Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania niejonowego srodka powierzchniowo czyn¬ nego, przeznaczonego zwlaszcza do wytwarzania szamponów i plynów kapielowych.W wyniku przylaczenia tlenku etylenu do alkoholi alifatycznych otrzymuje sie szereg produk¬ tów, które znajduja zastosowanie miedzy innymi jako emulgatory, srodki piorace i myjace, skladniki srodków pomocniczych dla róznych przemyslów. Zadane wlasnosci produktów addycji tlenku etylenu do alkoholi uzyskuje sie przez dobór odpowiedniego alkoholu oraz stopnia oksyety- lenowania czyli stosunku molowego tlenku etylenu i alkoholu. Niekiedy produkty o niskim stopniu oksyetylenowania celem odpowiedniego zmodyfikowania ich wlasnosci przerabia sie do zwiazków anionowych.Jednym z wazniejszych zastosowan zwiazków powierzchniowo czynnych anionowych otrzy¬ mywanych z niskooksyetylenowanych alkoholi tluszczowych jest produkcja plynów kapielowych i szamponów. Szczególne znaczenie jako pólprodukty dla plynów kapielowych i szamponów maja sulfobursztyniany czyli zwiazki otrzymywane w wyniku reakcji estryfikacji oksyetylatu przy pomocy bezwodnika maleinowego a nastepnie siarczynowaniu otrzymanego produktu przy uzyciu siarczynu sodowego. Uzywane do wytwarzania szamponów i plynów kapielowych sulfoburszty¬ niany musza charakteryzowac sie miedzy innymi bardzo dobra rozpuszczalnoscia w wodzie, przy czym otrzymane roztwory musza byc klarowne i stabilne w czasie kilku miesiecy oraz wykazywac mozliwie wysoka lepkosc. Sulfobursztyniany wykonywane na bazie oksyetylenowanych alkoholi tluszczowych w miare wzrostu stopnia oksyetylenowania sa coraz lepiej rozpuszczalne w wodzie.Przy wzroscie stopnia oksyetylenowania obserwuje sie zmniejszenie lepkosci. Sulfobursztyniany oksyetylenowanych alkoholi alifatycznych takich jak np. alkohol laurylowy, alkohole lojowe, wydzielone frakcje róznych alkoholi jak oktylowy, decylowy, dodecylowy, tetradecylowy, heksa- decylowy czy oktadecylowy pozwalaja na uzyskanie roztworów wodnych o bardzo niskich lepkos- ciach. Zastosowanie takich sulfobursztynianów do wytwarzania plynów kapielowych wzglednie szamponów wymaga w zwiazku z tym uzycia znacznych ilosci dodatków powodujacych wzrost2 135 085 lepkosci. Dodatki te pogarszaja wlasnosci uzytkowe otrzymanych z takich sulibbursztynianów produktów. Celem wynalazku bylo opracowanie sposobu wytwarzania srodka, bedacego kompo¬ nentem szamponów i plynów kapielowych.Istota wynalazku polega na tym, ze 40-48 czesci wagowych tlenku etylenu poddaje sie reakcji z 52-60 czesciami wagowymi mieszaniny alkoholi alifatycznych zawierajacej 1,5-4,0% alkoholu C8Hi7OH, 3,0-7,0% alkoholu Cio H21OH, 45,0-55,0% alkoholu C12H25OH, 12,0-17,0% alkoholu C14H29OH, 8,0-12,0% alkoholu C16H33OH, 15,0-20,0% alkoholu C18H37OH, w temperaturze 433-453 K, w obecnosci katalizatora alkalicznego, korzystnie w postaci wodorotlenku sodowego lub potasowego. Otrzymany sposobem wedlug wynalazku produkt stanowi mieszanine skladajaca sie z eterów-polioksyetyleno-gliko^wych alkoholi alifatycznych zawierajacych od 1-15 moli tlenku etylenu na mol alkoholu, polietylenoglikoli, alkoholi alifatycznych i weglowodorów parafinowych.Nieoczekiwanie stwierdzono, ze uzycie jako surowca do oksyetylenowania mieszaniny alko¬ holi alifatycznych zawierajacej 1,5-4,0% C8Hi7OH, 3,0-7,0% O0H21OH, 45,0-55,0% Ci2H25OH, 12,0-17,0% Ci4H29OH, 8,0-12,0% C16H33OH i 15,0-20,0% C18H37OH oraz poddanie takiej mie¬ szaniny oksyetylenowaniu przy uzyciu na 52-60 czesci wagowych tej mieszaniny 40-48 czesci wagowych tlenku etylenu pozwala na uzyskanie produktów, które przetworzone do sulibburszty¬ nianów charakteryzuja sie dobra rozpuszczalnoscia w wodzie i wysokimi lepkosciami otrzymanych roztworów. Sulfobursztyniany otrzymane z oksyetylatów innych alkoholi jak równiez z oksyetyla- tów okreslonej wyzej mieszaniny alkoholi nie wykazuja podanych wyzej wlasnosci tzn. dobrej rozpuszczalnosci przy równoczesnej lepkosci roztworów.Przyklad I. Do zaopatrzonego w mieszadlo, ogrzewanie i chlodzenie reaktora o pojemnosci 1 dm3 wprowadzono 208 g (54,2 czesci wagowych mieszaniny alkoholi alifatycznych o nastepuja¬ cym skladzie frakcyjnym 2,4% C8Hi7OH, 5,0% Ci0H2iOH, 49,0% C12H25OH, 14,8% O4H29OH, 10,0% C16H33OH i 17,7 C18H37OH zawierajacej 1,1% weglowodorów parafinowych. Do reaktora wprowadzono ponadto 0,4 g (0,1 czesci wagowych) sproszkowanego wodorotlenku sodowego. Po usunieciu z reaktora tlenu i podgrzaniu zawartosci do temperatury 433 K przy ciaglym mieszaniu wprowadzono w temperaturze 433-453 K 176 g (15,8 czesci wagowych) tlenku etylenu. Po wprowa¬ dzeniu podanej ilosci tlenku etylenu zawartosc reaktora wygrzewano przez jedna godzine w temperaturze reakcji. Otrzymano 384g (100 czesci wagowych) produktu w postaci jednorodnej cieczy barwy slomkowej.Otrzymany produkt poddano reakcji estryfikacji za pomoca bezwodnika maleinowego a nastepnie siarczynowaniu przy uzyciu siarczynu sodowego. Otrzymany sulfobursztynian pozwala na uzyskanie klarownych roztworów wodnych, które w temperaturze 298 K wykazuja w zaleznosci od stezenia nastepujace lepkosci: 310mPas — przy stezeniu sulfobursztynianu 20% wagowych; 505mPas — przy stezeniu sulfobursztynianu 30% wagowych; 640mPas — przy stezeniu sulfo¬ bursztynianu 40% wagowych; 690mPas — przy stezeniu sulfobursztynianu 50% wagowych; Produkty reakcji wiecej niz 60 czesci wagowych mieszaniny alkoholi, scharakteryzowanej powyzej, z mniej jak 40 czesciami wagowymi tlenku etylenu przetworzone do sulfobursztynianów sa nierozpuszczalne w wodzie. Oksyetylaty, w których na mniej niz 52 czesci wagowe alkoholi przypada wiecej niz 48 czesci wagowych tlenku etylenu przetworzone do sulfobursztynianów sa rozpuszczalne w wodzie jednak otrzymane roztwory maja lepkosci znacznie nizsze od lepkosci roztworów sulfobursztynianów wykonanych z oksyetylatu o podanym wyzej skladzie. Oksyetylat otrzymany przykladowo z 49,6 czesci wagowych alkoholi o skladzie jak wyzej i 50,4 czesci wagowych tlenku etylenu pozwala na uzyskanie sulfobursztynianiu, który w temperaturze 298 K wykazuje w roztworach wodnych lepkosc: 16,0 mPas — przy 20% wagowych; 26,5 mPas — przy 30% wagowych; 33,5 mPas — przy 40% wagowych; 36,0 mPas — przy 50% wagowych.W miare wzrostu ilosci tlenku etylenu i spadku ilosci alkoholi otrzymane oksyetylaty pozwa¬ laja na uzyskanie sulfobursztynianów o coraz nizszych lepkosciach.W przypadku, gdy zamiast mieszaniny alkoholi o skladzie okreslonym wyzej do oksyetyleno¬ wania uzyte zostana indywidualne alkohole Cg, Cio, C12, Ch,Ci56 wzglednie Qg przy utrzymaniu podanego stosunku wagowego alkoholu i tlenku etylenu tzn. 54,2 czesci wagowych alkoholui 45,8 czesci wagowych tlenku etylenu otrzymuje sie oksyetylaty, które przerobione do sulfobursztynia¬ nów daja roztwory o podanej nizej charakterystyce:135085 3 Stezenie sulioDur- sztynianów (% wag.) 20 30 40 50 C8H,7OH 77* = 5 77* =10 77*=12 77* =15 Rodzaj alkoholu uzytego do oksyetylenowania C10H21OH 77*= 7 77*= 10 77*= 15 77*= 18 C12H25OH 77*= 15 77*= 50 77*= 80 77*= 100 C14H29OH 77* = 30 77* = 50 roztwór niejedno¬ rodny u C16H330H roztwór niejedno¬ rodny u u, ii C18H370H roztwór niejedno¬ rodny ii M it 77* — lepkosc w temperaturze 298 K (mPas) Przyklad II. W aparaturze jak w przykladzie I umieszczono 210 g (52,0 czesci wagowych) mieszaniny alkoholi o skladzie 1,5% wagowych CgHnOH, 3,0% C10H21OH, 48,0% C12H25OH, 17,0% C14H29OH, 12,0% C16H33OH, 15,5% C18H37OH, zawierajacej 3,0% weglowodorów parafi¬ nowych i 0-6 g (0,15 czesci wagowych) 50% roztworu wodorotlenku potasowego. W warunkach jak w przykladzie I do reaktora wprowadzono 194 g (48,0 czesci wagowych) tlenku etylenu.Z uzyskanego oksyetylatu otrzymano sulfobursztynian, który dawal klarowne i stabilne roztwory wodne o lepkosci w temperaturze 298 K: 290mPas — przy stezeniu 20%wagowych; 390mPas — przy stezeniu 30% wagowych; 600 mPas — przy stezeniu 40% wagowych; 680 mPas — przy steze¬ niu 50% wagowych.Przyklad III. Do wykonywania oksyetylatu uzyto: 1) 200g (60 czesci wagowych) mieszaniny alkoholi zawierajacej: 4,0% CgHnOH, 7,0% C10H21 OH, 50,0% C12H25OH, 12,0% C14H29OH, 8,0% C16H33OH, 15,0% C18H37OH, 4,0% weglowodo¬ rów parafinowych 2) 0,5g (0,15 czesci wagowych) 40% roztworu wodnego wodorotlenku sodowego 3) 133 g (40 czesci wagowych tlenku etylenu) Warunki otrzymywania jak w przykladzie I. Wykonany z otrzymanego oksyetylatu sulfo- bursztynianu dawal klarowne roztwory wodne, które w temperaturze 298 K wykazywaly nastepu¬ jace lepkosci: 330mPas — przy stezeniu 20% wagowych, 430mPas — przy stezeniu 30% wagowych, 560 mPas — przy stezeniu 40% wagowych, 680 mPas — przy stezeniu 50% wagowych.Zastrzezenie patentowe Sposób wytwarzania niejonowego srodka powierzchniowo czynnego, zwlaszcza do szampo¬ nów i plynów kapielowych, na drodze przylaczenia do alkoholi alifatycznych tlenku etylenu, znamienny tym, ze 40-48 czesci wagowych tlenku etylenu poddaje sie reakcji z 52-60 czesciami wagowymi mieszaniny alkoholi alifatycznych, zawierajacej 1,5 -4,0% alkoholu CsHitOH, 3,0-7,0% alkoholu C10H21OH, 45,0-55,0% alkoholu C12H25OH, 12,0-17,0% alkoholu C14H29OH, 8,0-12,0% alkoholu C16H33OH, 15,0-20,0% alkoholu C18H37OH, w temperaturze 433-453 K w obecnosci katalizatora alkalicznego, korzystnie w postaci wodorotlenku sodowego lub potasowego. PL