Uprawniony z patentu: Pilkington Brothers Limited, Liverpool (Wielka Brytania) Sposób wytwarzania pokrycia na górnej powierzchni tasmy plynacego szkla i urzadzenie do stosowania tego sposobu Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia pokrycia na powierzchni tasmy plynacego szkla oraz urzadzenie do stosowania tego sposobu.Znany jest z opisu paten/towego Wielkiej Bry¬ tanii nr 870416 sposób nanoszenia materialu po¬ wlokowego na powierzchnie plynacego szkla przez napylanie, natryskiwanie i nanoszenie walcami lub szczotkami. Gorace jeszcze szklo jest obciazane sitami wystepujacymi przy pokrywaniu i przez ciezar materialu powlokowego, przez co uzyskiwa¬ ne przy wytwarzaniu plynacego szkla dobre wla¬ sciwosci powierzchniowe moga zostac pogorszone.Znany sposób naparowywania w prózni nie jest tu stosowany, poniewaz przy wytwarzaniu szkla na kapieli metalowej nad szklem musi byc utrzymy¬ wana atmosfera ochronna pcd nadcisnieniem.Celem wynalazku jest opracowanie sposobu wy¬ twarzania równomiernego pokrycia przez naparo¬ wywanie w warunkach istniejacych przy wytwa¬ rzaniu szkla na kapieli metalowej. Pokrycie to po¬ winno miec lepsza przyczepnosc do powierzchni szkla i wieksza trwalosc.Dalszym celem wynalazku jest opracowanie kon¬ strukcji urzadzenia do wytwarzania pokrycia na powierzchni tasmy plynacego szkla.Cel ten zostal osiagniety przez to, ze material powldkówy jest odparowywany ze stopionego mate¬ rialu umieszczonego bezposrednio nad powierzchnia tasmy szkla, gdy szklo 'jest w stanie plastycznym ' na kapieli, a ponadto temperature pary reguluje 10 15 20 25 30 sie i pare kieruje sie w dól na powierzchnie szkla.Cel wynalazku zostal osiagniety równiez przez to, ze w urzadzeniu element ustalajacy stanowi belka z ogniotrwalego materialu, która jest zwil¬ zona stopionym materialem i wykonana w ksztal¬ cie zbiornika na stopiony material i ma porowate metalowe dno, przez które stopiony material prze¬ nika w sasiedztwo obrabianej powierzchni szkla.Material powlokowy utrzymuje sie korzystnie na zasadzie przyczepnosci na elemencie ustalajacym, umieszczonym poprzecznie do kierunku ruchu szkla z przewodzacego elektrycznie materialu, przez który przepuszcza sie regulowany prad grzejny.Material powlokowy paruje tez przy pokrywanej powierzchni szkla i styka sie z ta powierzchnia tylko pod postacia pary, poniewaz na krótkiej dro¬ dze do powierzchni szkla nie moga powstac przez kondensacje czastki stale, które moglyby ujemnie wplynac na wlasciwosci optyczne szkla. Powstaje zatem cienka warstewka metalu, która zapewnia dobre wlasciwosci optyczne. Ponadto para na krót¬ kiej drodze do powierzchni szkla nie jest rozcien¬ czana przez atmosfere ochronna, lecz w calej ilosci powstalej przy parowaniu dochodzi do kondensa¬ cji. Zapewnia to równomiernosc pokrycia. Ponie¬ waz plynace szklo w obszarze naparowywania ma temperature powyzej punktu odprezania szkla, nie moze nastapic uszkodzenie szkla. 80 089?0O 3 Dzieki stosunkowo duzej predkosci szkla, podle¬ ga ono dzialaniu wysokich temperatur pary tylko przez krótki czas, co zapobiega pekaniu szkla, któ¬ re mogloby utrudniac kondensacje.Sposób wedlug wynalazku ma zastosowanie 5 zwlaszcza przy obróbce plynnego szkla, które jest wytwarzane na kapieli metalowej przez doprowa¬ dzanie w sposób regulowany plynnego szkla na ka¬ piel, wzdluz której szklo plynie nie napotykajac przeszkód bocznych, na skutek napiecia powierz- 10 chniowego i ciezaru cieklego szkla na kapieli. W czasie tego przeplywu szklo przybiera ksztalt tas¬ my, która nastepnie jest chlodzona w celu umozli¬ wienia odbioru gotowego szkla bez uszkodzen.Temperatura plynnego szkla przesuwajacego sie 15 wzdluz kapieli jest regulowana na przestrzeni od miejsca doprowadzania na kapiel, która wynosi lOÓO^G, do miejsca, gdzie tasma szkla jest odbiera¬ na € kapieli i której temperatura wynosi zwykle 600bC. 20 Szklo wyprodukowane w ten sposób charaktery¬ zuje sie lepszymi wlasnosciami niz dotychczas zna¬ ne szkla plaskie, takimi jak równoleglosc powierz¬ chni, polysk, brak wad i znieksztalcen.Podczas przesuwu szkla wzdluz kapieli doprowa- 25 dza sie je do stanu termicznego, odpowiedniego do przeprowadzania obróbki jego powierzchni sposo¬ bem wedlug wynalazku.Przedmiot wynalazku dotyczy sposobu obróbki powierzchni plynacego szkla, w którym szklo w po- 30 staci tasmy plynie wzdluz kapieli metalowej, znaj¬ dujac sie w ochronnej atmosferze wypelniajacej przestrzen ponad kajpiela, która to atmosfera gra¬ niczy z górna powierzchnia tasmy plynnego szkla.Material do obróbki szkla przylega do dolnej 35 powierzchni elementu ustalajacego, umieszczo¬ nego ponad droga przejscia szkla. Element ustalajacy jest ogrzewany za pomoca pradu elektrycznego w celu ogrzewania zawartego w nim stopionego materialu, który doprowadzony do od- 40 powiedniej temperatury, wydziela pary materialu, skierowane do górnej powierzchni przesuwajacej sie tasmy szkla. W tym- przykladzie wykonania wynalazku wiszaca dolna powierzchnia stopionego materialu styka sie z górna powierzchnia szkla. 45 W innym przykladzie wykonania wynalazku plytki element zawierajacy stopiony material do powlekania szkla, jest podparty powyzej górnej po¬ wierzchni szkla. Ogrzewajac ten element za pomo¬ ca pradu elektrycznego powoduje sie parowanie 50 stopionego materialu, przy czym wydzielane pary z powierzchni materialu sa kierowane w dól, na powierzchnie szkla.Zródlo pradu elektrycznego do ogrzewania ma¬ terialu powlokowego, jest polaczone za pomoca 55 zlacz elektrycznych z czescia elementu ustalajace¬ go, która zawiera stopiony material powlokowy.Najbardziej korzystne jest zastosowanie pradu przemiennego do ogrzewania stopionego materialu znajdujacego sie w elemencie ustalajacym. 60 Do metalizowania powierzchni szkla przez kon¬ densacje metalu na powierzchni szklanej, jako ma¬ terial powlokowy mozna zastosowac zloto, srebro, miedz, cyne, bizmut, cynk lub aluminium. Wedlug innego przykladu wynalazku .stosuje sie tasme 65 4 przewodzaca prad elektryczny, która w postaci sto¬ pionej cyny naklada sie na górna powierzchnie szkla Powloke cynowa nalozona na powierzchnie szkla przy wysokiej temperaturze pozostawia sie nastepnie w atmosferze utleniajacej w celu uzy¬ skania na powierzchni szkla powloki z tlenku cy¬ nowego.Zgodnie z przedmiotem wynalazku, na powierz¬ chni szkla moga byc w ten sposób kondensowane na przyklad tlenki bizmutu, krzemu, tytanu, zela¬ za lub antymonu.Przy zastosowaniu sposobu wedlug wynalazku moga byc wytwarzane równiez szkla barwione. Na przyklad przez zastosowanie jako materialu po¬ wlokowego kobaltu, niklu, chromu lub magnezu, które nastepnie umieszcza sie w atmosferze utle¬ niajacej przy temperaturze odpowiedniej do uzy¬ skania warstwy tlenku, uzyskuje sie zabarwione szklo przez rozpuszczenie sie tlenku na powierz¬ chni szkla.Urzadzenie do obróbki powierzchni szkla sposo¬ bem wedlug wynalazku zawiera elementy do pod¬ trzymywania szkla poddawanego obróbce, regula¬ tory temperatury polaczone z elementami pod¬ trzymujacymi, w celu utrzymywania szkla w tempe¬ raturze, w której stan jego powierzchni jest naj¬ bardziej odpowiedni do naparowywania materialu powlokowego. Nastepnie, urzadzenie wedlug wy¬ nalazku, zawiera element ustalajacy sluzacy do u- trzymywania stopionego metalu powlokowego w bezposrednim kontakcie z powierzchnia szkla, co umozliwia parowanie i przenikanie tego materialu na powierzchnie szkla. Urzadzenie wedlug wyna¬ lazku zawiera równiez zlacza elektryczne do przy¬ laczania elementu ustalajacego do obwodu pradu zasilajacego, powodujacego jego ogrzewanie.Urzadzenie wedlug wynalazku obejmuje zbior¬ nik zawierajacy kapiel metalowa elementy dopro¬ wadzajace plynne szklo na kapiel z jednoczesna regulacja przesuwu szkla przybierajacego wzdluz kapieli ksztalt tasmy, konstrukcje stropowa osa¬ dzona ponad konstrukcja zbiornika oraz elementy do doprowadzania atmosfery ochronnej do górnej powierzchni zbiornika ponad kapiela. W tej górnej przestrzeni zbiornika jest zamocowany element u- stalajacy w poprzek zbiornika tak, ze jest on za¬ wieszony ponad droga przejscia tasmy szkla wzdluz kapieli.W jednym z przykladów wykonania wynalazku, element ustalajacy ma Jksztalt belki z trudno to- pliwego metalu, która jest zwilzona stopionym materialem do powlekania szkla ii która ma ksztalt pojemnika do utrzymywania tego matreialu. Dno tego pojemnika jest porowate, dzieja czemu sto¬ piony material przenika na znajdujaca sie w bez¬ posrednim sasiedztwie powierzchnie szkla.W dugim przykladzie wykonania wynalazku e- lement ustalajacy stanowi waski pret z trudno to- pliwego metalu, pokryty warstwa stopionego ma¬ terialu do pokrywania szkla, który to pret jest u- mieszczony ponad kapiela metalowa, na wysokosci odpowiedniej do uzyskania dostatecznego zetknie¬ cia sie materialu stopionego przylegajacego do pre¬ ta, z powierzchnia szkla.5 Najkorzystniej jest stosowac do wykonywania e- lementu ustalajacego wolfram lub molibden.W innym przykladzie wykonania wynalazku, e- lement ustalajacy ma ksztalt plytkiego pojemnika z ogniotrwalego materialu, który zawiera stopiony material powlokowy. Ponad tym pojemnikiem jest zamocowany kolpak, który ma szerokosc wieksza niz pojemnik i jest przystosowany do kierowania oparów w dól na powierzchnie szkla. Do kolpaka jest podlaczony obwód pradu zasilajacego, który sluzy do utrzymywania temperatury odpowiedniej do przeplywu w dól oparów.Przedmiot wynalazku jest przedstawiony w przykladzie wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia urzadzenie do wytwarzania pokry¬ cia na powierzchni szkla w przekroju wzdluznym, fig. 2 — urzadzenie z fig. 1 po zdjeciu konstrukcji stropowej w widoku z góry, fig. 3 — przekrój wzdluz linii III—III na fig. 2, fig. 4 — przekrój podobny jak na fig. 3 lecz przedstawiajacy inny przyklad wykonania urzadzenia wedlug wynalazku, fig. 5 — przekrój wzdluz linii V—V na fig. 4 a fig. 6 — przekrój pionowy jeszcze innego przy¬ kladu wykonania urzadzenia wedlug wynalazku, w którym opary kierowane sa w dól na powierz¬ chnie szkla.Na fig. 1, 2 i 3 przedstawiono zastosowanie ni¬ niejszego wynalazku do kapieli metalowej 1, na przyklad cieklej cyny lub stopu cyny, w którym przewaza cyna i który ma ciezar wlasciwy wiekszy niz szklo. Kapiel metalowa jest zawarta w zbior¬ niku, skladajacym sie z podlogi 2, scian konco¬ wych 3 i 4 i scian bocznych 5. Sciany koncowe 3 i 4 oraz sciany boczne 5 sa polaczone na stale z podloga 2.Na obrzezu koncowej sciany 3 w czesci wlotowej zbiornika jest osadzony dziobek wlewowy sklada¬ jacy sie z dna 6 i bocznych stojaków 7, które razem z dnem 6 tworza prostokatnie uksztaltowa¬ na szczeline 8, poprzez która plynne szklo 9 wylewa sie z regulowana predkoscia na powierzchnie 10 kapieli metalowej 1. Predkosc przeplywu plynne¬ go szkla 9 poprzez szczeline 8 dziobka wlewowego jest regulowana za pomoca elementu regulacyjne¬ go 11, który zatrzymuje górne warstwy 12 plyn¬ nego szkla na dnie 6 dziobka wlewowego, tworzac wydluzona tasme przebiegajaca od zbiornika plyn¬ nego szkla.Powyzej zbiornika jest zawieszona konstrukcja stropowa, utworzona przez strop 13, sciany kon¬ cowe 14 i 15 oraz sciany boczne 16. Konstrukcja stropowa -ogranicza górna przestrzen 17 ponad ka¬ piela, a w czesci wlotowej zbiornika, konstrukcja stropowa wysiega w dól, w celu ograniczenia wyso¬ kosci wlotu 18, przez który plynne szklo wlewa sie na kapiel metalowa. Przy czesci wylotowej zbiorni¬ ka, knncowa sciana wylotowa 15 konstrukcji stro¬ powej, ogranicza wylot 19, przez który tasma szkla 20 jest przenoszona na walki przenosnikowe 21, które sluza do przesuwania tasmy szkla, wzdluz kapieli metalowej.Regulatory temperatury 22 sa zanurzone w ka¬ pieli metalowej, a w konstrukcji stropowej sa o- sadzone grzejniki promiennikowe 23. Regulatory 22 i grzejniki 23 zapewniaja regulacje temperatury 089 6 szkla w czasie jego calego przejscia wzdluz kapie¬ li metalowej. Atmosfera ochronna gazu obojetnego, na przyklad azotu, helu lub argonu jest doprowa¬ dzana do górnej przestrzeni 17 mad kapiela -po¬ przez przewody 24, polaczone za pomoca ksztaltek wielodrogowych 25 z glównym przewodem dopro¬ wadzajacym 26, zawieszonym powyzej stropu 13.Atmosfera ochronna wypelnia górna przestrzen nad kapiela metalowa i zapobiega wtargnieciu po¬ wietrza z zewnatrz do przestrzeni 17. Atmosfera ochronna zapobiega utlenianiu cieklego metalu ka¬ pieli oraz czesci metalowych urzadzenia, która znajduje sie w górnej przestrzeni powyzej kapieli metalowej. W pewnych przypadkach atmosfera o- chronna moze zawierac skladniki redukujace, na przyklad atmosfera ta moze zawierac 95*/o azotu i 5% wodoru.Ciekle szklo 9, które plynie przez szczeline 8 dziobka wlewowego na kapiel metalowa, przybie¬ ra ksztalt warstwy 28 cieklego szkla na powierz¬ chni kapieli, która to warstwa ma temperature okolo 1000°C. Przy tej temperaturze, która jest re¬ gulowana za pomoca grzejników 23 w górnej prze¬ strzeni nad kapiela, oraz za pomoca regulatorów 22 w kapieli metalowej, warstwa 28 cieklego szkla plynie nie napotykajac przeszkód tak, jak poka¬ zano na fig. 2, w granicach wolnego przeplywu, jako element plywajacy 29 z plynnego szkla, który przybiera nastepnie (ksztalt tasmy przebiegajacej wzdluz kapieli. Pozioma powierzchnia 10 zbiornika jest szersza niz tasma szkla tak, aby przeplywajaca tasma szkla nie napotykala przeszkód bocznych.Podczas swego przeplywu przez zbiornik, szklo jest chlodzone oraz jest poddawane obróbce powierzch¬ niowej, zgodnie ze sposobem wedlug niniejszego wynalazku.Element ustalajacy 30 w ksztalcie belki z ognio¬ trwalego metalu, na przyklad z wolframu lub mo¬ libdenu jest osadzony nad kapiela metalowa w obszarze, gdzie szklo ma tak wysoka temperature, ze stan plastyczny jego powierzchni jest odpowied¬ ni do przeprowadzania modyfikacji. Element usta¬ lajacy 30 ma ksztalt belki ceowej, która stanowi pojemnik dla stopionego materialu, uzywanego do modyfikacji powierzchni szkla. Masywne zakon¬ czenia 31 elementu 30 sa izolowane i podparte na górnych krawedziach scian bocznych 5 zbior¬ nika. Srodkowa czesc elementu 30, która przebie-. ga w poprzek i ponad calkowita szerokoscia tasmy szkla 20, ma boczne scianki 32 przebiegajace w po¬ przek kapieli pomiedzy masywnymi zakonczeniami 31 oraz porowate dno 33 wykonane z ogniotrwa¬ lego materialu, najkorzystniej z wolframu. Boczne scianki 32 i dno 33 tworza razem zbiornik 34 stopionego materialu. Tym materialem moze byc na przyklad stopione srebro,' przy czym wystepu¬ jaca w górnej czesci zbiornika nad kapiela ochron¬ na atmosfera nieutleniajaca, zabezpiecza przed utlenieniem zarówno wolframowy element 30 jak i ciekle srebro w zbiorniku 34.Masywne zakonczenia 31 elementu 30 sa pola¬ czone ze zródlem pradu, za pomoca szyn zbior¬ czych 35 przystosowanych do pracy przy duzym obciazeniu. Szyny zbiorcze sa polaczone, jak po¬ kazano schematycznie na fig. 3, z uzwojeniem80 089 7 wtórnym transformatora 36 o duzej przeciazalnosci, który dostarcza prad przemienny. Prad przemien¬ ny o bardzo duzym natezeniu, na przyklad 2000 amperów, jest doprowadzany przy bardzo niskim napieciu i przeplyw tego pradu przemiennego przez element ustalajacy 30 zwiejksza temperature ele¬ mentu 30 do temperatury powyzej 2000°C. Czesto¬ tliwosc pradu przemiennego jest taka sama jak czestotliwosc sieci zasilajacej, lecz obie te czesto¬ tliwosci jak i wartosc dostarczanego pradu prze¬ miennego moga byc zmieniane w celu utrzymania wymaganej temperatury cieklego metalu zawarte¬ go w zbiorniku 34 z porowatym dnem, poprzez które stppiony metal, w tym przypadku srebro przenika na zewnatrz w postaci warstewki 37.Warstewka 37 srebra utrzymujaca sie ponizej po¬ rowatego dna 33 zbiornika 34 przebiega w poprzek i ponad calkowita szerokoscia tasmy szkla. War¬ stewka 37 jest w sposób ciagly uzupelniana cie¬ klym srebrem przenikajacym przez porowate dno 33 ze zbiornika 34.W danym przypadku porowate, wolframowe dno ma 3 mm grubosci, a dlugosc dna od spodu wy¬ nosi 15- cm w kierunku przebiegu tasmy szkla wzdluz kapieli. Zbiornik 34 ma okolo 6 mm gle¬ bokosci i jest zrozumiale, ze wszystkie jego wy¬ miary sa na rysunkach pokazane w sposób prze¬ sadny w celu umozliwienia lepszego zrozumienia przedmiotu wynalazku.Element 30 jest tak podparty, ze spodnia po¬ wierzchnia jego porowatego dna 33 znajduje sie tuz nad górna powierzchnia 38 tasmy szkla prze¬ biegajacej wzdluz kapieli. Na przyklad spodnia powierzchnia dna 33, a wiec i warstwa 37 stopio¬ nego metalu znajduje sie okolo 2 mm powyzej po¬ wierzchni 38 tasmy szkla. Poniewaz szklo ma wy¬ soka temperature, na przyklad 600°C do 950°C nie zachodzi niebezpieczenstwo wiekszego ogrzania warstewki 37 z stopionego metalu, powodujacego uszkodzenie szkla, a temperatura szkla jest odpo^ wiednio niska dla kondensacji srebra odparowa¬ nego z warstwy 37, na górnej powierzchni szkla.Poniewaz ksztaltowanie jednolitej warstwy 37 przebiegajacej w poprzek pelnej szerokosci tasmy szkla odbywa sie przez równomierne wydzielanie parujacego srebra w kierunku powierzchni szkla, na powierzchni szkla nastepuje równomierna kon¬ densacja srebra Czastki metalu skondensowane na powierzchni szkla moga zanurzac sie w goracym szkle, na glebokosc wystarczajaca dla uzyskania pewnosci, ze powloka metalowa pokrywajaca szklo jest maksymalnie trwala.Po przejsciu pod elementem 30 szklo wyposazo¬ ne w metalowa powloke jest chlodzone zwykle w czasie dalszego .przejscia wzdluz kapieli, az do u- zyskania temperatury okolo 600°C w poblizu konca kapieli metalowej, w której to temperaturze tasma szkla moze byc bez uszkodzenia zdjeta z powierz¬ chni kapieli za pomoca walków przenosnikowych 21 i przeniesiona do odprezarki tunelowej. Atmo¬ sfera nieutleniajaca, panujaca w odprezarce tune¬ lowej zabezpiecza powloke szkla przed utlenianiem.Poniewaz czysta powierzchnia goracego szkla, która ma byc formowana przez swobodny prze¬ plyw cieklego szkla na powierzchni kapieli meta- 8 lowej, jest obrabiana za pomoca parowania w zamknietej przestrzeni, przylegajacej powierzchni stopionego metalu, zachodzaca adhezja metalu do szkla nie stoi na przeszkodzie wlasciwosci plynie¬ cia szkla.Stale ogrzewanie powierzchni stopionego metalu powoduje jego parowanie na przylegajaca powierz¬ chnie szkla, w rezultacie czego otrzymuje sie jed¬ nolita powloke metalowa na szklo. Innymi meta¬ lami, które moga byc uzywane przy stosowaniu sposobu wedlug wynalazku sa: zloto, miedz, cyna, bizmut, cynk i aluminium. Z metali o wiekszej reaktywnosci, takimi jak na przyklad aluminium, atmosfera gazu obojetnego, na przyklad argonu jest stosowana albo do zapelnienia calej górnej przestrzeni 17 nad kapiela, albo tez znajduje sie tylko w strefie parowania, w kolpakowej oslonie elementu 30.Inny przyklad wykonania wynalazku jest poka¬ zany na fig. 4 i fig. 5, które przedstawiaja element ustalajacy w ksztalcie waskiego preta 39 z me¬ talu ogniotrwalego, na przyklad z wolframu lub molibdenu. Pret 39 jest osadzony pomiedzy za¬ konczeniami 31, przez które jest doprowadzany prad elektryczny w taki sam sposób, jak to juz pokazano na fig. 1—3. Stopiony material, który ma byc zastosowany do obróbki powierzchni szkla, stanowi wydluzona tasme 40, która przylega do dolnej powierzchni waskiego elementu ustalajace¬ go. Szerokosc preta 39 w kierunku posuwajacej sie wzdluz kapieli tasmy szkla 20 wynosi okolo 6 mm i przy tej szerokosci na przyklad stopione srebro tworzy tasme 40 o pólcylindrycznym ksztal¬ cie przekroju poprzecznego zawieszona tak, jak pokazano na fig. 5, ponizej preta 39. Pret 39 jest osadzony w ten sposób, ze tasma 40 przylegajaca do tego preta, styka sie z górna powierzchnia tas¬ my szkla 38, która ma byc poddana obróbce.Prad przemienny o duzym natezeniu, na przy¬ klad 2000 amperów przeplywa przez pret 39 i równiez przeplywa przez tasme stopionego materia¬ lu 40, utrzymujac w niej temperature okolo 2000°C, Wielkosci przesuwu tasmy sa tak dobrane, ze zabezpieczaja powierzchnie szkla przed uszkodze¬ niem spowodowanym przegrzaniem, które mogloby nastapic biorac pod uwage fakt, ze tasma 40 przy¬ lega do powierzchni szkla. Jednak przy odpowied¬ nio dobranej szybkosci przesuwu straty ciepla tasmy 40 przez przewodzenie do szkla, sa bardzo male. Stopiony metal paruje ze skierowanej w 3ól krzywoliniowej powierzchni tasmy 40 w kierunku powierzchni szkla i przestrzen, przez która opary metalu przechodza przez ich zetkniecie sie z górna powierzchnia 38 tasmy szkla, jest mozliwie naj¬ mniejsza. Kontakt pomiedzy tasma 40 z stopione¬ go metalu i powierzchnia szkla 38 jest rezultatem dzialania skierowanej w dól powierzchni czolowej stopionego metalu przy obu koncach zbiornika, dzieki czemu gradient koncentracji oparów wyste¬ pujacy w szczelinie pomiedzy powierzchnia tasmy 40 i powierzchnia szkla, gwarantuje bardzo mocne osadzanie, a wiec i najwieksza koncentracje po¬ wloki okrywajacej powierzchnie szkla.Prad przemienny przeplywajacy przez element ustalajacy, w opisywanym przypadku, gdy nastapi 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 609 nakladanie sie jego skladowej nieokresowej moze przechodzic z elementu ustalajacego poprzez gru¬ bosc szkla poddawanego obróbce, do kapieli me¬ talowej 1. Elektroda zanurzona w kapieli meta¬ lowej zapewnia skutecznosc dzialania skladowej 5 pradu stalego. Wystepowanie skladowej nieokre¬ sowej pradu wplywa na lepsze zwilzenie cieklym metalem pretu 39 i równiez moze wplywac na mo¬ dyfikowanie powierzchni szkla poprzedzajac osa¬ dzania sie oparu z plynacej z pradem czesci tas- 10 my 40. Zjawisko to pomaga w osiagnieciu zarod¬ ków krystalizacji na powierzchni 38 szkla dla dal¬ szej kondensacji1 pary metalu i w ten sposób ule¬ pszona warstwe metalu o zwiekszonej przyczep¬ nosci doszkla. 15 W przykladzie wykonania wynalazku przedsta¬ wionym na fig. 6, element ustalajacy ma ksztalt plytkiej lódki weglowej 41, która przebiega w po¬ przek zbiornika i jest tak podparta pomiedzy scia¬ nami bocznymi 5 zbiornika, ze dno lódki 41 znaj- 20 duje sie tuz powyzej górnej powierzchni tasmy szkla 20. Na przyklad szczelina pomiedzy dnem lódki a powierzchnia szkla moze wynosic 2 mm.Plytka warstwa 42. stopionego materialu jest u- mieszczona w lódce i ma duza powierzchnie paru- 25 jaca, która przebiega w poblizu powierzchni szkla poddawanej obróbce.Kolpak 43 wykonany na przyklad z trudno to- pliwego metalu lub wegla jest zamocowany ponad lódka i jest podparty pomiedzy bocznymi sciana- 30 mi zbiornika za pomoca pretów 44 przymocowa¬ nych do konstrukcji stropowej albo do belki kon¬ strukcyjnej podpierajacej strop. Kolpak 43 ma wieksza szerokosc niz lódka 41 tak, ze wydluzone w ksztalcie rowików kanaly 45 znajduja sie pomie- 35 dzy wewnetrzna powierzchnia kolpaka i zewnetrzna powierzchnia lódki. Kanaly te kieruja w dól opa¬ ry wydzielane z powierzchni stopionej warstwy 42.Kolpak i lódka sa ogrzewane elektrycznie do tem¬ peratury mniej wiecej takiej samej jak tempera- 40 tura par metalu, które sa kierowane w dól przez kolpak, na powierzchnie szkla, na której tei opary kondensuja.. Korzystnie jest, jezeli powierzchnia obrabiana znajduje sie w poblizu goracej czesci kapieli me- 45 talowej, lecz zgodnie ze sposobem wedlug wyna¬ lazku, najlepiej jest stosowac obróbke powierzch¬ niowa w poblizu konca wylotowego kapieli, gdzie temperatura szkla wynosi na przyklad 700°C. Po¬ niewaz ciagly przebieg tasmy szkla w poblizu e- 50 lementu ustalajacego o wysokiej temperaturze po¬ woduje ogrzewanie tasmy szkla, to ta wysoka tem¬ peratura elementu ustalajacego, przebiegajacego w poprzek tasmy umozliwia nieograniczone stosowa¬ nie sposobu wedlug wynalazku w procesach obrób- 55 ki plynacego szkla, az do uzyskania temperatury powierzchni szkla odpowiedniej do naniesienia po¬ wloki. Temperatura ta jest jednak nizsza od tem¬ peratury materialu stosowanego do powlekania szkla. Ponadto na powierzchni szkla moga byc wy- 60 twarzane powloki tlenkowe przy stosowaniu spo¬ sobu wedlug wynalazku, na przyklad powloki tlen¬ ku bizmutu, krzemu, tytanu, zelaza lub antymonu.Wynalazek moze byc stosowany równiez do obróbki szkla w ksztalcie arkuszy, na przyklad (5 IP arkuszy plaskich lub krzywoliniowych takich, jakie sa stosowane w kineskopach telewizyjnych lub w oknach samochodów. Wynalazek moze byc rów¬ niez stosowany do obróbki szkla walcowanego, na przyklad stosowanego jako elementy budowlane.Uzyskanie powierzchni szkla walcowanego o wyz¬ szych wlasnosciach odfolyskowyich jest bardzo ko¬ rzystne.Obróbka wyrobów szklanych, na przyklad dra¬ zonych wyrobów szklanych, takich jak drazone bloki szklane lub izolatory, moze byc skutecznie prowadzona sposobem wedlug wynalazku. Drazone wyroby szklane maja wystarczajaca wysoka tem¬ perature procesu formowania, aby byc podatne na sposób naparowywania zgodnie z wynalazkiem. E- lement ustalajacy stosowany w wyzej opisanym sposobie moze byc uksztaltowany odpowiednio do ksztaltu drazonych wyrobów poddawanych obrób¬ ce.Sposób wedlug wynalazku moze miec równiez zastosowanie do wytwarzania luster, gdzie jako stopiony metal stosuje sie srebro lub aluminium.Mozna stosowac równiez do innych wyrobów szklanych zloto lub miedz. Równiez tlenek zelazo¬ wy jest stosowany do naparowywania powierzchni szkla w czesci kapieli o wyzszej temperaturze szkla, przy której nastepuje jego rozpuszczenie sie na powierzchni szkla.Optyczne tasmy interferencyjne mozna uzyskac przez utlenianie tasmy metalowej lub przez paro¬ wanie tlenku na powierzchni szkla. Powloki wie¬ lowarstwowe naklada sie na przyklad przy selek¬ tywnym ogrzewaniu promiennikowym.Szkla kolorowe wytwarza sie sposobem wedlug wynalazku przez utlenianie tasmy metalowej na powierzchni szkla. Na przyklad tasma kobaltowa moze byc utleniana, az do otrzymania tlenku ko¬ baltu, w wyniku czegu uzyskuje sie szklo o za¬ barwieniu blekitnym. Tlenek metalu rozpuszcza sie na powierzchni szkla przez odpowiednie regu¬ lowanie temperatury. Ta sama metoda moga byc nakladane na powierzchnie szkla tasmy z niklu, chromu luib magnezu przez stosowanie sposobu wedlug wynalazku. Stosujac sposób wedlug wyna¬ lazku mozna równiez utleniac a nastepnie rozpu¬ szczac w szkle tlenek niklu, dlajacy barwe szara, tlenek chromu, dajacy zabarwienie zielone i tlenek magnezu dajacy barwe purpurowa.Nastepnie, szkla przewodzace prajd elektryczny wytwarza sie przez nakladanie na powierzchnie szklana cienkiej tasmy zlota lufo mieszanin tlenku cynku i tlenku antymonu. Oprócz czystych metali lub ich tlenków mozna stosowac równiez stopy, na przyklad stop cynku z antymonem, lub tez mozna zastosowac podwójna obróbke, w której szklo jest poddawane najpierw naparowywaniu jednym me¬ talem, a nastepnie drugim.Zgodnie z wynalazkiem stosuje sie ulepszony sposób wytwarzania szkla zaopatrzonego w powlo¬ ke, w którym unika sie niekorzystnego stosowania prózni, tak jak to bylo dotychczas i wskutek tego metalowa lub tlenkowa powloka ma najwyzsza mozliwa przyczepnosci do szkla i jest bardziej trwala niz powloki nakladane sposobami dotych¬ czas znanymi.80 089 11 PL PL