PL185070B1 - Środek do ochrony drewna - Google Patents

Abstract

1. Srodek do ochrony drewna, a zwlaszcza do ochrony drewna przed owadami niszcza- cymi suche drewno, zawierajacy substancje czynne, nosniki i substancje pomocnicze, zna- mienny tym, ze jako substancje czynne zawiera jeden lub wieksza liczbe hormonów owa- dzich albo ich analogów lub mimetyków, umozliwiajacych kontrolowanie rozwoju jaj i/lub linienia, i/lub tworzenia kokonów owadów, i/lub larw owadów, w stezeniu 0,5 - 0,00005% wagowych, w przeliczeniu calkowita mase tego srodka, oraz jeden lub wieksza liczbe fungi- cydów, zwlaszcza fungicydów triazolowych, w stezeniu 0,01 - 10% wagowych, w prze- liczeniu na calkowita mase tego srodka. PL

Description

Przedmiotem wynalazku jest środek do ochrony drewna, szczególnie przydatny do ochrony drewna przed owadami niszczącymi drewno. Środek ten zawiera znane nośniki i środki pomocnicze i nadaje się zarówno do zabezpieczania drewna, jak i zwalczania istniejącego porażenia.

185 070

W celu zabezpieczenia drewna przed niszczeniem i pogorszeniem jakości po porażeniu przez szkodniki, a zwłaszcza owady i grzyby, do zwalczania tych szkodników szeroko stosuje się środki chemiczne o działaniu biocydowym. Wobec owadów stosuje się insektycydy, które jako neurotoksyny mają bardzo niespecyficzny mechanizm działania i w stosunkowo znacznym stopniu wywołują działania uboczne na środowisko. Z tego powodu większość stosowanych dotychczas preparatów ma mniej lub bardziej znaczne wady związane z niekorzystnym wpływem na środowisko i możliwymi działaniami ubocznymi przy niefachowym stosowaniu.

Istnieje więc znaczne zapotrzebowanie na nieszkodliwe dla środowiska środki do ochrony drewna, w przypadku których zagrożenie dla zdrowia użytkowników i konsumentów, także w przypadku niefachowego stosowania, byłoby zmniejszone do technicznie osiągalnego minimum. Dotychczasowy sposób stosowania biologicznych lub biogennych środków do ochrony drewna nie prowadził w sposób widoczny do osiągnięcia tego celu. Wszystkie substancje proponowane dotychczas jako „biologiczne środki do ochrony drewna”, zawierające np. terpentyną balsamiczną i ocet drzewny, nie mogą spełnić wymagań stawianych środkom do ochrony drewna. W szczególności wobec głównych szkodników drewna, spuszczela domowego (Hylotrupes bajulus), kołatka domowego (Anobium punctatum) i komika (Lyctus brunneus) wciąż konieczne jest stosowanie wysoce aktywnych związków chemicznych.

W celu integralnej ochrony roślin znane jest od dawna stosowanie hormonów owadzich do zapobiegania porażeniu przez owady. W szczególności stosuje się analogi i mimetyki hormonów linienia i tworzenia kokonów, czyli analogi hormonów juwenilnych owadów i agonistów ekdyzonu. Środki te, ze względu na ich charakter hormonalny, nawet w najniższym stosowanym stężeniu są wysoce selektywne wobec owadów, przy czym selektywność jest tak daleko posunięta, że częściowo środki te działają nawet na pojedyncze rzędy (np. żuki, itd.), pozostawiając w znacznej liczbie użyteczne owady z innych rzędów (np. błonkoskrzydłe, itd.).

Środków tych nie stosowano dotychczas w ochronie drewna, ponieważ ta grupa substancji czynnych nie była jeszcze dostępna ze względu na eliminowanie insektycydów chloroorganicznych oraz pojawienie się piretroidów syntetycznych jako korzystnej alternatywy. Ponadto pierwsza generacja analogów hormonów owadzich ma pewne wady (duże ciśnienie par, nietrwałość hydrolityczna), tak więc nie rozważano ich jako środków do ochrony drewna.

Zatem istniała potrzeba opracowania środka do ochrony drewna co najmniej równoważnego w porównaniu ze środkami do ochrony drewna stosowanymi dotychczas i spełniającego obecne wymagania zgodności ze środowiskiem i nieszkodliwości toksykologicznej. Środek powinien działać długo, umożliwiać uzyskanie pewnej ochrony, zwłaszcza przed porażeniem przez owady niszczące drewno, a impregnowane nim drewno powinno nadawać się do użycia bez problemów i konsekwencji dla środowiska, po okresie użytkowania konstrukcji.

Nieoczekiwanie stwierdzono, że dzięki wprowadzeniu dodatkowej substancji czynnej do znanych kompozycji otrzymano nowy środek do ochrony drewna, spełniający powyższe wymagania.

Zgodny z wynalazkiem środek do ochrony drewna, a zwłaszcza do ochrony drewna przed owadami niszczącymi suche drewno, zawiera substancje czynne, nośniki i substancje pomocnicze, a cechą tego środka jest to, że jako substancje czynne zawiera jeden lub większą liczbę hormonów owadzich albo ich analogów lub mimetyków, umożliwiających kontrolowanie rozwoju jaj i/lub linienia i/lub tworzenia kokonów owadów i/lub larw owadów, w stężeniu 0,5 - 0,00005% wagowych, w przeliczeniu na całkowitą masę tego środka, oraz jeden lub większą liczbę fungicydów, zwłaszcza fungicydów triazolowych, w stężeniu 0,01 - 10%o wagowych, w przeliczeniu na całkowitą masę tego środka.

Środek według wynalazku korzystnie zawiera co najmniej jeden owadzi hormon juwenilny lub analog hormonu juwenilnego.

Jako analog hormonu juwenilnego środek ten zawiera w szczególności piryproksyfen lub fenoksykarb, korzystnie w stosunku wagowym około 1:1.

Środek według wynalazku korzystnie zawiera agonistę ekdyzonu, a zwłaszcza tebufenozyd, odmianę tebufenozydu specyficzną wobec chrząszczy i/lub azadirachtin.

Środek według wynalazku korzystnie zawiera jeden lub większą liczbę hormonów owadzich w stężeniu 0,005 - 0,001% wagowych.

185 070

Środek według wynalazku korzystnie jako fungicyd zawiera fungicyd triazolowy.

W szczególności środek ten zawiera jeden lub większą liczbę fungicydów wybranych z grupy obejmującej propikonazol, tebukonazol, azakonazol, fenbukonazol, myklobutanil i triadimenol.

Korzystny jest również środek, który zawiera jeden lub większą liczbę fungicydów nietriazolowych, zwłaszcza wybranych z grupy obejmującej nuarymol, fenarymol, N-butylokarbaminian 3-jodopropargilu, tolylfluanid, dichlofluanid i alkohol 2,3,3-trijodoallilowy.

Środek według wynalazku korzystnie zawiera również czwartorzędowy związek amoniowy i/lub pochodną kwasu borowego w ilości 1 - 50% wagowych, w przeliczeniu na całkowitą masę tego środka.

W szczególności środek ten zawiera 5 - 25% wagowych czwartorzędowych związków amoniowych.

Korzystnie środek według wynalazku ma postać roztworu lub zawiesiny w wodnym lub niewodnym rozpuszczalniku, względnie ma postać koncentratu do rozcieńczania.

Środek zawierający hormony owadzie, ich analogi lub mimetyki w połączeniu z fungicydami, a zwłaszcza fungicydami triazolowymi, wykazuje działanie synergiczne.

Hormony owadzie stosowane zgodnie z wynalazkiem stanowią hormony juwenilne i ekdyzon, jak też ich analogi i mimetyki. Hormony te angażują się w układy kontroli hormonalnej owadów, kontrolują rozwój embrionu w zapłodnionym jaju, linienie w stadium larwy oraz tworzenie kokonu i rozwój dorosłego zwierzęcia pod koniec stadium larwy. Dopóki nie jest odrzucony hormon juwenilny, owad pozostaje w stadium larwy, a poszczególne linienia są wywoływane przez dodatkowe wydzielanie ekdyzonu. Po spadku poziomu hormonu juwenilnego przy końcu fazy larwalnej linienie prowadzi do powstania kokonu.

Wprowadzanie hormonu owadziego do układu kontroli hormonalnej można wykorzystać do zwalczania szkodliwych owadów. Wiadomo, że hormony juwenilne mogą mieć działanie jajobójcze. Działając na w pełni rozwiniętą larwę prowadzą one do sztucznego przedłużenia stadium larwalnego, nadmiernego linienia i w końcu do śmierci larwy. Stosowanie ekdyzonu prowadzi w przypadku larw owadów do pewnej liczby samorzutnych linień i przeważnie do śmierci larw. Przedawkowanie ekdyzonu i jego agonistów może prowadzić do przedwczesnego tworzenia kokonu i metamorfozy w dorosłego owada; w tym przypadku powstają bardzo zniekształcone owady, które ponadto nie mogą się rozmnażać. W każdym przypadku dzięki ukierunkowanemu stosowaniu hormonów owadzich można zakłócić lub uniemożliwić rozmnażanie się owadów, prawdopodobnie z powodu zniszczenia jaj, lub z powodu zakłócenia powstawania dorosłego owada. Ponadto hormony owadzie wpływają także na układy kontrolne dorosłego owada i mogą spowodować problemy funkcjonalne (chemiosterylizacja, itd.).

Oprócz właściwych hormonów juwenilnych i ekdyzonów opracowano pewną liczbę analogów i mimetyków, które podobnie działają na układy kontroli hormonalnej owadów. Są to w tym przypadku strukturalnie pokrewne związki, czyli pochodne ekdyzonu i hormonów juwenilnych, a także związki chemiczne, które mimo różnic w budowie mają porównywalne działanie. Dotyczy to szczególnie hormonów juwenilnych, znanych w licznych wariantach, dla których opracowano wiele analogów. Zgodnie z wynalazkiem same hormony, czyli hormony juwenilne i ekdysteroidy, można stosować same lub w połączeniu, podobnie jak ich mimetyki i analogi. Należy więc wziąć pod uwagę, że każdy z hormonów, ich analogów lub mimetyków może być obecny w ilości zapewniającej działanie, a więc w zakresie od 0,00005 do 0,5% wagowych, w przeliczeniu na całość preparatu. Korzystnie stężenie każdego hormonu lub substancji czynnej w preparacie wynosi 0,001 - 0,05% wagowych.

Zgodnie z wynalazkiem odpowiednimi analogami hormonów juwenilnych są piryproksyfen: eter 4-fenoksyfenylo-(RS)-2-(2-pirydyloksy)propylowy, fenoksykarb· [2-(4-fenoksyfenoksy)etylo]karbaminian etylu, kinopren: (E)-3,7,11-trimetylo-2,4-dodekadienian 2-propynylu, metopren: (2E,4E)-1 1-metoksy-3,7,1 1-trimetylo-2,4-dodekadienian izopropylu, hydropren: (E,E)-(R,S)-3,7,1 1-trimetylo-2,4-dodekadienian etylu

185 070

Spośród powyższych związków korzystnymi analogami hormonów juwenilnych są piryproksyfen i fenoksykarb.

Jako agonistów ekdyzonu można wymienić tebufenozyd: eter N-t-butylo-N'-(4-etylobenzoilo)propylowy,

RH-0345: (odmiana tebufenozydu specyficzna wobec chrząszczy),

RH-5849: (odmiana tebufenozydu słabo specyficzna wobec chrząszczy), azadirachtin lub azadirachtanin.

Spośród powyższych związków korzystnymi agonistami ekdyzonu są tebufenozyd i RH-0345 odmiana tebufenozydu specyficzna wobec chrząszczy).

Szczególnie korzystne są środki do ochrony drewna zawierające mieszaninę dwóch analogów hormonów juwenilnych, piryproksyfenu i fenoksykarbu. Obie substancje czynne uzupełniają się nawzajem w działaniu, przy czym fenoksykarb działa skutecznie wobec owadów niszczących drewno szczególnie w stadium embrionalnym i w metamorfozie, a piryproksyfen jest skuteczny także podczas stadium larwalnego. Połączenie tych dwu substancji czynnych pozwala więc na utrzymanie wysokiego stężenia substancji czynnej w obszarze zerowania zwalczanych owadów podczas całego okresu ważnego dla rozwoju owadów. Dodatkowo fenoksykarb wykazuje doskonałe działanie jajobójcze na jaja spuszczela domowego.

Szczególnie korzystne jest ponadto połączenie co najmniej jednego analogu hormonu juwemlnego z agonistą ekdyzonu, ponieważ takie połączenie imituje naturalne wstępne warunki linienia owadów i powoduje linienie larw, niezależnie od stanu rozwoju larwy. Powtarzalne, występujące nie w porę linienia prowadzą do przedwczesnego obumierania larw, a zatem umożliwiają znaczne skracanie szczególnie długich stanów larwalnych (od 2 do 12 lat), co dotyczy owadów żerujących na drewnie, a więc ograniczanie uszkodzeń po ataku. Jednocześnie obecność hormonu juwenilnego zapobiega rozwojowi embrionu w jaju, a więc rozwój populacji owadów jest w sposób trwały zaburzony i można uniknąć ponownego jego wystąpienia.

Jak już wyżej stwierdzono, środek do ochrony drewna zawiera fungicyd. Szczególnie przydatne w tym celu są fungicydy triazolowe, które oprócz działania grzybobójczego wykazują synergiczną aktywność ze składnikiem hormonowym, dzięki czemu zostaje wzmocnione ich działanie lub zostaje obniżony poziom odpowiedzi. Prawdopodobnie triazole zwiększają przepuszczalność błony komórkowej dla hormonu owadziego. Pozwala to na stosowanie hormonu owadziego w znacznie mniejszym stężeniu.

Jako fungicydy można stosować przede wszystkim znane fungicydy triazolowe, np.: propikonazol: 1-(2,4-dichlorofenylo)-4-propylo-1,3-dioksolan-2-ylo)-metylo)-1H-1,2,4-triazol, tebukonazol: «-(©-(h-chlorofcnyloUtyloj-a-H, 1 -dimetyloetylo)- 1H-1,2,4-triazoło-1 -etanol, azokonazol: 1-[2,4-dichlorofenylo)-1,3-dioksolan-2-ylometylo]-1H-1,2,4-triazol, fenbukonazol: (RS)-4-(4-chlorofenylo)-2-fenylo-1-{1H-1,2,4-triazol--1-ilometylo)butyronitryl, myklobutanil: a-butylo-a-(4-chlorofenylo)- 1-1,2,4-triazolo-1 -propenonitryl, triadimenol: 1 -(4-chlorofenylo)-3,3-dimetylo-1 -(1H-1,2,4-triazol-1 -ilometylo)butan-2-ol. Te fungicydy triazolowe zwykle dodaje się w ilości 0,15 - 1,5% wagowych, korzystnie

0,4 - 0,8% wagowych, w przeliczeniu na całość preparatu gotowego do użycia.

Ponadto środek do ochrony drewna może zawierać fungicydy nietriazolowe w takim samym stężeniu jak fungicydy triazolowe. Można wymienić np.:

nuarymol: a-(2-chlorofenylo)-a-(4-fluorofenylo)-5-pirymidynometanol, fenarymol: a-(2-chlorofenylo)-a-(4-chlorofenylo)-5-pirymidynometanol,

IPBC: N-butylokarbaminian 3-jodopropargilu, tolylfluanid: N'~dichlorofluorc>metylotio-N,N-dimetylo-N'-tolilosulfamid, dichlofluanid: N^dichlorofluorometylotio-^N-dimetylo-N-fenylosulfamid,

TIAA: alkohol 2,3,3-trijodoallilcwy.

Ponadto jako inne fungicydy nietriazolowe można wymienić: ksyligen A1: tris~(N-cykloheksylodiazcnlodioksy)glln,

Cu-HDO: N-nitrozo-N-cykloheksylohydroksyloaminomiedź, czwartorzędowe związki amoniowe, betainę: boran didecył^p^^^^^k^^y^eiyloamoniowy,

185 070 polichlorowane węglowodory (PCP, itd.), związki boru (kwas borowy, boraks, itd.), przy czym stężenie w gotowym do użycia preparacie wynosi około 0,1 - 10% wagowych, korzystnie 0,5 - 5% wagowych.

Ponadto można dodawać związków boru zwykle stosowanych do konserwacji drewna, np. kwasu borowego lub boraksu, jak też czwartorzędowych związków amoniowych, takich jak ewentualnie chlorek trimetylodecyloamoniowy, w ilości 1 - 50% wagowych, korzystnie 5 - 25% wagowych, w przeliczeniu na całość preparatu. W tym przypadku czwartorzędowe związki amoniowe, oprócz działania grzybobójczego i bakteriobójczego, mają właściwość stabilizowania środków według wynalazku, utrzymywania substancji czynnych w wodnej zawiesinie oraz zabezpieczania ich przed rozkładem biologicznym w drewnie stykającym się z ziemią. Sprzyjają one impregnacji i zapewniają szczególnie silną penetrację w substancję drewna, gdzie przyczyniają się do unieruchomienia substancji czynnych.

Dodatkowo środki według wynalazku zawierają oprócz substancji czynnych co najmniej jeden nośnik w postaci ciekłej lub stałej, np. rozcieńczalnik lub rozpuszczalnik. Można także dodawać środki wiążące oraz inne znane dodatki.

Innymi znanymi składnikami środków według wynalazku mogą być np. środki utrwalające, zmiękczające, emulgatory, środki zwilżające, środki ułatwiające rozpuszczanie oraz środki ułatwiające przetwarzanie. Można też dodawać dodatki różnych typów, takie jak pigmenty, barwniki, środki antykorozyjne, środki poprawiające zapach, regulatory pH i stabilizatory UV.

Zgodne z wynalazkiem środki do ochrony drewna mogą stanowić koncentraty lub gotowe do stosowania mieszaniny. Odpowiednie formy użytkowe środków do powlekania, środków impregnujących, środków do opryskiwania, jak też środków do impregnacji ciśnieniowej, będą znane fachowcom. Nanosić się je będzie znanymi sposobami, takimi jak malowanie, opryskiwanie, rozpylanie, zanurzanie; proces impregnacji można realizować poprzez moczenie, zanurzanie, procesy ciśnieniowe, próżniowe lub podwójnie próżniowe.

Jako rozpuszczalniki można stosować polarne lub niepolame rozpuszczalniki organiczne, wodę lub ich mieszaniny, w zależności od celu oraz substancji czynnej lub mieszaniny substancji czynnych. Dla celów wynalazku korzystne jest stosowanie roztworów wodnych lub organiczno-wodnych, emulsji lub zawiesiny. Dla zwiększenia lub polepszenia rozpuszczalności substancji czynnych w ciekłym nośniku może być celowe dodanie emulgatorów lub środków zwiększających rozpuszczalność.

Jako polarne rozpuszczalniki organiczne korzystne są rozpuszczalniki zawierające grupy hydroksylowe, eterowe, ketonowe lub estrowe. Szczególnie odpowiednie są alkohole, glikole, etery glikoli, alkohol diacetonowy, nierozpuszczalne w wodzie poliole i ich estry.

Jako niepolame rozpuszczalniki można stosować węglowodory alifatyczne lub aromatyczne.

W szczególności stosuje się trudno lotne, nierozpuszczalne w wodzie rozpuszczalniki olejowe lub typu olejowego o lotności powyżej 35 i temperaturze zapłonu powyżej 35°C, korzystnie powyżej 45°C. Takimi rozpuszczalnikami mogą być odpowiednie oleje mineralne lub ich frakcje aromatyczne albo mieszaniny rozpuszczalników zawierające oleje mineralne, korzystnie solwent-naftę, olej wrzecionowy, ropę naftową, olej terpentynowy, węglowodory terpenowe, frakcje ropy naftowej wolne od związków aromatycznych lub alkilobenzeny.

Jako organiczne chemiczne środki wiążące w powyżej wspomnianych rozpuszczalnikach organicznych zgodnie z wynalazkiem stosuje się rozpuszczalne, dyspergowalne lub emulgowalne żywice syntetyczne lub wiążące oleje schnące, a zwłaszcza środki wiążące stanowią lub zawierają żywicę akrylową, żywicę winylową np. poli(octan winylu), żywicę poliestrową, żywicę polikondensacyjną lub poliaddycyjną żywicę poliuretanową, żywicę alkidową, żywicę silikonową roślinne lub syntetyczne oleje schnące lub fizycznie schnące środki wiążące oparte na żywicy naturalnej lub syntetycznej.

Jako środki wiążące szczególnie stosuje się syntetyczne żywice w postaci emulsji, dyspersji lub roztworu, korzystnie żywice alkidowe lub zmodyfikowane żywice alkidowe lub żywice fenolowe, a także żywice węglowodorowe, korzystnie żywice indenowo-kumaronowe.

185 070

Jako środki wiążące można także stosować bitum lub substancje bitumiczne, w ilości do 15% wagowych.

Zamiast środków wiążących lub razem ze środkami wiążącymi można stosować środki utrwalające i/lub zmiękczacze.

Jako emulgatory można stosować emulgatory anionowe lub kationowe, a także mieszaniny emulgatorów. Można przykładowo wymienić alkilo-, arylo- i aryloalkilosulfoniany, a także częściowe estry kwasu fosforowego i czwartorzędowe związki amoniowe.

Jednakże korzystnie stosuje się emulgatory niejonowe, same lub w mieszaninie, np. etery lub estry alkilowe poliglikoli, etery lub estry alkiloarylowe poliglikoli, eter alkilowy fenolopoliglikolu, pochodne polioksylenu, estry poliglikolu etylenowego i kwasu karboksylowego, alkiloloamidy, etoksylowane fenole z grupą boczną, a zwłaszcza etoksylowany nonylofenol, lub etoksylowane kwasy tłuszczowe, a także estry kwasów tłuszczowych ze związkami wielowodorotlenowymi, a zwłaszcza mono- i diestry kwasów tłuszczowych i gliceryny, poligliceryny lub etery gliceryny i poliglikoli etylenowych lub propylenowych.

Emulgatory można łączyć ze środkami zwilżającymi, np. opartymi na związkach fosforoaminowych.

W szczególności do wytwarzania koncentratów emulsji lub zawierających wodę środków do ochrony drewna stosuje się polarne rozpuszczalniki organiczne, korzystnie z grupami hydroksylowymi, eterowymi lub ketonowymi. W tym celu można stosować glikol etylenowy lub propylenowy, ich oligomery i etery monoalkilowe, a zwłaszcza glikol etylenowy, glikol dietylenowy, glikol etylowy, glikol butylowy, diglikol etylowy. Szczególnie przydatny jest również alkohol diacetonowy.

Jako środki ułatwiające rozpuszczanie można stosować anionowe lub kationowe, jednak korzystnie niejonowe środki powierzchniowo czynne, które mogą przeprowadzać substancje czynne w wodzie w trwałą emulsję. Jako przykłady anionowych środków powierzchniowo czynnych można wymienić alkilo-, arylo- i alkiloarylosulfoniany, a jako przykłady kationowych środków powierzchniowo czynnych można wymienić czwartorzędowe związki amoniowe. Przykładami niejonowych środków powierzchniowo czynnych są etery lub estry alkilowe poliglikoli i etery lub estry alkiloarylowe poliglikoli, pochodne polioksyetylenu, etoksylowany nonylofenol, estry kwasów tłuszczowych ze związkami wielowodorotlenowymi, a zwłaszcza mono- i diestry kwasów tłuszczowych i gliceryny, poligliceryny lub etery gliceryny i poliglikoli etylenowych lub propylenowych.

Środki według wynalazku mogą także zawierać znane barwniki, pigmenty, środki hydrofobowe, środki poprawiające zapach i inhibitory, a także środki antykorozyjne itp. Jako dalsze dodatki, do środka według wynalazku można wprowadzać aminoalkohol do regulacji pH i/lub jako koemulgator, a zwłaszcza mono- lub dietanoloaminę. W przypadku pewnych konkretnych preparatów może być wskazane dodawanie środków przeciwpieniących, takich jak środki silikonowe lub fosforany alkilu, korzystnie fosforan n-butylu.

Ponadto do kompozycji można wprowadzać inne dodatki, takie jak np. stabilizatory UV, zagęszczacze oraz sykatywy. Jako sykatywy, korzystnie w połączeniu ze środkiem wiążącym opartym na oleju roślinnym, można stosować kaprylan i/lub naftenian kobaltu, cynku, ceru i/lub manganu.

Jako środki rozcieńczające stosowane do wytwarzania środków gotowych do użycia z koncentratów można stosować wyżej wspomniane rozcieńczalniki lub mieszaniny rozcieńczalników, ewentualnie w połączeniu ze środkami wiążącymi, dodatkami, środkami ułatwiającymi przetwarzanie, barwnikami, pigmentami, stabilizatorami UV, inhibitorami korozji itp.

Zgodne z wynalazkiem środki do ochrony drewna ponadto mogą zawierać stabilizator lub mieszaninę stabilizatorów opartych na fenolu podstawionym arylem, alkilem lub aryloalkilem, bisfenolu lub jego pochodnych, bis-hydroksyaryloalkanie lub jego pochodnych, polioksypolifenyloalkanie i/lub co najmniej jednym fosfatydzie.

Dzięki stabilizatorowi substancje czynne są utrzymywane w stanie chemicznie lub fizycznie stabilnym w środku ochrony drewna, nawet gdy ilość węglowodorów alifatycznych jest bardzo duża.

185 070

Zgodne z wynalazkiem środki do ochrony drewna można wytwarzać w postaci koncentratu lub środka gotowego do użycia, np. środka do powlekania w postaci preparatu niekryjącego, korzystnie barwnego, lub jako środek impregnujący, przy czym gotowy do użycia środek zawiera odpowiednią ilość co najmniej jednego rozcieńczalnika, jak też ewentualnie inne środki ułatwiające przetwarzanie i dodatki.

Środek według wynalazku zawierający substancje czynne opisane powyżej stosuje się do ochrony materiałów konstrukcyjnych, a zwłaszcza drewna i materiałów drewnianych, przed uszkodzeniem lub zniszczeniem przez szkodliwe organizmy, a zwłaszcza grzyby i owady żywiące się drewnem. W tym celu na zabezpieczany materiał, a zwłaszcza drewno i materiały drewniane, działa się skuteczną ilością środka według wynalazku.

Obróbka zabezpieczanego materiału polega na nanoszeniu środka zgodnie ze znanymi sposobami, takimi jak np. malowanie, opryskiwanie, rozpylanie lub impregnowanie.

W tym celu na zabezpieczane drewno działa się środkiem według wynalazku w ilości 50 - 1000 g, korzystnie 80 - 500 g, na m² powierzchni drewna.

Środki według wynalazku nadają się do zwalczania silnego porażenia, jak i do zabezpieczania przed porażeniem przez owady lub grzyby. W przypadku silnego porażenia stosuje się korzystnie środki zawierające analogi hormonu juwenilnego i agonistów ekdyzonu. Do impregnacji profilaktycznej odpowiednie będzie zwykle stosowanie tylko jednego z tych składników środka w połączeniu z fungicydem.

Wynalazek ilustrują poniższe przykłady.

Ogólny skład

1. Kompozycja impregnująca LSM

Żywica alkidowa (np. alkid oleju lnianego) Shellsol AB

Solwent-nafta K 60

2. Kompozycja do gruntowania LSM Żywica alkidowa (np. alkid oleju lnianego) Shellsol AB

Solwent-nafta K 60

3. Kompozycja niekryjąca do powlekania LSM Żywica alkidowa (np. alkid sojowy lub podobny) Shellsol AB

Dodatek (sykatywa, przeciwutleniacz, środek przeciw wytrącaniu)

Pigmenty organiczne/nieorganiczne Solwent-nafta K 60

4. Kompozycja impregnująca, wodna Żywica alkidowa samoemulgująca (alkid oleju sojowego-lnianego lub podobny)

Shellsol AB

Woda

5. Kompozycja do gruntowania, wodna Żywica alkidowa samoemulgująca Polimer akrylanowy

Shellsol AB

Glikol butylowy

Dodatek (sykatywa, przeciwutleniacz, środek przeciw wytrącaniu, stabilizator pH) Woda

Kompozycja niekryjąca do powlekania, wodna Mieszanina żywica alkidowa/akrylan Shellsol AB

7-12% wag. 2-3% wag. do 100%wag.

12-16%wag. 2-3% wag. do 11)0% wag.

16-22% wag.

2-3% wag.

-2%wag. 0,1- 4% wag. do 11)0% wag.

7-12% wag. 22% wag. do UG/o wwg.

8--2% wag.

2- 4% wag. 22% wwg.

3- 4% wag.

2% wwa. dd 1100^^ wwa^.

11-22% wwa 2%

185 070

Dodatek (sykatywa, przeciwutleniacz, środek przeciw wytrącaniu, stabilizator pH) Pigmenty organiczne/nieorganiczne Glikol butylowy

Woda

7. Kompozycja impregnująca KD Żywica alkidowa samoemulgująca Emulgator

Diglikol butylowy

Woda

3-4% wag. 0,1 - 4% wag. 4% wag. do 100 % wwa.

30% wuj. 10% wwg. 30% wag.

do 100% wag.

Stężenie przy stosowaniu 1:9

Do powyższych kompozycji dodano poniżej wymienione poszczególne substancje czynne lub mieszaniny substancji czynnych, w roztworze lub w zawiesinie w jednym z rozpuszczalników.

Przykład 1

Do kompozycji impregnującej LSM o ogólnym składzie 1 dodano następujących substancji czynnych:

piryproksyfen 0,05% wwg.

fenoksykarb 0,00% wwg.

propikonazol 0,8% wwg.

Otrzymano środek impregnujący, który można łatwo nanosić przez malowanie, o doskonałym działaniu zabezpieczającym przed porażeniem przez spuszczela domowego i grzyby.

Przykład 2

Do kompozycji impregnującej LSM o ogólnym składzie 1 dodano następujących substancji czynnych:

piryproksyfen 0,00% wwg.

tebufenozyd 0,1% wwg.

tebukonazol 0,6% wwg.

Otrzymano środek impregnujący, który można nanosić przez malowanie lub natryskiwanie, zwłaszcza na drewniane konstrukcje zagrożone porażeniem przez owady i grzyby.

Przykład 0

Kompozycję do gruntowania LSM o ogólnym składzie 2 zmodyfikowano przez dodanie następujących substancji:

piryproksyfen 0,01% wag.

tebukonazol 0,5% wag.

Otrzymany środek do gruntowania można korzystnie stosować do traktowania powierzchni drewnianych przed powlekaniem.

Przykład 4

Do wodnej kompozycji impregnującej o ogólnym składzie 1 dodano mieszaniny następujących substancji czynnych:

fenoksykarb 0,01% wag.

piryproksyfen 0,01% wag.

azadirachtin 0,5% wag.

mykobutanil 1,5% wag.

Otrzymano wodny środek impregnujący do malowania lub natryskiwania, o doskonałym działaniu zabezpieczającym przed porażeniem przez szkodliwe owady, który można nanosić przez malowanie, zanurzanie lub natryskiwanie drewna budowlanego.

185 070

Przykład 5

Wytworzono środek według przykładu 4 z użyciem wodnej kompozycji do gruntowania o ogólnym składzie 5. Wodny środek do gruntowania można było nanosić przez malowanie i dawał on dobre podłoże do dalszego powlekania.

Przykład 6

Do wodnej kompozycji niekryjącej o ogólnym składzie 6 dodano mieszaniny następujących substancji czynnych:

piryproksyfen 0,01% wag.

RH-0345 0,01% wag.

propikonazol 0,6% wag.

Środek ten doskonale nadawał się jako chroniący drewno środek niekryjący do powlekania istniejących konstrukcji wymagających zabezpieczenia.

Przykład 7

Wytworzono wodny środek niekryjący do powlekania według przykładu 6, z użyciem jako fungicydu nuarymolu zamiast propikonazolu.

Przykład 8

Do kompozycji do ochrony drewna przeznaczonej do impregnacji ciśnieniowej na gorąco drewna konstrukcyjnego, o ogólnym składzie 7 dodano następujących substancji czynnych:

fenoksykarb 0,05% wag.

RH-0345 0,05% wag.

czwartorzędowy związek amoniowy 10% wag. propikonazol 0,4% wag.

tebukonazol 0,4% wag.

Środek impregnujący można stosować po rozcieńczeniu 1:9 i nadaje się on szczególnie do trwałej impregnacji drewna budowlanego.

Przykład 9

Do kompozycji niekryjącej do powlekania LSM o ogólnym składzie 2 dodano mieszaniny następujących substancji czynnych:

piryproksyfen 0,05% wag.

azadirachtin 0,05% wag.

fenarymol 1,2% wag.

Środek niekryjący do powlekania jest szczególnie przydatny do zwalczania groźnego porażenia przez szkodliwe owady w przypadku istniejących konstrukcji drewnianych w zamieszkałych budynkach.

Przykład 10

Do kompozycji impregnującej o ogólnym składzie 4 dodano mieszaniny następujących substancji czynnych:

piryproksyfen 0,05% wag.

fenoksykarb 0,05% wag.

propikonazol 0,08% wag.

czwartorzędowy związek amoniowy 10% wag.

Otrzymany środek impregnujący jest szczególnie przydatny do traktowania istniejących konstrukcji drewnianych, np. wiązarów dachowych, do zapobiegania porażeniu przez szkodniki i do zwalczania tego porażenia.

Przykład 11

Wytworzono środek według przykładu 10, zużyciem mieszaniny następujących substancji czynnych:

piryproksyfen 0,05% wag.

azadirachtin 0,05% wag.

fenarymol 1,0% wag.

czwartorzędowy związek amoniowy 12,5% wag.

Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 50 egz. Cena 2,00 zł

Claims (15)

1. Zastrzeżenia patentowe

   1. Środek do ochrony drewna, a zwłaszcza do ochrony drewna przed owadami niszczącymi suche drewno, zawierający substancje czynne, nośniki i substancje pomocnicze, znamienny tym, że jako substancje czynne zawiera jeden lub większą liczbę hormonów owadzich albo ich analogów lub mimetyków, umożliwiających kontrolowanie rozwoju jaj i/lub linienia, i/lub tworzenia kokonów owadów, i/lub larw owadów, w stężeniu 0,5 - 0,00005% wagowych, w przeliczeniu całkowitą masę tego środka, oraz jeden lub większą liczbę fungicydów, zwłaszcza fungicydów triazolowych, w stężeniu 0,01 - 10% wagowych, w przeliczeniu na całkowitą masę tego środka.
2. 2. Środek według zastrz. 1, znamienny tym, że zawiera co najmniej jeden owadzi hormon juwenilny lub analog hormonu juwenilnego.
3. 3. Środek według zastrz. 2, znamienny tym, że jako analog hormonu juwenilnego zawiera piryproksyfen lub fenoksykarb.
4. 4. Środek według zastrz. 3, znamienny tym, że zawiera piryproksyfen i fenoksykarb w stosunku wagowym około 1:1.
5. 5. Środek według zastrz. 1 albo 2, albo 3, albo 4, znamienny tym, że zawiera agonistę ekdyzonu.
6. 6. Środek według zastrz. 5, znamienny tym, że zawiera tebufenozyd, odmianę tebufenozydu specyficzną wobec chrząszczy i/lub azadirachtin.
7. 7. Środek według zastrz. 1, znamienny tym, że zawiera jeden lub większą liczbę hormonów owadzich w stężeniu 0,005 - 0,001% wagowych.
8. 8. Środek według zastrz. 1, znamienny tym, że jako fungicyd zawiera fungicyd triazolowy.
9. 9. Środek według zastrz. 8, znamienny tym, że zawiera jeden łub większą liczbę fungicydów wybranych z grupy obejmującej propikonazol, tebukonazol, azakonazol, fenbukonazol, myklobutanil i triadimenol.
10. 10. Środek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, że zawiera jeden lub większą liczbę fungicydów nietriazolowych.
11. 11. Środek według zastrz. 10, znamienny tym, że zawiera jeden lub większą liczbę fungicydów nietriazolowych wybranych z grupy obejmującej nuarymol, fenarymol, N-butylokarbaminian 3-jodopropargilu, tolylfluanid, dichlofluanid i alkohol 2,3,3-trijodoalHlowy.
12. 12. Środek według zastrz. 1, znamienny tym, że zawiera czwartorzędowy związek amoniowy i/lub pochodną kwasu borowego w ilości 1 - 50% wagowych, w przeliczeniu na całkowitą masę tego środka.
13. 13. Środek według zastrz. 11, znamienny tym, że zawiera 5 - 25% wagowych czwartorzędowych związków amoniowych.
14. 14. Środek według zastrz. 1, znamienny tym, że ma postać roztworu lub zawiesiny w wodnym lub niewodnym rozpuszczalniku.
15. 15. Środek według zastrz. 1, znamienny tym, że ma postać koncentratu do rozcieńczania.