PL208504B1

PL208504B1 - Sposób wytwarzania oleju jadalnego z rzepaku

Info

Publication number: PL208504B1
Application number: PL383110A
Authority: PL
Inventors: Jerzy Tys
Original assignee: Inst Agrofizyki Im Bohdana Dobrzańskiego Polskiej Akademii Nauk; Instytut Agrofizyki Im Bohdana Dobrzańskiego Polskiej Akademii Nauk
Priority date: 2007-08-09
Filing date: 2007-08-09
Publication date: 2011-05-31
Also published as: EP2222826B1; WO2009020409A2; EP2222826A2; WO2009020409A3; PL383110A1

Description

Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania oleju jadalnego z rzepaku.

Z opisu patentowego PL 186045 znany jest, sposób wydzielania oleju z nasion roślin oleistych przez tłoczenie i ekstrakcję oleju z wytłoków, w którym nasiona poddaje się tłoczeniu w temperaturze nie wyższej niż 313 K, a wytłoki poddaje się ekstrakcji dwutlenkiem węgla, stosowanym w ilości do 50 kilogramów na 1 kilogram wytłoków, pod ciśnieniem od 5 do 40 MPa, w temperaturze do 363 K i następnie z fazy gazowej wydziela się, poprzez podgrzanie i/lub rozprężenie, mieszaninę wody, oleju i wosków, z której otrzymuje się olej poprzez oddzielenie wody i wosku.

Z opisu patentowego PL wedł ug zgłoszenia P.341836 znany jest sposób i urzą dzenie do wytwarzania oleju jadalnego z rzepaku albo innych roślin oleistych, w którym ziarna roślin oleistych po przesortowaniu suszy się, kruszy, odsiewa i po przygotowaniu wprowadza do prasy tłoczącej. Po sortowaniu za pomocą przesiewacza uzyskuje się różniące się między sobą wielkością cząstek frakcje, zwłaszcza frakcję składającą się z zanieczyszczeń, frakcję złożoną z ziarna oczyszczonego oraz frakcję drobną. Oczyszczone i przesortowane ziarno rzepakowe suszy się w temperaturze nie wyższej niż 40°C do uzyskania zawartości wody między 4,5% i 5,5% i zanieczyszczenia oraz frakcje drobną odprowadza się do zbiornika. Następnie osuszone ziarno rzepakowe kruszy się w zespole walców i rozkruszone sortuje się na trzy frakcje o różnych wielkościach cząsteczek. Z frakcji użytkowej, w której występuje bielmo zawierające łuskę, nawilża się i poddaje procesowi dalszego rozdrabniania w zespole walców i rozdrobnione i zawierają ce ł uskę wytł acza się w temperaturze otoczenia za pomocą prasy wytłaczającej. Olej jadalny uzyskuje się za pomocą usuwania cząstek stałych z wytłoczonego w prasie oleju nie oczyszczonego.

Istotą wynalazku jest sposób wytwarzania oleju jadalnego z rzepaku, w którym do przerobu wybiera się nasiona dorodne odmian grubo i/lub drobnonasiennych o „sałatkowym profilu kwasów tłuszczowych uzyskane w późnej fazie dojrzałości z uprawy o charakterze ekologicznym. Nasiona dorodne określa się na podstawie ilości - do 3% - nasion o masie mniejszej o 10% od średniej masy 1000 nasion Spełnienie tego warunku wymaga, dla odmiany grubonasiennej, przesianie przez sito o otworach φ 1,8 mm, a dla odmiany drobnonasiennej przesianie przez sito o otworach φ 1,7 mm. Odmiany o „sałatkowym profilu kwasów tłuszczowych zawierają nie mniej niż 65% kwasu oleinowego, do 2% kwasu erukowego i do 3,5% kwasów nasyconych. Uprawa ma charakter ekologiczny gdy po okresie kwitnienia niedopuszczalne jest stosowanie jakichkolwiek środków chemicznych - chwastobójczych, przeciwko chorobom i szkodnikom, a także desykantów i regulatorów dojrzewania. Ponadto, do przerobu wybiera się nasiona, których wilgotność naturalna jest niższa niż 7,5%, natomiast ilość chlorofilu w nasionach mierzona absorbancją przy długości fali 666 nm nie przekracza wartości 25. Ilość nasion niedojrzałych, wśród przeznaczonych do przerobu, określona na podstawie ilości nasion o brunatnym zabarwieniu, nie może być większa niż 1%. Czystość nasion w momencie zbioru, to jest ilość zanieczyszczeń użytecznych, do których zalicza się mikro i makro uszkodzenia nasion, nie może być większa niż 3%,a ilość zanieczyszczeń organicznych - pozostałości resztek łodyg i łuszczyn - nie większa niż 5% i nie występują nasiona porośnięte i nasiona chwastów. Sposób według wynalazku charakteryzuje się tym, że tak wyselekcjonowane nasiona przechowuje się w silosach pod ciśnieniem nie większym niż 80 kPa w atmosferze wypełnionej gazem obojętnym, korzystnie azotem, w temperaturze nie przekraczającej 25°C i w czasie nie dłuższym niż 8 miesięcy, a z tak przechowywanych nasion pobiera się porcję o masie nie większej niż 500 kg i umieszcza w hermetycznie zamykanym koszu zasypowym wypełnionym gazem obojętnym, korzystnie azotem, skąd nasiona transportuje się do tłoczni i poddaje tł oczeniu w atmosferze wypeł nionej gazem oboję tnym, korzystnie azotem, przy temperaturze nie wyższej niż 40°C i braku dostępu światła. Uzyskany olej poddaje się oczyszczaniu, po czym poddaje się mikrobiologicznej ocenie jakości i gdy ogólna ilość grzybów w 1 g oleju nie przekracza 5 x 10⁴, przy czym w tej ilości: fusarium nie więcej niz 10³, gliocladium nie więcej niż 10³ i aspergillus nie więcej niz 5 x 10³, a w tym aspergillus flavus, aspergillus parasiticus, aspergillus nomius (alfatysyny), aspergillus alutaceus (ochratoksyna A), aspergillus clavatus (patulina) nie więcej niż 10 x 10², olej nalewa się do pojemników o zaciemnionych, nie przepuszczających promieni świetlnych ściankach w atmosferze gazu obojętnego, korzystnie azotu, wypełniającego, po zamknięciu pojemnika, wolną przestrzeń, przy czym użyte pojemniki posiadają objętość dostosowaną do jednorazowego całkowitego użycia.

PL 208 504 B1

Gdy, w procesie selekcji, wilgotność nasion jest większa niż 7,5%, przesusza się je do momentu obniżenia tej wilgotności do maksymalnie 7,5% stosując wentylację złoża czynnikiem suszącym, korzystnie powietrzem ogrzanym do temperatury nie wyższej niż 35°C.

Olej rzepakowy wytworzony sposobem według wynalazku, w oparciu o surowiec o specyficznych właściwościach - ekologiczna produkcja, specjalne sposoby zbioru, suszenia i przechowywania, tłoczenie bez dostępu światła oraz tlenu, pozwala na zachowanie w nim szeregu substancji o silnym działaniu prozdrowotnym. Poszczególne etapy uzyskiwania roślin, a zwłaszcza zbiór opóźniony dla uzyskania pełnej dojrzałości, zapewniają wysoką zawartość barwników karotenoidowych, a jednocześnie minimalną ilość niepożądanych chlorofili.

Przykład wykonania

Do wytworzenia oleju jadalnego zastosowano nasiona rzepaku uzyskane z plantacji, gdzie materiałem siewnym były nasiona odmiany Contact o następującym profilu kwasów tłuszczowych:

- kwasu oleinowego (C18:1) powyżej 70%;

- kwasu linolenowego (C18:3) poniż ej 5%;

- kwasu erukowego (C21:1) poniż ej 2%:

- kwasów nasyconych poniż ej 3%.

Wszystkie zabiegi ochrony roślin wykonano do końca kwietnia. Po tym okresie na plantacji nie stosowano żadnych środków chemicznych. Zbioru dokonano w późnej fazie dojrzałości pełnej, to jest cztery dni po stwierdzeniu takiej dojrzałości przy wilgotności nasion wynoszącej 7,5%. Ilość chlorofilu w nasionach mierzona absorbancją przy długoś ci fali 666 nm wynosiła 21.

Nasiona zawierały:

- zanieczyszczenia uż yteczne w ilości 2,9%;

- zanieczyszczenia organiczne w ilości 4,5%;

- nasion niedojrzał ych w iloś ci 0,9%;

- nie występował y nasiona poroś nię te i nasiona chwastów

Przed składowaniem nasiona poddano oczyszczeniu dla wyeliminowania nasion drobnych. Nasiona grubonasienne przesiano przez sito o otworach φ 1,8 mm, a nasiona drobnonasienne przesiano przez sito o otworach φ 1,7 mm. Do przechowywania użyto silosu o wysokości 12 m i średnicy 3 m, co zapewniało, że naciski na dno silosu nie przekraczały 80 kPa w przypadku całkowitego napełnienia. Przed wypełnianiem nasionami, silos wypełniono azotem, a w czasie całego cyklu przechowywania jego ilość uzupełniano. Długość całego cyklu przechowywania, to jest pobranie ostatniej porcji nasion nastąpiło przed upływem 8 miesięcy. Temperatura przechowywania nasion wahała się maksymalnie wzrastając do 25°C. Z silosu pobierano porcje nasion o masie 500 kg i umieszczano ją w hermetycznym koszu zasypowym wypełnionym azotem. Z kosza nasiona transportowano w sposób ciągły do tłoczni i poddano tłoczeniu w atmosferze azotu i temperaturze nie przekraczającej 40°C i bez dostępu światła. Uzyskany olej poddano oczyszczeniu na filtrze sedymentacyjnym i odśrodkowym, po czym poddano mikrobiologicznej ocenie jakości na zawartość grzybów. Stwierdzono, że ogólna ilość grzybów w 1 g oleju była mniejsza od wartości granicznych, wynoszących 5 x 10⁴, a w tej ilości: fusarium do 10³, gliocladium do 10³ i aspergillus do 5 x 10³ a w tym aspergillus flavus, aspergillus parasiticus, aspergillus nomius (alfatysyny); aspergillus alutaceus (ochratoksyna A); aspergillus clavatus (patulina) w iloś ci do 10 x 10². Uzyskany olej rozlano do pojemników o zaciemnionych, nie przepuszczają cych promieni świetlnych ściankach i objętości 150 ml. Napełnianie prowadzono w atmosferze azotu, który, po zamknięciu pojemnika, wypełnia wolną przestrzeń nad zwierciadłem oleju.

Claims

1. Sposób wytwarzania oleju jadalnego z rzepaku, w którym do przerobu wybiera się nasiona dorodne odmian grubo lub drobnonasiennych o „sałatkowym profilu kwasów tłuszczowych uzyskane w późnej fazie dojrzałości z uprawy o charakterze ekologicznym, których wilgotność naturalna, bą dź po przesuszeniu, jest niższa niż 7,5%, natomiast ilość chlorofilu w nasionach mierzona absorbancją przy długości fali 666 nm nie przekracza 25, a ilość nasion niedojrzałych określona na podstawie ilości nasion o brunatnym zabarwieniu jest nie większa niż 1% oraz czystość nasion w momencie zbioru, to jest ilość zanieczyszczeń użytecznych jest nie większa niż 3%, a zanieczyszczeń organicznych nie większa niż 5% i nie występują nasiona porośnięte i nasiona chwastów, znamienny tym, że tak wyselekcjonowane nasiona przechowuje się w silosach pod ciśnieniem nie większym niż 80 kPa w atmosferze

PL 208 504 B1 wypełnionej gazem obojętnym, korzystnie azotem, w temperaturze nie przekraczającej 25°C i w czasie nie dłuższym niż 8 miesięcy, po czym pobiera się porcję nasion o masie nie większej niż 500 kg i umieszcza w hermetycznie zamykanym koszu zasypowym wypełnionym gazem obojętnym, korzystnie azotem, skąd nasiona transportuje się do tłoczni i poddaje tłoczeniu w atmosferze wypełnionej gazem obojętnym, korzystnie azotem, przy temperaturze nie wyższej niż 40°C i braku dostępu światła, a tak uzyskany olej poddaje się oczyszczeniu, po czym poddaje się mikrobiologicznej ocenie jakości i gdy ogólna ilość grzybów w 1 g oleju nie przekracza 5 x 10⁴, przy czym w tej iloś ci: fusarium nie więcej niż 10³, gliocladium nie więcej niż 10³ i aspergillus nie więcej niż 5 x 10³, a w tym aspergillus flavus, aspergillus parasiticus, aspergillus nomius, aspergillus alutaceus, aspergillus clavatus nie więcej niż 10 x 10² olej nalewa się do pojemników o zaciemnionych, nie przepuszczających promieni świetlnych ściankach w atmosferze gazu obojętnego, korzystnie azotu, wypełniającego, po zamknięciu pojemnika, wolną przestrzeń, przy czym użyte pojemniki posiadają objętość dostosowaną do jednorazowego całkowitego użycia

2. Sposób według zastrzeżenia 1, znamienny tym, że w procesie selekcji, gdy wilgotność nasion jest większa niż 7,5%, przesusza się je do momentu obniżenia tej wilgotności do maksymalnie 7,5% stosując wentylację złoża czynnikiem suszącym, korzystnie powietrzem ogrzanym do temperatury nie wyższej niż 35°C.