Uprawniony z patentu: Pilkington Brothers Limited, Liverpool (Wielka Brytania) Sposób wytwarzania szkla o wymaganym stezeniu metalu na jego powierzchni oraz urzadzenie do stosowania tego sposobu Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania szkla o wymaganym stezeniu metalu na jego po¬ wierzchni, przez doprowadzanie stopionego metalu do zetkniecia z powierzchnia szkla, powodowanie przenikania jonów metalu do powierzchni tego szkla, a nastepnie przez wystawianie powierzchni podda¬ nej takiej obróbce na dzialanie atmosfery reduku¬ jacej w celu zredukowania jonów metalu w szkle i otrzymania w konsekwencji powierzchni szkla o pozadanym metalicznym wygladzie.Metal mozna wprowadzic w szklo za pomoca pro¬ cesu elektrolitycznego, wedrówke jonów metalu w szklo w wysokiej temperaturze w atmosferze redu¬ kujacej. Jony metalu, które wniknely do szkla sa nastepnie redukowane do wolnego metalu.W pewnych przypadkach pozadane jest uzyska¬ nie bardzo duzych stezen wolnego metalu w po¬ wierzchni szkla, na przyklad przy wytwarzaniu sil¬ nie odbijajacej warstwy. Stezenie wolnego metalu, który mozna wprowadzic w powierzchnie szkla oznaczano dotychczas mierzac stezenia jonowego ruchliwych kationów w powierzchni pierwotnego szkla.Znana jest obróbka szkla modyfikujaca jego wlas¬ nosci, przez zetkniecie szkla z plynnym metalem dla wywolania wedrówki jonów metalu przez powierz¬ chnie szkla z masy stopionego metalu stykajacego sie z ta powierzchnia. Szklo utrzymywane jest w temperaturze, w której mozliwa jest modyfikacja jego powierzchni, a po przeniknieciu jonów metalu 10 15 20 25 30 do szkla, tak obrabiana powierzchnia szkla wysta¬ wiana jest na dzialanie atmosfery redukujacej, zwykle atmosfery azotu i wodoru, która powoduje redukcje jonów metalu, które przeniknely do szkla do pierwiastka metalu. Sposób ten nadaje sie zwlaszcza do wytwarzania miekkiego szkla o zmie¬ nionych wlasnosciach powierzchniowych, przy czym szklo w postaci wstegi przesuwane jest wzdluz ka¬ pieli plynnego metalu ponad która utrzymywana jest atmosfera redukujaca, a masa plynnego meta¬ lu dla obróbki szkla jest utrzymywana na górnej powierzchni szkla. Wedrówka jonów metalu od tej masy plynnego metalu do powierzchni szkla jest wywolywana elektrolitycznie.Znany jest równiez sposób umiejscawiania takie¬ go plynnego metalu na górnej powierzchni wytwa¬ rzanej wstegi szklanej. Masa plynnego metalu przy¬ lega do elementów umiejscawiajacych, które roz-. ciagaja sie w poprzek drogi wstegi szkla wzdluz ka¬ pieli plynnego metalu. Wywolywana jest elektroli¬ tyczna wedrówka jonów metalu od masy plynnego metalu xio powierzchni szkla, a gdy obrabiana po¬ wierzchnia szkla wysuwa sie spod masy stopionego metalu, zostaje ona poddana dzialaniu atmosfery redukujacej, która jest utrzymywana ponad kapiela.Celem niniejszego wynalazku jest opracowanie sposobu wytwarzania szkla o wiekszym niz dotych¬ czas to bylo mozliwe stezeniu pierwiastka metalu na powierzchni szkla, na przyklad dla wytworzenia warstwy silnie odbijajacej. 7264472644 Celem wynalazku jest równiez opracowanie kon¬ strukcji urzadzenia do stosowania tego sposobu.Cel wynalazku zostal osiagniety przez to, ze we¬ drówke jonów metalu, a nastepnie redukcje prze¬ prowadza sie cyklicznie dla stopniowego uzyskania pozadanego stezenia pierwiastka metalu na powierz¬ chni szkla.Cel wynalazku zostal osiagniety równiez przez to, ze elektroda urzadzenia do stosowania wymienione¬ go sposobu zawiera anody rozmieszczone w odste¬ pach od siebie w kierunku ruchu wstegi szkla, przy czym do kazdej z nich przylega masa plynnego me¬ tali;, który styka sie z górna powierzchnia szkla, a pomiedzy sasiednimi anodami znajduja sie dosta¬ tecznie duze przestrzenie wypelnione atmosfera re¬ dukujaca.Sposób wedlug wynalazku polegajacy na przeni¬ kaniu jonów metalu do szkla dla otrzymania poza- 10 15 wu szkla, a górna powierzchnia szkla jest wysta¬ wiona na dzialanie atmosfery redukujacej w odste¬ pach miedzy masami stopionego metalu.Jony mozna równiez wprowadzac do szkla za po¬ moca wymiany jonów z fazy gazowej.Przedmiotem wynalazku jest równiez urzadzenie do stosowania wymienionego sposobu wytwarzania szkla. Urzadzenie to zawiera elektrody, w sklad któ¬ rych wchodzi pewna liczba anod rozmieszczonych w pewnych odstepach od siebie w kierunku ruchu wstegi szkla, przy czym do kazdej z nich przylega masa plynnego metalu, który styka sie z górna po¬ wierzchnia szkla, a przestrzenie pomiedzy sasiedni¬ mi anodami sa dostatecznie duze, aby byc wypel¬ nione atmosfera redukujaca.Dla zastosowania w obróbce powierzchniowej wy¬ robu ze szkla, urzadzenie moze, zawierac podpore do wyrobu i elementy do cyklicznego przemieszczania danego, stopniowo zwiekszajacego sie stezenia me- .; anody nad powierzchnia wyrobu, tak ze masa sto- talu na powierzchni tego szkla uniemozliwia po pewnym czasie przeprowadzenia tego sposobu, dal¬ sza wedrówke metalu do szkla pozostawiajac war¬ stwe metalu na powierzchni szkla pomimo, iz nowe jony metalu przechodza przez powierzchnie tego szkla i sa redukowane.'To powstanie duzego steze¬ nia metalu na powierzchni szkla pozwala na uzy¬ skanie pozadanego, metalicznego jego wygladu... Kazde polaczenie etapów wymiany jonów i reduk¬ cji wprowadza stosunkowo mala czesc metalu do powierzchni szkla, a redukcja jonów metalu wpro¬ wadzonych w kazdym etapie nastepuje wtedy, gdy- te jony sa blisko powierzchni szkla.Elektrolityczne wnikanie jonów do szkla z masy stopionego metalu bedacej w zetknieciu z powierz¬ chnia szkla wywolywac mozna za pomoca przeply¬ wu pradu elektrycznego miedzy masa stopionego metalu i powierzchnia szkla, przy czym masa sto¬ pionego metalu dziala jako anoda ukladu elektro¬ litycznego.Korzystnie jest aby masa stopionego metalu przy¬ wierala do ustalajacego czlonu metalowego dolaczo¬ nego do zródla pradu. Masa stopionego metalu mo¬ ze przywierac do metalowego pretu rozpuszczalne¬ go w masie stopionego metalu.•"¦Wedlug, jednej postaci realizacji sposobu wedlug wynalazku, mase stopionego metallu przemieszcza sie wielokrotnie po kazdym obszarze powierzchni szkla poddawanego obróbce, a redukcje jonów metalu w powierzchni szkla dokonuje sie za pomoca wysta¬ wienia tej powierzchni na dzialanie atmosfery re¬ dukujacej, pomiedzy kolejnymi przejsciami anody nad kazdym odnosnym obszarem powierzchni.Szklo mozna równiez przemieszczac po konstruk¬ cji anodowej zawierajacej wiele mas stopionego me¬ talu w odstepach w kierunku przesuwu szkla, przy czym przestrzenie miedzy sasiednimi anodami za¬ wieraja redukujaca atmosfere.Jest szczególnie przydatne do wytwarzania plas¬ kiego szkla w postaci ciaglej tasmy. Wynalazek znaj¬ duje równiez zastosowanie w produkcji plynacego szkla, w której tasma szkla przemieszcza sie po ka¬ pieli stopionego metalu w zetknieciu górnej powierz¬ chni szkla z wieloma masami stopionego metalu ustawionymi poprzecznie do tasmy szkla, przy czym te masy maja wzajemny odstep w kierunku przesu- 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 pionego metalu jest wielokrotnie przesuwana po kazdym obszarze powierzchni.Wynalazek obejmuje równiez szklo odznaczajace sie stezeniem wolnego metalu w swej powierzchni, wytwarzane powyzszym sposobem.Przedmiot wynalazku jest dokladniej wyjasniony na przykladach jego wykonania przedstawionych na rysunku, na którym: fig. 1 — przedstawia schema¬ tycznie wzdluzny, pionowy przekrój urzadzenia we¬ dlug wynalazku, fig. 2 — schematycznie przedsta¬ wia w powiekszeniu konstrukcje anody stosowana w urzadzeniu z fig. 1 z usunieta struktura kolpako¬ wa, fig. 3 — schematycznie przedstawia w przekro¬ ju odmiane urzadzenia wedlug wynalazku. 1 Zbiornik 1 pieca (fig. 1) do topienia szkla w spo¬ sób ciagly ma zasuwe 2. Zbiornik 1 konczy sie ryn¬ na 3 zawierajaca krawedz^dna 4 i boczne scianki 5, z których jedna pokazano na fig. 1.Rynna 3, która ma zasadniczo prostokatny prze¬ krój poprzeczny, jest umieszczona nad dnem 6 wy¬ dluzonej konstrukcji zbiornikowej, majacej zespo¬ lone sciany krancowe 7 i 8 przy odpowiednich kon¬ cach zbiornika. Konstrukcja zbiornikowa utrzymu¬ je kapiel stopionego metalu 10, skladajaca sie przy¬ kladowo ze stopionej cyny lub stopu, w którym przewaza ilosc cyny, przy czym kapiel ma wiekszy ciezar wlasciwy niz szklo.Sklepienie 11 jest zawieszone nad konstrukcja zbiornikowa i ma sciany boczne 12 (jedna z nich pokazano na rysunku) i zlaczone sciany krancowe 14, 15 odpowiednio przy koncach wejsciowym i wyj¬ sciowym kapieli.Wejsciowe i wyjsciowe sciany krancowe 14, 15 ograniczaja odpowiednio otwory wejsciowy i wyjs¬ ciowy 16, 17 dla szkla, przy czym otwór wyjsciowy 17 jest umieszczony nad kapiela. Na zewnatrz otwo¬ ru wyjsciowego 17 sa ustawione napedzane walki 18 do prowadzenia przez otwór wyjsciowy 17 goto¬ wej tasmy szkla wytworzonej na kapieli. Walki w znany sposób przenosza tasme szkla do odprezarki tunelowej i przemieszczaja tasme szkla wzdluz ka¬ pieli w kierunku strzalki A.Stopione szklo sodowo-wapniowo-krzemowe 20 wylewa sie rynna 3 na kapiel 10 stopionego metalu, przy czym predkosc przeplywu stopionego szkla re¬ guluje sie nastawna zasuwa 2. Przy splywaniu72644 61; z rynny 3 stopione szklo ma niewielki swobodny spadek, rzedu kilkudziesieciu milimetrów, na po¬ wierzchnie kapieli 10 (fig. 1). Ten swobodny spadek jest dobrany tak, aby zapewnic tworzenie sie kra¬ wedzi 21 stopionego szkla poza szklem 20 wylewaja¬ cym sie przez rynne 3 przy czym krawedz 21 siega do wejsciowej sciany krancowej 7 konstrukcji zbior¬ nikowej.Temperature stopionego szkla ustala sie regula¬ torami ciepla 22, 23, umieszczonymi w kapieli 10 stopionego metalu i w przestrzeni nad kapiela w ten sposób, aby zapewnic utrzymywanie stopionej warstwy 24 szkla na powierzchni kapieli 10. Przy przesuwaniu sie tej warstwy 24 od wejscia 16 w kierunku strzalki A szklo rozplywa sie w poprzek pod wplywem napiecia powierzchniowego i grawi¬ tacji. W wyniku tego swobodnego rozplywu tworzy sie plywajaca tasma 25, przy czym szerokosc kon¬ strukcji zbiornikowej jest tak dobrana, ze nie za¬ klóca tego bocznego rozplywu.Do przestrzeni nad kapiela 10 dostarcza sie kana¬ lami 26, umieszczonymi w przerwach sklepienia 11, gaz ochronny na przyklad azot lub inny gaz obo¬ jetny. Zatem w tej przestrzeni utrzymuje sie atmos¬ fere gazu ochronnego przy jego ciaglym przeplywie na zewnatrz przez otwory 16 i 17. •;.-.¦ W strefie kapieli 10, gdzie tasma szkla 25 ma do¬ statecznie wysoka temperature aby mogla ulec mo¬ dyfikacji powierzchni, w przestrzeni nad kapiela jest umieszczona konstrukcja kolpakowa 27. Dolny koniec tej konstrukcji jest umieszczony w scislym zestawieniu z powierzchnia kapieli 10, tak ze wne¬ trze konstrukcji kolpakowej 27 jest praktycznie zasadniczo odizolowane od pozostalej przestrzeni nad kapiela. Kanal 28 laczy sie z wnetrzem kon¬ strukcji kolpakowej 27 i ciagnie sie na zewnatrz sklepienia 11 do zródla (nie pokazanego na rysun¬ ku) gazu redukujacego, którym jest zwykle wodór.Do wnetrza konstrukcji kolpakowej 27 mozna do¬ starczac tylko gaz redukujacy albo jego mieszanine z gazem obojetnym, takim jak azot. Konstrukcja kolpakowa 27 ma wydluzony ksztalt w kierunku A przesuwu tasmy, a poprzecznie ciagnie sie przez cala szerokosc tasmy szkla 25.Wewnatrz konstrukcji kolpakowej 27 jest umoco¬ wana konstrukcja anodowa 30, która sklada sie z zespolu wydluzonych równoleglych, metalowych anod 31 ciagnacych sie w poprzek tasmy 25 i rów¬ nolegle do jej powierzchni. Kazda anoda ma dolna sciane 32 (fig. 2) równolegla i ustawiona w bliskiej odleglosci od tasmy szkla 25. Do kazdej dolnej scia¬ ny 32 przywiera masa 33 stopionego metalu, która stanowi anode polaczona galwanicznie z górna po¬ wierzchnia szklanej tasmy 25.Anody 31 indywidualnie lub jak to pokazano na fig. 1, zespolowo sa dolaczone do dodatniego zacisku elektrycznego zródla 34 pradu stalego, którego za¬ cisk ujemny jest dolaczony do kapieli 10 stopionego metalu (fig. 1).W temperaturze obróbki powierzchniowej szkla, która zwykle jest rzedu 750°C, szklo przewodzi prad elektryczny w wyniku czego stanowi elektrolit ukladu elektrolizy. Jony metalu przenikaja do gór¬ nej powierzchni tasmy szkla 25 z masy 33 stopionego metalu dla modyfikacji wlasnosci szkla. Jony metalu wnikaja w szklo w wyniku wymiany jonowej z jo¬ nami sodowymi w szkle.Anody 31 sa bardzo waskie, tak ze kazda masa 33 stopionego metalu przylegajacego do anody 31 ma 5 bardzo male wymiary w kierunku A tasmy szkla.Dla predkosci przesuwu tasmy równej 3,6 m/min, kazda anoda 31 moze siegac 3 mm w kierunku przesuwu tasmy, a odstepy miedzy anodami 31 sa regularne i wynosza 48 mm. io Poniewaz kazda z anod utworzonych z masy 33 stopionego metalu wprowadza tylko mala czesc cal¬ kowitej ilosci jonów metalu wchodzacych w szklo, glebokosc na która jony metalu przenikaja do po¬ wierzchni szkla, przy jej przechodzeniu pod anoda- 15 mi, jest bardzo mala. Atmosfera redukujaca, która dyfunduje w szklo w, kazdej przestrzeni miedzy- anodowej redukuje w metalu zasadniczo wszystkie jony metalu wprowadzone w szklo z ostatniej, sto¬ pionej anody 33, zanim jony moga wniknac glejfciiej 20 w szklo. Daje to w wyniku stezenie elementarnego metalu w powierzchni szkla i to stezenie zwieksza sie gdy szklo przechodzi pod kolejna stopiona aiKM da, poniewaz elementarny metal nie moze dyfun- dowac do, szkla i pozostaje z tego powodu w. szkle: 25 blisko powierzchni tasmy szkla. Na przyklad, gdy mase 33 stopionego metalu stanowi stop miedzi i bizmutu, a atmosfera" redukujaca sklada sie z wo¬ doru, .jony miedzi przenikaja w szklo i proces re^ dukcji mozna przedstawic: ; h 30 2Cu+. +H2 ¦• 2CU +2H : ; Powstajaca jony wodorowe w * szkle podlegaja wymianie jonowej z jonami miedzi wnikajacymi,da powierzchni szkla dzialaniem elektrolitycznym na¬ stepnej stopionej masy 33. Jony wodorowe wnikaja 35 glebiej w mase szkla, a kationy, to znaczy jony \ so¬ dowe sa wypychane ze szkla przy granicznej po^ wierzchni kapieli stopionego metalu, która dziala jak anoda. Jony miedzi swiezo wprowadzone da poi* wierzchni szkla sa nastepnie redukowane do meta- 40 lu natychmiast, gdy powierzchnia szkla przechodzi pod stopiona masa 33. Zatem w skrajnej warstwie powierzchni szkla nastepuje uwolnienie czastek mie¬ dzi i koncentracja miedzi metalicznej w powierzch¬ ni szkla jako wynik powtarzajacej sie obróbki, 45 a koncentracja ta jest kilka razy wieksza niz steze¬ nie pierwotnie ruchliwych jonów w powierzchni: szkla. .-.¦¦'.,*¦ Przy uzyciu wyzej opisanej konstrukcji anodowej 30, przesuwajaca sie tasma 25 szkla jest poddawana 50 etapom elektrolitycznej wymiany jonowej (przy kazdej anodzie 31), po których nastepuja przemien¬ nie etapy redukcji jonów (miedzy sasiednimi parami elektrod 31). W wyniku tego nastepuje w szeregu krótkich etapów lub impulsów nagromadzenie ja- 55 nów w powierzchni szkla i po kazdym takim etapie nastepuje etap redukcji jonów dla uzyskania wol¬ nego metalu. Skutkiem tego, w górnej warstwie lub w poblizu tej warstwy tasmy szkla 25 gromadzi sie warstwa wolnego metalu. 60 Stezenie metalu w tej powierzchniowej warstwie jest uzaleznione od ilosci powtarzanych kolejnych operacji wymiany jonowej i redukcji jonów, to zna^ czy od ilosci anod 31 (i przylegajacych mas 33 sto¬ pionego metalu) w konstrukcji anodowej 30. Dla 65 latwosci przedstawienia pokazano na fig. li 2, tylko72644 8 kilka anod. Praktycznie ilosc anod 31 wynosi okolo piecdziesieciu.Ponizej podaje sie przyklady elektrolitycznych procesów przy zastosowaniu urzadzenia z fig. 1 i 2: Przyklad I. Stosuje sie konstrukcje anodowa 30 zawierajaca piecdziesiat anod 31. Kazda anoda sklada sie z preta miedzianego zawierajacego zwil¬ zona powierzchnie 32, majaca wymiar 3 mm w kie¬ runku A tasmy szkla. Anody 31 maja regularny od¬ step wynoszacy 50 mm, a szerokosc tasmy szkla jest równa 2,54 m i jest przesuwana z predkoscia 3,8 m/min. Obróbke prowadzi sie przy temperatu¬ rze szkla wynoszacej okolo 750°C i przy uzyciu pra¬ du równego 50 A (to znaczy 1 amper na kazda ano¬ de 31) oraz przy zastosowaniu atmosfery redukuja¬ cej zawierajacej duze stezenie wodoru. Otrzymana tasma szkla ma w swej warstwie miedz metaliczna i odznacza sie wspólczynnikiem odbicia równym okolo 50%.Przyklad II. Konstrukcja anodowa zawiera¬ jaca trzydziesci anod 31 jest umieszczona w strefie kapieli 10, w której szklo ma temperature okolo 700°C. Kazda anoda 31 zawiera pret miedziany o gru¬ bosci 3,1 mm, i ta grubosc jest ustawiona w kierun¬ ku przesuwu A, odstep miedzy sasiednimi anodami 31 jest równy odleglosci jaka przebywa tasma 25 w ciagu sekundy — to jest 50,8 mm dla predkosci przesuwu tasmy wynoszacej 3,05 m/min. Kazda ano¬ da 31 jest dostosowana do przepuszczenia pradu elektrycznego wynoszacego 50 m A ma 38 mm sze¬ rokosci w kierunku poprzecznym do kierunku prze¬ suwu tasmy (to znaczy wzdluz szerokosci tasmy.Atmosfera redukujaca sklada sie z mieszaniny 50% wodoru i 50% azotu.W obu opisanych powyzej przykladach do po¬ wierzchni szkla wprowadza sie metaliczna miedz.Podobna technika mozna wprowadzic do szkla inne dajace sie redukowac jony metali.Mase 33 stopionego metalu przywierajaca do kaz¬ dej anody 31 moze stanowic stop skladajacy sie z obojetnego roztwarzajacego metalu, przykladowo bizmutu i metalu o wyzszej temperaturze topnienia, to znaczy miedzi lub srebra. Anody 31 do których przywiera masa 33 stopionego metalu wykonane sa z czystego metalu o wysokiej temperaturze topnie¬ nia, to znaczy z miedzi lub srebra. W tym ukladzie wysokotopliwy skladnik stopu jest ciagle uzupel¬ niany za pomoca rozpuszczania anody z ta sama predkoscia jak zuzywanie sie wysokotópliwego ma¬ terialu ze stopionej masy modyfikujacej szklo.Masa 33 rozpuszczonego metalu wnika do szkla pod wplywem przylozonego pola elektrycznego, na¬ stepuje wymiana jonów z jonami sodowymi w szkle, jak to juz powyzej opisano. W miare jak metal ano¬ dy jest usuwany ze stopionej masy 33 i wnika do szkla, wiecej metalu rozpuszcza sie dzialaniem ma¬ sy 33 na anode 31 dla utrzymania równowagowego stezenia metalu anody w masie 33 stopionego me¬ talu.Kazda stopiona masa 33 dziala wiec jako sku¬ teczny zwiazek buforowy odpowiednio miedzy ano¬ da 31 i tasma szkla 25. Dla osiagniecia zwilzania miedzianej anody 31 za pomoca stopionej masy 33 z bizmutu do masy 33 mozna dodac mala czesc olo¬ wiu (okolo 2%).Poniewaz w kazdej masie 33 ilosc stopionego ma¬ terialu jest mala i material ten przywiera do odpo¬ wiedniej anody 31, konstrukcje anodowa 30 mozna umiescic w obszarach, w których temperatura szkla 5 osiaga nawet 950°C, bez spowodowania uszkodzen powierzchni szkla.Gdy masa 33 jest wykonana z niskotopliwego ma¬ terialu takiego jak olów, anody 31 mozna wykonac lub pokryc nierozpuszczalnym, wysokotopliwym io metalem, takim jak ruten. Olów dodaje sie do sto¬ pionej masy 33 dla skompensowania metalu zuzy¬ tego w obróbce szkla.Jako nosnika metalicznych jonów mozna uzyc sto¬ pionej soli. Przykladowo stopiona mase 33 moze 15 stanowic chlorek miedziawy przylegajacy do anody 31. Jony miedziawe wnikaja w szklo, a chlorek mie¬ dziawy uzupelnia sie wskutek reakcji chloru uwal¬ niajacego sie na anodzie 31 z miedzia stanowiaca anode. 20 Korzystnie jest aby konstrukcja anodowa 30 za¬ wierala otwory, dla umozliwienia przenikania at¬ mosfery redukujacej miedzy sasiednimi anodami 31.Przykladowo anody mozna zawiesic na otwartej ra¬ mie, jak przedstawiono odnosnikiem 35 na fig. 2. 25 w odmianie ukladu, anody 31 mozna pojedynczo dolaczyc do oddzielnych zródel zasilania, które do¬ starczaja pradu elektrycznego o róznych napieciach.Przykladowo napiecie zasilacza dla pierwszej ano¬ dy moze wynosic 1 volt, z postepujacym zwieksze- 30 niem o 1 wolt na kazda anode, w niektórych oko¬ licznosciach zapewnia to przeplyw pradów o jedna¬ kowej wartosci z kazdej stopionej masy 33 do po¬ wierzchni szkla.Kazda anode mozna dolaczyc do przynaleznego 35 jej transformatora lub prostownika. Odmiennie moz¬ na uzyc jednego zródla zasilajacego pradem stalym podlaczonego na wyjsciu potencjomierza z wieloma zaciskami dla dostarczenia indywidualnych regulo¬ wanych napiec dla anod. 40 Odimienny uklad mozna stosowac dla prowa¬ dzenia kolejnej elektrolitycznej obróbki szkla, po której nastepuje etap redukcji jonów. Przykladowo, zamiast ciaglego przesuwania tasmy szkla 25 po konstrukcji anodowej 30, szklo w postaci arkuszy 45 lub gotowego wyrobu mozna utrzymywac nierucho¬ mo z konstrukcja anodowa, mozna przemieszczac ruchem postepowo-zwrotnym nad powierzchnia poddawanego obróbce szkla, przy czym ta powierz¬ chnia znajduje sie w otoczeniu atmosfery reduku- 50 jacej.Fig. 3, przedstawia proces tego rodzaju i zasto¬ sowany do obróbki wydrazonych szklanych pólblo- ków 40. Bloki te sa podtrzymywane na kapieli 41 stopionego metalu, przykladowo z bizmutu, która 55 jest dolaczona do ujemnego zacisku zródla 42 pradu stalego. Górna powierzchnia pólbloku, plywajacego na kapieli 41, jest poddawana obróbce za pomoca sposobu wedlug wynalazku.W tym celu anode 43 umieszcza sie przylegle do 60 tej górnej powierzchni. Ma ona styk galwaniczny z ta powierzchnia za pomoca masy 44 stopionego metalu, przywierajacej do anody 43. Anoda 43 jest dolaczona do dodatniego zacisku zródla 42 pradu stalego i jest umocowana na odpowiednim wózIEu 6 5 (nie pokazanym ze wzgledu na przejrzystosc rysun-* 78644 10 ku) dla przesuwania ruchem postepowo-zwrotnym równolegle do górnej powierzchni wyrobu 40, w kierunku oznaczonym strzalka X. Atmosfere redu¬ kujaca, na przyklad mieszanine wodoru i azotu, utrzymuje sie nad górna powierzchnia wyrobu 40 za pomoca odpowiedniej konstrukcji kolpakowej (nie pokazanej na rysunku) podobnej do konstrukcji kolpakowej 27 z fig. 1.W przedstawionym przykladzie anode 43 stanowi miedz, a stopiona masa 44 sklada sie z bizmutu. Gdy anoda 43 ruchem postepowo-zwrotnym przemiesz¬ cza sie po górnej powierzchni wyrobu 40, kazda strefa tej górnej powierzchni jest wystawiana na krótkotrwale elektrolityczne oddzialywanie, gdy kazdorazowo stopiona masa 44 przechodzi przez te strefe, po czym nastepuje bezposrednio redukcja jo¬ nów spowodowana atmosfera redukujaca.Dla osiagniecia za pomoca ukladu z fig. 3 w przy¬ blizeniu takiej samej obróbki wyrobu 40 jak tasmy szkla (jak opisano w przykladzie II), anoda 43 mie¬ dziana o grubosci 3 mm w kierunku X przesuwana jest ruchem postepowo-zwrotnym ze srednia pred¬ koscia okolo 50,8 mm/sek, przy przepuszczaniu przez anode 43 pradu wynoszacego 50 mA w okresie cza¬ su wynoszacym 30 sekund. Anoda 43 ma uzyteczna szerokosc poprzecznie do kierunku X ruchu poste- powo-zwrotnego wynoszaca 37,1 mm, a calkowita amplituda ruchu postepowo-zwrotnego wynosi w tym przykladzie 50,8 mm, tak ze obróbce poddaje sie powierzchnie wyrobu 40 równa (37,1X50,8) mm2.Jako odmiane ruchu postepowo-zwrotnego anody 43, wyrób 40 i anoda 43 z przywierajaca masa 44 moga wzajemnie obracac sie dokola osi prostopadlej do górnej powierzchni wyrobu 40, przy czym ano¬ da 43 ciagnie sie w kierunku promieniowym wzgle¬ dem osi. Anoda moze miec ksztalt segmentu maja¬ cego kat 1 radiana i skutkiem tego wplywac na jed¬ norodna obróbke powierzchni wyrobu.Dolna powierzchnie wyrobu szklanego mozna pod¬ dawac obróbce za pomoca odwrócenia biegunowos¬ ci zasilania, tak ze kapiel 41 stopionego metalu ma dodatni potencjal. Na przyklad kapiel 41 moze skla¬ dac sie z roztopionego stopu miedzi i bizmutu, a wy¬ rób 40 moze przesuwac sie pionowo ruchem poste¬ powo-zwrotnym, albo gdy wyrób 40 nie porusza sie w kapieli 41, kapiel metalowa mozna przepompo¬ wywac, tak ze jej poziom cyklicznie wznosi sie i opada. Daje to w wyniku, ze przerywa sie cy¬ klicznie kontakt galwaniczny dolnej powierzchni i równiez cyklicznie dolna powierzchnia wyrobu styka sie z atmosfera redukujaca, tak ze w dolnej powierzchni tworzy sie warstwa powierzchniowa o duzym stezeniu metalicznej miedzi.Jako odmiane opisanej wyzej elektrolitycznej ob¬ róbki, sposób wedlug wynalazku mozna stosowac do wymiany jonów z fazy gazowej wprowadzajac jony do powierzchni szkla i potem wystawiajac powierz¬ chnie na dzialanie atmosfery redukujacej w celu zredukowania jonów do wolnego metalu. Przykla¬ dowo, wystawienie powierzchni szkla na dzialanie pary bromku srebrowego wywola wprowadzenie jo¬ nów srebrowych do powierzchni szkla w wymianie z jonami sodowymi. Przy wielokrotnym powtórze¬ niu kolejno etapów wymiany jonowej i redukcji jo¬ nów, mozna osiagnac wymagane stezenie wolnego metalu w powierzchni szkla.Nalezy zaznaczyc, ze z uwagi na to, ze sposobem wedlug wynalazku metal osadza sie raczej wewnatrz 5 powierzchni niz na powierzchni szkla, uzyskiwane warstwy metaliczne sa bardziej trwale niz chemicz¬ nie osadzone lub prózniowo naparowane cienkie warstwy na powierzchni szkla i jest niepotrzebne jakiekolwiek zabezpieczanie powierzchni szkla* 10 Niniejszy wynalazek mozna stosowac do wytwa¬ rzania w powierzchniach szkla metalicznych warstw calkowicie lub czesciowo odbijajacych promienio¬ wanie. Gdy jest osadzony metal, który latwiej od¬ bija promieniowanie podczerwone, taki jak miedz, 15 szklo wplywa na ulatwione odbijanie podczerwieni energii slonecznej.Specjalne efekty mozna uzyskac wystawiajac szklo na dzialanie modyfikujace za pomoca wiecej niz jed¬ nego metalu. Mieszanine dwu róznych metali moz- 20 na osadzic, przykladowo wykonujac odmienne anody 31 (fig. 1) z róznych metali, lub mozna wytworzyc odmienne warstwy z róznych metali za pomoca pro¬ wadzenia kolejnych etapów obróbki wedlug wyna¬ lazku, stosujac anody z róznych metali. 25 PL PL