Pierwszenstwo: Opublikowano: 31.111.1973 67301 KI. 7g,13/02 MKP B21j 13/02 UKD Wspóltwórcy wynalazku: Zdzislaw Marciniak, Andrzej Chodakowski Wlasciciel patentu: Politechnika Warszawska, Warszawa (Polska) Urzadzenie do ksztaltowania przedmiotów metoda prasowania miedzy dwiema matrycami Przedmiotem wynalazku jest urzadzenie do prasowa¬ nia na zimno lub goraco przedmiotów metalowych lub innych o niejednorodnej grubosci. Stanowi ono udosko¬ nalenie znanego urzadzenia doi prasowania materialu miedzy dwiema matrycami, urzadzenia w którym jedna z matryc wykonuje wymuszone za pomoca niezaleznego napedu ruchy wahajace ulatwiajace ksztaltowanie, druga zas poosiowy ruch zgniatajacy material.Te znane urzadzenia z wahajaca matryca przydatne sa specjalnie do ksztaltowania przedmiotów o niewiel¬ kiej grubosci w stosunku do srednicy lub wymiaru po¬ przecznego, wymagajac stosowania niewielkich naci¬ sków jednostkowych. Wynika to z faktu, ze na skutek wahajacych ruchów jednej z matryc zjawisko tarcia mie¬ dzy narzedziem a przedmiotem ksztaltowanym ma maly wplyw na wielkosc oporów plyniecia materialu.Wystepujaca przy speczaniu wahajaca matryca latwosc przemieszczania sie materialu w kierunku promienio¬ wym na zewnatrz — utrudnia wypelnianie matryc przedmiotów o skomplikowanej rzezbie powierzchni czolowych, zwlaszcza takich przedmiotów, które odzna¬ czaja sie znaczna niejednorodnoscia grubosci. Stanowi to istotne ograniczenie przy stosowaniu tej metody na dotad znanych urzadzeniach i powoduje koniecznosc ksztaltowania pewnych przedmiotów w kilku operacjach wykonywanych w kolejnych matrycach, co niekorzyst¬ nie wplywa na koiszty wyrobu.Celem wynalazku jest zbudowanie urzadzenia, które dzieki swej konstrukcji pozwalaloby na odpowiednie rozkladanie nacisków na powierzchni czolowej przed¬ lo 15 20 25 30 miotu w trakcie jego ksztaltowania, na przyklad naj¬ pierw na obrzeze a potem na czesc srodkowa lub od¬ wrotnie, co umozliwiloby pelne wypelnienie matryc w jednej operacji, takze w przypadkach dotad nieosiagal¬ nych.Cel ten zostal osiagniety przez zbudowanie urzadzenia wedlug wynalazku, w którym przez podzielenie matry¬ cy przeciwleglej matrycy wahajacej na dwie lub wiecej czesci skladoiwych umieszczonych jedna w drugiej, z których o© najmniej jedna posiada niezalezny naped umozliwiajacy kolejne ksztaltowanie poszczególnych fragmentów przedmiotu w kilku zabiegach wchodzacych w sklad tej samej operacji — uzyskano mozliwosc wy¬ wolywania odpowiedniego, korzystnego technologicznie rozkladu nacisków, zmiennego w trakcie procesu.Jak wiadomo, w niektórych znanych procesach pra¬ sowania konwencjonalnego stosowany jest dodatkowy stempel dolny, którego zadaniem jest ksztaltowanie dol¬ nej przylegajacej do tego stempla powierzchni wyrobu.Natomiast podzial matrycy dolnej w urzadzeniu we¬ dlug wynalazku wynika z odmiennej potrzeby technolo¬ gicznej. Chodzi tu o TÓwnomieirne rozlozenei nacisków na czesc srodkowa i zewnetrzna przedmiotu w trakcie calego procesu ksztaltowania Wahajaca matryca, co jest warunkiem prawidlowego wypelnienia calej matrycy.Rozpatrzmy dla przykladu ksztaltowanie przedmiotu w ksztalcie piasty z kolnierzem, przy czym piasta ma ksztalt krzywki lub wielowypustu. Material wyjsciowy bedzie mial w takim wypadku postac walca wpisanego w ksztalt piasty. Na skutek michów wahajacych górnej 6730167301 matrycy w trakcie prasowania — nastepuje stosunkowo szybkie speczenie górnej czesci materialu i zaczyna sie ksztaltowanie kolnierza miedzy matrycami. Jesli matry¬ ca jest niedzieloina, to od chwili rozpoczecia formowa¬ nia kolnierza caly nacisk górnej matrycy koncentruje sie na materiale kolnierza. W zwiazku z tym odksztal¬ canie czesci srodkowej ustaje i otrzymujemy przedmiot z niedof ormowana czescia srodkowa.Wada ta nie wystepuje jesli srodkowa czesc dolnej matrycy jest ruchoma i moze wywierac niezalezny, do¬ stosowany do potrzeb nacisk na material. Wtedy dzia¬ lanie wahajacej górnej matrycy rozklada sie równomier¬ nie na caly przekrój materialu w trakcie calego procesu przez co uzyskujemy prawidlowe wypelnienie calej ma¬ trycy.Urzadzenie bedace przedmiotem wynalazku przedsta¬ wiono przykladowo na rysunku. W przykladzie wyko¬ nania przedstawionym na tym rysunku wahajaca matry¬ ca 3 jest osadzona w obsadzie 2 mogacej odchylac sie o pewien kat we wszystkich kierunkach dzieki kuliste¬ mu ulozy skowaniu obsady 2 w korpusie 1. Przeciwlegla matrycy wahajacej, matryca zgniatajaca sklada sie z dwu czesci skladowych 5 i 6 napedzanych niezaleznie tlokami 7 i 8.Urzadzenie pokazane na rysunku dziala w nastepu¬ jacy sposób. Na skutek ruchów wahajacych obsady 2 uzyskiwanych za poniO'ca napedu nie pokazanego na rysunku — os matrycy wahajacej 3 wykonuje wahania wokól punktu 0 lezacego na powierzchni (roboczej wa¬ hajacej matrycy 3 lub w jej poblizu. Niezalezny naped ruchu postepowego czesci skladowych 5 i 6 matrycy zgniatajacej zezwala na wywieranie nacisku na obrabia¬ lo 15 20 25 30 ny material 4' kolejno czesciami 5 i 6 matrycy zgniata¬ jacej lub tez cala ta matryca jednoczesnie, przy czym mozliwe jest celowe wywolywanie korzystnego technolo¬ gicznie rozkladu nacisków na powierzchni matrycy zgniatajacej przez odpowiedni dobór cisnien pod tloka¬ mi 7 i 8. Naciski te mozna regulowac w zaleznosci od potrzeb w kolejnych fazach procesu ksztaltowania.Urzadzenie do prasowania wedlug wynalazku znaj¬ duje zastosowanie w przemysle, a zwlaszcza maszyno¬ wym, samochodowym, elektrotechniicznym i precyzyj¬ nym — do ksztaltowania na zimno lub goraco przed¬ miotów w ksztalcie tarcz, pierscieni, krazków, kól ze¬ batych lub innych przedmiotów o powierzchniach obro¬ towych lub nieobrotowych ze stali, aluminium, stopów miedzi i innych metali oraz materialów plastycznych. PL