Przedmiotem wynalazku jest sposób i uklad do linearyzacji charakterystyki przetwornika czestotliwosci na napiecie, przeznaczony szczególnie do przetwarzania ciagu impulsów z przetwor¬ nika obrotowo-impulsowego na napiecie proporcjonalne do predkosci obrotowej walu, na którym jest osadzona tarcza obrotowa przetwornika.Do podstawowych rozwiazan przetwornika czestotliwosci na napiecie nalezy, tak zwana, pompa diodowa zawierajaca odpowiednio polaczone dwie diody, dwa kompensatory i rezystor oraz pompa diodowo-tranzystorowa, w której zamiast jednej z diod zastosowano tranzystor.Rozwiazania te sa opisane miedzy innymi w nastepujacych publikacjach: Earnshow J. B. „The diode pump intergrator", Electronic Engineering, styczen 1956 r. s. 26-30; 0'Grady W. P.„A linear freauency to woltage converter", Electronic Engineerig, listopad 1964, s. 776-778; Burton P. L., Willis J. „Unusual Transistor Circuit", Wireless World, 1958 r.,s. 107.Istota dzialania znanej pompy diodowej polega na tym, ze do zacisków wejsciowych, z których jeden jest polaczony z masa, przykladana jest prostokatna fala napieciowa o stalej amplitudzie 1 zmiennej czestotliwosci. Za kazdym zboczem przebiegu prostokatnego, przez kondensator dozu¬ jacy polaczony z zaciskiem nie dolaczonym do masy, przechodzi impuls pradowy, który przy zboczu opadajacym przechodzi przez pierwsza diode do masy, a przy zboczu narastajacym poprzez druga diode laduje drugi kondensator wlaczony pomiedzy zaciski wyjsciowe przetwornika i posiadajacy znacznie wieksza pojemnosc niz wymieniony pierwszy kondensator. Wartosc srednia pradu doplywajacego do drugiego kondensatorajest proporcjonalna do czestotliwosci fali wejscio¬ wej. Kondensator ten rozladowuje sie przez wlaczony rezystor równolegly tak, ze wartosc srednia napiecia pomiedzy zaciskami wyjsciowymi przetwornika jest proporcjonalna do czestotliwosci fali wejsciowej.Zasadnicza wada przetwornika w postaci pompy diodowej jest malenie wspólczynnika pro¬ porcjonalnosci ze wzrostem napiecia wyjsciowego wywolane maleniem skoku napiecia na konden¬ satorze dozujacym przy zboczu narastajacym. Wade te czesciowo wyeliminowano stosujac pompe diodowo-tranzystorowa, gdzie zamiast drugiej diody zastosowano tranzystor, który zapewnia stalosc skoku napiecia na kondensatorze dozujacym przy zboczu narastajacym. Rozwiazanie to nie2 135 655 usuwa w pelni nieliniowosci charakterystyki przetwarzania, a nadto nie eliminuje innej wady, która stanowi zaleznosc napiecia wyjsciowego od temperatury, wynikla ze spadków napiecia na diodach w przapadku pompy diodowej oraz ze spadku napiecia na diodzie i zlaczu emiter-baza tranzystora w przypadku pompy diodowo-tranzystorowej. Ponadto strome zbocze sygnalu wyjsciowego i zwiazane z nim silne impulsy pradu plynacego przez kondensatory powoduja zaklócenia w pracy ukladów towarzyszacych.Wady powyzsze usuwaja sposób i uklad wedlug wynalazku.Istota sposobu linearyzacji charakterystyki przetwornika wedlug wynalazku polega na tym, ze do amplitudy napiecia wejsciowej fali prostokatnej o zmiennej czestotliwosci dodaje sie sygnal rosnacy wraz ze wzrostem czestotliwosci wejsciowej fali prostokatnej stanowiacy taka czesc napiecia wyjsciowego przetwornika, która zapewnia pelna linearyzacje charakterystyki przetwornika.Uklad do linearyzacji charakterystyki przetwornika wedlug wynalazku zbudowany z wyko¬ rzystaniem ukladu znanej pompy diodowo-tranzystorowej, charakteryzuje sie tym, ze do jednego zacisku wejsciowego pompy diodowo-tranzystorowej jest dolaczony lacznik pólprzewodnikowy przelaczajacy wejscie pompy diodowo-tranzystorowej pomiedzy wyjsciami wtórnikówzlozonych z dwóch tranzystorów bipolarnych z odpowiednimi rezystorami w obwodach emiterów. Baza jed¬ nego z tranzystorów bipolarnych jest przylaczona do zródla skompensowanego, które stanowi dioda Zenera, a baza drugiego tranzystora bipolarnego jest przylaczona do dzielnika rezystancyj- nego dolaczonego jednym koncem do zacisku napiecia wyjsciowego, a drugim do masy, przy czym wejscie ukladu, do którego jest dolaczone zródlo prostokatnej fali napieciowej stanowi zacisk wejsciowy lacznika pólprzewodnikowego oraz zacisk wejsciowy pompy diodowo-tranzystorowej dolaczonej do masy. Analogiczny uklad posiada przetwornik zbudowany z wykorzystaniem pompy diodowej.Sposób oraz uklad wedlug wynalazku zapewniaja linearyzacje charakterystyki przetwornika przez wyeliminowanie zjawiska malenia wspólczynnika przetwarzania ze wzrostem czestotliwosci napiecia wejsciowego oraz przez ograniczenie wartosci pradu plynacego przez kondensator dozu¬ jacy, bedacego zródlem zaklócen wytwarzanych w ukladach towarzyszacych.Przedmiot wynalazku jest przedstawiony w przykladzie wykonania uwidocznionym na rysunku przedstawiajacym schemat elektryczny przetwornika zbudowanego z wykorzystaniem pompy diodowo-tranzystorowej.Sposób linearyzacji przetwornika polega na tym, ze do amplitudy napiecia wejsciowej fali prostokatnej o zmiennej czestotliwosci dodaje sie sygnal rosnacy wraz ze wzrostem czestotliwosci wejsciowej fali prostokatnej stanowiacy czesc napiecia wyjsciowego przetwornika o tak nastawio¬ nej wartosci, za pomoca dzielnika 7,18, która zapewnia pelna kompensacje nieliniowosci charakte¬ rystyki przetwornika.Uklad znanej pompy diodowo-tranzystorowej o zaciskach wejsciowych 1 i 2 zawiera konden¬ sator dozujacy 3 polaczony z zaciskiem 2 oraz z katoda diody 5, której anoda jest polaczona z zaciskiem wyjsciowym 9 oraz z baza tranzystora 4, którego emiter jest wlaczony pomiedzy kondensator 3 i katode diody 5, a kolektor jest wprowadzony do zacisku 20. Pomiedzy zaciski wyjsciowe 9 i 8 wlaczony jest kondensator 6. Zacisk wejsciowy 1 jest dolaczony do masy. Tak polaczony uklad pompy diodowo-tranzystorowej jest dolaczony do zacisku wejsciowego 11 prze¬ twornika za posrednictwem lacznika pólprzewodnikowego zbudowanego na tranzystorach 10 i 11 i polaczonego z wtórnikami zbudowanymi na tranzystorach bipolarnych 12 i 13 i rezystorach 14 i 15 umieszczonych w obwodach emiterów. Baza tranzystora bipolarnego 12jest polaczona ze zródlem skompensowanym temperaturowo, które stanowi dioda Zenera 16 dolaczona za posrednictwem rezystora 17 do zacisku 19. Baza drugiego tranzystora bipolarnego 13jest przylaczona do dzielnika rezystancyjnego 7, 18 dolaczonego jednym koncem do zacisku wyjsciowego 9, a drugim koncem przylaczonego do masy, kolektor tranzystora 4 oraz rezystor 15 wtórnika z tranzystorem 13 sa dolaczone do zacisku 20. Czesc aktywna ukladu jest zasilana z zewnetrznego zasilacza, którego biegun dodatni jest przylaczony do zacisku 19, ujemny do zacisku 20, a masa do zacisku 1 lub 8.W ukladzie przetwornika z pompa diodowa zamiast tranzystora 4 stosowana jest dioda.Dzialanie ukladu jest opisane nizej.135 655 3 Do zacisków 1 i 2' przylacza sie z zewnatrz zródlo fali prostokatnej o skonczonej rezystancji wewnetrznej. Fala ta steruje lacznikiem pólprzewodnikowym 10 i 11, który przylacza wejscie 2 pompy diodowo-tranzystorowej naprzemian do wyjsc wtórników zbudowanych na tranzystorach 12, 13 oraz rezystorach 14,15 stanowiacych zródla napieciowe z ograniczeniem pradu do wartosci wynikajacych z rezystorów 14, 15. Zbocza napiecia na wejsciu pompy maja wiec ograniczona stromosc. Na skok napiecia na wejsciu pompy skladaja sie wiec: spadek napiecia na diodzie Zenera 16, spadek napiecia na zlaczu emiter — baza tranzystora 12, spadek napiecia na zlaczu emiter — baza tranzystora 13 oraz stanowiaca spadek napiecia na czesci rezystora 18 czesc napiecia wyjscio¬ wego miedzy baza tranzystora 13 a masa. Ten ostatni spadek rosnie ze wzrostem czestotliwosci wejsciowej i przy odpowiednim polozeniu suwaka rezystora 18 zapewnia kompensacje malenia wspólczynnika przetwarzania oraz liniowosc charakterystyki. Analogicznie dziala uklad z zastoso¬ waniem pompy diodowej.Przedstawiony uklad wytwarza ujemne napiecie wyjsciowe. Zmiana polaryzacji tranzystorów, diod i zródel spowoduje wytworzenie napiecia dodatkowego. Uklad jest szczególnie przydatny do tachometrów stosowanych w ukladach napedowych.Zastrzezenia patentowe 1. Sposób linearyzacji charakterystyki przetwornika czestotliwosci na napiecie, znamienny tym, ze do amplitudy napiecia wyjsciowej fali prostokatnej o zmiennej czestotliwosci dodaje sie sygnal rosnacy wraz ze wzrostem czestotliwosci wejsciowej fali prostokatnej, stanowiacy taka czesc napiecia wejsciowego przetwornika, która zapewnia pelna linearyzacje charakterystyki przetwornika. 2. Uklad do linearyzacji charakterystyki przetwornika czestotliwosci na napiecie, wyposa¬ zony w pompe diodowo-tranzystorowa, znamienny tym, ze do jednego zacisku wejsciowego (2) pompy diodowo-tranzystorowej jest dolaczony lacznik pólprzewodnikowy (10,11) przelaczajacy obydwa zaciski wejsciowe (1, 2) pompy diodowo-tranzystorowej pomiedzy wyjsciami wtórników zlozonych z dwóch tranzystorów bipolarnych (12, 13) z odpowiednimi rezystorami (14, 15) w obwodach ich emiterów, baza jednego z tranzystorów bipolarnych (12) jest przylaczona do zródla skompensowanego, które stanowi dioda Zenera (16), a baza drugiego tranzystora bipolarnego (13) jest przylaczona do dzielnika rezystancyjnego (7,18) dolaczonego jednym koncem do zacisku (9) napiecia wyjsciowego, a drugim do masy, przy czym wejscie ukladu, do którego jest dolaczone zródlo prostokatnej fali napieciowej stanowi zacisk (2') lacznika pólprzewodnikowego (10,11) oraz zacisk wejsciowy (1) pompy diodowo-tranzystorowej dolaczony do masy. 3. Uklad do linearyzacji charakterystyki przetwornika czestotliwosci na napiecie, wyposa¬ zony w pompe diodowa, znamienny tym, ze do jednego zacisku wejsciowego (2) pompy diodowej jest dolaczony lacznik pólprzewodnikowy (10,11) przelaczajacy obydwa zaciski wejsciowe (1, 2) pompy diodowej pomiedzy wejsciami wtórników zlozonych z dwóch tranzystorów bipolarnych (12,13) z odpowiednimi rezystorami (14,15) w obwodach ich emiterów, baza jednego z tranzysto¬ rów bipolarnych (12) jest przylaczona do zródla skompensowanego, które stanowi dioda Zenera (16), a baza drugiego tranzystora bipolarnego (13) jest przylaczona do dzielnika rezystancyjnego (7,18) dolaczonego jednym koncem do zacisku (9) napiecia wyjsciowego, a drugim do masy, przy czym wejscie ukladu, do którego jest dolaczone zródlo prostokatnej fali napieciowej stanowi zacisk (2') lacznika pólprzewodnikowego (10,11) oraz zacisk wejsciowy (1) pompy diodowej dolaczony do masy.135655 o49 o 20 Pracownia Poligraficzna UP PRL. Naklad 100 egz.Cena 100 zl PL