odsprzega- nie wzajemne generatorów 9 i 23.90217 3 Uzwojenia 1 7,-18, 19 i 20 sa nawiniete toroidalnie na rdzeniu 16 ukladu odchylajacego 12. Poniewaz cewki" loroidalne sa nawiniete na rdzeniu, a nie przy nimJak w cewkach siodlowych, cewki te sa ze soba poprzez rdzen 26 stosunkowo silnie sprzezone, na skutek czego w uzwojeniach 17 i 18 indukowany jest znaczny prad iV, który ma te sarna czestotliwosc i w przyblizeniu taki sam ksztalt przebiegu jak prad i^. Uzwojenia I 7 i 18 wytwarzaja zatem nie tylko pole magnetyczne odchylania linii, lecz równiez drugie pole czterobiegunowe, którego ósie .polaryzacji sa zgodne w pierwszym przyblizeniu z osiami poprzednio opisanego pola czterobiegunowego.Na lig. 2 pokazano w uproszczeniu strumienie magnetyczne 0^ i 0V, które wytwarzano sa przez prady i t* i f^. Strumienie .^ i *^ przeciwdzialaja sobie wzajemnie w rdzeniu 16, natomiast wspomagaja wzajemnie swe dzialanie w przestrzeni wewnatrz rdzenia 16. W wyniku tego w rdzeniu obiega niewielki strumien wytwarzany przez prady korekcji, który bylby tracony, gdyby generator 23 pradu korekcyjnego musial dostarczac duzej mocy dla danego efektu, a ponadto uzyskane dwa pola czterobiegunowe wspieraja sie wzajemnie tam, gdzie jest to najpotrzebniejsze. W tym celu uzwojenia 17 i 18 sa tak umieszczone i sa w takim kierunku nawiniete, ze napiecie wystepujace pomiedzy punktami A i B wynosi zero na skutek wzajemnej eliminacji. Generatory 8, 9 i 23 oddzialywuja na siebie jedynie nieznacznie. Poniewaz omówione uzwojenia sa polówkami cewek odchylaja¬ cych, maja one automatycznie wlasciwy kierunek nawiniecia pokazany na fig. 2.Taki sam rezultat uzyskuje sie równiez w ukladzie przedstawionym na fig. 3a pokazanym baidzie] szcze¬ gólowo niz dla przykladu z fig. 2. W przykladzie przedstawionym na fig. 3a generator 23 pradu korekcyjnego i generator odchylania pola 9 sa zamienione miejscami. Podczas gdy w przykladzie wykonania z fig. .2 uzwojenia 19 i 20 dla pradu iy odchylania pola sa polaczone szeregowo, w przykladzie wykonania z fig. 3a, sa one polaczo¬ ne równolegle i stad wynika odmienne doprowadzenie pradu korekcji iv.Kiedy prad korekcji wytwarzany przez generator 23 jest w przyblizeniu proporcjonalny do kwadratu chwilowej wartosci pradu ijj odchylania linii, uklad z fig. 2 lub 3ajest odpowiedni do korekcji znieksztalcen odchylania spowodowanych przez uklad odchylania 12 przy odchylaniu w kierunku poziomym, gdy znieksztal¬ cenia te sa znieksztalceniami anizotropowego astygmatyzmu. W tym celu generator 23 musi odbierac informacje pochodzaca z generatora 8 odchylania linii, co jest pokazane linia przerywana 26 a* fig. 1, 2 i 3a. 'W analogiczny sposób znieksztalcenia anizotropowego astygmatyzmu w kierunku pionowym odchylania sa korygowane, jezeli prad korekcji wytwarzany przez generator 23 jest w przyblizeniu proporcjonalny do kwadratu chwilowej wartosci pradu iy odchylania pola. W tym celu generator 23 otrzymuje informacje pochodzaca z generatora 9 odchylania pola, co jest pokazane linia przerywana 27 na fig. 1, 2 i 3a. Podobnie mozliwe jest równiez polaczenie tych dwóch korekcji. Generator 23jest wykonany w znany sposób.Na fig. 3b pokazano czesc ukladu, w którym uzwojenia 17 i 18 sa polaczone szeregowo dla pradu odchylania linii i równolegle dla pradu korekcji. Punkt polaczenia uzwojen 17 i 18 jest polaczony ze srodkowym zaczepem uzwojenia wyjsciowego generatora 8 odchylania linii. Jest oczywiste, ze zasada ta jest nieskuteczna, gdy polówki cewki odchylania linii i/lub pola dla jednego pradu sa polaczone szeregowo, a dla innego pradu sa polaczone równolegle, pod warunkiem, ze napiecie powodowane przez prad indukowany na polówce cewki odchylajacej wynosi zero. Jesli zjakiegos powodu napiecie to jest rózne od zera, to mozna gojednak sprowadzic do zera, na przyklad przez dolaczenie równoleglej impedancji, o wartosci malej dla danej czestotliwosci.W opisanych przykladach wykonania prad korekcji przeplywa przez polówki cewki odchylania pola tak, ze drugi prad korekcji jest indukowany w polówce cewki odchylania linii. Jest oczywiste, ze mozna równiez wybrac dla pradu korekcji polówki cewki odchylania linii i wtedy drugi prad korekcji indukowany jest w polów¬ kach cewki odchylania pola.Mozliwe sa równiez inne przypadki rozwiazania, na przyklad rozwiazanie opisane nizej. Kazda cewka 17, 18 i 19, 20 otrzymuje swój wlasny prad odchylania ijj iiy oraz dodatkowo prad korekcji. Indukowany prad korekcji przeplywa przez kazda cewke, a powstale pole czterobiegunowe ma cztery skladowe zamiast dwóch.We wszystkich jednak przypadkach, uzwojenia, przez które przeplywa indukowany prad, sa laczone dlbo szere¬ gowo, albo równolegle w taki sposób, ze wytwarzany na nich przez indukowany prad spadek napiecia wynosi O woltów.W przedstawionym przykladzie 12 cewek odchylajacych osie polaryzacji korekcyjnego pola czterobiecuno- wego nie sa koniecznie przekatnymi osi X i Y, lecz tworza z tymi osiami kat rózny od 45°. Uzwojenia 17,18,19 i 20 sa wówczas tak zaprojektowane, ze osie polaryzacji sa skierowane tak, aby uzyskac wlasciwa korekcje znieksztalcen anizotropowego astygmatyzmu odchylania.Ze wzgledu na symetrie ukladu jest oczywiste, ze kierunki osi U i V sa zawsze symetryczne wzgledem osi X i wzgledem osi Y.Pfewien stopien swobody mozna oczywiscie otrzymac jezeli uzwojenia, przez które przeply¬ wa prad korekcyjny i/lub uzwojenia, przez które przeplywa prad indukowany, nie sa polówkami cewek odchyla¬ nia, lecz sa dodatkowymi uzwojeniami nawinietymi na rdzeniu 16. Dla wynalazku nie jest to jednak konieczne,4 90217 poniewaz oddzielne uzwojenia moga byc laczone bezposrednio z generatorem korekcji. Polozenie osi U i Y dobiera sie równiez przez zastosowanie niejednorodnego rdzenia, to jest rdzenia, który zawiera czesci o róz¬ nych przenikalnosciach lub rdzenia o zmiennym przekroju.Jeden powód, dla którego w przypadku toroidalnie nawinietych cewek odchylajacych, generator pradu korekcji powinien zapewniac duza moc, zostal juz poprzednio wspomniany. Chodzi mianowicie o to, ze strumien wytwarzany przez prad korekcji obiega w rdzeniu i dlatego wywiera pewien niewielki wplyw na wiazki elektro¬ nów. Drugi powód jest nastepujacy: na fig. 2 pokazano, ze strumienie nie tak, .ze indukcyjnosc wzajemna M = kL pomiedzy uzwojeniami 19 i 20 jest dodatnia, gdzie k jest wspólczynnikiem sprzezenia, a L jest indukcyjnoscia uzwojen 19 i 20 przy zalozeniu, ze indukcyjnosci tych uzwojen sa identyczne. Gdy dla pradu korekcyjnego uzwojenia 19 i 20 sa polaczone równolegle, uzyskuje sie nastepujaca zaleznosc dla inclukcyjnosci: L2 M2 L2(l -k2) L ,_,.-, * 2(L- M) 2L(1 k) 2 Jezeli natomiast uzwojenia te sa polaczone szeregowo, wazna jest zaleznosc: Lt = 2(L+M) = 2L(l+k) Z drugiej strony strumienie odchylania wytwarzane przez uzwojenia 19 i 20 wspomagaja sie wzajemnie w przestrzeni wewnatrz rdzenia 16, a sa przeciwnie skierowane w samym rdzeniu tak, ze indukcyjnosc wzajemna M jest ujemna. Indukcyjnosc calkowita tych uzwojen dla pradu odchylajacego iy wynosi w przypadku polacze¬ nia równoleglego: L2 M2 L2(l -k3) L 1 2(L+M) 2L(1 +k) 2 a w przypadku polaczenia szeregowego: LY=2{L-M)-2L(l-k) Poniewaz wspólczynnik sprzezenia w rdzeniu nawinietym toroidalnie jest duzy, na przyklad k = I, stwier¬ dzono, ze wartosc Lt we wszystkich przypadkach jest znacznie wieksza niz wartosc L't. Poniewaz generator pradu korekcji w praktyce zachowuje sie raczej jako zródlo napieciowe nizjdko zródlo pradowe, jest on zdolny do dostarczania duzej mocy, w celu uzyskania wlasciwego natezenia pradu korekcyjnego. Jednakze ze wzgledu na rozwiazanie wedlug wyr alazku, impedancja dla pradu korekcyjnego jest zmniejszona.Na fig. 4 pokazano u lad równowaznego czwórnika w ukladzie T dla uzwojen na rdzeniu 16. Na schemacie tym 1^ reprezentuje calkowita indukcyjnosc uzwojen 19 i 20. L' reprezentuje indukcyjnosc uzwojen 17 i 18 o takich samych liczbac5 zwojóv jak uzwojenia 19 i 20, biorac pod uwage ich indukcyjnosc wzajemna, aM = k' • /LfL' repreze tuje indukcyjnosc wzajemna pomiedzy zaspolami odchylenia, natomiast punkty A, B, D i E odpowiadaja oznac aniom z fig. 2, 3a i 3b. Poniewaz wspólczynnik sprzezenia k' jest duzy, NT jest bardzo duza tak, ze prad korr1 ji i^ . ^ rzeczywiscie maly. Jednakze, poniewaz napiecie pomiedzy punktami A i B wynosi O woltów, punkty te w ukladzie z fig. 4 sa zwarte ze soba. Na skutek tego indukcyjnosc wzajemna M' jest .zbocznikowana przez znacznie mniejsza indukcyjnosc L' - M\ a prad i^ ma zadane natezenie przy malej mocy dostarczanej przez generator 23, natomiast natezenie pradu i'^ jest prawie równe natezeniu pradu ij^, co jest korzystne.Na fig. 5 przedstawiono modyfikacje czesci ukladu wedlug wynalazku. Gdy czterobiegunowe pole korekcji ma uklad przestrzenny synchroniczny w amplitudzie i w ksztalcie z jednym lub obydwoma polami odchylaja¬ cymi, skutkiem czego nalezy korygowac wlasciwosci geometryczne obrazu na ekranie kineskopu 6, w tym przypadku konieczne jest przesuniecie fazy indukowanego pradu korekcji F^ wzgledem pradu korekcji i^.Realizuje sie to za pomoca dwóch jednakowych impedancji 28, 29 sprzezonych ze soba i które sa polaczone szeregowo z polówkami cewek odchylajacych (fig. 5a), lub równolegle z nimi. Moga to byc równiez dwa zasad* niczo identyczne obwody przesuwnika fazy 30 i 31 posiadajace dwa wejscia i dwa wyjscia (fig. 5b). Na fig. 5 przedstawiono, ze indukowany prad korekcji i*K przeplywa przez uzwojenie 17 i 18. Równiez w tym przypadku napiecie pomiedzy punktami A iB wynosi O woltów. Impedancja lub'obwody przesuwajace faze posiadajace dwa wejscia i dwa wyjscia moga byc równiez wlaczone w obwodzie pradu korekqi ij^.Na fig. 6 przedstawiono przyklad wykonania, w którym zastosowano polaczenie wymienionych mozli¬ wosci. Uzwojenia 17 i 18 odchylania linii sa polaczone równolegle dla pradu odchylania linii, natomiast sa polaczone szeregowo, poprzez dwie cewki 18 i 29 sprzezone ze soba, dla pradu korekcji pochodzacego z genera¬ tora 23\ Uzwojenia 19 i 20 odchylania pola sa polaczone szeregowo dla pradu odchylania pola, natomiast sa90217 5 polaczone równolegle poprzez dwie cewki 28' i 29l przesuwajace faze sprzezone ze soba, dla pradu korekcji pochodzacego z generatora 23. Jezeli jest to konieczne, generatory 23 i/lub 23' zawieraja obwody przesuwników fazowych Impcdancje blokujace 21 i 22 sa dwoma kondensatorami, których reaktancja jest duza dla czestotli¬ wosci odchylania pola, a mala dla czestotliwosci odchylania Jinii tak, ze zapewniaja one odsprzezenia pomiedzy generatorami 8 i 23, jak równiez pomiedzy generatorami 9 i 23, natomiast napiecie wytwarzane przez indukowa¬ ny prad korekcji w uzwojeniach 19 i 20 wynosi zasadniczo O woltów.Indukcyjnosc cewek 28% i 29' jest w rzeczywistosci pomijalnie mala w stosunku do indukcyjnosci uzwojen 19 i 20 W omawianym przykladzie wykonania prad korekcji wytwarzany przez generator 23 jest w przyblizeniu proporcjonalm do kwadratu chwilowej wartosci pradu odchylania pola, natomiast' prad korekcji wytwarzany przez generator 2X jest w przyblizeniu proporcjonalny do kwadratu chwilowej wartosci pradu odchylania linii.Przyklad wykonania przedstawiony na fig. 2 nie moze byc wykorzystywany bezposrednio dla korygowania astygmatyzmu anizotropowego, poniewaz osie polaryzacji czterobiegunowego pola korekcji musza byc zgodne z osiami X i Y, co nie jest mozliwe w ukladzie z fig. 2. Odpowiednie pole czterobiegunowe wytwarzane jest gdy jeden zespól odchylajacy, na przyklad zespól odchylania linii, jest podzielony jak pokazano na fig. 7. W zespole tym uzwojenia 19 i 20 sa podzielone na dwie zasadniczo rózne czesci 19\ 19" i 20\ 20l\ przy czym czesc 19" i 20' oraz czesc 19* i 20" stanowia polówki cewki, przy czym kierunki pradów musza byc odpowiednie.Na fig. 7, podobnie jak na fig. 2, cewki odchylania pola sa polaczone szeregowo dla pradu iy odchylania pola, a równolegle dla pradu korekcji i^, podczas gdy zacisk wyjsciowy 25 generatora 23 pradu korekcji jest polaczony z punktem E polaczenia czesci 20' i 20" cewki. Generator 23 wytwarza zatem prad korekcji i^, który jest w przyblizeniu proporcjonalny do iloczynu chwilowej wartosci obydwu pradów odchylania. PL