PL79544B1 - - Google Patents

Description

Uprawniony z patentu: Friedrich Deckel Aktiengesellschaft, Monachium (Republika Federalna Niemiec) Wielostopniowa przekladnia zmianowa z tarcza przelaczajaca Przedmiotem wynalazku jest wielostopniowa przekladnia zmianowa, na przyklad przekladnia z kolami zebatymi walcowymi, zwlaszcza do obra¬ biarek, z jednym lub z kilkoma niezaleznie od sie¬ bie przesuwnymi kolami zebatymi, walami, sprzeg- 5 lami klowymi, lub podobnymi podzespolami, z po¬ laczonymi z nimi poprzez drazki przenoszace dzwigniami uruchamiajacymi oraz z tarcza prze¬ laczajaca przestawna obrotowo w rózne polozenia przelaczania i usytuowana swa osia obrotu prosto- m padle do plaszczyzny obrotu dzwigni uruchamiaja¬ cej przy czym tarcza przelaczajaca sprzezona jest rozlacznie z dzwigniami uruchamiajacymi.Tego rodzaju przekladnie wymagaja z reguly przelaczenia róznych stopni przekladni, w poloze- 15 niu wylaczonym z pracy, lub podczas wybiegu bez obciazenia. Znane sa juz przekladnie wymienionego typu, w których dzwignie uruchamiajace sa pro¬ wadzone za pomoca kamieni slizgowych w wodzi¬ kach tarczy przelaczajacej. Wodziki te sa w posta- 2o ci krzywek sterowniczych, na skutek czego dzwig¬ nie uruchamiajace podczas obrotu tarczy przela¬ czajacej sa kolejno przemieszczane w ich polozenia przelaczania odpowiadajace polozeniom katowym tarczy przelaczajacej. Rozwiazanie takie ma te wa- 25 de, ze ksztalt krzywek sterujacych jest ograniczo¬ ny tym, ze kilka krzywek sterujacych nie moze sie ze soba krzyzowac, gdyz w przeciwnym przypadku nalezaloby zaprojektowac drogi uklad zwrotnic do prowadzenia kamieni slizgowych. Dalsza wada po- 30 lega na tym, ze przy obrocie tarczy przelaczajacej przez kilka stopni przelaczania dzwignie urucha¬ miajace oraz polaczone z nimi przesuwne kola ze¬ bate musza kolejno przyjmowac wszystkie posred¬ nie polozenia przelaczenia.W celu unikniecia ostatnio wymienionej wady zaprojektowano juz przekladnie zmianowa z kilko¬ ma tarczami przelaczajacymi, które w celu doko¬ nania wyboru polozenia przelaczenia moga byc odlaczone od dzwigni uruchamiajacych, przy czym dopiero proces sprzezania tarcz przelaczajacych z dzwigniami uruchamiajacymi powoduje wlasci¬ wy ruch przelaczania dzwigni uruchamiajacych (opis wylozeniowy NRF nr 1625182). Osie tarcz przelaczajacych sa usytuowane w przyblizeniu w plaszczyznach obrotu dzwigni uruchamiajacych lub równolegle do nich. Aby przy osiowym ruchu wlaczania tarcz przelaczajacych mozliwe bylo od¬ chylenie dzwigni uruchamiajacych w obu kierun¬ kach obrotu, dzwignie te sa wykonane jako dzwig¬ nie dwuramienne, przy czym kazdy koniec dzwig¬ ni wspólpracuje z jedna tarcza przelaczajaca. Obie tarcze przelaczajace musza byc ze soba sprzezone w kierunku obrotu jak równiez w kierunku prze¬ suniecia. W przypadku rozwiazania z dwiema dzwigniami uruchamiajacymi .uzyskuje sie przy tym, ze uklad przelaczania zawiera dwa sprzezone ze soba poprzez przekladnie waly oraz cztery tar¬ cze przelaczajace. Uklad taki jest bardzo skompli- 79 54479 544 3 20 kowany jezeli chodzi o wykonanie i montaz oraz zajmuje duzo miejsca.Celem wynalazku jest wykonanie przekladni zmianowej opisanego typu, to znaczy równiez z tarcza przelaczajaca, która swa osia jest umiesz- 5 czona w przyblizeniu prostopadle do osi obrotu dzwigni uruchamiajacej, przy czym konstrukcja przekladni nie moze ograniczac ksztaltu krzywek sterujacych, a dzwignie uruchamiajace powinny byc obracane do swego koncowego polozenia bez 10 przechodzenia przez polozenia posrednie. Cel ten zostal osiagniety za pomoca dzwigni uruchamiaja¬ cych tarcze przelaczajaca, które ulozyskowane sa wajitfwie w plaszczyznie usytuowanej poprzecznie do ^kierunku ruchu sijrzegania tarczy przelaczaja- -_ ceji przy czym na tarczy przelaczajacej umieszczo¬ no trzpienie przelaczajace, a na dzwigniach uru¬ chamiajacych umieszczone sa wspólpracujace z trzpieniami, stozki centrujace, lub odwrotnie, stozki centrujace umieszczone na tarczy przelacza¬ jacej, a trzpienie przelaczajace na dzwigniach uru¬ chamiajacych, ponadto szerokosc otworu stozków centrujacych jest równa calej mozliwej drodze przelaczania dzwigni uruchamiajacej, przy czym tarcza przelaczajaca ma co najmniej taki zakres przesuniecia osiowego, ze trzpienie przelaczajace 25 z polozenia calkowicie na zewnatrz stozków cen¬ trujacych sa przestawne w polozenie przylegania do podstawy stozków centrujacych.Plaszczyzna obrotu dzwigni uruchamiajacych jest w przyblizeniu równolegla do plaszczyzny tarczy 30 przelaczajacej, na skutek czego uklad jest krótki w kierunku osi tarczy przelaczajacej. Dzwignie uruchamiajace nie sa juz prowadzone wzdluz krzywek sterujacych lecz ich polozenie jest usta¬ lane dopiero podczas procesu sprzezenia przez po- 35 lozenie trzpienia przelaczajacego wzgledem stozka centrujacego. Krzywki sterujace wedlug stanu techniki sa poniekad zastapione poszczególnymi punktami sterowania, na skutek czego nie wyste¬ puje juz problem krzyzowania sie krzywek steru- 40 jacych. Przy przelaczaniu tarczy przelaczajacej po¬ przez kilka stopni przelaczania, wysprzeglone dzwignie uruchamiajace nie biora udzialu, lecz je¬ dynie w przypadku odchylenia od zadanego polo¬ zenia przelaczania sprowadzane sa do niego naj- 45 krótsza droga. Na skutek tego uzyskuje sie w sto¬ sunku do znanej przekladni preselekcyjnej jeszcze te zalete, ze nawet dla kilku, na przyklad dwóch dzwigni uruchamiajacych potrzebna jest tylko jed¬ na tarcza przelaczajaca, która moze przestawiac 50 jednoramienne dzwignie uruchamiajace w obu mozliwych kierunkach obrotu.Wynalazek zawiera równiez mozliwosc wspól¬ pracy kilku trzpieni przelaczajacych z jednym stozkiem centrujacym lub kilku stozków centruja- 55 cych z jednym trzpieniem przelaczajacym. Ponadto mozliwe sa uklady mieszane, w których kilka trzpieni przelaczajacych wspólpracuje z kilkoma stozkami centrujacymi. Wynalazek przewiduje po¬ nadto, ze trzpienie przelaczajace sa umieszczone na 60 tarczy przelaczajacej a stozki centrujace na dzwig¬ niach uruchamiajacych lub odwrotnie. Wzgledny ruch centrowania jest przy tym przyporzadkowany zawsze tej czesci, która jest umieszczona na dzwig¬ ni uruchamiajacej. Wedlug dalszej cechy wynalaz- 65 ku tarcza przelaczajaca jest polaczona z poruszana recznie tarcza wybierakowa zapewniajaca ruch obrotowy oraz ruch sprzegania i wyprzegania tar¬ czy przelaczajacej, która w celu wyprzegniecia jest przesuwna osiowo przeciw dzialaniu sprezyny.W ten sposób proces przelaczania mozna w naj¬ prostszy sposób wykonac reka. Tarcza wybierako¬ wa, która w znany sposób moze byc wyposazona w oznaczenia pokazujace stopnie przelaczenia, jest wyciagana przeciw dzialaniu sprezyny, wybrane zostaje nowe polozenie przelaczania, przy czym nie trzeba pokonywac zadnych sil przelaczania, a na¬ stepnie tarcza wybierakowa powraca w swe polo¬ zenie pod dzialaniem sprezyny. Dalsze uproszcze¬ nie uzyskuje sie wtedy, gdy tarcza przelaczajaca wedlug wynalazku lub polaczona z nia tarcza wy¬ bierakowa sa polaczone przynajmniej z jednym z kól zebatych przez uklad dzwigni i ustalacz jed¬ nokierunkowy tak, ze kolo to podczas ruchu sprze¬ gania jest przestawiane w kierunku obwodowym.Zapewnia to, ze przy sprzeganiu dwóch kól zeba¬ tych nie nastapi sytuacja, gdy zab ustawi sie na¬ przeciw zeba i ruch przelaczania zostanie zabloko¬ wany. Najkorzystniej jest przy tym napedzac te kola zebate, które maja mala mase zredukowana wzgledem osi i powinny zazebiac sie z mozliwie wieloma innymi kolami zebatymi.Przedmiot wynalazku jest uwidoczniony w przy¬ kladach wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia pierwszy przyklad wykonania urza¬ dzenia przelaczajacego przekladni w przekroju wzdluznym, przy czym trzpienie przelaczajace umieszczone na tarczy przelaczajacej wspólpracuja ze stozkiem centrujacym na dzwigniach urucha¬ miajacych, fig. 2 — to urzadzenie w przekroju wzdluz linii II1—II z fig. 1, fig. 3 — drugi przyklad wykonania urzadzenia wedlug wynalazku w prze¬ kroju wzdluznym zgodnie z fig. 1, fig. 4 — przy¬ klad urzadzenia wedlug fig. 3 w przekroju wzdluz linii IV—IV, a fig. 5 — urzadzenie do obracania kola przekladni podczas przelaczania.Przedstawione na fig. 1 i 2 urzadzenie ma tarcze przelaczajaca 1, w której osadzone sa dwie grupy przelaczajacych trzpieni 2 wzglednie 3. Przelacza¬ jace trzpienie 2 sa osadzone wzdluz krzywej prze¬ biegajacej promieniowo bardziej wewnatrz wzgle¬ dem osi 4 tarczy przelaczajacej, a przelaczajace trzpienie 3 sa osadzone na krzywej przebiegajacej bardziej na zewnatrz. Wewnetrzne przelaczajace trzpienie wspóldzialaja z centrujacym stozkiem 5, który jest osadzony na prostej, jednostronnej uru¬ chamiajacej dzwigni 6. Polozenie przelaczajacych trzpieni wzdluz krzywej jest takie, ze w kazdym polozeniu przelaczenia przelaczajacej tarczy jeden z trzpieni zostaje uchwycony i wycentrowany przez centrujacy stozek 5. Polowa szerokosci otwo¬ ru stozka centrujacego musi zatem odpowiadac najwiekszej mozliwej drodze przelaczania. Kazdy stozek centrujacy ma wspólosiowy otwór 23, w któ¬ ry wchodzi przelaczajacy trzpien. Na skutek tego przelaczajacy trzpien i centrujacy stozek sa wza¬ jemnie i dokladnie centrowane i ustalane tak, ze sily boczne nie moga spowodowac przesuniecia.Dzwignia uruchamiajaca jest ulozyskowana wahli- wie wokól osi 7 w obudowie 40 przekladni.Na swym wolnym koncu dzwignia ta jest pola-79 544 6 15 czona przegubowo z dowolnym, nieprzedstawionym blizej drazkiem przenoszacym do uruchomienia przesuwnych kól zebatych. Dzwignia uruchamiaja¬ ca moze przyjmowac trzy polozenia. Dziewiec prze¬ laczajacych trzpieni 2 osadzonych jest na trzech 5 wspólosiowych okregach, które przebiegaja wew¬ natrz swiatla otworu centrujacego stozka 5. Jak pokazano na fig. 2 dla centrujacego stozka przewi¬ dziano tylko sektor srodkowy, poniewaz ruch prze¬ laczania odbywa sie tylko wzdluz srednicy stozka.Druga, zewnetrzna grupa przelaczajacych trzpieni 3 wspólpracuje z centrujacym stozkiem 8, który jest osadzony na wygietej pod pewnym katem uru¬ chamiajacej dzwigni 9.Sposób dzialania uruchamiajacej dzwigni 9 jest taki sam jak uruchamiajacej dzwigni 6, to znaczy dzwignia ta moze równiez przyjmowac trzy polo¬ zenia. Z trzech polozen obu uruchamiajacych dzwigni 6 i 9 daje sie utworzyc 32 = 9 kombinacji przelaczania. Uruchamiajaca dzwignia 9 ulozysko- wana jest wahliwie wokól osi 10 w obudowie prze- 20 kladni 40, a na swym wolnym koncu jest polaczo¬ na z niepokazanym na rysunku drazkiem przeno¬ szacym. Przelaczajaca tarcza 1 jest poprzez wal 11 polaczona z wybierakowa tarcza 12. Wybierakowa tarcza ma polaczony z walem za pomoca polacze- M nia gwintowego reczny przycisk 13, za pomoca któ¬ rego przelaczajaca tarcze mozna przesunac na zew¬ natrz przeciw dzialaniu sprezyny 14 i obrócic wo¬ kól jej osi. Wal 11 jest otoczony tuleja 16, która obraca sie wraz z walem jednak osiowo jest nie- 30 przesuwnie ulozyskowane w garnkowej pokrywie 17. Z tuleja 16 polaczona jest wchodzaca telesko¬ powo w reczny przycisk 13 tulejowa oslona 15, za¬ bezpieczajaca urzadzenie przed wchodzeniem bru¬ du i kurzu. Tuleja 16 jest ulozyskowana obrotowo 35 w kolnierzu 18, a jej polozenie osiowe jest ustalo¬ ne przez zabezpieczajacy pierscien 19.Kolnierz ma otwory 20 w liczbie odpowiadajacej liczbie polozen przelaczania wybierakowej tarczy przy czym w otwory te wchodzi zapadkowy trzpien 40 21 recznego przycisku 13. Polozenia przelaczania sa dzieki temu dokladnie ustalone. Zapadkowy trzpien przechodzi równiez przez tulejowa oslone 15 i przez tuleje 16, na skutek czego sa one sprze¬ zone z recznym przyciskiem 13 bez mozliwosci 45 obrotu. Pomiedzy krawedzia zewnetrzna tulejowej oslony 15 a tuleja 16 zacisnieta jest tarcza wskaz¬ nikowa 22, która we wspóldzialaniu z umieszczo¬ nym na przyklad na pokrywie 17 oznaczeniem po¬ kazuje polozenie tarczy wybierakowej. 50 Na fig. 3 i 4 pokazano urzadzenie zasadniczo ta¬ kie samo jak w wyzej opisanym przykladzie wy¬ konania. Róznica polega jedynie na tym, ze za¬ miast tego, by kazdy z dziewieciu trzpieni umiesz¬ czonych na przelaczajacej tarczy wspólpracowal 55 z jednym centrujacym stozkiem umieszczonym na uruchamiajacej dzwigni, kazda uruchamiajaca dzwignia 30, 31 ma trzy przelaczajace trzpienie 32, 33, które wspólpracuja z trzema centrujacymi stoz¬ kami 34, 35 przelaczajacej tarczy 1. Dla kazdej 60 uruchamiajacej dzwigni otrzymuje sie podobnie jak w poprzednio opisanym przykladzie wykonania dziewiec mozliwosci przelaczania, które sobie czes¬ ciowo odpowiadaja tak, ze kazda uruchamiajaca dzwignia moze przyjmowac w koncu trzy poloze- gg nia przelaczania. Uruchamiajace dzwignie 30, 31 sa polaczone za pomoca przechodzacych przez scianke 40 obudowy urzadzenia sworzni z przeno¬ szacymi drazkami 36, 37, które sa sprzezone z prze¬ suwnymi kolami zebatymi. W tym przykladzie wy¬ konania polaczone z uruchamiajacymi dzwigniami przelaczajace trzpienie sa centrowane wzgledem nieruchomych centrujacych stozków. Jak pokazano zwlaszcza na fig. 4 centrujace stozki 34 i 35 sa skierowane w kierunku obwodowym tak, ze rów¬ niez ruch centrowania odbywa sie w kierunku ob¬ wodowym. Rozmieszczenie przelaczajacych trzpie¬ ni i centrujacych stozków oraz skierowanie centru¬ jacych stozków sa zasadniczo zalezne od istnieja¬ cego miejsca wewnatrz urzadzenia.Na fig. 5 pokazano urzadzenie ulatwiajace prze¬ laczanie. Z przelaczajaca tarcza 1 polaczony jest sztywno. przesuwny drazek 50, na którego wolnym koncu umieszczona jest obrotowo czesciowo uze¬ biona zebatka 51. Na jednym z walów 52, 53 wspie¬ rajacych kola zebate, w pokazanym przypadku na wale 53, umieszczony jest jednokierunkowy usta- lacz 54, który moze byc napedzany obrotowo za pomoca zebatego wienca 55. Przy wlaczeniu gffae- laczajacej tarczy wal 53 zostaje obrócony w kie¬ runku ruchu zegara tak, ze osadzone na tym wale kola zebate latwiej moga byc sprzegane z kolami zebatymi umieszczonymi na innych walach. Zebat¬ ka 51 jest tak umieszczona, ze w polozeniu pelnego wlaczenie nie ma juz zazebienia z wiencem zeba¬ tym.Przy wylaczaniu przelaczajacej tarczy zebaty wieniec ze wzgledu na dzialanie jednokierunkowe moze obracac sie na wale 53 bez przenoszenia na¬ pedu. Zebatka 51 jest na swym wolnym koncu ulo¬ zyskowana w slizgowej prowadnicy 56, która jest przesuwna poprzecznie do kierunku ruchu zebatki, to jest na prawo na fig. 5, przeciw sile dzialania sprezyny 57. Dzieki temu zebatka moze podczas ruchu powrotnego odchylac sie, gdy zab jest usy¬ tuowany naprzeciwko zeba.Nalezy jeszcze zaznaczyc, ze dla lepszej przej¬ rzystosci rysunku na fig. 1 i 3 stozki centrujace 8 wzglednie 34 i 35 sa obrócone do plaszczyzny ry¬ sunku i narysowane w przekroju.Urzadzenie przedstawione na fig. 1 i 2 dziala w nastepujacy sposób. Centrujace stozki 5 i pola¬ czone z nimi uruchamiajace dzwignie 6 i 9 bloko¬ wane sa w stanie wlaczonym za pomoca przelacza¬ jacych trzpieni 2 i 3 umieszczonych na przelacza¬ jacej tarczy 1. Przekladnia jest w ten sposób za¬ blokowana w swoim polozeniu przelaczenia. Jezeli trzeba wybrac inna predkosc obrotowa to reczny przycisk 13 nalezy wyciagnac az przelaczajace trzpienie 2 i 3 zostana calkowicie wyciagniete z centrujacych stozków 5. Sprezyna 14 umieszczona pomiedzy przelaczajaca tarcza 1 a tuleja 16 zostaje przy tym scisnieta. W tym polozeniu wybierakowa tarcze 12 i polaczona z nia przelaczajaca tarcze 1 mozna swobodnie obrócic. Jezeli wybierakowa tar¬ cza powróci teraz w poprzednie polozenie wdw-. czas w kazdy z obu centrujacych stozków wchodzi jeden przelaczajacy trzpien. W przypadku mimo- srodowego polozenia wzajemnego centrujacego stozka i przelaczajacego trzpienia stozek jest cen¬ trowany wzgledem przelaczajacego trzpienia, na7 skutek czego uruchamiajace dzwignie i polaczone z nimi zebate kola przesuwne sa przelaczane. PL PL PL

Claims (8)

1. Zastrzezenia patentowe 1. Wielostopniowa przekladnia zmianowa, na przyklad przekladnia z kolami zebatymi walcowy¬ mi, zwlaszcza do obrabiarek, z tarcza przelaczajaca przestawna obrotowo w rózne polozenia przelacza¬ nia i usytuowana swa osia obrotu prostopadle do plaszczyzny obrotu dzwigni uruchamiajacej, przy czym ruch sprzegania tarczy przelaczajacej rów¬ noczesnie powoduje ruch przelaczania dzwigni uru¬ chamiajacych, znamienna tym, ze uruchamiajace dzwignie 6, 9, 30, 31 sa ulozyskowane wahliwie w plaszczyznie usytuowanej poprzecznie do kie¬ runku ruchu sprzegania przelaczajacej tarczy (1), przy czym na przelaczajacej tarczy umieszczone sa znane przelaczajace trzpienie (2, 3), a na urucha¬ miajacych dzwigniach umieszczone sa wspólpracu¬ jace z tymi trzpieniami centrujace stozki (5, 8) lub odwrotnie — centrujace stozki (34, 35) na przela¬ czajacej tarczy a przelaczajace trzpienie (32, 33) na uruchamiajacych dzwigniach (33, 31), a ponadto szerokosc otworu centrujacych stozków jest równa calej mozliwej drodze przelaczania uruchamiajacej dzwigni, przy czym przelaczajaca tarcza ma przy¬ najmniej taki zakres przesuniecia osiowego, ze przelaczajace trzpienie z polozenia calkowicie na zewnatrz centrujacych stozków sa przestawne w polozenie przylegania do podstawy centrujacych stozków.

2. Przekladnia wedlug zastrz. 1, znamienna tym, ze z kazda uruchamiajaca dzwignia (6, 9) z jednym centrujacym stozkiem (5, 8) wspólpracuje jedna grupa kilku, odpowiadajacych liczbie polozen prze¬ laczania przelaczajacej tarczy (1) przelaczajacych trzpieni (2, 3) lub odwrotnie.

3. Przekladnia wedlug zastrz. 1, znamienna tym, ze z jedna uruchamiajaca dzwignia (30, 31) 544 8 i z przynalezna jej jedna grupa centrujacych stoz¬ ków (34, 35) wspólpracuje grupa przelaczajacych trzpieni (32, 33), przy czym iloczyn liczby przela¬ czajacych trzpieni i liczby centrujacych stozków 5 jest równy liczbie polozen przelaczania.

4. Przekladnia wedlug zastrz. 1 lub 2, znamienna tym, ze kazda uruchamiajaca dzwignia (6, 9) jest wyposazona w jeden centrujacy stozek (5, 8), 10 a przelaczajaca tarcza (1) ma jedna lub kilka grup przelaczajacych trzpieni (2, 3) w liczbie odpowia¬ dajacej liczbie uruchamiajacych dzwigni przy czym przelaczajace trzpienie kazdej grupy sa osadzone wzdluz krzywej przelaczania. 15

5. Przekladnia wedlug zastrz. 1 lub 3, znamienna tym, ze kazda uruchamiajaca dzwignia (30, 31) ma kilka przelaczajacych trzpieni (32, 33) a przelacza¬ jaca tarcza (1) jest wyposazona w jedna lub kilka 20 grup centrujacych stozków (34, 35) w liczbie odpo¬ wiadajacej liczbie uruchamiajacych dzwigni, przy czym mozliwa liczba kombinacji grupy przelacza¬ jacych trzpieni z centrujacymi stozkami urucha¬ miajacej dzwigni jest równa liczbie polozen prze- 25 laczania przelaczajacej tarczy.

6. Przekladnia wedlug zastrz. 1, znamienna tym, ze centrujacy stozek (5, 8, 34, 35) jest utworzony przez odcinek stozka tak, ze ma jedynie powierz¬ chnie prowadzace potrzebne dla ruchu centruja¬ cego uruchamiajacej dzwigni.

7. Przekladnia wedlug zastrz. 1, znamienna tym, ze w podstawie centrujacego stozka (5, 8, 34, 35) i wspólosiowo z nim wykonany jest otwór (23) na przelaczajacy trzpien (2, 3, 32, 33).

8. Przekladnia wedlug zastrz. 1, znamienna tym, ze centrujace stozki (5, 8, 34, 35) wzgiednie odcinki stozków sa wykonane jako specjalne czesci moco- 0 wane na uruchamiajacych dzwigniach lub na prze¬ laczajacej tarczy.KI. 47h,5/76 79 544 MKP F16h 5/76KI. 47li,5/76 79 544 MKP F16h 5/76 Fig.5 15N13 RSW Zakl. Graf. W-wa, ul. Srebrna 16, z. 514-75,'O — 110 + 20 egz. Cena 10 zl PL PL PL