Przedmiotem wynalazku jest sposób barwienia wlókien poliakrylonitrylowych luznych, tasmy czesankowej, a zwlaszcza kabla metoda ciagla technika napawanie-parowanie..W celu uzyskania równomiernych, intensywnych i kolorystycznie wydajnych wybarwien o dobrych odpornosciaoh uzytkowyoh, nie wykazujaoych niekorzystnego efektu szronienia sto¬ suje sie odpowiednio dobrane srodki pomocnicze nanoszone na wlókno w procesie barwienia* Znane jest stosowanie do tego celu srodków powierzchniowo-czynnyoh opartych na bazie amidów kwasów tluszczowych, mieszanin estrów i estrów organicznych. srodki te musza spelniac szereg funkcji jak zwiekszanie rozpuszczalnosci barwników, ulatwianie zwilzania powierzchni wlókien, przyspieszanie dyfuzji i utrwalanie barwnika we wlóknie, a ponadto winny zapobiegac przerywaniu sie otoczki /filmu/, utworzonej przez nanie¬ siony na hydrofobowe wlókno roztwór barwników, zageszczonej koloidem ochronnym /zagestnikiem/, zapewniajac tym samym utrzymywanie sie na powierzchni wlókien wszystkich wprowadzonych do kapieli barwiacej substratów /tworzenie koacerwatów/, co w konsekwencji ulatwia i przyspiesza proces utrwalania barwników we wlóknie* Poza tym srodki te musza zapobiegac ewentualnemu wyste¬ powaniu zwlaszcza w metodzie ciaglej barwienia zjawisku szronienia /tzn* jasniejszego zabar¬ wienia odstajacych wlókienek w stosunku do zwartej tasmy czesanki/ powodowanego przede wszystkim kondenaowaniu sie pary na przesuwajacym sie przez parownik zimnym materiale wlókien¬ niczym, w wyniku czego barwnik ulega rozoienczeniu, beda tez niejednakowym przyjmowaniem kapieli barwiacej przez zwarta tasme i poszczególne odstawajace wlokienka.Znane jest barwienie wlókien poliakrylonitrylowych metoda wyciagowa barwnikami kationo¬ wymi, przy uzyciu srodka pomocniczego, wedlug opisu patentowego PRL nr 76 042 skladajacego sie z 50-90 czesci wagowych siarczanu laurylopirydyniowego, 10-30 czesci wagowych produktu kondensacji dodecylofenolu z tlenkiem etylenu i 5-30 czesci wagowych sulfonianu dwunaftylo- metanu oraz preparatu pomocniczego wedlug opisu patentowego PRL nr 87 933 zawierajacego 70-95 czesol wagowych siarczanu laurylopirydyniowego oraz 25-2 czesci wagowe oksyetylowa- nego nonylofenolu i 25-2 czesci wagowe produktu kondensacji alkoholu olejowego i cetylowego2 134 628 z tlenkiem etylenu. Preparaty powyzsze nie znajduja zastosowania w barwieniu metoda ciagla technika napawanie-parowanie, gdyz nie zapobiegaja zjawisku szronienia i nie gwarantuja równomiernosci wybarwien.Sposobem wedlug wynalazku wlókno poliakrylonitrylowe luzne, tasme czesankowa, kabel barwione metoda ciagla poddaje sie napawaniu w kapieli wodnej o temperaturze pokojowej zawierajacej barwnik kationowy i preparat pomocniczy, bedacy mieszanina: 10-50 czesci wago¬ wych produktu addycji nasyconych i/lub nienasyconych alkoholi alifatycznych o zawartosci atomów wegla cin"C26 z 1^-24 fflolami tlenku etylenu, korzystnie alkoholi tluszczowych o dlu¬ gosci lancucha weglowego C1g-Cp. oksyetylowanych 18-22 molami tlenku etylenu, 5-30 czesci wagowych produktu addycji alkilo- iAub arylofenoli z 6-15 molami tlenku etylenu, korzystnie produktu addycji oktylo- i/lub nonylofenolu z 6-8 molami tlenku etylenu iAub 12-26 czesci wagowych oksyalkilenowanego alkilofenolu, korzystnie nonylofenolu otrzymanego dzialaniem 7-10 moli tlenku etylenu, a nastepnie 6-15 moli tlenku propylenu na 1 mol nonylofenolu, 5-30 czesci wagowych produktu addycji nasyconych iAub nienasyconych alkoholi alifatycznych o zawartosci atomów wegla C12~C26 z 2»5-7 molami tlenku etylenu, korzystnie alkoholu tlusz¬ czowego o dlugosci lancucha weglowego cig"C24 oksye*ylowaneS° 2»5-5 molami tlenku etylenu, 5-25 czesci wagowych alkoholu alifatycznego, w którym lancuch alkilowy jest liniowym iAub rozgalezionym weglowodorem o zawartosci wegla C1-CQf korzystnie alkoholu metylowego i/lub etylowego oraz dodatek 0-30 czesci wagowych amidu kwasu karbamioowego w 25-65 czesciach wody, przy czym preparat wedlug wynalazku moze zawierac niewielkie ilosci zwiazków organicz¬ nych niekiedy obecnych jako naturalny dodatek, w produktach technicznych skladników pre¬ paratu.Kapiel napawajaca zawiera 15-30 g/dcnr preparatu pomocniczego, w zaleznosci od rodzaju barwników i zadanej glebokosci wybarwienia. Nastepnie napojone wlókno poddawane jest obróbce termicznej w temperaturze 100-102°C w celu utrwalenia barwników we wlóknie i dalszym proce¬ som wykonczeniowym jak pranie, plukanie i obróbka uszlachetniajaca.Stosujac sposób wedlug wynalazku uzyskuje sie wybarwienie równomierne /5°/ o bardzo dobrej intensywnosci /5 /, zywosci i wydajnosci kolorystycznej, bez ujemnego efektu szro¬ nienia. P0nadto postepujac sposobem wedlug wynalazku nastepuje bardzo dobre zwiazanie barw¬ ników z wlóknem, dzieki czemu uzyskuje sie bardzo dobre wyciaganie barwników z kapieli napawajacej oraz wysokie odpornosci uzytkowe wybarwien.Ponizej podano przyklad wykonania wynalazku, nie ograniczajac jego zakresu.Przyklad. Barwienie prowadzi sie na specjalnym ciagu urzadzen zagregowanych, tzw. agregami do ciaglego barwienia. Warstwe wlókna poliakrylonitrylowego zlozona z 16-20 tasm kabla wprowadza sie do napawarki i poddaje napawaniu w temperaturze otoczenia kapiela napawajaco-barwiaca zawierajaca: 15 g/dnr barwnika kationowego w plynie Blekit anilanowy FGL 100% - /CI Basic Blue 22/, 4 g/dnr srodka zageszczajacego, 5 g/dnr kwasu winowego i 25 g/dnr preparatu pomocniczego skladajacego sie z: 20 czesci wagowych produktu addycji alko¬ holu tluszczowego z 20 molami tlenku etylenu, 16 czesci wagowych oksyalkilenowanego alkilo- genolu, 13 czesci wagowych produktu addycji alkoholu tluszczowego z 3 molami tlenku etylenu, 11 czesci wagowych alkoholu metylowego oraz 12 czesci wagowych amidu kwasu karbaminowego, uprzednio rozpuszczonego w 28 czesciach wagowych wody. Po napojeniu wlókna poliakrylonitry¬ lowe poddaje sie obróbce termicznej w temperaturze 100-102°C w czasie 45 min. a nastepnie obróbce pioraco-preparujaoej.Otrzymane zabarwione na kolor niebieski wlókno poliakrylonitrylowe charakteryzuje sie dobra równomiernoscia, intensywnoscia, zywoscia, brakiem ujemnego efektu szronienia a ponadto wysokimi odpornosciami uzytkowymi: pranie /5,5°/, pot /5,5°/, tarcie suche /5°/» tarcie mokre /50/.134 628 3 Zastrzezenie patentowe Sposób "barwienia wlókien poliakrylonitrylowych metoda ciagla technika napawanie-paro¬ wanie przy uzyciu barwników kationowych i srodków pomocniczych, znamienny tym, ze kapiel napawajaca zawiera srodek barwiacy i 15-30 g/dnr srodka pomocniczego bedacego miesza¬ nina 10-50 czesci wagowych produktu addycji nasyconych i/lub nienasyconych alkoholi alifa¬ tycznych o zawartosci atomów wegla C-m-Cpg z 14-24 molami tlenku etylenu, korzystnie alkoho¬ lu tluszczowych o dlugosci lancucha weglowego O-ig-CpA oksyetylowanych 18-22 molami tlenku etylenu, 5-30 czesci wagowych produktu addycji alkilo- i/lub arylofenoli z 6-15 molami tlenku etylenu, korzystnie produktu addycji oktylo- i/lub nonylofenolu z 6-8 molami tlenku etylenu i/lub 12-26 czesci wagowych oksyalkilenowanego alkilofenolu, korzystnie nonylofenolu otrzy¬ manego dzialaniem 7-10 moli tlenku etylenu, a nastepnie dzialaniem 6-15 moli tlenku propylenu na 1 mol nonylofenolu, 5-30 czesci wagowych produktu addycji nasyconych iAub nienasyconych alkoholi alifatycznych o zawartosci atomów wegla Cio-Cpfi z 2,5-7 molami tlenku etylenu, korzystnie alkoholu tluszczowego o dlugosci lancucha weglowego C-ig-Cp. oksyetylowanego 2,5-5 molami tlenku etylenu, 5-25 czesci wagowych alkoholu alifatycznego, w którym lancuch alkilowy jest liniowym i/lub rozgalezionym weglowodorem o zawartosci wegla Ci-Cg, korzystnie alkoholu metylowego oraz dodatek 0-30 czesci wagowych amidu kwasu karbaminowego w 25-65 czes¬ ciach wody, po czym wlókno po napawaniu poddawane jest dalszej obróbce termicznej w tempera¬ turze 100-102°C, praniu, plukaniu i ewentualnie preparacjom uszlachetniajacynu PL