Przedmiotem wynalazku jest sposób zapisywania sygnalu telewizyjnego, zwlaszcza sygnalu wizyjne¬ go obrazu kolorowego na nosniku zapisu, w któ¬ rym wytwarzany jest sygnal zlozony, zawierajacy nosna, zmodulowana czestotliwosciowo sygnalem luminancji sygnalu wizyjnego i przynajmniej je¬ dna dodatkowa nosna lezaca ponizej pasma czesto¬ tliwosci zmodulowanej nosnej, zmodulowana przez inna skladowa sygnalu telewizyjnego oraz uklad do zapisywania sygnalu telewizyjnego.Stan techniki. Znany jest z holenderskiego zglo¬ szenia Nr 7 009 602 sposób zapisywiania sygnalu wizyjnego obrazu kolorowego na magnetycznym nosniku zapisu, a zwlaszcza na tasmie magnety¬ cznej, przy czym dodatkowa nosna jest zmodulo¬ wania sygnalem chrominancji. Zmodulowana sy¬ gnalem chrominancji dodatkowa nosna jest nakla¬ dana na zmodulowana sygnalem luminancji nosna, a sygnal wynikowy jest zapisywany na magnety¬ cznym nosniku zapisu. Zmodulowana nosna stano¬ wi sygnal polaryzacji magnetycznej dla zmodulo¬ wanej sygnalem chrominancji dodatkowej nosnej.W konsekwencji, sygnal ostatecznie uzyskany za pomoca tego sposobu i zapisany na magnetycznym nosniku zapisu przedstawia zarówno zmiany am¬ plitudy jak i zmiany czestotliwosci. To znaczy, ze sposób ten mozna stosowac tylko do rejestracji na nosnikach zapisu umozliwiajacych zapis zmian amplitudy, a nastepnie ich odczyt. 2 Jednakze niektóre nosniki zapisu umozliwiaja zapis tylko dwóch poziomów sygnalu. Jako przy¬ klad mozna wymienic przedstawiony w holender¬ skim zgloszeniu N,r 7102 863 nosnik zapisu w 8 ksztalcie krazka, na którym informacja jest zapi¬ sywana na spiralnej sciezce w postaci albo czar¬ nobialego wzoru, albo w postaci dwupoziomowej struktury, przy czym zmiany wlascJwioisci Optycz¬ nych nosnika sa powodowane dzialaniem strumie- nia swietlnego. Jak widac dotychczasowy sposób przygotowania sygnalu do zapisu nie moze byc stasowany, w tym przypadku, z uwagi na brak mozliwosci zapisywania zmian amplitudy.Oprócz nosników zapisu takich jak tasma ma^ gnetyczna, umozliwiajacych zapisywanie amplitu¬ dy sygnalu, a tym samym umozliwiajacych stoso¬ wanie sposobu opisanego na wstepie, mo¬ zliwe jest równiez stosowanie takiego ko¬ du sygnalu, który me wymaga zapisywania i od- twarzania zmian amplitudy. Dzieki temu niepo¬ zadane zmiany amplitudy nie maja szkodliwego wplywu, gdyz przy tym sposobie amplituda sy¬ gnalu nie zawiera istotnej informacji. W zna¬ nym sposobie zapisywania, w którym amplituda zapisywanego sygnalu Eeprezentuje sygnal chro¬ minancji zmiany amplitudy sygnalu sa oczywiscie szkodliwe, a wiec jest 'stosowana automatyczna re¬ gulacja sygnalu dzialajaca w powiazaniu z sygna¬ lem pilotujacym, zapewniajaca, ze sygnal odtwa- rzany z nosnika zapisu ma zawsze wlasciwa am- 8621886218 plitude, a niepozadane zmiany amplitudy sa kom¬ pensowane. Jesli stosowac system, w którym am¬ plituda zapisywanego sygnalu nie gra roli, wspo¬ mniany system automatycznej regualcji moze byc, oczywiscie pominiety.Istota wynalazku. Sposób zapisywania sygnalu telewizyjnego wedlug wynalazku polega na tym, ze nosna zmodulowana sygnalem lumiinancji, su¬ muje sie z przynajmniej jedna dodatkowa nosna zmodulowana jedna ze skladowych sygnalu tele¬ wizyjnego, przez co momenty przejscia przez po¬ ziom zerowy narastajacych i opadajacych zboczy sygnalu sumy przesuwaja sie wzgledem odpowie¬ dnich momentów przejscia przez poziom zerowy Jboezy sy^nala-*f«|inancji, iprzy czym przesumie- iS¦ \4T2toktA^i$ he wzajemnie przeciwnej zale¬ znosci od wartosci chwilowej zmodulowanej dodat¬ kowej nosnej. Nastepnie sygnal sumy przetwarza $ie^ na wpuj&!|g$ isygnal dwupoziomowy zawie¬ rajacy ~iirf01macfc 4) momentach przejscia przez poziom zerowy zboczy sygnalu sumy i ten sygnal impulsowy zapisuje sie na nosniku zapisu.Nosna zmodulowana sygnalem luminancji ma zbocza o skonczonej stromosci, a w celu przesu¬ wania momen-tów przejsc przez poiziom zerowy zbo¬ czy sygnalu luminancji, dodaje sie kazda zmodu¬ lowana dodatkowa nosna, aby wytworzyc sygnal sumy, którego momenty przejsc przez poziom ze¬ rowy zapisuje sie na nosniku zapisu w postaci dwupoziomowego sygnalu impulsowego. — Kazda zmodulowana dodatkowa nosna dodaje sie do zmodulowanej sygnalu luminancji nosnej w takim stosunku amplitud, ze momenty przejsc przez poziom zerowy zmodulowanej nosnej prze¬ suwaja sie z prawie liniowa zaleznoscia od war¬ tosci kazcjej ze zmodulowanych dodatkowych no¬ snych.Na nosniku zapisu zapisuje sie sygnal, który reprezentuje jeden z dwóch mozliwych poziomów, a momenty przejscia pomiedzy tymi poziomami -odpowiadaja momentom przejsc przez poziom ze¬ rowy zboczy sygnalu sumy.Zmodulowana nosna przepuszcza sie przez filtr dolnoprzepustowy przed zsumowaniem jej ze zmo¬ dulowana nosna dodatkowa. Sygnal sumy .podaje sie na ogranicznik poziomu ograniczajacy ten sy¬ gnal dwustronnie.Dodatkowa nosna moduluje sie sygnalem chro¬ minancji, jak równiez sygnalem dzwieku towarzy¬ szacego przekazywanemu obrazowi. Wprowadza sie dodatkowa podnosna lezaca ipoza pasmem czesto¬ tliwosci zajetym przez zmodulowana dodatkowa nosna i dodaje sie do zmodulowanej nosnej.Nosna zmodulowana sygnalem chrominancji oraz nosna zmodulowana sygnalem dzwieku otrzymuje sie na drodze mieszania sygnalu chrominancji i sygnalu dzwieku, zawartych w sygnale telewizyj¬ nym obrazu kolorowego, ze wspólnym sygnalem mieszajacym.Czestotliwosc sygnalu mieszajacego lezy pomie¬ dzy pasmami czestotliwosci sygnalu chrominancji i sygnalu dzwieku. Czestotliwosc sygnalu miesza¬ jacego wybiera sie tak, aby podczas zapisu efekty 40 45 50 55 wieraly minimalny szkodliwy wplyw na jakosc odtwarzanego obrazu.Dwie nosne chrominancji wystepuja w dyskret¬ nych pasmach czestotliwosci i moduluje sie je tym samym sygnalem chrominancji, przy czym sygnal chrominancji zawarty w jednej z tych nosnych jest zakodowany zgodnie z systemem PAL, zas sygnal chrominancji zawarty w drugiej nosnej jest zakodowany zgodnie z systemem SECAM.Uklad do zapisywania sygnalu telewizyjnego charakteryzuje sie tym, ze zawiera obwód przesu¬ wajacy momenty przejsc przez poziom zerowy na¬ rastajacych i opadajacych zboczy sygnalu zmodu¬ lowanej nosnej w przeciwnej zaleznosci, od war¬ tosci zmodulowanej dodatkowej nosnej oraz ob¬ wód zapisywania informacji o wielkosci tego prze¬ suniecia na nosniku zapisu.Obwód przesuwajacy momenty przejsc przez po¬ ziom zerowy zboczy sygnalu zmodulowanej nosnej zawiera sumator o wielu wejsciach, z których jed¬ no jest sterowane nosna zmodulowana sygnalem luminancji, a przynajmniej jedno dalsze wejscie jest sterowane zmodulowana dodatkowa nosna. Na wyjsciu sumatora wystepuje sygnal sumy prze¬ sylany do obwodu rejestrujacego.Pierwsze wejscie sumatora jest sterowane sy¬ gnalem zmodulowanej nosnej po jego przejsciu przez filtr dolnoprzepustowy. Sygnal sumy wy¬ stepujacy na wyjsciu sumatora jest doprowadzany do detektora poziomu, którego sygnal wyjsciowy w postaci grupy impulsów .prostokatnych doprowa¬ dzany jest do obwodu zapisujacego. Drugie wej¬ scie sumatora jest sterowane sygnalem powstalym w mieszaczu w wyniku mieszania sygnalu chromi¬ nancji ewentualnie innej skladowej sygnalu tele¬ wizyjnego oraz sygnalu mieszania dostarczanego przez generator. Ilosc mieszaczy i generatorów w ukladzie, odpowiada ilosci sygnalów skladowych zapisywanego sygnalu telewizyjnego.Uklad do odtwarzania sygnalu telewizyjnego za¬ pisanego na nosniku zapisu, wedlug wynalazku charakteryzuje sie tym, ze zawiera filtr rozdzie¬ lajacy nosna zmodulowana sygnalem luminancji od dodatkowych nosnych, demodulator zmodulowanej sygnalem luntinanjcji nosnej oraz przynajmniej je¬ den obwód mieszacza. Kazdy z obwodów miesza- cza polaczony jest z generatorem czestotliwosci mieszajacej w celu przeniesienia kazdej dodatko¬ wej nosnej do wlasciwego sobie pasma czestotli¬ wosci oraz zawiera sumator, do którego wejsc po¬ dawana jest zmodulowana nosna i kazda z dodat¬ kowych nosnych.Rozwiazanie wedlug wynalazku umozliwia zapi¬ sywanie sygnalu telewizyjnego zarówno systemem PAL jak i SECAM bez koniecznosci stosowania urzadzen transkodujacych sygnal.Objasnienie rysunku. Rozwiazanie wedlug wy¬ nalazku jest przedstawione w przykladzie, wyko¬ nania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia widmo sygnalu wizyjnego obrazu kolorowego za¬ pisanego na tasmie magnetycznej, fig. 2 — kolej¬ no: ksztalt sygnalu luminancji Ey, sygnalu chromi¬ nancji Ec, sygnalu sumy Ey + Ec oraz impulsowy nieliniowosci i wstegi boczne drugiego rzedu wy- 65 sygnal wyjsciowy detektora poziomu, fig. 3 —:86218 6 widmo sygnalu sumy Ey + Ec, fig. 4 — schemat ukladu do zapisywania sygnalu wizyjnego, fig. 5 — inny uklad do zapisywania isygmalu wizyjnego, fiig. 6 — widmo sygnalu wizyjnego obrazu koloro¬ wego i sygnalu dzwieku towarzyszacego obrazowi, fig. 7 — widmo czestotliwosci otrzymane, gdy sy¬ gnal wizyjny obrazu kolorowego razem z towa¬ rzyszacym sygnalem dzwieku jest iprzeitwonzcny za pomoca wspólnego sygnalu mieszajacego o cze¬ stotliwosci lezacej pomiedzy czestotliwosciami tych dwóch sygnalów, fig. 8 — widmo sygnalu wizyj¬ nego zapisanego na nosniku i dajacego sie od¬ twarzac zarówno w systemie PAL jak i SECAM, a fig. 9 — przedstawia uklad do odtwarzania syg¬ nalu wizyjnego zapisanego za pomoca sposobu we¬ dlug wynalazku.Przyklad wykonania. Na fig. 1, która przedsta¬ wia widmo sygnalu wizyjnego obrazu kolorowego zapisanego na tasmie magnetycznej za pomoca dotychczas stosowanych urzadzen, Ey oznacza wid¬ mo zapisanego sygnalu luminancji, a uzyskanego za pomoca zmodulowania czestotliwosci nosnej Fy. Ey reprezentuje sygnal luminancji w oryginal¬ nym wizyjnym sygnale obrazu kolorowego. Ec oznacza widmo sygnalu chrominancji, zapisanego na tasmie magnetycznej, uzyskanego dzieki wydzie¬ leniu sygnalu chrominancji z sygnalu wizyjnego obrazu kolorowego i dzieki zsumowaniu go z sy¬ gnalem mieszajacym, posiadajacym ustalona cze¬ stotliwosc mieszajaca, oraz dzieki wydzieleniu z sygnalu wynikowego sygnalu chrominancji Ec modulujacego dodatkowa nosna Fc.Zastosowany sygnal mieszajacy moze miec cze¬ stotliwosc, uzalezniona od czestotliwosci powtairza- nia impulsów synchronizacji linii sygnalu wizyj¬ nego. Ten sygnal mieszajacy moze byc ewentual¬ nie wytwarzany przez niezalezny oscylator, ale w tym przypadku sygnal pilotujacy musi byc za¬ pisany na nosniku zapisu, aby umozliwic odtwo¬ rzenie wlasciwej czestotliwosci sygnalu chromi¬ nancji podczas odczytu.W celu dokonania zapisu na tasmie magnetycz¬ nej, sygnal chrominancji Ec jest nalozony na sy¬ gnal liimdnancji Ey i razem sa zapisane ma tas¬ mie. Sygnal luminancji Ey, w stosunku do sygnalu dirominancji Ec posiada stosunkowo wysoka cze¬ stotliwosc, stanowi sygnal bedacy podkladem dla sygnalu chrominancji. Tak wiec na tasmie jest za¬ pisany sygnal, którego amplituda i czestotliwosc sa zmienne i który zawiera zarówno skladowa chrominancji jak i luminancji. Na skutek tego, ten sposób zapisywania jest oczywiscie niewla¬ sciwy przy nosnikach zapisu, które moga miec tylko dwa poziomy sygnalu.Sposób wedlug wynalazku wymaga, aby sygnal luminancji Ey mial zbocza o skonczonej stromosci, w przeciwienstwie do czesto stosowanego sposobu, w którym ten sygnal ma postac grupy impulsów prostokatnych, a wiec o zboczu bardzo stromym.Korzystnie, gdy sygnal luminancji ma taki ksztalt sygnalu napiecia, który w poblizu punktu przej¬ scia przez poziom zerowy posiada maksymalnie duzy zakres stalego nachylenia zbocza. Sygnal 40 45 50 55 60 w sposobie wedlug wynalazku. Na fig. 2a przed¬ stawiono sygnal luminancji Ey, którego czestotli¬ wosc zawiera sygnal luminancji.Fig. 2b przedstawia sygnal chrominancji Ec o amplitudzie znacznie niniejszej niz amplituda sygnalu luminancji Ey. W systemach PAL i NTSC sygnal chrominancji jest zmodulowany zarówno amplitudowo jak i fazowo, zas w systemie SECAM sygnal chrominancji jest zmodulowany tylko cze- stotliwosciowo. W sposobie wedlug wynalazku sy¬ stem nie jest istotny, gdyz moze on byc stosowa* ny we wszystkich trzech systemach kolorowej te¬ lewizji.Sygnal E* 1 Ec dodawane sa do siebie, a wyni¬ kowy sygna* sumy Ey + Ec przedstawiony jest na fig. 2c. Ten sygnal sumy odpowiedni jest do. za¬ pisywania na magnetycznym nosniku zapisu lecz nie jest odpowiedni do rejestracji na nosniku w ksztalcie krazka, zawierajacego tylko czarno-bialy wzór lub dwupoziomowa strukture, gdyz nosnik taki nie zapewnia zapisywania zmian amplitudy.Fig. 2c ipokazuje, ze z uwaigi na skonczona stro- mosc zboczy sygnalu luminancji Ey, nalozenie syg¬ nalu chrominancji Ec powoduje powstanie przesu¬ niecia x punktu przejscia przez poziom zerowy sygnalu sumy Ey + Ec wzgledem sygnalu lumi¬ nancji Ey. Wielkosc tego przesuniecia zalezy od chwilowej wartosci sygnalu chrominancji Ec oraz od nachylenia sygnalu luminancji Ey w otoczeniu punktu przejscia przez poziom zerowy.Przyjmujac stale nachylenie sygnalu luminancji w otoczeniu punktu przejscia przez poziom zero¬ wy, który odpowiada maksymalnej wartosci syg¬ nalu chrominancji Ec przesuniecie pumkibu przej¬ scia przez poziom zerowy zalezy liniowo od chwi¬ lowej wartosci sygnalu chrominancji. Oznacza to, ze polozenie punktów przejscia przez poziom ze¬ rowy sygnalu sumy Ey + Ec okresla zarówno war¬ tosc sygnalu luminancji Ey jak i wartosc sygnalu chrominancji Ec.Wedlug wynalazku wykorzystuje sie to przez zapisywanie na nosniku sygnalu, w którym polo¬ zenia punktów przejscia przez poziom zerowy sa jednoznacznie okreslone. Punkty przejscia przez poziom zerowy syganlu sumy moga byc wykry¬ wane róznymi znanymi sposobami. Przykladem moze byc zastosowanie jako detektora poziomu przerzutnika Schmitfa, który pozostaje w pierw¬ szym stanie do czasu, w którym sygnal wejscio¬ wy pozostaje dodatni, a przechodzi w drugi stan i w nim pozostaje przez okres czasu, w którym sygnal wejsciowy pozostaje ujemny. r Okreslenia dodatni i ujemny odnosza sie do sta¬ nów, w których sygnal luminancji Ey jest odpo¬ wiednio wiekszy lub mniejszy od poziomu odnie¬ sienia, gdyz wartosc zerowa nie musi byc rozu¬ miana dokladnie jako napiecie równie 0 woltów, poniewaz moze wystepowac skladowa stala, (która jest wtedy poziomem odniesienia.Taki detektor poziomu umozliwia uzyskanie sygnalu w postaci grupy impulsów prostokatnych pokazanego na fig. 2d, w którym punkty przejscia przez poziom zerowy odpowiadaja punktom przej- sinusoidalny w pelni nadaje sie do zastosowania w scia przez poziom zerowy sygnalu sumy Ey + Ec86218 8 i który 'nadaje sie do bezposredniego zapisu na nosniku dwustanowym, ma przyklad na nosniku ze wzorem czarno-bialym lub ze struktura dwupo¬ ziomowa.Sygnal w postaci grupy impulsów prostokatnych odpowiedni do zapisu pokazany na fig. 2d, moze byc, ewentualnie, latwo uzyskany poprzez duze wzmocnienie sygnalu sumy Ey + Ec i nastepnie obciecie go na poziomie ograniczania L (fig. 2c).Zamiast sygnalu w postaci grupy impulsów pro¬ stokatnych mozna utworzyc sygnal impulsowy i zapisac go na nosniku zapisu. Polozenie impul¬ sów odpowiada wówczas polozeniu miejsc przej¬ scia iprzez poziom zerowy sygnalu sumy.Oczywiscie powyzsza procedura nie jest stoso¬ wana dokladnie wedlug opisu, ale jest zaklócana przez nieliniowosci calego sygnalu. Nieliniowosci m'oga powstawac na przyklad w procesie zapisu, ale moga równiez pochodzic stad, ze nachylenie sygnalu luminancji nie jest calkowicie stale. Nie¬ liniowosci te powoduja powstawanie w sygnale su¬ my prazków bocznych sumowanych nosnych, a przemiana .sygnalu sumy w sygnal grupy impul¬ sów prostokatnych równiez powoduje powstawanie dodatkowych skladowych. Jednakze, jesli rózne skladowe sygnalu sa odpowiednio dobrane, to wy¬ stepujace dodatkowe skladowe sa dopuszczalne, oo mozna najlepiej wyjasnic na podstawie widma sygnalu sumy pokazanego na fig. 3 i sygnalu w postaci grupy impulsów prostokatnych otrzyma¬ nego z tego sygnalu sumy.Na fig. 3 dla uproszczenia pokazano tylko cze¬ stotliwosci nosne. Podobnie do fig. 1, sygnal su¬ my Ec + Ey zawiera nosna Fy i nosna chrominan¬ cji Fc. Jesli w przykladowym rozwiazaniu sposo¬ bu wedlug wynalazku sygnal sumy jest podawa¬ ny na ogranicznik, to sygnal wyjsciowy z ograni¬ cznika zawiera skladowa F'c o tej samej czesto¬ tliwosci i skladowa o czestotliwosci bedacej lu¬ strzanym odbiciem wzgledem czestotliwosci Fy, to znaczy o czestotliwosci 2Fy— Fc. Ponadto wytwa¬ rzane sa skladowe o czestotliwosci Fy ± m(Fy— Fc).Wreszcie wytwarzane sa skladowe Fy ± mFc.Skladowa o czestotliwosci wyzszych niz Fy sa nieszkodliwe, poniewaz w czasie odtwarzania po¬ zostaja tylko skladowe z dolnej wstegi bocznej zmodulowanej nosnej Fy, a tym samym skladowe z górnej wstegi bocznej zostaja wyeliminowane.Najwiecej klopotu sprawia skladowa o czestotli¬ wosci Fy—2FC, gdyz ma ona najwieksza amplitu¬ de, a ponadto nie moze byc usunieta za pomoca filtrowania, gdyz lezy wewnatrz pasma czestotli¬ wosci sygnalu luminancji. Jednakze mozna zauwa¬ zyc, ze szkodliwy wplyw tej skladowej pozostaje w dopuszczalnych granicach pod warunkiem, ze amplituda zmodulowanej nosnej chrominancji nie jest zbyt duza, w tym przypadku zaklócajaca skla¬ dowa równiez pozostaje ograniczona. Inna mozli¬ woscia jest taki wybór czestotliwosci podnosnej chrominancji, aby wstega boczna drugiego rzedu Fy— 2FC lezala w pasmie czestotliwosci, przy któ¬ rych mora ma taka forme w odtwarzanym obra¬ zie, ze powstaja minimalne zaklócenia.Przykladowo w systemie NTSC korzystna jest taka czestotliwosc nosnej chrominancji Fc, zeby czestotliwosc 2FC byla równa nieparzystej wielo¬ krotnosci czestotliwosci polowy linii. W systemie PAL, korzystnie jest, gdy czestotliwosc nosnej chrominancji Fc jest taka, ze czestotliwosc 2FC jest równa nieparzystej wielokrotnosci jednej czwartej czestotliwosci linii plus lub minus 25 Hz.Taki wybór nosnej koloru zapewnia, ze zaklóce¬ nia obrazu na ekranie pochodzace od drugiej dioi- 1° mej wstegi bocznej Fy— 2FC poruszaja sie po przekatnej ekranu, co nalezy uznac za minimalna szkodliwosc.Pomijajac dodatkowe skladowe powstale w wy¬ niku mieszania, wytworzone widmo jest identy¬ czne jak na fig. 1, lecz amplituda nosnej chromi¬ nancji jest zmniejszona o ponad polowe, ale to moze byc wyrównane za pomoca dodatkowego wzmocnienia.Fig. 4 przedstawia schemat ukladu do zapisy¬ wania sygnalu wizyjnego. Przeznaczony do zapisu sygnal wizyjny V zakodowany zgodnie z syste¬ mem NTSC, PAL lub SECAM jest przesylany do filtru rozdzielajacego 1, w którym za pomoca filtru pasmowego, sygnal chrominancji E'c jest oddzielany od sygnalu luminancji E'y, który prze¬ chodz1! na wyjscie poprzez filtr dolnoprzepustowy.Nosna Fy, wytwarzana przez oscylator 3 i majaca na przyklad ksztalt grupy impulsów prostokat- nych, jest modulowaina czestotliwosciowo sygna¬ lem /luminancji w modulatorze 2. Sygnal wyjscio¬ wy z modulatora 2 jest podawany na filtr dolno¬ przepustowy 4, zapewniajacy, ze sygnal luminan¬ cji Ey na jego wyjsciu ma skonczenie strome zbo- cze, a jego polozenie jako elementu nastepnego po modulatorze zapewnia, ze stromosc tych zboczy jest w przyblizaniu niezalezna od czestotliwosci sygnalu luminancji.Sygnal chrominancji E'c, oddzielony przez filtr 40 1 jest przetwarzany w znany sposób poprzez zmieszanie go w mieszaczu 5 z sygnalem miesza¬ jacym wytworzonym w oscylatorze 6. Czestotli¬ wosc tego oscylatora moze byc, na przyklad, uza¬ lezniona iod czestotliwosci linii, co upraszcza pro- 45 oes odczytu. Przetworzony sygnal koloru Ec otrzy¬ many z mieszacza 5 i sygnal luminancji Ey sa dodawane do siebie w sumatorze 7, aby otrzymac sume Ey + Ec.Sygnal sumy jest nastepnie podawany na de¬ so tektor poziomu 8, wytwarzajacy sygnal w postaci grupy impulsów prostokatnych, których punkty przejsc przez poziom zerowy odpowiadaja sygma- " lowi sumy. Ten sygnal VR jest zapisywany na nosniku zapisu. Detektor 8 stanowi detektor po- 55 ziomu o dwóch mozliwych stanach stabilnych za¬ leznych od tego czy sygnal przetwarzany przekra¬ cza czy nie przekracza zadne wartosci graniczne.Jak wspomniano uprzednio, deitektor 8 moze byc zastapiony ogranicznikiem, który ogranicza prze¬ sz twarzany sygnal do okreslonej amplitudy i tym samym dostarcza sygnalu, który po wzmocnieniu posiada równiez odpowiedni ksztalt sygnalu w po¬ staci grupy impulsów prostokatnych.Fig. 5 przedstawia inny uklad do uitirzymywania 65 pozadanego sygnalu VR, W tym ukladzie zmodu-9 lowana nosna Ey, która imoze miec ksztalt sygnalu grupy impulsów prostokatnych, jest podawana do separatora S, wydzielajacego narastajace zbocza sygnalu i jego zbocza opadajace. Impulsy odpo¬ wiadajace tym zboczom dochodza nastepnie do dwóch identycznych obwodów o zmiennym opóz¬ nieniu Ri i R2. Zmodulowana nosna chrominancji Ec jest podawana do obwodu sterujacego C pola- czionego z wejsciami siterujacymi obwodów opóz¬ niajacych Ri i R2. Aby opóznienia wprowadzane przez dwa obwody opózniajace zmienialy sie w przeciwnych kierunkach, zgodnie ze zmodulowana nosna chrominancji Ec, wprowadzano inwenter I pomiedzy obwodem sterujacym C i wejsciem ste¬ rujacym obwodu opózniajacego Ri.Tak wiec przejscia przez poziom zerowy zmo¬ dulowanej nosnej Ey daja pozadane przesuniecia za pomoca dwóch obwodów opózniajacych Ri i R2.Dzieki polaczeniu sygnalów wyjsciowych z tych dwóch obwodów opózniajacych w wyjsciowym ob¬ wodzie laczacym 0, jest uzyskiwany pozadany do zapisu sygnal VR.Oddzielenie zboczy narastajacych od opadaja¬ cych moze byc przeprowadzone w bardzo prosty sposób, wychodzac z podwojonej czestotliwosci zmodulowanej sygnalem luminancji. Po podziele¬ niu tej czestotliwosci, zbocza 'narastajace i opada¬ jace sa uzyskiwane niezaleznie od siebie. Taki dzielnik umieszozony jest w separatorze S.Zapis sygnalu dzwieku towarzyszacego sygnalo¬ wi wizyjnemu, moze byc korzystnie przeprowa¬ dzona w identyczny sposób jak zpis sygnalu chro¬ minancji. W tym celu sygnal dzwieku wystepu¬ jacy w sygnale telewizyjnym jest przenoszony w zakres czestotliwosci lezacych ponizej pasma cze¬ stotliwosci zajmowanego przez sygnal luminancji.. Calkowite widmo ma ksztalt pokazany na fig. 6.Sygnal dzwieku jest 'umieszczony na zmodulowa¬ nej nosnej dzwieku F'g i posiada zasadniczo niz¬ szy poziom niz sygnal chrominancji Ec.Uzyskiwane jest pasmo sygnalu dzwieku o sze¬ rokosci na przyklad 75 kHz rozlozone wokól nos¬ nej chrominancji o czestotliwosci na przyklad 250 kHz. Dodanie sygnalu dzwieku wymaga przesu¬ niecia czejstotfliwosci nosnej chrominancji Fc i 'cze¬ stotliwosci nosnej Fy w zakres wyzszych czesto¬ tliwosci, na przyklad odpowiednio do 1 MHz i 4 MHz, tak ze ogólnie wymagane jest -nieco' szersze pasmo czestotliwosci. Oczywiscie sygnal dzwieku moze byc umieszczony równiez pomiedzy sygna¬ lem chrominancji Ec i sygnalem luminancji Ey.Aby umozliwic zapis sygnalu dzwieku w ten sposób, konieczne jest rozszerzenie ukladu poka¬ zanego na fig. 4 o mieszacz i oscylator, za pomoca których sygnal dzwieku jest przetwarzany poprzez modulacje drugiej dodatkowej lozestotliwosci nos¬ nej oraz o dodatkowe wejscie na sumator 7, umo¬ zliwiajace uzyskanie sygnalu sumy Ey + Ec + Eg.W praktycznej realizacji, czestotliwosc noisna chrominancji stanowi szescdziesiata czwarta wie¬ lokrotnosc czestotliwosci linii, to znaczy 1 MHz, a czestotliwosc nosna sygnalu dzwieku wynosi 250 kHz. To powiazanie z czestotliwoscia linii, ulatwia wytworzenie czestotliwosci mieszania wy- SSZ1S ló 40 45 50 55 60 65 maganych do przetworzenia sygnalów chrominan¬ cji i dzwieku.Przy zapisywaniu sygnalu telewizyjnego obrazu kolorowego mozliwe jest przetworzenie sygnalu dzwieku za pomoca tego samego sygnalu miesza¬ jacego' jaki uzyto do przetworzenia sygnalu chro¬ minancji. W systemie PAL, gdzie sygnal chromi¬ nancji moduluje nosna chrominancji 4,43 MHz, a nosna dzwieku wynosi 5,5 MHz, po przemianie za pomoca sygnalu mieszajacego o czestotliwosci wyz¬ szej niz 5,5 MHz, nosne dzwieku i chrominancji sa równiez odlegle o 5,5—4,43 = 1,07 MHz. Jest to od¬ leglosc wieksza od wymaganego minimum, co oz¬ nacza strate pasma.Aby temu zaradzic, sygnal mieszajacy moze byc tak wybrany, aby lezal pomiedzy nosna chromi¬ nancji 4,43 MHz i nosna dzwieku 5,5 MHz, co po¬ kazno w widmie przedstawionym na fig. 7, gdzie nosna chrominancji jest oznaczona jako F^, a nos¬ na dzwieku jako F'g.Wybrana czestotliwosc sygnalu mieszajacego FM wynosi 5,3 MHz. Po zmieszaniu F'c i F'g z syg¬ nalem mieszajacym FM, otrzymuje sie Fc i Fg, które znajduja sie w dolnej wstedze bocznej i wy¬ nosza odpowiednio 0,87 MHz i 0,2 MHz, Sa one odlegle od siebie tylko o 0,7 MHz, tak ze pasmo jest wykorzystane w znacznie lepszym stopniu, przy tym odleglosci pomiedzy tymi dwoma pa¬ smami sa zblizone do minimalnej dozwolnej war¬ tosci.W procesie odbwanzinia nosnych chrominancji i dzwieku z sygnalu zapisanego, wytworzona iest dcdatkowo wraz z pozadana nosna chrominancji Fcl równa 4,43 MHz, górna wstega boczna Fc2 lezaca przy czestotliwosci 6,17 MHz, wiec mozna ja latwo wyeliminowac. Ponadto wraz z pozadana górna wstega boczna nosnej dzwieku 5,5 MHz, jest podczas odtwarzania, produkowana dolna wstega boczna 5,1 MHz. Mozna ja usunac wraz z sygna¬ lem mieszajacym FM za pomoca (filtru pasmowego, Fig. 8 przedstawia .przykladowo widmo jakie moze byc zastosowane do zapisu sygnalu wizyjne¬ go obrazu kolorowego, który ma byc odtworzony albo za pomoca odbiornika w systemie PAL albo odbiornika w systemie SECAM, bez koniecznosci stosowania transkodera PAL/SECAM. W tym celu widmo zawiera zarówno inosna chrominancji Fcp zmodulowana sygnalem chrominancji, zgodnie z systemem PAL, jak i nosna chrominancji F^ zmodulowana sygnalem chrominancji, zgodnie z systemem SECAM. Te dwa sygnaly Ecp i Eeg sa nalozone, w niektórych przypadkach razem z sygnalem dzwieku, na zmodulowana nosna Ey i dalej przetwarzane w sposób uprzednio opisany.W zaleznosci od typu odbiornika uzytego do od¬ twarzania, albo sygnal Ecp, albo sygnal EcS jest przetwarzany do wlasciwego pasma czestotliwosci, a sygnal niepozadany jest usuwany.Fig. 9 przedstawia uklad do odtwarznia sygna¬ lu zapisanego na nosniku zapisu za pomoca spo¬ sobu wedlug wynalazku. Odczytany z nosnika sy¬ gnal VR jest podawany na filtr rozdzielajacy 11, w którym oddzielane sa rózne skladowe sygnalu, w tym przykladzie tylko skladowa luminaoicji EyM21S li i skladowa chromlsnaneji Ec. Skladowa luminancji jest podawana na demulator 12, w którym od¬ tworzony zostaje sygnal E'y, ze zmodulowanej no¬ snej Ey... Skladowa chrominancji Ec jest podawina na mie- szacz 13, do którego dochodzi równiez syginal z os¬ cylatora 14. W efekcie mieszania sygnal chromi¬ nancji E'c, zostaje usytuowany w pasmie czesto¬ tliwosci wlasciwym dla odpowiednJiego systemu.Nastepnie;syginal chrominancji E'c, jest sumowany Zr sygnalem luminancji E'y i w postaci sygnalu V moze byc przeslany na wejscie odbiornika. Dzieki przepuszczeniu sygnalu sumy V przez stopien 16, w którym nastepuje wysoko-czestotliwosciowa mo¬ dulacja nosnej tym sygnalem, uzyskujemy sygnal VHf, który mozna ipodac wprost na wejscie ante¬ nowe odbiornika, za pomoca kabla symetrycznego.Gdy odczytany z nosnika zapisu sygnal VR za¬ wiera równiez sygnal dzwieku umieszczony w od¬ dzielnym pasmie czestotliwosci, który moze byc sygnalem dzwieku monofonicznego, steiroflonicznego lub nawet kwadrofondcznego, to pasmo lub pasma czestotliwosci musza byc równiez wydzielone przez filtr 11 i nastepnie sygnal dzwieku musi byc prze¬ tworzony w podobny sposób jak sygnal chromi¬ nancji. Mozna do tego celu uzyc sygnalu mieszaja¬ cego z oscylatora 14, jesli w procesie zapisu za¬ stosowano te sama czestotliwosc mieszajaca do sygnalu chrominancji co do sygnalu dzwieku.Czestotliwosc mieszajaca wytworzona przez oscy¬ lator 14 moze byc uzalezniona od czestotliwosci linii lub czestotliwosci nosnej chrominancji 4,43 MHz w systemie PAL. . PL PL