Uprawniony z patentu: Pilkington Brothers Limited, Liverpool (Wielka Brytania) Urzadzenie do wytwarzania szkla Przedmiotem wynalazku jest urzadzenie do wy¬ twarzania szkla majacego okreslone wlasciwosci, uzyskiwane w wyniku przenikania do szkla sklad¬ nika lub skladników aktywnych znajdujacych sie w warstwie stopionego materialu stykajacego sie z powierzchnia szkla.Znane sa urzadzenia do produkcji szkla posia¬ dajacego okreslone wlasciwosci, w których sto¬ piony material, przylegajacy do elementu ogra¬ niczajacego, styka sie z górna powierzchnia prze¬ suwajacej sie plynnej szklanej tasmy oraz posia¬ dajace przyrzady dla podtrzymywania szkla i przy¬ rzady dla wywolywania odpowiedniego ruchu mie¬ dzy szklem i stopionym materialem. Podczas ob¬ róbki szkla, element ograniczajacy jest rozpusz¬ czany przez stopiony material ulegajac erozji. Do¬ tyczy to zwlaszcza czolowych i tylnych scian dolnej czesci elementu ograniczajacego, a najbar¬ dziej jego sciany w kierunku ruchu. Duze zuzycie elementu ograniczajacego powoduje nierównomier- nosc obróbki górnej powierzchni szkla.Celem wynalazku jest opracowanie konstrukcji urzadzenia do wytwarzania szkla umozliwiajace¬ go osiagniecie równomiernosci obróbki szkla przez zapewnienie jednakowej intensywnosci obróbki kazdej czesci powierzchni szkla w ciagu calego procesu produkcyjnego.Cel wynalazku osiagnieto przez to, ze w urza¬ dzeniu do produkcji szkla czolowa powierzchnia wzdluz kierunku ruchu elementu ograniczajacego zawiera wkladke z materialu odpornego na ero¬ zje, do której przylega warstwa stopionego ma¬ terialu na szerokosci elementu ograniczajacego.Przedmiotem wynalazku jest urzadzenie do wy¬ twarzania szkla o okreslonych wlasciwosciach uzy¬ skiwanych w wyniku stykania sie powierzchni szkla z warstwa stopionego materialu przylegajaca do elementu ograniczajacego znajdujacego sie nad powierzchnia szkla przeplywajacego ponizej czlonu ograniczajacego. Warstwa stopionego materialu w kazdym miejscu ma jednakowa dlugosc w kie¬ runku ruchu obrabianego szkla.Czesc elementu ograniczajacego, do której bez¬ posrednio przylega warstwa stopionego materialu jest bardziej podatna na erozje niz pozostala czesc elementu ograniczajacego. Erozji ulegaja przede wszystkim przednia i tylna powierzchnia dolnej czesci elementu ograniczajacego.W urzadzeniu wedlug wynalazku powierzchnia elementu ograniczajacego, do której przylega brzeg warstwy stopionego materialu i prostopadle do której przeplywa szklo, wykonana jest z ma¬ terialu o wiekszej odpornosci na erozje niz pozo¬ stala czesc elementu.Mozliwe jest równiez, aby co najmniej czesc elementu ograniczajacego ulegala ciaglej lub pe¬ riodycznej wymianie z predkoscia zapewniajaca kompensacje erozji elementu ograniczajacego po- , wodowanej przez warstwe stopionego materialu.Urzadzenie do wytwarzania szkla wedlug wy- 79414 ¦•.79414 .... nalazku zawiera zespól do podtrzymywania szkla, oraz zespól powodujacy ruch wzgledny szkla i warstwy cieklego materialu, przy czym co naj¬ mniej jedna powierzchnia elementu ograniczaja¬ cego, do której przylega warstwa cieklego mate¬ rialu wykonana jest z materialu odpornego na erozje. • W najbardziej korzystnym wykonaniu urzadze¬ nia wedlug wynalazku element ograniczajacy za¬ wiera wkladke wykonana z materialu odpornego na erozje.Urzadzenie Wedlug wynalazku moze zawierac ponadto zespól pozwalajacy na ciagla lub perio¬ dyczna wymiane przynajmniej tej czesci elemen¬ tu ograniczajacego, do której przylega brzeg war¬ stwy stopionego materialu umieszczonej poprzecz¬ nie do kierunku ruchu wzglednego szkla, dla kom¬ pensacji erozji tej czesci elementu ograniczaja¬ cego, powodowanej przez zetkniecie z warstwa sto¬ pionego materialu.Element ograniczajacy moze zawierac wkladke osadzona w wyzlobieniu biegnacym wzdluz ele¬ mentu ograniczajacego, do której przylega brzeg warstwy stopionego materialu, przesuwajaca sie ciagle lub periodycznie w wyzlobieniu z wyma¬ gana predkoscia, dla regeneracji powierzchni, do której przylega warstwa stopionego materialu.Role wklaldki moze spelniac tasma wykonana z materialu odpornego na erozje.Element ograniczajacy moze byd przymocowany do czlonu nosnego i moze przesuwac sie, dzieki mechanizmowi, napedowemu w kierunku poprzecz¬ nym do kierunku ruchu szkla i warstwy stopio¬ nego materialu dla regeneracji materialu ulega¬ jacego erozji pod wplywem zetkniecia z warstwa stopionego materialu.Element ograniczajacy moze skladac sie rów¬ niez z szeregu bloków wykonanych z materialu zwilzalnego przez warstwe stopionego materialu.Tylna czesc czlonu ograniczajacego, moze two¬ rzyc nastawna plyta, która za pomoca mechaniz¬ mu napedowego moze byc opuszczana w dól nie¬ zaleznie od pozostalej czesci elementu ogranicza¬ jacego, w celu regeneracji dolnej czesci plyty ule¬ gajacej erozji przez zetkniecie z • warstwa stopio¬ nego materialu.Dolna powierzchnia elementu Ograniczajacego, do której przylega warstwa stopionego materialu moze miec ksztalt cylindryczny. Os wzdluzna tej powierzchni jest prostopadla do kierunku ruchu wzglednego szkla i warstwy stopionego materia¬ lu. Dzieki ciaglemu lub periodycznemu ruchowi obrotowemu elementu ograniczajacego wokól osi, wykonywanemu cyklicznie w jedna i druga stro¬ ne, nastepuje ciagla lub periodyczna zmiana tej czesci powierzchni elementu ograniczajacego, do której przylega brzeg warstwy stopionego mate¬ rialu.W urzadzeniu wedlug wynalazku, w którym ma miejsce elektrolityczna obróbka szkla, zarówno element ograniczajacy, jak i warstwa stopionego materialu powinny ; byc elektroprzewodne. Prad elektryczny doprowadzany jest do elementu ogra¬ niczajacego i do kapieli cieklometalicznej, na któ¬ rej przesuwa sie tasma szklana. Przeplywajacy przez warstwe stopionego materialu a nastepnie przez szklo prad elektryczny powoduje . przenika¬ nie do szkla skladnika aktywnego znajdujacego sie w warstwie stopionego materialu.Urzadzenie do wytwarzania szkla o okreslonych wlasciwosciach, rózniacych sie od wlasciwosci, ja¬ kie ma szklo bezposrednio po wytopie, ".zawiera wanne z kapiela cieklometaliiczna, komore ograni¬ czona konstrukcja dachowa, znajdujaca sie nad wanna oraz mechanizm do regulowanego wylewu szkla i przesuwania go< w postaci tasmy wzdluz kapieli. Element ograniczajacy z krawedzia wy¬ konana z materialu odpornego na erozje, do któ¬ rej przylega warstwa stopionego materialu, znaj¬ duje sie w komorze nad przesuwajaca sie war¬ stwaszkla. ' ; Przedmiot wynalazku jest przedstawiony w przy¬ kladzie wykonania na rysunku, na .którym fig. 1 przedstawia znane urzadzenie do wytwarzania szkla w widoku perspektywicznym, fig. 2 — ele¬ ment ograniczajacy wyposazony w nakladke z ma¬ terialu odpornego ha erozje w przekroju, fig. 3 — inny przyklad rozwiazania elementu ograniczaja¬ cego wyposazonego w nakladke z materialu od¬ pornego na erozje, fig. 4 — jeszcze inny przyklad rozwiazania elementu ograniczajacego wyposazone¬ go w nakladke z materialu odpornego na erozje, fig. 5 — jeszcze inny przyklad rozwiazania ele¬ mentu ograniczajacego wyposazonego w nakladke z materialu odpornego na erozje, fig. 6 — jeszcze inny przyklad rozwiazania elementu ograniczaja¬ cego wyposazonego w nakladke z materialu od¬ pornego na erozje, fig. 7 — jeszcze inny przyklad rozwiazania elementu ograniczajacego wyposazo¬ nego w nakladke z materialu odpornego na ero¬ zje; fig. 8 — : jeszcze inny przyklad rozwiazania elementu ograniczajacego wyposazonego w naklad¬ ke z materialu odpornego na erozje, fig. 9 — jesz¬ cze inny przyklad rozwiazania elementu ograni¬ czajacego wyposazonego w nakladke z materialu odpornego na erozje, fig. 10 -^ czesc urzadzenia elementem ograniczajacym przesuwnym ciagle lub periodycznie dla renowacji powierzchni styku z warstwa stopionego materialu, w widoku per¬ spektywicznym, fig. 11 — element ograniczajacy w przekroju wzdluz linii XI—XI z fig. 10, fig. 12 — czesc urzadzenia z innym przykladem rozwiazania czlonu Ograniczajacego przesuwnego ciagle lub pe¬ riodycznie w ; widoku perspektywicznym, fig. 13 — element ograniczajacy w przekroju wzdluz linii XIII—XIII z fig. 12, fig. 14 — inny przyklad roz¬ wiazania urzadzenia, w którym element ograni¬ czajacy sklada sie z oddzielnych elementów w uproszczonym przekroju wzdluznym, fig. 15 — czesc elementu ograniczajacego z fig. 14, w widoku perspektywicznym w 'czesciowym przekroju, fig. 16 — czesc urzadzenia wyposazonego w element ograniczajacy z wkladka, która moze byc ciagle lub periodycznie wymienna, w widoku perspekty¬ wicznym w czesciowym przekroju, fig. 17 — ele¬ ment ograniczajacy w przekroju wzdluz linii XVII—XVII z fig. 16, fig. 18 — mechanizm do przesuwania wkladki czlonu ograniczajacego urza¬ dzenia przedstawionego na fig. 16 i 17 w widoku z góry, fig. 19 — przyklad rozwiazania elementu 40 45 50 55 605 79414 6 ograniczajacego, którego tylna krawedz stanowi plyta, w uproszczonym widoku perspektywicznym, fig. 20 — inny przyklad rozwiazania elementu ogra¬ niczajacego, którego tylna krawedz stanowi regu¬ lowana plyta w uproszczonym widoku perspekty¬ wicznym, fig. 21 — przyklad rozwiazania elementu ograniczajacego, który moze wykonywac ruch obrotowy wokól osi poprzecznej w stosunku do przesuwajacej sie tasmy szkla w uproszczonym widoku perspektywicznym, fig. 22 — element ogra¬ niczajacy w przekroju wzdluz linii XXII—XXII z fig. 21, fig. 23 — inny przyklad elementu ogra¬ niczajacego wyposazonego w element obrotowy w uproszczonym widoku perspektywicznym, fig. 24 — element ograniczajacy w przekroju wzdluz linii XXIV—XXIV z fig. 23.Na cieklometaliczna kapiel 3 podawane jest w sposób regulowany szklo sodowo-wapniowo- -krzemianowe. Szklo podawane jest w postaci uksztaltowanej uprzednio tasmy szklanej lub jest wylewane na kapiel w jednym koncu wanny roz¬ plywajac sie poprzecznie na kapieli cieklometa- licznej pod wplywem sil napiecia powierzchnio¬ wego i sily przyciagania ziemskiego tworzac pla¬ ska szklana tasme 4 przesuwajaca sie na po¬ wierzchni w kierunku wskazanym przez strzal¬ ke A.Regulacja temperatury szklanej tasmy 4 przesu¬ wajacej sie na cieklometalicznej kapieli 3 odbywa sie przy pomocy regulacji mocy grzejników zanu¬ rzonych w kapieli 3 (nie pokazanych na rysunku) i rozmieszczonych w przestrzeni nad kapiela 3.Z górna powierzchnia szklanej tasmy 4 styka sie warstwa 5 stopionego materialu, w której zawar¬ te sa skladniki nadajace szklu wymagane wlasci¬ wosci. Warstwa 5 stopionego materialu rozmiesz¬ czona jest poprzecznie w stosunku do kierunku ruchu tasmy szklanej wskazywanego przez strzal¬ ke A i jest nieruchoma w stosunku do wanny.Warstwa 5 nie zwilza powierzchni szkla. Jest ona utrzymywana na powierzchni szkla przy pomocy ograniczajacego elementu 6 umieszczonego po¬ przecznie w stosunku do kierunku ruchu tasmy 4 i równolegle do górnej powierzchni szkla. Miedzy górna powierzchnia szklanej tasmy 4 i dolna po¬ wierzchnia ograniczajacego elementu 6 znajduje sie szczelina o stalej wysokosci (na przyklad 3—4 mm), w której znajduje sie warstwa 5 stopionego materialu.Stopiony material znajdujacy sie w warstwie 5 zwilza dolna powierzchnie ograniczajacego elemen¬ tu 6, dzieki czemu przylega do niego, a dlugosc warstwy 5 stopionego materialu ograniczona jest tylko do szczeliny miedzy powierzchnia szklanej tasmy 4 i ograniczajacego elementu 6.W warstwie 5 stopionego materialu moze znaj¬ dowac sie metal, stop metali lub sól. Moga sie w niej znajdowac takie metale jak: cyna, olów, bizmut, antymon, ind, cynk, tal, stopy cyny, olo¬ wiu, bizmutu (rozpuszczalniki) i litu, sodu, pota¬ su, cynku, magnezu, miedzi, srebra, (substancje rozpuszczone) oraz sole jak na przyklad: chlorek sodu.Ograniczajacy element 6 moze byc wykonany z materialu obojetnego, na przyklad z jednego z metali z grupy platynowców. Moze on byc rów¬ niez wykonany z takich metali jak: miedz, srebro, mosiadz, stal, stopów zawierajacych miedz lub sre¬ bro, oraz z metali ogniotrwalych platerowanych metalami obojetnymi, na przyklad: ruten.Obróbka przesuwajacej sie pod warstwa stopio¬ nego materialu szklanej tasmy 4 uzyskiwana jest w wyniku przenikania przez powierzchnie szkla jednego lub wiecej czynników aktywnych znajdu¬ jacych sie w warstwie 5.W najkorzystniejszym elektrolitycznym sposobie obróbki szkla intensywnosc przenikania czynników aktywnych przez powierzchnie zalezy od wielko¬ sci natezenia pradu elektrycznego przeplywajacego przez warstwe 5 stopionego materialu i szklana tasme 4. Pod wplywem pradu elektrycznego na¬ stepuje przenikanie jonów z warstwy 5 do szkla.Ograniczajacy element 6 powinien byc wykonany z materialu elektroprzewodnego. Jest on polaczony z dodatnim biegunem zasilacza 7 pradu stalego.Warstwa 5 stopionego materialu stanowi anode ob¬ wodu elektrycznego, cieklometaliczna kapiel 3 ka¬ tode, a szklana tasma 4 elektrolit. Ujemna elektro¬ da 8 polaczona z ujemnym biegunem zasilacza 7 zanurzona jest w cieklometalicznej kapieli 3.Intensywnosc obróbki szklanej tasmy 4 moze byc równiez regulowana przez zmiane zawartosci czyn¬ nika lub czynników aktywnych w warstwie 5 sto¬ pionego materialu. Przenikanie czynników aktyw¬ nych do szkla zalezy od ich koncentracji w war¬ stwie 5 stopionego materialu. W górnej czesci wan¬ ny w poblizu ograniczajacego elementu 6 znajduje sie przewód (nie pokazany na rysunku), przez któ¬ ry podawany jest czynnik aktywny (lub czynniki aktywne) do warstwy 5 stopionego materialu.Czynnik aktywny przenika nastepnie do szkla.Dla osiagniecia jednolitej obróbki szklanej tasmy 4 konieczne jest zapewnienie na calej szerokosci jednakowej wysokosci szczeliny miedzy dolna po¬ wierzchnia ograniczajacego elementu 6 i górna po¬ wierzchnia szklanej tasmy 4. W tym celu ograni¬ czajacy element 6 przymocowany jest do sztywne¬ go wspornika 10 umieszczonego w poprzek wanny.Wspornik 10 (fig. 1) sklada sie z dwu równo¬ leglych belek lOa i lOb o prostokatnym przekroju poprzecznym, pustych w srodku. W kanalach be¬ lek lOa, lOb przeplywa ciecz chlodzaca, najko¬ rzystniej woda, dzieki czemu temperatura wspor¬ nika 10 jest znacznie nizsza od temperatury war¬ stwy 5 stopionego materialu i ograniczajacego ele¬ mentu 6, która zwykle wynosi okolo 700°C.W dolnej czesci ograniczajacego elementu 6 znaj¬ duje sie podluzna tasma posiadajaca plaska po¬ wierzchnie dolna równolegla do powierzchni szkla¬ nej tasmy 4. Do tasmy tej przylega warstwa 5 stopionego materialu. W górnej czesci ogranicza¬ jacego elementu 6 znajduje sie podluzny wypust 11 znajdujacy sie w prowadnicy 12 obejmy 13.Dzieki takiemu rozwiazaniu ograniczajacy element 6 nie ulega deformacji wskutek rozszerzalnosci termicznej.Wzdluzna obejma 13 przymocowana jest do wspornika 10 za pomoca kilku mocujacych pre¬ tów 14 (w przykladzie przedstawionym na rysun¬ ku za pomoca czterech), z których kazdy zakoó- 40 45 50 55 607 79414 8 czony jest glowica w ksztalcie litery T. Zakoncze¬ nia pretów 14 umieszczone sa w szczelinach 15 znajdujacych sie w górnej powierzchni obejmy 13.Rozstawienie pretów 14 wzdluz obejmy 13 jest tak dobrane, by zwisy obejuny 13 i ograniczajacego elementu 6 miedzy sasiednimi mocujacymi preta¬ mi 14 nie przewyzszaly wartosci maksymalnie do¬ puszczalnych. W celu kompensacji zwisów obejmy 13 i ograniczajacego elementu 6 pod ciezarem wla¬ snym, co najmniej srodkowe mocujace prety 14 powinny zapewniac mozliwosc regulacji ich dlu¬ gosci na przyklad za pomoca srub. Sruby te sa polaczone z mechanizmem dzwigniowym umozli¬ wiajacym dokonywanie regulacji z zewnatrz wanny.Dzieki regulacji dlugosci pretów 14 i opór kon¬ cowych wspornika 10 (nie pokazano na rysunku) mozna utrzymywac wymagana wysokosc szczeliny miedzy górna powierzchnia szklanej tasmy 4 i dol¬ na powierzchnia ograniczajacego elementu 6 na calej dlugosci.Podczas dzialania urzadzenia, znajdujacy sie w warstwie 5 stopiony material nie pozostaje w bezruchu, chociaz warstwa 5 jako calosc jest nieruchoma, gdyz przylega do nieruchomego ogra¬ niczajacego elementu 6. Dolna czesc warstwy 5 stopionego materialu styka sie z górna powierz¬ chnia przesuwajacej sie szklanej tasmy 4. Stopio¬ ny material w warstwie 5 znajdujacy sie w po¬ blizu szkla przenoszony jest w kierunku jego ru¬ chu. W poblizu dolnej powierzchni ograniczajacego elementu 6 stopiony material w warstwie 5 prze¬ suwa sie w kierunku przeciwnym do przesuwu szklanej tasmy 4. W wyniku tego ruchu wystepuje erozja dolnej powierzchni ograniczajacego elemen¬ tu 6. W niektórych przypadkach stopiony material warstwy 5 rozpuszcza material ograniczajacego elementu 6, na przyklad, gdy w warstwie 5 znaj¬ duje sie stop miedzi i olowiu, a ograniczajacy ele¬ ment 6 wykonany jest z miedzi. Erozja dolnej po¬ wierzchni ograniczajacego elementu 6 jest zwykle nierównomierna. W wyniku erozji, dolna powierz¬ chnia elementu 6 staje sie nierówna.Po pewnym okresie eksploatacji urzadzenia, w wyniku erozji tylnej krawedzi ograniczajacego elementu 6, szczelina miedzy elementem 6 i górna powierzchnia szklanej tasmy 4 moze zwiekszyc sie na tyle, ze utrzymanie warstwy 5 stopionego ma¬ terialu moze stac sie mozliwe. Równiez wskutek erozji brzeg warstwy 5 stopionego materialu w po¬ blizu zuzytej krawedzi staje sie nierówny.Urzadzenie wedlug wynalazku pozwala uniknac trudnosci zwiazanych z erozja krawedzi ograni¬ czajacego elementu 6. Zapewnia mozliwosc utrzy¬ mania w kazdym miejscu stalej dlugosci warstwy stopionego materialu w kierunku przesuwu tas¬ my 4. W wyniku tego uzyskuje sie wysoka jakosc obróbki szkla z duza predkoscia przesuwu szkla¬ nej tasmy 4 i przy zastosowaniu duzego pradu elektrycznego. Co najmniej tylna krawedz ogra¬ niczajacego elementu 6 do którego przylega war¬ stwa stopionego materialu wykonana jest z ma¬ terialu odpornego na erozje. Ograniczajacy ele¬ ment 6 (fig. 2—9) wyposazony jest w wkladke 16 wykonana z materialu bardziej odpornego niz po¬ zostala czesc ograniczajacego elementu. Na przy¬ klad gdy warstwe 5 stopionego materialu tworzy stop miedzi z olowiem, a ograniczajacy element 6 wykonany jest z miedzi, wkladka 16 moze byc wykonana z zelaza, miekkiej stali, lub rutenu.Kazdy z powyzszych materialów jest slabo roz¬ puszczalny w warstwie 5 stopionego materialu o wspomnianym skladzie.Wkladka 16 moze byc zaklinowana na ograni¬ czajacym elemencie 6 (fig. 2, 3 i 5—9) lub moze byc przymocowana do niego za pomoca srub (fig. . 4). Aby zwiekszyc poczatkowa zwilzalnosc wklad¬ ki 16 przez warstwe 5 stopionego materialu wklad¬ ka 16 moze byc platerowana cienka warstwa mie¬ dzi.W przypadku, gdy warstwe 5 stopionego mate¬ rialu tworzy stopiony olów lub stop olowiany, wkladka 16 moze byc wykonana z porowatego ma¬ terialu ogniotrwalego lub porowatego grafitu. Po¬ rowaty grafit jest zwilzamy przez stopiony olów.Erozja przedniej krawedzi 16a ograniczajacego elementu 6 moze byc znacznie intensywniejsza niz pozostalej zwilzalnej czesci elementu 6, chociaz nie jest ona tak intensywna, jak erozja tylnej krawe¬ dzi. Erozji przedniej krawedzi 16a ograniczajace¬ go elementu 6 mozna zapobiec przez wyposazenie go w nakladke odporna na erozje, podobna do nakladki 16 przedstawionej na fig. 2—9. Umiesz¬ cza sie ja na przedniej krawedzi 16a zwilzalnej powierzchni ograniczajacego elementu 6.Konstrukcja ograniczajacego elementu 6 przed¬ stawiona na fig. 9 jest szczególnie zalecana, gdy nakladka 16 wykonana jest z porowatego grafitu.W poczatkowym okresie eksploatacji urzadzenia warstwa 5 stopionego materialu przylega równiez do wargi 17 stanowiacej tylna krawedz wykona¬ nej z tego samego materialu, co i pozostala czesc ograniczajacego elementu 6 (na przyklad miedzi).Po pewnym okresie eksploatacji warga 17 zostaje rozpuszczona do miejsca przedstawionego linia przerywana. W tym poczatkowym okresie zosta¬ je osiagnieta dobra zwilzalnosc grafitowej wklad¬ ki 16. W dalszm okresie eksploatacji tylny brzeg warstwy 5 stopionego materialu przylega do tyl¬ nej krawedzi wkladki 16, jak pokazano linia prze¬ rywana.Zamiast wkladki, odpornosc na erozje krawedzi czlonu ograniczajacego moze byc zwiekszona w wy¬ niku platerowania materialem odpornym na ero¬ zje. Na przyklad krawedzie miedzianego ograni¬ czajacego elementu moga byc pokryte rutenem.Moze byc równiez zastosowana ciagla wymiana ograniczajacego elementu 6. (fig. 10 i 11). Obejma 13 w dolnej czesci zakonczona jest wzdluzna szcze¬ lina 13a w ksztalcie jaskólczego ogona. W szcze¬ linie 13a jest umieszczony suwliwie ograniczajacy element 6 majacy ksztalt tasimy. Material tasmy mo¬ ze stanowic na przyklad miedz. Element 6 w postaci tasmy o duzej dlugosci jest ciagle przesuwany w obejmie 13 w poprzek wanny wchodzac w obej¬ me 13 w poblizu sciany 2 wanny i wychodzac w poblizu drugiej sciany 2. Na koncu obejmy 13 znajduja sie rolki 18, które wyginaja element 6 w ksztalcie tasmy i nadaja mu odpowiedni kie¬ runek przy wejsciu i wyjsciu ze szczeliny 13a 40 45 50 55 609 w obejmie 13. Predkosc przesuwu tasmy wynosi okolo 2,5 cm/min. Przy szerokosci tasmy szklanej .wynoszacej 3 m calkowita wymiana elementu ograniczajacego odbywa sie w ciagu trzech go¬ dzin. W ciagu tego okresu czasu nie ma zauwazal¬ nej erozji elementu 6.Zamiast ciaglej wymiany moze sie odbywac pe¬ riodyczna wymiana ograniczajacego elementu 6.Zamiast plaskiej tasmy mozna zastosowac tasme o innym ksztalcie, na przyklad w ksztalcie cze^ sciowo zamknietego kanalu o prostokatnym prze¬ kroju poprzecznym (fig. 12 i 13), przesuwajacego sie w szczelinach 13b wykonanych w sciankach bocznych obejmy 13. Polozenie elementu 6 w obej¬ mie ustalane jest za pomoca wewnetrznych kra¬ wedzi 6a.Ograniczajacy element 6 moze skladac sie z sze¬ regu bloków 6b umieszczonych blisko siebie (fig. 14 i 15). Bloki 6b moga byc wykonane na przyklad z miedzi. Kazdy blok 6b w górnej czesci zakon¬ czony jest glowica 19 w ksztalcie litery T. Glo¬ wice 19 znajduja sie we wzdluznej szczelinie 20 obejmy 13. Bloki 6b przesuwaja sie w szczelinie ze stala predkoscia na przyklad 2,5 cm/min w kierunku od jednej bocznej sciany 2 wanny do drugiej sciany 2. Podawanie bloków 6b do obejmy 13 odbywa sie na pochylni przedstawionej na fig. 5.Zamiast ciaglej lub periodycznej wymiany cale¬ go ograniczajacego elementu 6 wymieniana moze byc tylko tylna krawedz wykonana w postaci wkladki. Krawedz ta, wykonana z tego samego materialu co pozostala czesc ograniczajacego ele¬ mentu 6 moze byc wymieniana ciagle lub perio¬ dycznie (fig. 16, 17 i 18) ograniczajacy element 6 wyposazony jest we wkladke 1$ o ksztalcie prze¬ kroju poprzecznego podobnym do jaskólczego ogo¬ na, podobnie jak na fig. 3.Wkladka 16 przesuwa sie wzdluz ograniczaja¬ cego elementu 6 w kierunku od jednej bocznej sciany 2 do drugiej bocznej sciany 2 wanny.Ograniczajacy element 6 wykonany jest z mie¬ dzi, a wkladka 16 z miedzi elektrolitycznej jest odwijana z bebna (fig. 18) na którym moze sie znajdowac okolo 35 m tasmy. Przed wejsciem do przestrzeni nad powierzchnia kapieli 3, tasma prze¬ chodzi przez uklad prostujacych rolek 22 i jest przeciagana przez rolki 22 i ograniczajacy element 6 z regulowana predkoscia wynoszaca na przy¬ klad 1—5 cm/min. Naped tasmy znajduje sie; na, zewnatrz wanny i sklada sie z dwu zebatych ro¬ lek 23.Po przejsciu przez napedowe rolki 23 zuzyta tasma cieta jest za pomoca nozyc gilotynowych na krótkie kawalki, dla nastepnego przetopu. Zu¬ zyta tasma moze byc równiez nawijana na beben.W podobna przesuwna nakladke moze byc wy¬ posazona równiez przednia krawedz ograniczaja¬ cego elementu 6.Tylna czesc ograniczajacego elementu 6 moze tworzyc plyta 26 przylegajaca do tylnej scianki ograniczajacego elementu 6 (fig. 19). W miare po¬ stepowania erozji dolnej czesci plyty 26 moze ona byc ciagle lub periodycznie opuszczana w dól, w celu kompensacji ubytku materialu w tej cze- 79414 sci. Plyta 26 wykonana jest zwykle z tego samego materialu, co glówna czesc ograniczajacego ele¬ mentu 6, na przyklad z miedzi.Plyta 26 przymocowana jest do tylnej pionowej scianki 27 obejmy 13 za pomoca srub 28,przecho¬ dzacych przez pionowe podluzne szczeliny 29, któ¬ re pozwalaja na pionowy ruch plyty 26 wzgledem obejmy 13, to jest ruch w dól w kierunku po^ wierzchni szklanej tasmy 4 i z powrotem* Ruch io - ten jest niezbedny dla regulacji szczeliny miedzy tylna krawedzia 30 plyty 26 i górna powierzchnia ) szkla.W miare postepowania erozji dolnej czesci ply¬ ty 26, jest ona przesuwana w dól po pionowej scianie 27 obejmy 13, tak by zachowany byl wy¬ magany ksztalt brzegu warstwy 5 stopionego ma¬ terialu na stronie wyplywu szkla. Do plyty 26 w górnej czesci przymocowane sa dwie zebatki 31 zazebiajace sie z zebatymi kolami 32. Zebate kola 32 osa-dzone sa na koncach napedowych walków 33, które wychodza na zewnatrz wanny przez sciany boczne; Napedy obu walków 33 sa zsynchronizo¬ wane i dzialaja w taki sposób, by zawsze utrzy¬ mac dolna krawedz plyty 26 w takiej i odleglosci nad powierzchnia szkla, przy której ma miejsce dobre przyleganie warstwy stopionego materialu do krawedzi plyty 26 dla zachowania jednakowej dlu¬ gosci warstwy 6 stopionego materialu na calej sze¬ rokosci szklanej tasmy 4.Plyta 26 ma na przyklad grubosc okolo 6 mm, a calkowita regulacja wynosi okolo 2 cm.Plyta mogaca przesuwac sie pionowo w celu kompensacji erozji tylnej czesci ograniczajacego elementu 6 moze skladac sie z dwu elementów 34 i 35, z których kazdy rozciaga sie do polowy szerokosci szklanej tasmy 4 (fig. 20).Do elementu 34 przymocowane sa zebatki 36 i 87 zazebiajace sie z kolami zebatymi 36 i 39 osadzo¬ nymi na wspólosiowych walkach 40' i 41 przecho- 40 dzacych przez boczna sciane 2 wanny.Do drugiego elementu 35 plyty przymocowane sa zebatki 42 i 43 polaczone z kolami zebatymi 44 i 45 osadzonymi na wspólosiowych walkach 46 i 47 przechodzacych przez boczna sciane 2 wanny. Oba 45 elementy 34 i 35 moga byc podnoszone i opusz¬ czane niezaleznie, jesli erozja tylnej krawedzi obu elementów 34, 35 jest niejednakowa. Dzieki nie¬ zaleznemu napedowi kól zebatych 38, 39 oraz 44, 4$ mozliwa , jest pewna niewielka regulacja polo- *•¦ zenia katowego obu elementów 34, 35.Dla przeciwdzialania skutkom erozji powierzch¬ ni elementu ograniczajacego, ograniczajacy ele¬ ment 6 moze, wykonywac ciagle ruch obrotowy w jedna i druga strone wokól osi 49 (fig. 21, $2). 55 Dzieki temu ruchowi tylny brzeg warstwy 5 sfo-f pionego materialu przylega ciagle do powierzchni elementu 6 w coraz to innym miejscu.Zwilzana powierzchnia 48 ograniczajacego ele¬ mentu 6 stanowi czesc powierzchni cylindrycznej. oo Qs obrotu tej powierzchni jest równolegla do po? wierzchni kapieli 3 cieklonjcetaHeznej t i biegnie w poprzek wanny, prostopadle rdq kierunku ruchu szklanej tasmy 4. Nosny wspornik 10, obejma 13 i ograniczajacy elemen^ 6 spoczywaja na lozy- 05 skach (nie pokazanych na rysunku) znajdujacych11 79414 12 sie na zewnatrz wanny w poblizu obu bocznych scian 2. Powierzchnia 48 wykonuje ruch obrotowy w obu kierunkach wokól osi 49 (fig. 22).Warstwa 5 stopionego materialu zwilza tylko polowe lub mniej niz polowe cylindrycznej po¬ wierzchni 48, a przesuniecia powierzchni 48 po lu¬ ku sa co najmniej równe szerokosci warstwy 5.Dzieki temu erozja calej powierzchni 48 jest rów¬ nomierna. Kompensacja zuzytego materialu ogra¬ niczajacego elementu 6 odbywa sie w wyniku przesuwania pionowo w. dól calego wspornika 10.Do wspornika 10 przymocowany jest zebaty sek¬ tor 50 polaczony z zebatym kolem 51 osadzonym na walku 52 napedzanym przez silnik.Ograniczajacy element 6 moze byc wykonany w postaci cylindra umieszczonego w cylindrycznym wyzlobieniu 53 znajdujacym sie w obejmie 13 (fig. 23, 24). Element 6 w postaci cylindra opiera sie na wystepach 54. Naped przekazywany jest od ze¬ batych kól 57 walkiem 56 poprzez sprzeglo 55.Ograniczajacy element 6 obraca sie ciagle z mala predkoscia w kierunku ruchu wskazówek zegara lub przeciwnym. Element 6 moze sie obracac rów¬ niez periodycznie o pewien kat, dla renowacji po¬ wierzchni ograniczajacego elementu 6 stykajacej sie z warstwa 5 stopionego materialu.Powierzchnia cylindryczna ograniczajacego ele¬ mentu 6 zwilzana przez warstwe 5 stopionego ma¬ terialu ciagle zmienia sie. W wyniku tego wyste¬ puje równomierna erozja calej powierzchni ele¬ mentu 6. Dlugosc warstwy 5 stopionego materia¬ lu w kierunku ruchu szklanej tasmy 4, nie ulega zmianie.Urzadzenie wedlug wynalazku moze byc rów¬ niez zastosowane do obróbki wyrobów szklanych o innej konfiguracji niz tasma lub tafla.Ksztalt powierzchni ograniczajacego elementu 6 jak równiez przylegajacej do niego warstwy 5 stopionego materialu moze byc zmieniany zalez¬ nie od aktualnych wymagan. Jesli na przyklad wymagane jest by wytwarzane szklo mialo rózne wlasciwosci w kierunku poprzecznym do kierun¬ ku ruchu wskazywanym przez strzalke A, to wy¬ maganie to moze byc spelnione w wyniku odpo¬ wiedniego profilowania szerokosci ograniczajacego elementu 6. PL