PL187914B1

PL187914B1 - Zastosowanie nikotyny do wytwarzania leku do leczenia zapalnej choroby jelit, preparat farmaceutyczny zawierający nikotynę, kompleks nikotyny i karbomeru i sposób jego wytwarzania

Info

Publication number: PL187914B1
Application number: PL32843097A
Authority: PL
Inventors: William Jeffery Sandborn; John Rhodes; Peter Rhodes; Brian Kenneth Evans
Original assignee: Mayo Foundation
Priority date: 1996-02-09
Filing date: 1997-02-07
Publication date: 2004-10-29
Also published as: AU1729497A; CN1210466A; WO1997028801A1; SK284539B6; MX9806354A; DE69720985D1; KR19990082429A; DE69720985T3; ATE237330T1; AU718971C; US5846983A; DK0893998T3; EP0893998B2; DE69720985T2; HUP9900950A2; HUP9900950A3; ES2196303T5; MY122023A; CZ293616B6; CA2246235C

Abstract

1 . Zastosowanie nikotyny lub jej farmaceutycznie dopuszczalnej soli lub jej pochod- nej do wytwarzania leku do podawania do odbytnicy, okreznicy i/lub koncowego odcinka jelita kretego pacjenta w celu leczenia, zapobiegania lub remisji zapalnej choroby jelit. 12. Kompleks nikotyny i karbom eru. 13. Preparat farmaceutyczny do podawania doodbytniczego lub o opóznionym uwalnia- niu po przejsciu przez zoladek, znamienny tym, ze zawiera nikotyne lub jej farmaceutycznie dopuszczalna sól, lub jej pochodna razem z farmaceutycznie dopuszczalnym nosnikiem. 20. Sposób wytwarzania kompleksu nikotyny i karbomeru, znamienny tym, ze wy- twarza sie na drodze etapów: a) mieszania karbomeru z farmaceutycznie dopuszczalnym rozpuszczalnikiem; b) pozostawienia mieszaniny do utworzenia koloidalnej zawiesiny; c) dodawanie rozpuszczonej nikotyny w farmaceutycznie dopuszczalnym organicznym rozpuszczalniku do mieszaniny karbomer-rozpuszczalnik. PL PL PL PL PL PL

Description

Przedmiotem wynalazku jest również kompleks nikotyny i karbomeru i sposób jego wytwarzania.

Przedmiotem wynalazku jest również preparat farmaceutyczny do podawania doodbytniczego lub preparat farmaceutyczny o opóźnionym uwalnianiu po przejściu przez żołądek, który zawiera nikotynę lub jej farmaceutycznie dopuszczalną sól, lub pochodną z farmaceutycznie dopuszczalnym nośnikiem i gdzie nikotyna jest obecna w postaci kompleksu nikotyna-karbomer.

Preparat farmaceutyczny według wynalazku może stanowić wlew płynny lub w postaci pianki.

Bardzo korzystne jest gdy preparat według wynalazku, w postaci wlewu, zawiera również trietanoloaminę jako bufor. Preparat farmaceutyczny według wynalazku może być preparatem doustnym o opóźnionym uwalnianiu po przejściu przez żołądek i wówczas może mieć postać kapsułki w powłoce dojelitowej lub kapsułki zawierającej mikrogranulki w powłoce dojelitowej lub kapsułki w powłoce dojelitowej zawierającej mikrogranulki w powłoce dojelitowej.

Preparat farmaceutyczny zawierający nikotynę w postaci kompleksu nikotyna-karbomer może być podawany sam lub w połączeniu z innymi związkami czynnymi jako farmaceutyczny preparat złożony, zawierający nikotynę lub jej farmaceutycznie dopuszczalną sól lub pochodną, dostosowaną do podawania do końcowego odcinka jelita krętego lub do okrężnicy oraz związek dobrany z grupy, do której należy 5-ASA, sulfasalazyna, prednizolon do podawania jednoczesnego, oddzielnego lub kolejnego.

Przedmiotem wynalazku jest również sposób wytwarzania kompleksu nikotyny i karbomeru polegający na tym, że kompleks wytwarza się na drodze obejmującej etapy:

a) mieszania karbomeru z farmaceutycznie dopuszczalnym rozpuszczalnikiem;

b) pozostawienie mieszaniny do utworzenia koloidalnej zawiesiny; i

c) dodawanie rozpuszczonej nikotyny w farmaceutycznie dopuszczalnym organicznym rozpuszczalniku do mieszaniny karbomer-rozpuszczalnik.

Korzystnym rozpuszczalnikiem organicznym jest alkohol.

Do wytwarzania kompleksu nikotyna-karbomer, według wynalazku stosuje się równoważnik 1 g nikotyny na 1-50 gramów karbomeru.

Według niniejszego wynalazku przedmiotem niniejszego wynalazku jest stosowanie nikotyny lub jej farmaceutycznie dopuszczalnej soli, lub pochodnej do wytwarzania leku do podawania do odbytnicy, okrężnicy i/lub końcowego odcinka jelita krętego pacjenta w celu leczenia, zapobiegania lub utrzymywania remisji zapalnej choroby jelit. Nazwą okrężnicy określamy jelito ślepe, okrężnicę wstępującą, zagięcie wątrobowe, zagięcie śledzionowe, okrężnicę zstępującą i esicę.

Badając płynne wlewki soli dwuwinianowej nikotyny wynalazcy stwierdzili, że objawy niepożądane miały bardzo małe nasilenie, jeżeli pacjent leżał na lewym boku, a większe, jeśli pozostawał w pozycji siedzącej. Korzystne wykonanie wynalazku uwalnia nikotynę w postaci kompleksu nikotyny i poliakrylanu i znacznie mniej zależy od pozycji pacjenta, tak więc zwiększa komfort pacjenta w czasie leczenia. Kompleks nikotyna-poliakrylan można podawać doodbytniczo w postaci wlewu lub pianki lub też doustnie, jako preparat uwalniający się po przejściu przez żołądek. Uważa się, że inne tabletki, zawierające nikotynę, uwalniającą się po przejściu przez żołądek, są również korzystne.

W szczególnie korzystnym wykonaniu wynalazku, a mianowicie w przypadku wlewu zawierającego kompleks nikotyna-poliakrylan i trietanoloaminę (Tris) jako bufor, objawy niepożądane sąjeszcze mniej nasilone.

Nazwą „wlew” określamy wlew płynny, ewentualnie zagęszczany żywicami i tym podobnymi substancjami oraz wlewy w postaci pianki, rozprężające się w okrężnicy po uwolnieniu z pojemnika pod ciśnieniem.

Nikotyna jest związkiem organicznym pochodzącym z liści tytoniu, zawierającym pierścień pirydynowy (hydrofilny) i pirolidynowy (hydrofobowy), umożliwiające tworzenie przez nią roztworów w rozmaitych rozpuszczalnikach, takich jak woda, alkohol, eter, chloroform, kerozyna i oleje. Podłoże nikotyny (płynne w temperaturze pokojowej) jest dość lotne i łatwo wchłania się przez błony śluzowe i nienaruszoną skórę. Przeciwnie, sole nikotyny (krystaliczne w temperaturze pokojowej) są bardzo stabilne i nie wchłaniają się przez skórę. Na przy6

187 914 kład, sól dwuwinianowa nikotyny jest utworzona z pojedynczej cząsteczki nikotyny połączonej z dwiema cząsteczkami winianów i jedną cząsteczką wody. Związek ten uprzednio stosowano w badaniach farmakokinetycznych, podając go doustnie lub dożylnie (Miller i wsp., Chest 5:527 (1982); Benowitz i wsp., Clin. Pharmacol. Ther. 49:270 (1991)). Według niniejszego wynalazku można również stosować dowolne farmakologicznie dopuszczalne pochodne lub metabolity nikotyny, wykazujące właściwości farmakoterapeutyczne podobne do nikotyny. Takie pochodne i metabolity są znane ze stanu techniki (Glenn i wsp., J. Org. Chem. 43:2860-2870 (1978); Dominiak i wsp., Klin. Wochenschr. 63:90-92 (1995)); należą do nich tlenek nikotyny i kotynina.

Według niniejszego wynalazku można stosować dowolną farmaceutycznie dopuszczalną sól kwasową lub metalową nikotyny.

Szczególnie charakterystyczną właściwością nikotyny jest jej zdolność do tworzenia soli z niemal każdym kwasem oraz soli podwójnych z wieloma metalami i kwasami. Do kwasów, które można stosować do wytwarzania farmaceutycznie dopuszczalnych soli kwasowych nikotyny należą kwasy tworzące nietoksyczne sole kwasowe, to znaczy sole zawierające farmakologicznie dopuszczalne aniony, a mianowicie następujące sole: chlorowodorek, bromowodorek, jodowodorek, azotan, siarczan, dwusiarczan, fosforan lub kwaśny fosforan, octan, mleczan, cytrynian lub kwaśny cytrynian, winian lub dwuwinian, bursztynian, maleinian, fumaran, glukonian, cukrzan, benzoesan, metanosulfonian, etanosulfonian, benzenosulfonian, p-toluenosulfonian, kamforan i pamoinian. Szczególnie korzystne są winian i dwuwinian.

Jakkolwiek nieznany jest mechanizm działania nikotyny w leczeniu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, istnieje kilka możliwości. Po pierwsze wykazano, że nikotyna hamuje odpowiedź immunologiczną, zarówno humoralną, jak i komórkową; te właściwości immunosupresyjne mogą mieć lecznicze działanie we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego.

Po drugie, jak się wydaje, w patogenezie zapalenia jelita grubego znaczenie ma zapalenie, którego mediatorem są leukotrieny. Nikotyna, jak się wydaje, zmniejsza wytwarzanie przez błonę śluzową eikozanoidów, w tym prostaglandyny E, 6-keto-PGFla, leukotrienu B4 i leukotrienu C4/D47E4.

Po trzecie, stwierdzono, że u pacjentów z zapaleniem jelita grubego wytwarzanie śluzu jelitowego w jelicie grubym jest ilościowo i jakościowo nieprawidłowe. Wydaje się jednak, że nikotyna zwiększa wytwarzanie śluzu do poziomu obserwowanego u osób zdrowych. Ponadto stwierdzono, że grubość warstwy śluzu była większa u królików otrzymujących wysokie dawki nikotyny niż u królików kontrolnych.

Po czwarte, nikotyna podwyższa poziom krążącego ACTH i kortyzolu w osoczu. Ten wzrost poziomu endogennych kortykosteroidów wywiera być może korzystne działanie w zapaleniu jelita grubego. Co ciekawe, efekt ten słabnie przy podawaniu sterydów egzogennych.

Na koniec, donoszono, że u pacjentów z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego stwierdza się znamiennie wyższy przepływ krwi przez odbytnicę niż u osób z grupy kontrolnej i że nikotyna może zmniejszać przepływ krwi przez odbytnicę do wartości prawidłowych.

Według jednego z korzystnych wykonań niniejszego wynalazku, nikotynę podaje się do okrężnicy w postaci wlewu, podawanego doodbytniczo do dolnego odcinka okrężnicy. Korzystne preparaty wlewów zawierają skuteczną ilość nikotyny rozpuszczoną lub rozproszoną w odpowiedniej zaróbce płynnej, na przykład wodzie, alkoholu lub w płynie wodnoalkoholowym. Zaróbka jest korzystnie zagęszczona naturalnymi lub syntetycznymi substancjami zagęszczającymi, takimi jak żywice, akrylany lub zmodyfikowana celuloza. Preparat może również zawierać skuteczną ilość środka poślizgowego, takiego jak naturalny lub syntetyczny tłuszcz lub olej, na przykład glicerynian kwasu tris-tłuszczowego lub lecytyna. Preparat może również zawierać nietoksyczne niejonowe środki powierzchniowo czynne, takie jak środki zwilżające lub dyspergujące. Dawki wlewu można podawać z fabrycznie napełnionych torebek lub strzykawek. Zaróbka może również zawierać skuteczną ilość środka pieniącego, takiego jak n-butan, propan lub i-butan. Preparaty takie można wytwarzać w postaci fabrycznie napełnionego pojemnika pod ciśnieniem, w kształcie strzykawki tak, że zaróbka podawana jest do okrężnicy w postaci pianki, co zapobiega jej „ucieczce” z miejsca docelowego.

187 914

W innym korzystnym wykonaniu nikotynę podaje się doustnie. Skuteczną ilość nikotyny można podawać miejscowo do okrężnicy pacjenta poprzez doustne podawanie preparatu w postaci pigułki, tabletki lub kapsułki, zawierających skuteczną ilość nikotyny, w powłoce dojelitowej, tak że nikotyna ulega uwalnianiu z preparatu w dolnym odcinku przewodu pokarmowego, to znaczy w jelicie krętym lub okrężnicy pacjenta. Powłoka dojelitowa pozostaje nienaruszona w żołądku i ulega rozpuszczeniu i uwalnia składniki preparatu po osiągnięciu miejsca, w którym pH jest optymalne dla rozpuszczenia zastosowanej powłoki. Celem zastosowania powłoki dojelitowej jest istotne opóźnienie uwalniania nikotyny do czasu, aż preparat osiągnie docelowe miejsce działania w jelicie krętym lub okrężnicy. Ponieważ przy zastosowaniu tego sposobu miejscowego podawania nikotyny do tkanki okrężnicy tylko około 20% nikotyny wchłania się do krwiobiegu (w porównaniu z podawaniem doodbytniczym), można w ten sposób uniknąć lub zminimalizować ogólnoustrojowe działania niepożądane nikotyny.

Do wytwarzania powłoki dojelitowej preparatów farmaceutycznych stosuje się technikę powlekania warstwą wodną. Preparaty doustne nikotyny o opóźnionym uwalnianiu są potencjalnie korzystne, ponieważ uwalniają niemal całą dawkę nikotyny w jelicie krętym lub w okrężnicy w postaci łatwo podawanej, co teoretycznie zapobiega zwiększonemu wchłanianiu z odbytnicy do krążenia ogólnego, jakie stwierdza się przy zastosowaniu wlewu. Ponadto nikotyna w powłoce dojelitowej nie wykazuje skórnych objawów niepożądanych, bezpośrednio związanych z zastosowaniem plastrów.

Tak więc korzystna jest taka powłoka dojelitowa, która pozostaje nienaruszona w środowisku żołądka, o niskim pH, lecz łatwo ulega rozpuszczeniu po osiągnięciu pH optymalnego dla rozpuszczenia danej powłoki. Wartość takiego pH waha się od 3 do 7,5, w zależności od składu chemicznego powłoki dojelitowej, korzystnie wynosi od około 6,8 do 7,2. Grubość powłoki zależy od charakterystyki rozpuszczalności materiału powlekającego i od miejsca poddawanego leczeniu.

Najczęściej stosowanym do wytwarzania powłok dojelitowych polimerem jest octanoftalan celulozy (CAP). Optymalne pH dla rozpuszczenia CAP wynosi jednak powyżej 6, może więc dochodzić do wczesnego uwalniania leku. Innym korzystnym polimerem jest octanoftalan poliwinylowy (PVAP), mniej przepuszczalny dla wilgoci i soku żołądkowego, bardziej oporny na hydrolizę i zdolny do rozpuszczenia w niskim pH, co również może spowodować wczesne uwalnianie nikotyny w dwunastnicy.

Innym dostępnym polimerem jest hydroksypropyloftalan metylocelulozy. Wykazuje on stabilność podobną do PVAP i ulega dysocjacji w tym samym zakresie pH. Inne przykłady obecnie stosowanych polimerów stanowią polimery oparte na kwasie metakrylowym, na przykład kopolimery estru kwasu metakrylowego z kwasowymi grupami podatnymi na jonizację, takie jak Eudragit L, S i LS i ich mieszaniny, przy czym dobór zależy od miejsca, w którym korzystne jest rozpuszczenie powłoki. Preparaty powlekane Eudragitem, rozpuszczające się w jelicie krętym przy pH wynoszącym około 6,8 oraz w końcowym odcinku jelita krętego i w jelicie ślepym, pH około 7,2, opracowano do podawania kwasu 5-aminosalicylowego; można je stosować według niniejszego wynalazku.

Ogólnie, korzystna jest grubość powłoki wynosząca od około 25 do 200 pm, korzystnie od 75 do 150 pm, przy czym powlokę tę wytwarza się stosując około 3-25 mg, korzystnie 8-15 mg kwasowego materiału powlekającego na cm² powierzchni tabletki lub kapsułki. Konkretna grubość powłoki będzie jednak zależeć od charakterystyki rozpuszczalności zastosowanego materiału kwasowego i miejsca poddawanego leczeniu.

Preparaty o przedłużonym uwalnianiu można wytwarzać stosując preparaty mikrogranulkowe związku nikotyny, powleczonego półprzepuszczalną błoną, taką jak etyloceluloza lub też poprzez pokrywanie granulek lakierem, składającym się z żywicy akrylowej, opartym na estrach kwasu akrylowego i metakrylowego, zawierającym małą ilość czwartorzędowych grup amonowych w uprzednio określonym stosunku molowym. Do korzystnych żywic należą Eudragit RL i RS. Powleczone granulki można następnie prasować do tabletek lub pakować do twardych kapsułek żelatynowych, nadających się do podawania doustnego.

187 914

Preparat nikotyny, dostosowany do podawania doodbytniczego lub doustnego, można również wiązać w kompleksy z substancjami zawieszającymi lub zagęszczającymi w celu przedłużenia uwalniania preparatu nikotyny. W szczególnie korzystnym wykonaniu wynalazku stosuje się polimery kwasu akrylowego, korzystnie karbomery (karboksypolimetylen), stanowiące syntetyczne polimery kwasy akrylowego o wysokiej masie cząsteczkowej, usieciowane z cząstkami wielofunkcyjnymi, na przykład poliallilosacharozą. Ogólnie, karbomery zawierają od 50 do 70% kwasowych grup karboksylowych.

W zastosowaniu do wytwarzania preparatu doustnego według niniejszego wynalazku karbomery ulegają uwodnieniu i pęcznieją, wytwarzając żel opóźniający uwalnianie i wchłanianie nikotyny. Kompleks nikotyna-karbomer ma właściwości mukoadhezyjne, to znaczy przylega do śluzu okrężnicy, potencjalnie maksymalizując w ten sposób działanie nikotyny/karbomeru na śluzówkę okrężnicy i zmniejszając wchłanianie do krążenia ogólnego.

Karbomery są dostępne w postaci drobnych białych proszków, ulegających rozpuszczeniu w wodzie z wytworzeniem kwasowych zawiesin koloidalnych (pH 1%o dyspersji wynosi około 3) o małej lepkości. Zobojętnienie tych zawiesin z zastosowaniem zasady, na przykład wodorotlenku sodowego, potasowego lub amonowego, amin i alkanoloamin o niskiej masie cząsteczkowej, powoduje wytworzenie jasnych, półprzeźroczystych żeli. Sole nikotyny, takie jak chlorek nikotyny, tworzą stabilne, rozpuszczalne w wodzie kompleksy z karbomerami w pH około 3,5 i stabilizują się w optymalnym pH wynoszącym około 5,6.

W jednym z wykonań niniejszego wynalazku karbomer stanowi Carbopol. Polimery te są dostępne w handlu w firmie B. F. Goodrich i oznaczone jako Carbopol 420, 430, 475, 488, 493, 910, 934, 934 P i tym podobnie. Carbopole są uniwersalnymi polimerami o kontrolowanym uwalnianiu, jak to opisali Brock (Pharmacotherapy, 14: 430-7 (1994)) i Durrani (Pharmaceutical Res. (supl.) 8: 3-135 (1991)) i należą do rodziny karbomerów, które są syntetycznymi nieliniowymi polimerami kwasu akrylowego, o wysokiej masie cząsteczkowej, usieciowanymi z polieterami polialkenylowymi. W szczególnie korzystnym wykonaniu karbomer stanowi Carbopol® 974P NF.

W celu wytworzenia kompleksów nikotyna-karbomer, karbomer zawiesza się w odpowiednim rozpuszczalniku, na przykład wodzie, alkoholu lub glicerynie. Korzystnie, karbomer miesza się z wodą, korzystnie wodą dejonizowaną. Zawartość karbomeru na cm³ rozpuszczalnika w mieszaninie może wynosić na przykład od 0,002 do 0,2 g, korzystnie od 0,02 do 0,1 g. Mieszaninę dokładnie miesza się w temperaturze pokojowej, aż do wytworzenia zawiesiny koloidalnej. Dyspersję można mieszać stosując odpowiedni mieszacz z wirnikiem łopatkowym i powoli przesiewając proszek do wiru wytworzonego przez mieszacz z zastosowaniem sita mosiężnego 500-mikronowego. Sposób ten umożliwia odpowiednie nawilżenie proszku i zapobiega tworzeniu skupisk cząstek proszku, które następnie trudno byłoby nawilżyć i rozproszyć.

Nikotyna lub sól nikotyny może być rozcieńczona w dowolnym farmaceutycznie dopuszczalnym rozpuszczalniku organicznym, W korzystnym wykonaniu rozpuszczalnik stanowi alkanol, na przykład etanol. Zawartość nikotyny na cm3 rozpuszczalnika może wynosić na przykład od 0,01 do 10 g, korzystnie od 0,5 do 5 g nikotyny. Roztwór następnie dodaje się kroplami do zawiesiny karbomeru i ciągle miesza aż do wytworzenia żelu o jednolitej konsystencji. Korzystnie, kompleks nikotyny wytwarza się łącząc 1 g nikotyny lub soli nikotyny z karbomerem w ilości od 0,1 do 100 g, korzystniej od 1 do 50 g. W miarę zobojętniania karbomeru może zachodzić stopniowe zagęszczanie zawiesiny. Kompleks staje się również biały. Ta fizyczna zmiana lepkości jest zgodna ze zobojętnianiem kwasu zasadą.

Następnie żel suszy się. W jednym z wykonań wynalazku żel suszy się próżniowo. Na przykład, żel można rozproszyć na płytce szklanej i suszyć próżniowo w temperaturze 50°C przez około 24 godziny. Zamiast tego, żel można liofilizować. Sposoby te są dobrze znane ze stanu techniki. Następnie kompleksy nikotyna-karbomer można wytwarzać jako preparaty w postaci stałej i nakładać na nie farmaceutycznie dopuszczalną powłokę, jak to opisano powyżej dla nikotyny niezwiązanej w kompleksy. Na przykład, na kompleks można nałożyć powlokę dojelitową, opóźniając w ten sposób uwalnianie kompleksu nikotynakarbomer, aż do osiągnięcia przez ten kompleks jelita krętego i okrężnicy, zwiększając do

187 914 maksimum w ten sposób jego miejscowe działanie na okrężnicę. Kompleks nikotynakarbomer prawdopodobnie nie zostanie wchłonięty, co teoretycznie przedłuży i zwiększy działanie nikotyny na śluzówkę okrężnicy. Kapsułkę można powlekać warstwą Eudragitu, jak również można powlekać jej zawartość, w postaci proszku, mikrogranulek lub mikrosfer. Poza podawaniem doustnym, kompleksy nikotyna-karbomer można podawać doodbytniczo w postaci płynnych wlewów. Wlewy płynne wytwarza się w sposób w zasadzie taki sam, jak to opisano powyżej, dodając skuteczną ilość kompleksu nikotyna-karbomer do odpowiedniej zarobki płynnej. Zaróbkę korzystnie zagęszcza się substancjami zagęszczającymi; może ona również zawierać skuteczną ilość środka poślizgowego. Dawki wlewu można podawać z fabrycznie napełnianych torebek lub strzykawek. Same karbomery wykazują być może działanie lecznicze we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego, kiedy podaje się je w postaci wlewu.

Korzystne jest, że dawka nikotyny łub jej czynnej soli lub pochodnej, niezbędna w leczeniu, różni się nie tylko pod względem konkretnej dobranej soli, lecz również pod względem drogi podawania, rodzaju schorzenia, jak również wieku i stanu ogólnego pacjenta i zastosowanie konkretnego preparatu pozostaje w gestii lekarza zajmującego się danym chorym. Ogólnie jednak, przy doodbytniczym podawaniu nikotyny, korzystna dawka wynosi od 0,001 do 1,5 mg/kg, korzystnie od 0,01 do 0,20 mg/kg, najkorzystniej od 0,04 do 0,10 mg/kg w przeliczeniu na nikotynę w postaci wolnej zasady. Korzystnie, nikotynę podaje się doodbytniczo jeden lub dwa razy dziennie. W przeliczeniu na pacjenta o średniej masie ciała 70 kg, średnia dawka dzienna nikotyny wynosi korzystnie od 0,07 mg do 105 mg, korzystniej od 0,7 mg do 36 mg, najkorzystniej od około 0,7 mg do około 14 mg, jeszcze korzystniej od 1 mg do 12 mg, jeszcze korzystniej od około 3 mg do 7 mg i najkorzystniej około 6 mg. Ogólnie, przy doustnym podawaniu nikotyny, korzystna dawka wynosi od 0,001 do 1,5 mg/kg, korzystnie od 0,01 do 0,20 mg/kg, najkorzystniej od 0,04 do 0,10 mg/kg w przeliczeniu na nikotynę w postaci wolnej zasady. Korzystnie, nikotynę podaje się doustnie od jednego do czterech razy dziennie, korzystniej 3-4 razy dziennie, jakkolwiek, jeżeli niezbędne jest dawkowanie co godzinę, można rozważyć częstsze podawanie leku. Pacjentowi o masie ciała 70 kg podaje się wyżej wzmiankowane dawki dzienne.

Związek podaje się korzystnie doustnie w dawce jednostkowej zawierającej na przykład 0,10 do 20 mg, korzystnie 0,5 do 10 mg, najkorzystniej 3-6 mg składnika czynnego na dawkę jednostkową.

Powyższe dawki dotyczą zarówno leczenia czynnej z.c.j., jak i podtrzymywania remisji.

Badania opisane w niniejszej publikacji porównują biodostępność i parametry farmakokinetyczne nikotyny po podaniu sześcioma różnymi drogami: dożylnie, doustnie, we wlewie hydrofilnym (kwasowym i zasadowym) i we wlewie hydrofobowym (kwasowym i zasadowym). Do tego prospektywnego, randomizowanego badania włączono trzydziestu (30) zdrowych ochotników. Każdego z ochotników poddano dwóm badaniom (dożylnemu i niedożylnemu), w odstępie co najmniej jednego tygodnia. Ochotników podzielono na pięć jednakowo licznych grup „podawania niedożylnego”: grupa otrzymująca wlew doodbytniczy hydrofilny (kwasowy lub zasadowy), grupa otrzymująca wlew doodbytniczy hydrofobowy (kwasowy lub zasadowy) i grupa otrzymującą preparat doustny. Przed podaniem preparatu i w czasie 8 godzin po jego podaniu dokonywano pomiaru stężenia nikotyny w osoczu.

Średnia biodostępność dla podawania doustnego wynosiła 19 (10%); średnie wartości biodostępności dla wlewu doodbytniczego wynosiły: wlew hydrofilny kwasowy 16 (7%); wlew hydrofilny zasadowy 14 (6%); wlew hydrofobowy kwasowy 25 (7%) i wlew hydrofobowy zasadowy 15 (4%). Pomiędzy pięcioma drogami podawania nie stwierdzono statystycznie znamiennej różnicy biodostępności; we wszystkich pięciu przypadkach była ona znamiennie niższa niż biodostępność dla nikotyny podawanej dożylnie, która wynosiła 100 (0%) (p<0,01). Objawy niepożądane bezpośrednio korelowały ze stężeniem nikotyny w osoczu. Tak więc, biodostępność nikotyny po podaniu doustnym lub dojelitowym była niska lub nikła, a zatem podawanie nikotyny tą drogą było dobrze tolerowane.

Wynalazek jest jak się wydaje najbardziej skuteczny u osób, które nigdy nie paliły tytoniu lub u osób, które rzuciły palenie, jakkolwiek może on być również korzystny u osób palących duże ilości tytoniu i osób okresowo palących tytoń. Dzieje się tak w szczególności dlatego,

187 914 że nikotynę można podawać w dawkach leczniczych, nie wywołując niemożliwych do przyjęcia objawów niepożądanych. Jakkolwiek wynalazek jest korzystny w zastosowaniu u wszystkich pacjentów z z.c.j., leczenie to jest szczególnie korzystne u chorych z ciężkim wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, nie reagujących na rutynowe leki pierwszego rzutu, takie jak kortykosteroidy i 5-ASA. Oprócz stosowania w leczeniu czynnej choroby wynalazek można również stosować do leczenia pacjentów w remisji. Jakkolwiek wynalazek można stosować jako monoterapię z.c.j., wynalazcy wykazali, że ma on szczególnie korzystne działanie i wydaje się wywierać efekt synergistyczny przy podawaniu jednocześnie z 5-ASA (mesalazyną), sulfasalazyną, alsalazyną, prednizolonem (i innymi kortykosteroidami) lub budezonidem.

W związku z tym, kolejnym przedmiotem niniejszego wynalazku jest preparat łączony, zawierający nikotynę lub jej sól, lub farmaceutycznie dopuszczalną pochodną, dostosowaną do podawania do końcowego odcinka jelita krętego lub okrężnicy i związek dobrany z grupy, do której należą: 5-ASA, sulfasalazyna, alsalazyna, prednizolon i budezonid, przy czym oba środki podaje się razem, oddzielnie lub kolejno.

Wynalazek opisano bardziej szczegółowo poniżej w odniesieniu do następujących szczegółowych przykładów i rysunków.

Figura 1 przedstawia krzywą zależności średniego stężenia w osoczu od czasu podczas dożylnego podawania 15 pg nikotyny/kg masy ciała przez 15-30 minut.

Figura 2 przedstawia krzywą zależności stężenia w osoczu od czasu po doustnym podaniu 45 jag nikotyny/kg masy ciała, u wszystkich ochotników, u których poziom nikotyny był wykrywalny (u 2 ochotników poziom był niewykrywalny).

Figura 3 przedstawia krzywą zależności stężenia w osoczu od czasu po podaniu wlewu z hydrofilną, kwasową zaróbką 45 jag nikotyny/kg masy ciała u wszystkich ochotników, u których poziom nikotyny był wykrywalny (u 2 ochotników poziom był niewykrywalny).

Figura 4 przedstawia krzywą zależności stężenia w osoczu od czasu po podaniu wlewu z hydrofilną, zasadową zaróbką 45 pg nikotyny/kg masy ciała u wszystkich ochotników, u których poziom nikotyny był wykrywalny (u 1 ochotnika poziom był niewykrywalny).

Figura 5 przedstawia krzywą zależności stężenia w osoczu od czasu po podaniu wlewu z hydrofobową, kwasową zaróbką 45 pg nikotyny/kg masy ciała u wszystkich ochotników, u których poziom nikotyny był wykrywalny (u 1 ochotnika poziom był niewykrywalny).

Figura 6 przedstawia krzywą zależności stężenia w osoczu od czasu po podaniu wlewu z hydrofobową zasadową zaróbką 45 pg nikotyny/kg masy ciała u wszystkich ochotników, u których poziom nikotyny był wykrywalny (u 2 ochotników poziom był niewykrywalny).

Figury 7 i 8 przedstawiają średnie stężenie w surowicy nikotyny i kotyniny w ng/cm³u 8 zdrowych ochotników i 8 pacjentów z czynnym wrzodziejącym zapaleniem jelit w czasie 8 godzin po podaniu leku zawierającego 6 mg nikotyny w postaci kompleksu nikotynakarbomer.

Figura 9 przedstawia reakcję kliniczną, sigmoidoskopową i histologiczną u pacjentów, którym podano wlew z winianu nikotyny według przykładu 4 (poniżej).

Figury 10 i 11 przedstawiają poziom nikotyny w osoczu w czasie przy zastosowaniu trzech rodzajów wlewu według niniejszego wynalazku (a) winian nikotyny (przykład 4) (b) nikotyna-karbomer z buforem fosforanowym (przykład 3) i (c) nikotyna-karbomer z buforem TRlS (przykład 5).

Przykład 1

W badaniu porównywano biodostępność i parametry farmakokinetyczne nikotyny po podaniu sześcioma różnymi drogami: dożylnie, doustnie, we wlewie hydrofilnym (kwasowym i zasadowym) i we wlewie hydrofobowym (kwasowym i zasadowym). Preparat dożylny nikotyny wytworzono z zastosowaniem zasady nikotyny w postaci soli winianowej (Fisher Scientific/Eastman Kodak Company, Rochester, NY). Roztwory do wstrzyknięć wytworzono łącząc 1,5 mg zasady nikotyny (4,44 mg soli winianowej) ze 100 cm3 0,9% jałowej soli fizjologicznej dla wytworzenia roztworu 15 pg/cm3. Roztwór dożylny przefiltrowano przez filtr 0,22 mikrometra do jałowego pojemnika w warunkach jałowych. Następnie przeprowadzono posiew roztworu na obecność drobnoustrojów, test na obecność endotoksyn i analizę chemiczną przed podaniem dla upewnienia się o stabilnym stężeniu nikotyny. Próbki te następnie

187 914 przechowywano w zapieczętowanych fiolkach do czasu ich podania. Preparat doustny wytworzono rozpuszczając 45 pg zasady nikotyny/kg masy ciała (133,3 pg soli winianowej/kg masy ciała) w 30 cm³ oczyszczonej wody. Dawka ta (około 3 mg zasady nikotyny u pacjenta o masie ciała 70 kg) była dobrze tolerowana w poprzednim badaniu, w którym nikotynę podawano doustnie (Benowitz i wsp., Clin. Pharmacol. Ther. 49: 270-7 (1991)).

Zaróbkę wlewu hydrofilnego wytworzono łącząc 500 mg karboksymetylocelulozy o średniej lepkości (Spectrum Chemical Manufacturing Corporation, Gardina, CA), 5 g sorbitu (Spectrum Chemical) i 60 cm3 wody. Sorbit dodano dla uzyskania izoosmolamości zarobki, a karboksymetylocelulozę zastosowano jako środek zawieszający. Zaróbkę opisywaną uprzednio (Sandbom i wsp., J. Clin. Pharmacol. 31: 76-80 (1991)) wlano do butelek do wlewów o pojemności 120 cm³. Do zarobki do wlewów dodano środek czynny, 133,3 mikrograma soli winianowej nikotyny/kg masy ciała (co odpowiada 45 mikrogramom zasady nikotyny na kg masy ciała).

Zaróbkę do wlewu hydrofobowego wytwarzano dodając 3 g Witepsol H-15 (podłoże oleiste - Huls American Inc., New Jersey) do zarobki do wlewu hydrofilnego. Zarobkom do wlewów nadano odczyn kwasowy, dodając 5,06 g dwuwodzianu cytrynianu sodowego (Spectrum Chemical) i 0,56 g jednowodzianu kwasu cytrynowego (Spectrum Chemical) dla wytworzenia roztworu o pH 5,5. Zarobkom do wlewów nadano odczyn zasadowy, dodając 5,23 g fosforanu sodowego (Spectrum Chemical) i 0,05 g jednozasadowego fosforanu sodowego (Spectrum Chemical) dla wytworzenia roztworu o pH 8,5. Potwierdzono zarobek do wlewów w czasie 48 godzin (100%); po pozostawieniu w temperaturze pokojowej przez 3 tygodnie stwierdzono minimalny spadek stężenia nikotyny (97% pierwotnej zawartości po 1 tygodniu, 94% po 2 tygodniach i 91% po trzech tygodniach).

Do badania farmakokinetycznego włączono 30 ochotników, którym płacono za udział w badaniu, po uzyskaniu od nich świadomej zgody na udział w badaniu według protokołu zatwierdzonego przez komisję etyczną Mayo Clinic, Rochester, MN. Wiek ochotników wynosił od 21 do 56 lat, a ich masa ciała od 45 do 153 kg. Wszyscy ochotnicy byli niepalący i zdrowi, co stwierdzono w oparciu o wywiad i badanie przedmiotowe. Ochotnicy zgodzili się na stosowanie antykoncepcji w czasie trwania badania. Przeprowadzono pełne badania morfologiczne i biochemiczne krwi, badanie ogólne moczu i (tylko u kobiet) test ciążowy. Z udziału w badaniu wykluczono ochotników z chorobami układu krążenia, naczyń obwodowych, nadciśnieniem tętniczym, kobiety karmiące, kobiety z dodatnim wynikiem testu ciążowego oraz osoby z zaburzeniami czynności wątroby lub nerek.

W oparciu o wyniki badania pilotażowego u dwóch dodatkowych ochotników stwierdzono, że wchłanianie nikotyny w okrężnicy zależy od pozycji pacjenta, przy czym osiąga się wyższy poziom w osoczu, jeżeli bezpośrednio po podaniu leku osoba badana pozostaje w pozycji siedzącej niż wtedy, gdy pozostaje ona w pozycji leżącej na lewym boku. Pierwszego ochotnika poddano trzem badaniom (z podaniem leku dożylnie, z podaniem 15 pg/kg hydrofilnego wlewu zasadowego i 45 pg/kg hydrofilnego wlewu zasadowego). W czasie podawania wlewu 15 pg/kg przez niedopatrzenie ochotnik pozostawał w pozycji siedzącej po podaniu leku i stwierdzono wówczas, że AUC wynosi 17 (ng) (h)/15 cm3 (w czasie podawania dożylnego AUC wynosiło 18 (ng) (h)/cm3), biodostępność 94%. W czasie podawania wlewu 45 pg/kg ochotnik pozostawał w pozycji na lewym boku przez cały czas utrzymywania wlewu: AUC wyniosło 0 (ng) (h)/cm3, a biodostępność 0%. Podobnie, inny ochotnik wycofał się z badania po podaniu wlewu na pierwszej wizycie, w czasie której krótko po podaniu wlewu przybrał pozycję pionową i wystąpiły objawy niepożądane. AUC w czasie tego podania leku wyniosło 18 (ng) (h)/cm3. W czasie pozostałej części badania ściślej nadzorowano pozycję ochotników i stężenie nikotyny w osoczu pozostawało niskie lub niewykrywalne po podaniu wlewu.

U każdego ochotnika wykonano dwa badania (dożylne i niedożylne), trwające 8 godzin, w odstępie co najmniej jednego tygodnia. W czasie dożylnego podawania preparatu ochotnikowi podawano 15-30 minutowy wlew roztworu nikotyny dożylnie (dawka 15 pg/kg). W czasie niedożylnego podawania leku ochotnikowi podawano dawkę 45 pg/kg zasady nikotyny jedną z pięciu, losowo dobraną, drogą podawania, przy czym preparat był przygotowany w czasie 48 godzin podawania: drogą doustną, we wlewie hydrofilnym (kwasowym lub zasa12

187 914 dowym), we wlewie hydrofobowym (kwasowym lub zasadowym). Ochotnikom polecano pozostanie w pozycji na lewym boku w czasie utrzymywania wlewu oraz utrzymanie wlewu przez co najmniej jedną godzinę. Każdego dnia badania pobierano próbki krwi żylnej z cewnika dożylnego do standardowych strzykawkoprobówek próżniowych do pobierania krwi na badania biochemiczne. Próbki podawano przed podaniem nikotyny i w następujących punktach czasowych (czas = 0 zdefiniowano jako moment rozpoczęcia wlewu nikotyny lub podania dawki niedożylnej): po 5, 10, 15, 30, 60, 90 minutach oraz 2, 3, 4, 5, 6 i 8 godzinach. Próbki krwi pełnej odwirowano i osocze przechowywano w temperaturze -20°C aż do analizy. Stężenie nikotyny w osoczu oceniano metodą chromatografii gazowej/spektrometrii masowej, jak to opisał Baskin i wsp. (Clin. Chem. 31: 76-80 (1991)).

W niniejszym badaniu maksymalne stężenie nikotyny w osoczu (Cmax) i czas do osiągnięcia C_max (T_max) zdefiniowano jako, odpowiednio, najwyższe zmierzone stężenie w osoczu i czas pobrania próbki. Obliczono następujące parametry farmakokinetyczne, stosując rutynowe równania (Gibaldi (red) Pharmakokinetics, wydanie II, Marcel Dekker Inc., New York, 409-17 (1982)): pole pod krzywą stężenia nikotyny w osoczu w czasie (AUC), biodostępność (F), czas połowiczej eliminacji z krwi (T1/2), objętość dystrybucji (Vdss) i klirens nikotyny we krwi (CLb).

Biodostępność obliczoną dla każdego z ochotników zastosowano w analizie kowariancji dla porównania pięciu grup. Zmienność u danego osobnika (po podaniu dożylnym w stosunku do podania niedożylnego) oceniano dla każdej grupy po sześciu ochotników stosując test T-parzysty. Ponadto dane oceniono pod kątem zmienności zależnej od płci ochotnika.

Średnie stężenie nikotyny w osoczu po podaniu dożylnym przedstawiono na fig. 1. Stężenie nikotyny w osoczu po podaniu doustnym w postaci kwasowego wlewu hydrofilnego, zasadowego wlewu hydrofilnego, kwasowego wlewu hydrofobowego i zasadowego wlewu hydrofobowego przedstawiono, odpowiednio, na fig. 2-6. Nikotynę po raz pierwszy wykrywano w osoczu po 30 minutach po podaniu doustnym, podania w kwasowym wlewie hydrofilnym i w kwasowym wlewie hydrofobowym, po 10 minutach po podaniu w zasadowym wlewie hydrofobowym i po 5 minutach po podaniu w zasadowym wlewie hydrofilnym (w przypadkach, w których poziom był wykrywalny).

Średnie wartości parametrów farmakokinetycznych i prawdopodobieństwa statystycznego według analizy kowariancji dla podanej nikotyny w każdej z grup podawania przedstawiono w tabeli 1. Nie stwierdzono statystycznie znamiennych różnic w C_max, AUC i biodostępności przy porównaniu podania we wlewie i podania doustnego; jednakże Tmax przy podaniu w zasadowym wlewie hydrofilnym był istotnie krótszy niż dla pozostałych czterech sposobów podawania. Na koniec, średnia biodostępność dla rozmaitych dróg podawania była następująca: podanie doustne - 19%, w kwasowym wlewie hydrofilnym - 16%, w zasadowym wlewie hydrofilnym - 14%, w kwasowym wlewie hydrofobowym - 25%, w zasadowym wlewie hydrofobowym - 15%.

Tabela 1

	Ochotnicy (n)	AUC+ (ng) (h)/cm³	F %	Tmax h	c '~'max ng/cm³
Doustnie	6	9 ± 5	19 + 10	1,1 +0	3 ± 1
Wlew hydrofobowy kwasowy	6	10 ± 3	25+7	1,3 ±0,2	3 + 1
Wlew hydrofobowy zasadowy	6	4 ±1	15 ± 4	1,1 ±0,5	2 ± 1
Wlew hydrofilny kwasowy	6	8 ± 4	16 ± 7	1,4 ±0,2	2 ± 1
Wlew hydrofilny zasadowy	6	4 ± 2	14 ± 6	0,3 ± 1	2 ± 1
P*		0,834	0,830	0,023	0,885

Analiza kowariancji dostosowana do wartości wyjściowych Analiza na skali logarytmów naturalnych

187 914

Badania nad dożylnym podawaniem nikotyny (n = 32) (średnia ± SD): AUC = 12 ± 5 (ng) (h)/cm³; C_max = 9 ± 3 ng/cm3, T_max = 0,3 ± 0,1 h.

W czasie każdego badania występowały objawy niepożądane, których obecność oceniano na podstawie kwestionariuszy wypełnianych co 30 minut, których wyniki ściśle korelowały ze stężeniem nikotyny w osoczu. Jednakże próg, powyżej którego pojawiały się objawy, był osobniczo zmienny, a stężenie nikotyny, przy którym po raz pierwszy pojawiały się objawy niepożądane wahał się od 2,4 ng/cm ³ do 9,9 ng/cm ³ (jakkolwiek u niektórych osób objawy nie występowały przy stężeniu nikotyny powyżej 11 ng/cm3). Jeżeli pojawiały się objawy niepożądane, były to nudności, zawroty głowy i obfite pocenie się, o zmiennej częstości.

Parametry farmakokinetyczne T12, Vdss i CLb, obliczone dla podawania dożylnego w niniejszym badaniu są nieco różne od uprzednio opisywanych w piśmiennictwie (por. np. Benowitz i wsp., Glin. Pharmacol. Ther. 49: 270-7 (1991)).

W niniejszym badaniu obserwowano krótszy T1/2 (53 (27 minut)) w porównaniu z 23 (61 minut)), mniejszą wartość Vdss (1,8 (0,5 dm3/kg) w porównaniu z 3,0 (0,7 dm3/kg)) i szybszy CLb (106 (46 dm³/h) w porównaniu z 66 (8 dm3/h)). Obserwowane różnice są prawdopodobnie związane z różnicami między badanymi populacjami (osoby niepalące w niniejszym badaniu w porównaniu z osobami palącymi znaczne ilości tytoniu w badaniu Benowitza), jak również z różnicą w podawanych dawkach nikotyny (0,5 μ g/kg w niniejszym badaniu w porównaniu z 2 (ig/kg w badaniu Benowitza). Ponadto, w niniejszym badaniu obserwowano mniejszą średnią biodostępność dawki doustnej - 19 (10%) w porównaniu z obserwowaną przez Benowitza i wsp. (44 (9%)).

Średnia biodostępność preparatów wlewów była niska lub nikła, jakkolwiek nie stwierdzano statystycznie znamiennych różnic przy porównaniu z podawaniem doustnym. Co interesujące, ani pH, ani hydrofilność lub hydrofobowość zarobki wlewu nie wywierały istotnego wpływu na wchłanianie (jakkolwiek zasadowy wlew hydrofilny wykazywał nieco wcześniejsze C_max). Ponadto, w uprzednich badaniach, w których skutecznie stosowano plaster nikotynowy w czynnym c.u. (Pullan i wsp., NEJM 330: 811-15 (1994)); średnie stężenie nikotyny w osoczu wynosiło powyżej 12 ng/cm3, co jest wartością sześciokrotnie przewyższającą C_max dla zarobek wlewów. Wskazuje to, że można bezpośrednio podawać duże dawki nikotyny do śluzówki okrężnicy u pacjentów z c.u., osiągając potencjalnie równą skuteczność przy mniejszej toksyczności w porównaniu z zastosowaniem plastra nikotynowego.

W czasie badania stwierdzano, że biodostępność ogólna przy zastosowaniu wlewu wydawała się w znacznym stopniu zależeć od pozycji ochotnika w czasie utrzymywania wlewu. U osób, którym pozwolono usiąść krótko po podaniu wlewu, obserwowano znacznie większą biodostępność niż u osób, które pozostawały w pozycji na lewym boku. Było to związane prawdopodobnie z gromadzeniem się wlewu w odbytnicy i wchłanianiem bezpośrednio do krążenia ogólnego, zamiast do krążenia wrotnego, co eliminowało metabolizm pierwszego przejścia przez wątrobę. W związku z zależnością tego preparatu od pozycji ciała korzystny byłby preparat do podawania dojelitowego (do okrężnicy), przy którego zastosowaniu unikałoby się bezpośredniego wchłaniania przez naczynia odbytnicy.

Podsumowując, biodostępność nikotyny po podaniu doodbytniczym jest niska i nikotyna jest dobrze tolerowana. Tak więc, nikotynę można podawać do okrężnicy jako środek terapeutyczny w z.c.j. bez ograniczeń, jakie stwierdza się przy innych sposobach podawania.

Przykład 2

Celem niniejszego badania jest określenie farmakokinetyki winianu nikotyny po podaniu dożylnym oraz po podawaniu 3 i 6 mg kapsułek doustnych o opóźnionym uwalnianiu (d.o.u.), powlekanych Eudragitem S.

Dwudziestu ochotników losowo podzielono na dwie grupy (liczebność każdej z grup n= 10), otrzymujące kapsułki d.o.u. po 3 i 6 mg winianu nikotyny. U każdego ochotnika wykonano dwa badania [podanie d.o.u. i podanie 15 pg/kg (średnio 1 mg) dożylnie], przy czym odstęp między badaniami wynosił < 1 tydzień, a kolejność zastosowania obu dróg (dożylnej i d.o.u.) była dobrana losowo. Po podaniu nikotyny pobierano krew przez 12 godzin i oznaczano poziom nikotyny w surowicy metodą chromatografii gazowej/spektrometrii masowej. Za pomocą HPLC oznaczano stężenie kotyniny w osoczu u dwóch ochotników

187 914 (otrzymujących w obu przypadkach 6 mg) w czasie 72 godzin. Oznaczano następujące parametry farmakokinetyczne: stężenie maksymalne (C_max), czas do uzyskania C_max (T_max), pole pod krzywą (AUC), biodostępność (F), objętość dystrybucji (Vdss) klirens (CLb) i czas półtrwania (T1/2).

Doustne tabletki nikotyny o opóźnionym uwalnianiu, powlekane Eudragitem, wytworzono w firmie Tillotts Pharma AG, Ziefen, Szwajcaria; zawierały one 3 lub 6 mg nikotyny (odpowiednio, 9,206 mg lub 18,412 mg soli zasadowej winianu nikotyny (biorąc pod uwagę 7,1% zawartości wody w soli winianowej)). Sól nikotyny zawieszano w zaróbce (nasycony gliceryd poliglikolizowany; Gelucire 44/14, Gattefosse France) (odpowiednio, 190 lub 380 mg) i napełniano nią twarde kapsułki żelatynowe (rozmiar 1). Kapsułki powlekano następnie Eudragitem L30D. Eudragit L30D jest polimerem, ulegającym rozpuszczeniu w pH około 6,8 w jelicie krętym. Rozmiar kapsułki i grubość powłoki Eudragitu były podobne, jak stosowane do podawania Asacol® (mezalamina powlekana Eudragitem) do końcowego odcinka jelita krętego (Schroeder i wsp., NEJM 317: 1625-9 (1987)). Powlekane Eudragitem kapsułki doustne o opóźnionym uwalnianiu, zawierające nikotynę/Carbopol, wytworzyła firma Tillotts Pharma. Proszek nikotyna-karbomer (stosunek nikotyny do karbomeru jak 1:50) powlekano Eudragitem S. Powleczonym proszkiem napełniano twarde kapsułki żelatynowe (rozmiar 1) i kapsułki powlekano Eudragitem S. Kapsułki zawierały 150 mg kompleksu nikotynakarbomer, co odpowiada 3 mg zasady nikotyny. Wyniki badania przedstawiono w tabeli 2.

Tabela 2

Grupa	Liczba	AUC ng*h/cm³	F %	r Cmax ng/cm3	T_max h	Vdss dm3/kg	CL dm3/kg/h	T,/2 h
3 mg	10	21 ± 15	41 ±30	7 ± 6	4,8 ± 1,5
6 mg	10	42 ±20	42 ±20	10 ± 4	5,3 ± 1,1
1 mg i.v.	20	20 ± 11	100 ±0	10 ± 2	0,4 ±0,1	2 + 1	1 ± 1	1 ± 1
P		0,02	0, 93	0,18	0,38

U dwóch ochotników, u których badano farmakokinetykę kotyniny, stosunek AUC kotyniny po podaniu 6 mg d.o.u. i nikotyny dożylnie wynosił 1,5 (2036/1401) i 1,6 (3176/2002), co wskazuje na istotny metabolizm pierwszego przejścia.

Wyniki wskazują, że podawanie winianu nikotyny do jelita krętego i okrężnicy jako d.o.u. zmniejsza ogólnoustrojową biodostępność nikotyny, najwyraźniej w wyniku metabolizmu pierwszego przejścia kotyniny. Ponieważ kotynina w krążeniu ogólnym jest metabolitem mniej czynnym niż nikotyna, może to częściowo wyjaśniać mniejsze objawy niepożądane przy stosowaniu niniejszego wynalazku.

Przykład 3

Do tego badania otwartego z zastosowaniem pojedynczej dawki leku włączono 8 zdrowych ochotników i 8 pacjentów z czynnym c.u.; ich charakterystykę podano w tabeli 3. Sześciu z 8 zdrowych ochotników były to osoby, które nigdy nie paliły tytoniu, natomiast w grupie osób z c.u. były dwie takie osoby (na 8). Nasilenie c.u. oceniano na podstawie obrazu sigmoidoskopowego: u pacjentów włączonych do niniejszego badania występowały widoczne krwawienia kontaktowe lub cięższe zmiany, stopnia 2 lub wyższego według Dicka i wsp., Gut 1964: 5: 437-42. Średni wynik badania sigmoidoskopowego wynosił 2 i wahał się od 2 do 3, średnia częstość stolców wynosiła 4 dziennie, przy czym zakres wynosił od 1do 12. Wszyscy chorzy przyjmowali dodatkowe leki: 8 przyjmowało związki kwasu 5-aminosalicylowego, pięciu - sterydy doustnie, przy czym średnia dawka wynosiła 12 mg prednizolonu dziennie, zakres 5-20 mg, a czterech przyjmowało sterydy w postaci wlewów.

187 914

Preparaty wlewów nikotynowo-karbomerowych

Nikotynę po raz pierwszy łączono w kompleks z karbomerem przed podaniem w postaci wlewu. Jako karbomer zastosowano Carbopol 974P z firmy Goodrich (Wielka Brytania). 50 g proszku Carbopol rozproszono w 2500 cm³ dejonizowanej wody i szybko mieszano w odpowiednim mieszaczu z wirnikiem łopatkowym. Zastosowanie homogenizatora nie jest korzystne, ponieważ duża prędkość może ścinać cząsteczki karbomeru. Proszek powoli przesiano do wiru wytworzonego przez mieszacz, co umożliwiło nawilżenie proszku bez wytwarzania cząstek nierozpuszczalnych. Wytworzono zawiesinę koloidalną, stosując mieszanie przy mniejszej prędkości przez 30 minut. 1 g zasady 1-nikotynowej w postaci oleju, z firmy Sigma Chemicals, rozcieńczono 1 cm³ alkoholu absolutnego, dodawanego kroplami do wiru zawiesiny przy ciągłym mieszaniu przez 1 godzinę. Część kompleksów następnie liofilizowano do dalszej analizy. Zamiast tego, można dokonać rozprowadzenia żelu na dużej płytce szklanej i wysuszenia próżniowego w temperaturze 50°C przez 24 godziny. Powstały biały materiał krystaliczny można następnie rozkruszyć do drobnego proszku.

Wytworzono wlewy zawierające 2, 6, i 12 mg nikotyny, 400 mg Carbopolu, 100 mg gumy ksantanowej (Keltrol) dla zwiększenia lepkości, 150 g metylohydroksybenzoesanu i 15 mg propylohydroksybenzoesanu i wodę dejonizowaną do objętości 100 cm³; dodano bufor fosforanowy (pH 7,5) dla uzyskania końcowego pH 5,5, co powodowało zwiększenie stabilności nikotyny. Zawartość nikotyny w próbkach wlewów potwierdzano najpierw rozcieńczając małą ilość zawartości w rozcieńczonym kwasie solnym dla uzyskania stężenia około 30 ng/cm³, które następnie dokładnie mierzono w naszym teście.

Skład chemiczny kompleksu nikotyna-karbomer potwierdzano w następujący sposób. Przeprowadzono fourierowską spektroskopię transformacyjną w podczerwieni (FTIR) dla analizy liofilizowanego kompleksu nikotyna-karbomer, jak również materiałów początkowych, zasady 1-nikotyny i Carbopolu 974P. Absorbancja tych materiałów była zgodna z obecnością nowych związków, nie zaś tylko z mieszaniną materiałów początkowych. Chromatografia cienkowarstwowa z kroplami wolnych materiałów i kompleksów wykazała, że i-nikotyna przemieszczała się swobodnie, natomiast polimer pozostawał nieruchomy, natomiast nikotyna w kompleksie karbomeru pozostawała w zasadzie ograniczona do kropli wyjściowej.

Magnetyczny rezonans jądrowy ’H (NMR) miał ograniczoną wartość z powodu obecności znacznej ilości wody, względnie malej zawartości nikotyny i wysokiej lepkości. Jednakże analiza wykazała istotne różnice w rezonansach ³H nikotyny w karbomerze w porównaniu z widmem ’H NMR samej wolnej nikotyny. Najbardziej znamiennym przesunięciem chemicznym była obecność protonów aromatycznych związanych z pierścieniem pirydynowym. W nikotynie wolnej odpowiadały one za sygnały 8,18 δ, 7,50 δ, 7,15 δ. Jednakże w nikotynie w kompleksie przesuwały się one do wartości, odpowiednio, 8,85 δ, 8,60 δ i 8,05 δ - zmiana ta zależała od zmian w pierścieniu pirydynowym związanych z protonacją azotu.

W czasie obserwacji po podaniu dawki wstępnej u dwóch osób nie obserwowano działań niepożądanych po podaniu 2 i 6 mg nikotyny, jednak po podaniu 12 mg po 15 minutach wystąpiły zaznaczone objawy nudności i zawrotów głowy. Na tej podstawie do dalszych obserwacji u wszystkich 16 ochotników dobrano dawkę 6 mg. Podawano ją po 10-godzinnym niejedzeniu o godzinie 9 rano, ogrzewając ją najpierw do temperatury ciała; podawanie było powolne, przez 4 minuty, przy czym ochotnik pozostawał w pozycji na lewym boku. Krew pobierano z cewnika dożylnego w czasie 0, 5, 15, 30, 45, 60, 120, 180, 240, 300, 360 i 480 minut; surowicę, po odwirowaniu, przechowywano w temperaturze -20°C do czasu analizy. Ochotnicy pozostawali w pozycji leżącej przez dwie godziny, po czym ich uruchamiano. Poziom nikotyny i kotyniny w surowicy mierzono metodą gazowej chromatografii cieczowej.

Objawy niepożądane, występujące u ochotników, odnotowywano jako „nieobecne”, o „łagodnym”, „umiarkowanym” lub „ciężkim” nasileniu. Ochotnikom polecano zgłaszać moment pojawienia się, rodzaj i nasilenie jakichkolwiek objawów niepożądanych na początku i w czasie każdej godziny trwania badania, i zadawano im pytania ukierunkowane na obecność nudności, wymiotów, zawrotów głowy, drżenia, kołatania serca i bólu głowy. Odnoto16

187 914 wywano również ciśnienie krwi i tętno co godzinę oraz w każdym przypadku pojawienia się jakichkolwiek objawów niepożądanych.

Z danych wyznaczono krzywe zależności stężenia od czasu metodami arytmetycznymi z zastosowaniem stężenia w surowicy w każdym punkcie czasowym. Szczytowe stężenie w osoczu (C_max) i czas osiągnięcia szczytowego stężenia (Tmax) wyznaczano bezpośrednio z oryginalnych zmierzonych wartości. Pole pod krzywą zależności stężenia od czasu ng*min/cm³ w czasie od 0 do 480 minut (AUC 0-480) obliczano sposobem trapezoidalnym. Końcowy czas połowiczej eliminacji (T1/2) wyznaczono z nachylenia logarytmicznej liniowej fazy końcowej. Dla nikotyny pole pod krzywą od zera do nieskończoności (AUCo-mc) obliczano sposobem trapezoidalnym i poprzez rozszerzenie liniowego nachylenia końcowego. Dla sprawdzenia elastyczności testu pole pod krzywą obliczano również stosując model jednokompartmentowy (AUC1._cc,). Analizę farmakokinetyczną przeprowadzono z zastosowaniem programu komputerowego Siphar (Simed France). Wyniki krzywych zależności średniego stężenia od czasu dla poziomu nikotyny i kotyniny przedstawiono na fig. 7 i 8. Zarówno profile nikotyny, jak i kotyniny wykazywały znaczną zbieżność w grupie osób zdrowych i w grupie pacjentów. Parametry farmakokinetyczne przedstawiono w tabeli 4.

Pomiędzy osobami zdrowymi a pacjentami z c.u. nie stwierdzono statystycznie znamiennych różnic w żadnym z parametrów z wyjątkiem T_max, dla którego uzyskano wartości średnie, odpowiednio, 45 i 60 minut (p = 0,0047, Mann-Whitney).

Średnie stężenie maksymalne nikotyny 8,1 ng/cm3 osiągano średnio po 60 minutach w całej grupie badanych osób. Średni czas półtrwania nikotyny wynosił 175 min ± 48. Średnie stężenie kotyniny, głównego metabolitu nikotyny, osiągano po 4 godzinach. Stwierdzono istotną zmienność osobniczą, zarówno dla profilu nikotyny, jak i kotyniny.

Pięć osób badanych, cztery z grupy zdrowych ochotników i jedna z grupy pacjentów, zgłosiły objawy niepożądane. Wystąpiły one u 5 z 8 kobiet i u 5 z 8 osób, które nigdy nie paliły tytoniu. U osób z wyższymi wartościami C_max dla nikotyny i mniejszą masą ciała objawy niepożądane występowały częściej. Objawy rozpoczynały się średnio po około 20 minutach po podaniu wlewu (zakres 15-30) i trwały średnio 58 minut (zakres 45-70 minut). Wszystkie pięć osób zgłaszało zawroty głowy, dwie z nich również nudności, a jedna ból głowy. Nasilenie objawów było łagodne we wszystkich przypadkach z wyjątkiem jednego, w którym występowały nudności o nasileniu średnim; objawy te miały tendencję do samoograniczania się i nie towarzyszyły im zmiany częstości tętna ani ciśnienia tętniczego krwi.

Tabela 3

Charakterystyka 8 zdrowych ochotników i 8 pacjentów z czynnym wrzodziejącym zapaleniem jelit, otrzymujących wlew nikotyny z karbomerem

Charakterystyka	Ochotnicy n = 8	Pacjenci z c.u. n = 8
Mężczyźni/kobiety	3/5	5/3
Wiek (lat)
Średnia	33	60
Zakres	21-46	34-82
Wzrost (cm)
Średnia	169	169
Zakres	160-180	159-180
Masa ciała (kg)
Średnia	66	74
Zakres	57-76	52-102
Palenie tytoniu
Osoby, które nigdy nie paliły	6	2
Osoby, które rzuciły palenie	2	6

187 914

Tabela 4

Zmienne farmakokinetyczne po podaniu pojedynczego wlewu zawierającego 6 mg nikotyny-karbomeru u 8 zdrowych ochotników, 8 pacjentów z czynnym c.u. i w całej grupie 16 osób badanych. Wszystkie wyniki podano jako średnią ± SD, z wyjątkiem T_max, który podano jako medianę (zakres)

Nikotyna
	Ochotnicy	c.u.	Wszyscy badani
C_raax - ng/cm³	7,8 ±4,3	8,3 ±2,7	8,1 ±3,5
Tmax min	45 (30-60)	60 (60-180)	60 (30-180)
AUCo-480	1770 ±635	1902± 1144	1836± 897
ng* min/cm³
AUCo-,nf	2120± 819	2444± 1375	2281 ±1106
ng*min/cm3
AUC\| _Co	2059 ± 827	2382± 1404	2221±1125
ng*min/cm3
T\|/₂	154 ±42	197 ±47	175 ±48
Kotynina
C_raax - ng/cm3	62,7 ±4	58,2 ± 12,9	60,4 ± 11,5
Tma - min	240 (180-360)	240 (120-300)	240^1^(^^360)
AUC0480	25707 ±4184	21598±4519	23652 ±4712
ng* min/cm3

Miejscowe podawanie nikotyny do śluzówki jelita grubego umożliwia zastosowanie wysokiego stężenia w miejscu zapalenia i w wyniku przemiany nikotyny w metabolity, głównie w kotyninę, w czasie „pierwszego przejścia” przez wątrobę, dochodzi jedynie do umiarkowanego wzrostu poziomu nikotyny w surowicy. Działania niepożądane preparatu były bardzo nieznaczne, a tolerancja dobra. Zastosowanie kompleksu nikotyny z karbomerem poliakrylowym opóźnia uwalnianie nikotyny, co również przyczynia się do zmniejszenia objawów niepożądanych.

Przykład 3A

Wlew nikotyna-karbomer z przykładu 3 zastosowano w badaniu u pacjentów z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego. W badaniu otwartym 22 pacjentów z czynnym wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, przy czym wszyscy oni byli osobami niepalącymi, proszono o przyjmowanie jednej dawki 100 cm ⁷ wlewu, zawierającego 6 mg nikotyny, co wieczór przez 4 tygodnie. Miesięczne leczenie ukończyło 17 pacjentów. Średni czas do wystąpienia nawrotu wynosił 29 tygodni, a zakres - 3-94. Pacjenci nadal przyjmowali swoje leki doustne, a mianowicie: mesalazynę (17 pacjentów) i dodatkowo: prednizolon (8), cyklosporynę (1) i azatioprynę (1). Pacjenci w specjalnych dzienniczkach zapisywali objawy i częstość oddawania stolców; na początku badania i po 4 tygodniach przeprowadzano endoskopię z pobraniem wycinka śluzówki odbytnicy. U 16 z 17 pacjentów stwierdzono poprawę wyniku w skali St. Marks, u 12 pacjentów stwierdzono poprawę w zakresie parcia na stolec i częstości oddawania stolców, a u 10 poprawę w zakresie wyniku badania sigmoidoskopowego i histologicznego. U 3 pacjentów doszło do pełnej remisji objawów, z prawidłowym wynikiem sigmoidoskopii. 6 z 10 pacjentów, u których obserwowano częściową reakcję na leczenie, nadal przyjmowało wlewy, przez jeszcze jeden miesiąc i u 5 z nich obserwowano dalszą poprawę,

187 914 przy czym do pełnej remisji doszło u 2 z tych pacjentów. Wlew był zatem skuteczny i miał mało działań niepożądanych.

Wyniki wskazują, że spośród 17 pacjentów, którym przez 4 tygodnie podawano wlew z nikotyny, trzech weszło w remisję, a u 10 wystąpiła istotna poprawa. Uderzającą cechą reakcji klinicznej było zmniejszenie parcia na stolec i częstości stolców już w pierwszych dniach leczenia. Poprawa utrzymywała się u 5 z 6 pacjentów, u których wlewy stosowano jeszcze przez miesiąc.

Przykład 4

W ramach protokołu otwartego przez 4 tygodnie co wieczór podawano płynne wlewy z winianu nikotyny w dawkach po 3 i 6 mg zasady nikotyny 10 niepalącym dorosłym pacjentom z czynnym lewostronnym wrzodziejącym zapaleniem jelit. Wlewy wytworzono według przykładu 1.

Leczenie polegało na podawaniu jednego płynnego wlewu winianu nikotyny przez 4 tygodnie. Wlew podawano w dwóch dawkach, zawierających po 3 i 6 mg zasady nikotynowej. Pacjentom polecano przyjmować płynne wiewy po 3 mg przez jeden tydzień i następnie wlewy po 6 mg przez 3 tygodnie. Pacjentom, u których występowały ograniczające objawy niepożądane (por. poniżej) w czasie przyjmowania wlewów po 6 mg przez 3 kolejne dni, zalecano powrót do stosowania wlewów po 3 mg. Pacjentom, u których występowały ograniczające objawy niepożądane przy stosowaniu wlewów po 3 mg przez 3 kolejne dni, zalecano odstawienie leczenia wlewami.

Do badania włączono w sumie 10 pacjentów spełniających kryteria włączenia. 4 tygodnie badania według protokołu ukończyło 7 pacjentów, natomiast trzech wycofano z badania w ciągu 7 dni z powodu niemożności utrzymania wlewów. Analizowano wyłącznie wyniki 7 pacjentów, którzy ukończyli czterotygodniowe badanie (na protokół), jednak w tabelach podano również dane dla pozostałych trzech pacjentów, którzy nie byli w stanie utrzymać płynnych wlewów.

U wszystkich tych pacjentów występowało przewlekłe czynne wrzodziejące zapalenie jelit oporne na leki pierwszego rzutu (tabela 5). Średni czas trwania objawów wynosił 241 dni. Leki stosowane w czasie aktualnego nawrotu wrzodziejącego zapalenia jelit przedstawiono w tabeli 5. Średnia liczba zastosowanych bez efektu leków w czasie aktualnego nawrotu wynosiła 2,9 ± 1,5 leków na pacjenta; u wszystkich pacjentów stosowano co najmniej jeden lek innego rodzaju, bez efektu. 9 z 10 pacjentów nadal stosowało co najmniej jeden inny lek z listy leków dozwolonych do stosowania w czasie niniejszego badania.

Po 4 tygodniach leczenia u 4 z 7 pacjentów stwierdzono kliniczną poprawę; jeden pacjent osiągnął remisję kliniczną, z całkowitą reakcją kliniczną 71% (fig. 9). Stwierdzono statystycznie znamienny spadek średniego ± SD wskaźnika klinicznej aktywności choroby pomiędzy początkiem badania (7,1 ± 2,0) a tygodniem 4 (3,9+3,1), p = 0,04 (parzysty test t) (tabela 6). Podobnie, po 4 tygodniach leczenia u 3 z 7 pacjentów stwierdzono poprawę w sigmoidoskopii, a 2 pacjentów osiągnęło remisję w sigmoidoskopii, przy czym całkowita reakcja w odniesieniu do sigmoidoskopii wynosiła 71% (fig. 9). Stwierdzono statystycznie znamienny spadek średniej wartości ± SD wyniku badania sigmoidoskopowego pomiędzy początkiem badania (1,9 ± 0,4) a tygodniem 4 (1,0 ± 0,8), p = 0,03 (parzysty test t) (tabela 6). U 6 z 10 pacjentów wystąpiły objawy niepożądane (tabela 7). Trzech pacjentów nie było w stanie utrzymać płynnych wlewów z powodu parcia na stolec i wycofało się z badania w ciągu 7 dni. Średni czas utrzymywania wlewu u tych 3 pacjentów wynosił, odpowiednio, 5, 19 i 6 minut. Pozostałych 7 pacjentów, którzy ukończyli 4 tygodnie badania, również miało trudności z utrzymaniem wlewu z winianu nikotyny przez dłuższy czas; średni czas utrzymywania wlewu u tych pacjentów wynosił 39, 36, 48, 2, 53, 10 i 32 minuty. Średni ± SD czas utrzymania wlewu z winianu nikotyny u wszystkich 10 pacjentów wynosił 25 ±19 minut. Żaden z pozostałych objawów niepożądanych (tabela 7) nie osiągał takiego nasilenia, aby powodować zaprzestanie leczenia płynnymi wlewami z winianu nikotyny przed planowaną wizytą po 4 tygodniach. Wszystkich 7 pacjentów, którzy byli w stanie utrzymać płynny wlew z winianu nikotyny i ukończyli 4-tygodniowe badanie, tolerowało dawkę 6 mg nikotyny bez występowania ograniczających objawów niepożądanych.

187 914

Szczytowe i progowe stężenie nikotyny w surowicy oraz progowe stężenie kotyniny w osoczu po 4 tygodniach u 7 pacjentów, którzy ukończyli badanie, przedstawiono w tabeli 8. Zaledwie u 1 z 6 pacjentów, u których oznaczono szczytowe i progowe stężenie nikotyny w surowicy, stwierdzono wykrywalne szczytowe stężenie nikotyny (wartość 2,3 ng/cm3), natomiast u wszystkich 6 pacjentów progowe stężenie nikotyny było wykrywalne. Progowe stężenie kotyniny w osoczu było wykrywalne u wszystkich 7 pacjentów, ale średnia ± SD stężenia była bardzo niska (13 ± 10 ng/cm3).

Tabela 5

Dane demograficzne 10 pacjentów z lewostronnym wrzodziejącym zapaleniem jelit

Nr pacjenta	Wiek (lat)	Płeć (M/Ż)	Uprzednie palenie tytoniu-	Zasięg zmian chorobo- wych	Czas trwania choroby (lat)	Czas trwania nawrotu (dni)	Pozostałe leki	Leki zastosowane bez efektu^b
1	35	Ż	tak	35	1,8	660	5 mg prednizonu, SASP	wlew KS^C, wlew 5ASA^d
2	64	M	tak	50	3,3	150	SASA	wlew KS^d
3	41	Ż	tak	50	2,5	35	SASA	wlew 5ASAd
4	31	Ż	nie	25	12,0	210	SASA
5	36	Ż	nie	20	4,6	330	20 mg prednizonu, SASA	olsalazyna^c, wlew 5ASAd, azatiopryna^c
6	34	M	nie	30	13,3	105	SASA
7	30	M	nie	17	5,6	90	SASA	wlew 5ASAd
8	71	M	tak	42	0,5	190	10 mg prednizonu, SASA	SASPC wlew KSd
9	60	Ż	tak	12	5,5	210		SASPC wlew KSd 5asa0 wlew 5ASA^d
10	68	M	tak	45	1,2	425	SASP	prednizonb wlew KSd, 5ASA°, wlew 5ASAd
Średnia	47	5M	6 tak	33	5,0	241
SD	17	5 Ż	4 nie	14	4,4	187

SASA oznacza mezalaminę doustnie, wlew 5ASA oznacza wlew z mezaiaminy, wlew KS oznacza wlew z kortykosteroidów, SASP oznacza sulfasalazynę, b oznacza inne leki stosowane bez efektu w czasie aktualnego nawrotu, c oznacza leki odstawione > 14 dni przed włączeniem do badania, d oznacza leki odstawione < 14 dni przed włączeniem do badania

187 914

Tabela 6

Aktywność choroby u 10 pacjentów z lewostronnym wrzodziejącym zapaleniem jelit

Nr pacjenta	Aktywność kliniczna (możliwe wartości 0-13)	Aktywność sigmoidoskopowa (możliwe wartości 0-3)	Aktywność histologiczna (możliwe wartości 0-4)
	Początek badania	Tydzień 4	Początek badania	Tydzień 4	Początek badania	Tydzień 4
Pacjenci, którzy ukończyli 4-tygodniowe badanie
1	10	4	2	1	2	3
2	7	8	2	2	3	4
3	8	3	2	1	2	2
4	8	3	2	1	2	2
5	4	1	1	0	2	2
6	5	0	2	0	2	2
7	8	8	2	2	2	2
Średnia ± SD	7,1 ±2,0	3, 9 ± 3, l^a	1,9 ±0,4	1,0 ± 0,8a	2,1 ±0,4	2,4 ± 0,8b
Pacjenci niezdolni do utrzymania wlewu z winianu nikotyny
8	9	9=	3	3C	3	3c
9	6	6^C	1	1°	3	3^C
10	7	7^C	2	2C	3	3C
Średnia ± SD	7,3 ±1,5	7,3 + l,5b	2,0 ± 1,0	2,0 ± 1,0b	3,0 ±0,0	3,0 ± 0,0b
Razem
Średnia ± SD	7,2 ± 1,8	4,9 ±3,1	1,9 ±0,6	1,3 ± 0,9b	2,4 ± 0,5	2,6 ± 0,7b

a oznacza p < 0,05 (parzysty test t) dla wartości z początku badania w porównaniu z tygodniem 4, b oznacza p > 0,05 (parzysty test t) dla wartości z początku badania w porównaniu z tygodniem 4,5, c oznacza ostatnią przeniesioną wartość

T a b ela 7

Objawy niepożądane u 10 pacjentów leczonych płynnymi wlewami z winianu nikotyny

	Nr pacjenta	Razem
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Zawroty głowy					X		X			X	3/10
Nudności				X	X		X				3/10
Zaburzenia snu				X						X	2/10
Drżenie								X	X	X	1/10
Niemożność utrzymania wlewu											3/10
Inne objawy niepożądane				X	X		X	X	X	X	6/10

Żaden z obserwowanych objawów niepożądanych nie był poważny ani zagrażający życiu.

187 914

Tabela 8

Stężenie nikotyny w surowicy i stężenie kotyniny w osoczu u 7 pacjentów po 4-tygodniowym leczeniu płynnymi wlewami winianu nikotyny

Nr pacjenta	Nikotyna, ng/cm3	Kotynina, ng/cm3
Stężenie progowe	Stężenie szczytowe	Stężenie progowe
1	<2,0	2,3	14
2	<2,0	<2,0	6
3	<2,0	<2,0	15
4	<2,0	<2,0	5
5	<2,0	<2,0	10
6	<2,0	<2,0	3
7	nie dotyczy	nie dotyczy	33
Średnia ± SD			12 ± 10

„Nie dotyczy” - błąd wykonania testu

Niniejsze badanie dowodzi, że płynny wlew z winianu nikotyny, podawany w dawce 3 mg zasady nikotyny przez 1 tydzień i następnie w dawce 6 mg przez 3 tygodnie jest bezpieczny i powoduje kliniczną poprawę u niepalących pacjentów z czynnym lewostronnym wrzodziejącym zapaleniem jelit, o nasileniu niewielkim lub średnim, nie reagującym na leki pierwszego rzutu.

Przykład 5

Wytworzono kolejny preparat nikotynowo-karbomerowy o poniższym składzie, stosując bufor trietanoloaminowy (TRIS) zamiast buforu fosforanowego, po czym porównano poziom nikotyny w osoczu z poziomem przy stosowaniu wlewu nikotyna-karbomer (z buforem fosforanowym) z przykładu 3 i wlewów z winianu nikotyny z przykładu 4.

Nikotyna 6 mg

Karbomer 974 P 400 mg

Keltrol 100 mg

Metylohydroksybenzoesan 150 mg

Propylohydroksybenzoesan 15 mg

Bufor TRIS 1% obj. 5 cm³

Oczyszczona woda do 100 cm³ pH 4,5

Lepkość (wskaźnik ścinania) 5,95

Wyniki przedstawiono na fig. 10 i 11. Można zauważyć, że szczytowe stężenie nikotyny w osoczu jest znamiennie niższe przy stosowaniu wlewu nikotyna-karbomer/TRIS niż obu pozostałych rodzajów wlewu. Ponieważ nudności i inne objawy niepożądane zależą od szczytowego stężenia w osoczu, to zmniejszenie korzystnie wpływa na komfort pacjenta w czasie leczenia. Przykładem tego jest przypadek jednej z pacjentek, kobiety drobnej budowy, u której w czasie stosowania wlewu z winianu nikotyny i wlewu nikotyna-karbomer/-fosforan nudności występowały, natomiast przy stosowaniu wlewu nikotyna-karbomer/-TRIS - nie występowały.

Podsumowując, o ile stosowanie gumy nikotynowej i plastra nikotynowego powoduje (u wielu pacjentów) występowanie niedopuszczalnych objawów niepożądanych, autorzy niniejszego wynalazku stwierdzili, że podawanie tego wysoce toksycznego leku do końcowego odcinka jelita krętego (doustne), okrężnicy (doustne lub doodbytnicze) lub odbytnicy (doodbytnicze) zapewnia nie tylko doskonałą reakcję kliniczną (do 70% remisji), fig. 9), lecz rów22

187 914 nież istotne zmniejszenie objawów niepożądanych (tabela 7). W przeciwieństwie do stosowania plastra nikotynowego, bardzo niewielu pacjentów zaprzestało leczenia z powodu niedopuszczalnych objawów niepożądanych. Powyższe jest tym bardziej nieoczekiwane, że nikotyna jest lekiem wysoce toksycznym i nigdy nie donoszono o jego aktywności w z. c.j. przy podawaniu miejscowym, a po podaniu jej do okrężnicy nie ma już kontroli nad jego działaniem.

Autorzy wynalazku są zdania, że objawy niepożądane są związane z maksymalnym szczytowym stężeniem i prędkością wzrostu stężenia nikotyny w krążeniu ogólnym. Mała biodostępność nikotyny wchłanianej przez śluzówkę jelitową jest, jak się wydaje, w znacznym stopniu związana z przechodzeniem nikotyny do jej głównego metabolitu, kotyniny, w czasie metabolizmu pierwszego przejścia przez wątrobę. Dochodzi do tego, gdy nikotyna jest wychwytywana w żyle wrotnej z jelita do wątroby przed wejściem do krążenia ogólnego.

Samoograniczanie się toksyczności, które autorzy wynalazku ujawnili w wyniku podawania do okrężnicy oznacza, że można podawać wysokie dawki nikotyny in vivo do miejsca działania. Przy podawaniu nikotyny w postaci kompleksu z poliakrylanem, poziom w osoczu jest jeszcze bardziej ograniczony, zmniejszając jeszcze nasilenie utrzymujących się objawów niepożądanych i zwiększając komfort pacjenta. Dokładniej, gdy jako bufor wlewu nikotyna-karbomer stosuje się TRIS, dochodzi, jak się wydaje, do niewyjaśnionego działania synergistycznego, w wyniku czego poziom szczytowy w osoczu, a zatem i objawy niepożądane, ulegają zmniejszeniu do minimum (fig. 10 i 11), tak więc nawet pacjenci drobnej budowy nie mają objawów niepożądanych. Wszystkie publikacje, patenty i dokumenty patentowe włącza się do niniejszego opisu przez przywołanie, jak gdyby były oddzielnie włączone przez przywołanie. Wynalazek opisano w odniesieniu do różnych korzystnych i swoistych wykonań. Rozumie się jednak, że można dokonywać rozmaitych modyfikacji wynalazku bez wychodzenia poza jego zakres, określony poniższymi zastrzeżeniami.

187 914

STĘŻENIE NIKOTYNY W SUROWICY ng/cm³ STĘŻENIE NIKOTYNY (ng/cm³)

CZAS (MINUTY)

FIG. 10

Średnie stężenie nikotyny w surowicy po podaniu dwOch

CZAS (MINUTY)

FIG. 11

187 914

(%) I0N3£OYd

REAKCJA REAKCJA REAKCJA

KLINICZNA SIGMOIDOSKOPOWA HISTOLOGICZNA

187 914

ST^Ę2ENin: KOTYNINY (ng/cm³) STĘŻENIE NIKOTYNY (ng/cm³)

FIG. 7

FIG. 8

187 914

( UIO/6U) ΛΝΛ10ΧΙΝ 3IM3ZSI.S

o} Ll <

CS3

O

w

N

O

LO

O

LL

187 914

( UI0/6U) ΛΝλΙΟΉΐύ 3I'N3Z&LS >Z

H ec

Q

O

O cn cc

U

FIG. 3 FIG. ⁴

187 914

( uio/5u) ανλιομιν araazSis cr>

( uio/bu) ANAIOHIN aiNazSlS

FIG. 1

Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 50 egz. Cena 4,00 zł.

Claims

Zastrzeżenia patentowe

1. Zastosowanie nikotyny lub jej farmaceutycznie dopuszczalnej soli lub jej pochodnej do wytwarzania leku do podawania do odbytnicy, okrężnicy i/lub końcowego odcinka jelita krętego pacjenta w celu leczenia, zapobiegania lub remisji zapalnej choroby jelit.
2. Zastosowanie według zastrz. 1, znamienne tym, że zapalną chorobę jelit stanowi wrzodziejące zapalenie jelita grubego.
3. Zastosowanie według zastrz. 1, znamienne tym, że zapalną chorobę jelit stanowi zapalenie uchyłka jelita lub choroba Crohna.
4. Zastosowanie według zastrz. 1 albo 2, albo 3, znamienne tym, że lek stanowi płynny wlew lub wlew w postaci pianki i podaje się go doodbytniczo do dolnego odcinka okrężnicy.
5. Zastosowanie według dowolnego z zastrz. 1 albo 2, albo 3, znamienne tym, że lek stanowi doustną postać dawki jednostkowej w powłoce dojelitowej, o uwalnianiu po przejściu przez żołądek, który uwalnia nikotynę w jelicie krętym i/lub okrężnicy.
6. Zastosowanie według zastrz. 1, znamienne tym, że nikotyna jest w kompleksie z usieciowanym, rozpuszczalnym w wodzie polimerem kwasu poliakrylowego lub kwasu metakrylowego.
7. Zastosowanie według zastrz. 6, znamienne tym, że kwas poliakrylowy stanowi karbomer.
8. Zastosowanie według zastrz. 5, znamienne tym, że lek w postaci dawki jednostkowej zawiera od około 0,7 mg do około 36 mg nikotyny/dzień.
9. Zastosowanie według zastrz. 8, znamienne tym, że korzystnie zawiera od około 1 mg do około 12 mg nikotyny/dzień.
10. Zastosowanie według zastrz. 1, znamienne tym, że sól nikotyny stanowi dwuwinian nikotyny.
11. Zastosowanie według zastrz. 1 do leczenia wrzodziejącego zapalenia jelit, nie reagującego na konwencjonalne leczenie.
12. Kompleks nikotyny i karbomeru.
13. Preparat farmaceutyczny do podawania doodbytniczego lub o opóźnionym uwalnianiu po przejściu przez żołądek, znamienny tym, że zawiera nikotynę lub jej farmaceutycznie dopuszczalną sól, lub jej pochodną razem z farmaceutycznie dopuszczalnym nośnikiem.
14. Preparat według zastrz. 13, znamienny tym, że nikotyna jest obecna w postaci kompleksu nikotyna-karbomer.
15. Preparat według zastrz. 13 albo 14, znamienny tym, że stanowi wlew płynny lub w postaci pianki.
16. Preparat według zastrz. 15, znamienny tym, że wlew zawiera również jako bufor trietanoloaminę.
17. Preparat o opóźnionym uwalnianiu po przejściu przez żołądek do podawania doustnego według zastrz. 13 lub 14, znamienny tym, że jest w postaci kapsułki w powłoce dojelitowej lub kapsułki zawierającej mikrogranulki w powłoce dojelitowej.
18. Preparat według zastrz. 13 albo 14, znamienny tym, że dawka jednostkowa nikotyny wynosi od około 0,5 mg do około 10 mg.
19. Preparat farmaceutyczny łączony, znamienny tym, że zawiera nikotynę lub jej farmaceutycznie dopuszczalną sól, lub jej pochodną, dostosowaną do podawania do końcowego odcinka jelita krętego lub do okrężnicy oraz związek wybrany z grupy, do której należy 5-ASA, sulfasalazyna, prednizolon do jednoczesnego, oddzielnego lub kolejnego podawania.
20. Sposób wytwarzania kompleksu nikotyny i karbomeru, znamienny tym, że wytwarza się na drodze etapów:

187 914

a) mieszania karbomeru z farmaceutycznie dopuszczalnym rozpuszczalnikiem;

b) pozostawienia mieszaniny do utworzenia koloidalnej zawiesiny;

c) dodawanie rozpuszczonej nikotyny w farmaceutycznie dopuszczalnym organicznym rozpuszczalniku do mieszaniny karbomer-rozpuszczalnik.
21. Sposób według zastrz. 20, znamienny tym, że rozpuszczalnikiem organicznym jest alkohol.
22. Sposób według zastrz. 20, znamienny tym, że do wytworzenia kompleksu stosuje się równoważnik 1 g nikotyny na 1-50 gramów karbomeru.

Przedmiotem obecnego wynalazku jest zastosowanie nikotyny lub jej farmaceutycznie dopuszczalnej soli, lub jej pochodnej do wytwarzania leku do podawania do odbytnicy, okrężnicy i/lub końcowego odcinka jelita krętego pacjenta w celu leczenia, zapobiegania lub remisji zapalnej choroby jelit, preparat farmaceutyczny zawierający nikotynę lub jej farmaceutycznie dopuszczalną sól, lub jej pochodną razem z farmaceutycznie dopuszczalnym nośnikiem, gdzie nikotyna jest w postaci kompleksu nikotyna-karbomer, również w postaci preparatu łączonego z innym związkiem aktywnym, kompleks nikotyna-karbomer i sposób jego wytwarzania.

Mianem zapalnych chorób lub zaburzeń jelit (z.c.j.) określa się pewien krąg zaburzeń klinicznych nie wykazujących wspólnej etiologii. Z.c.j. cechują się jednak istnieniem przewlekłego zapalenia w różnych miejscach przewodu pokarmowego. Przykładem z.c.j. są miejscowe zapalenia jelit (choroba Crohna), idiopatyczne wrzodziejące zapalenie jelita grubego (colitis ulcerosa - c.u.), idiopatyczne zapalenie okrężnicy. Do objawów z.c.j. należą: przewlekła biegunka, ból brzucha, gorączka, spadek masy ciała, bóle stawowe, zmiany skórne i uczucie ogólnego zmęczenia. Choroby zapalne, takie jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego, ograniczają się do okrężnicy, natomiast choroba Crohna może obejmować dowolny odcinek przewodu pokarmowego.

Obecnie w leczeniu z.c.j. podaje się kortykosteroidy doustnie, dożylnie lub dojelitowo oraz kwas 5-aminosalicylowy, doustnie lub dojelitowo (Edsbecker i wsp., Gastroenterology 104: A695 (1993); Greenberg i wsp., NEJM 317: 1625-29 (1987)). Innym lekiem stosowanym w leczeniu z.c.j. jest cyklosporyna; stosuje się ją jednak wyłącznie doustnie, ponieważ podawanie dojelitowe okazało się nieskuteczne (Gastroenterology 1994, 108: 1429-1435). Znanych jest obecnie kilka rodzajów systemów dojelitowego podawana leków, na przykład wlewy (Sutherland i wsp., Med. Clin. North Amer. (74: 119 (1990)); pianki doodbytnicze (Drug Ther. Buli., 29: 66 (1991) i preparaty doustne o opóźnionym uwalnianiu w postaci kapsułek w powłoczce dojelitowej, rozpadających się w pH 7 w końcowym odcinku jelita krętego (Schroeder i wsp., NEJM 317: 1625 (1987)). Udowodniono, że karbomery ułatwiają tworzenie się żelu z monomerami mucyny, zarówno ze śluzu żołądkowego, jak i śluzu jelitowego (Pullan i wsp., Gut 34: 676-9 (1993)) i że mogą one również hamować aktywność proteazy kałowej, odpowiedzialnej za rozpuszczanie śluzu i przyległej warstwy żelu śluzowego. To hamowanie rozpuszczania śluzu wzmaga jelitową barierę śluzową, która ulega uszkodzeniu we wrzodziejącym zapaleniu jelit i może odgrywać rolę w jego patogenezie (Hutton i wsp., Clin. Sci., 78: 265-71 (1990)).

Wyniki badań wskazują na istotny związek epidemiologiczny między wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego (c.u.) a tym, czy pacjent pali papierosy. Kilku badaczy donosiło, że u osób niepalących częstość występowania c.u. jest wyższa niż u palących. Ponadto badania sugerowały, że ryzyko powstania c.u. u osób, które niedawno przestały palić, jest wyższe niż u osób, które palą cały czas. Wydaje się ponadto, że ryzyko powstania c.u. u osób niepalących, które w dzieciństwie były narażone na bierne wdychanie dymy tytoniowego, jest wyższe niż u osób niepalących, które nigdy nie były narażone na bierne wdychanie dymy tytoniowego. Stwierdzenie, że stan chorego z czynnym zapaleniem jelita jest lepszy w przypadku, gdy pali on papierosy, doprowadził do badania zastosowania nikotyny jako środka leczniczego. Ponieważ nakłanianie pacjentów do rozpoczynania palenia byłoby nieetyczne, nikotynę

187 914 w leczeniu zapalenia jelita grubego podawano w postaci gumy polakryleksowej i w postaci plastra przezskómego (Roberts i wsp., Br. Med. J. 285: 440 (1982); Srivastava i wsp., Eur. J. Gastro. & Hepat. 3: 815-6 (1991); Pullman i wsp., The New England Journal of Medicine, marzec 1994, 811-815); Thomas i wsp., The New England Journal of Medicine, kwiecień 1995, 988-992). Korzystną cechą tych sposobów podawania było to, że podobnie jak w przypadku palenia papierosów, możliwe było dokładne kontrolowanie dawki, co jest szczególnie istotne ze względu na jej właściwości uzależniające i toksyczne. Na przykład, jeżeli pacjent czuł się źle, można było po prostu usunąć ten plaster. W przypadku preparatów dożylnych i doustnych nie było takiej możliwości. Stwierdzono jednak, że długotrwałe podawanie nikotyny za pomocą gumy poliakryleksowej lub plastra przezskómego wykazuje ograniczenia spowodowane objawami niepożądanymi, zarówno ogólnymi, jak i związanymi ze stosowanymi zarobkami. Na przykład, podawanie nikotyny w postaci gumy do żucia powoduje zmienność wchłaniania i poziomu nikotyny w osoczu. Długotrwałe stosowanie plastra przezskómego jest ograniczone z powodu względnie wysokiej częstości występowania skórnych objawów niepożądanych. Do ogólnych objawów niepożądanych związanych ze stosowaniem nikotyny, jakie opisano w wyżej wspomnianych pracach, należały nudności, wymioty, bóle głowy, bezsenność, nadmierna senność, obfite pocenie się, stany przedomdleniowe oraz drżenie, które w wielu przypadkach skłaniały pacjentów do wycofania się z leczenia. W szczególności, Pullman donosił o trzech przypadkach wycofania pacjentów z leczenia w ciągu trzech dni z powodu niemożliwych do przyjęcia działań niepożądanych, dwóch dalszych przypadkach późniejszego wycofania pacjentów z leczenia i kolejnych sześciu przypadkach konieczności zmniejszenia dawki. Thomas i wsp. również zmniejszali dawkę nikotyny w plastrze z 25 mg do 15 mg dziennie, próbując zmniejszyć objawy niepożądane do poziomu umożliwiającego tolerancję, jednak powodowało to utratę skuteczności.

Tak więc istnieje potrzeba opracowania bezpiecznego i skutecznego sposobu leczenia z.c.j. Wynalazcy stwierdzili obecnie, że nikotyna podawana do końcowego odcinka jelita krętego, odbytnicy i/lub okrężnicy u pacjenta z z.c.j. jest co najmniej równie skuteczna jak plastry przezskóme z dużą dawką nikotyny i powoduje istotnie mniejsze nasilenie wymienionych wyżej objawów niepożądanych, które są wadą podawania nikotyny przez plaster. Odkrycie to jest nieoczekiwane tym bardziej dlatego, że inne leki, takie jak cyklosporyna, bardzo skuteczne przy podawaniu ogólnym całkowicie zawiodły przy podawaniu ich do okrężnicy. Ponadto nie spodziewano się, aby środek tak uzależniający i toksyczny jak nikotyna, którego działania niepożądane zmusiły wielu pacjentów do zaprzestania leczenia, można było wytworzyć w postaci umożliwiającej bezpieczne długotrwałe leczenie, w zasadzie bez występowania wyżej wzmiankowanych objawów niepożądanych.

Istotą obecnego wynalazku jest zastosowanie nikotyny lub jej farmaceutycznie dopuszczalnej soli lub pochodnej wraz z farmaceutycznie dopuszczalnym nośnikiem do wytwarzania leku do podawania nikotyny do odbytnicy, okrężnicy i/lub końcowego odcinka jelita krętego pacjenta w celu leczenia, zapobiegania lub podtrzymywania remisji zapalnej choroby jelit, zwłaszcza gdy zapalną chorobę jelit stanowi wrzodziejące zapalenie jelita grubego lub zapalną chorobę jelit stanowi zapalenie uchyłka jelita lub choroba Crohna.

Nikotynę stosuje się do leczenia wrzodziejącego zapalenia jelit, nie reagującego na konwencjonalne leczenie kortykosteroidami lub kwasem 5-aminosalicylowym.

Korzystną solą nikotyny jest dwuwinian nikotyny. Zgodnie z wynalazkiem, nikotyna jest stosowana jako lek, który stanowi płynny wlew lub wlew w postaci pianki i podaje się go doodbytniczo do dolnego odcinka okrężnicy.

Nikotyna może być również stosowana jako lek, który stanowi doustną postać preparatu w powłoce dojelitowej, o uwalnianiu po przejściu przez żołądek, który uwalnia nikotynę w jelicie krętym i/lub okrężnicy.

Według obecnego wynalazku, nikotyna jest w kompleksie z usieciowanym, rozpuszczalnym w wodzie polimerem kwasu poliakrylowego lub kwasu metakrylowego, którym jest karbomer. Stosowana dawka nikotyny wynosi od 0,1 mg do 20 mg. Stosowania dzienna dawka nikotyny wynosi od 3 mg do 6 mg.

187 914