Przedmiotem wynalazku jest nowy sposób wy¬ twarzania pochodnych kwasu 2,6,10-trójmetylounde- kadiemo-l,3^karbotoylowego-l. Zwiazki wytwarzane sposobem wedlug wynalazku sa objete ogólnym wzorem 1, w którym R1 oznacza atom wodoru lub nizsza grupe allkoksylowa, a Z1 oznacza atom wo¬ doru, albo R1 i Z1 razem tworza wiazanie podwójne, Z2 i Z8 oznaczaja atomy wodoru lub razem tworza grupe etylenowa, zas R2 i R3 stanowia jednakowe lub rózne, nizsze grupy alkilowe, pod warunkiem, ze w przypadku gjdy Z2 i Z8 tworza grupe etyleno¬ wa, to R1 oznacza atom wodoru, R2 oznacza rodnik metylowy i R3 oznacza rodnik etylowy.Niektóre zwiazki o ogólnym wzorze 1, np. 10-me- toksy-2,6,10 - trójmetyloundekadieno - 1,3 - karboksy- lan-1 izopropylowy (nastepnie zwany Methopren) i 2,6,10-trójmetylounidekadieno-l,3Jka[rboksylan-l etylowy ('nastepnie zwany Hydropren) sa zwiazkami dostepnymi w haodki, stosowanymi w ochronie roslin i w dziedzinie weterynarii przeciwko zwie¬ rzecym sako osiagano dobre rezultaty przeciwko nastepujacym szkodnikom: dlugoazulkie, np. komar malaryczny (Aedes Aegypti) [W . L. Jakob, Mosq. News 32, 592 (1972); W. L. Jakob: J. Econ. Entomol. 66, 319 (1973); CA. Henrick i wspólpracownicy: J. Agric.Food Chem. 24, 207 (1976)] krótkoczulkie, np. mucha domowa (Musca domestica) [W. L. Jakob: J. Econ.Enitomol. 66, 819 (1973); W. F. Plapp i S. R. Vinson: Pestic. Biochem. PhysioL 3, 131 (1973); CA.Henrick 10 15 20 25 i wspólpracownicy: J. Agric. Food Chem. 23, 396 (1975); P. B. Morgan i wspólpracownicy: Can Enta- mol. 107, 413 (1975); C A. Henrick i wspólpracow¬ nicy: J. Agric. Food Chem. 24, 207 (1976)], macznik mlynarek (Tenebrio molitor) [C A. Henrick i wspól¬ pracownicy: J. Agric. Food Chem. 24, 207 (1976)], mszyce, np. mszyca grochowa (Acyrthosiphon pisium) [C A. Henrick i wspólpracownicy: J. Agric. Food Chem. 24, 207 (1976)], i karaluchy (np. Naphoeta cinerea) [W. Radwan i F. Sehnal: Experimenta 30, 615 (1974)].Hydropren stosowano skutecznie przeciwko mszy¬ cy ziemniaczanej [J. Benskin i J. M. Perron: Can.Entomol. 105, 619 (1973)], macznikowi mlynarkowi [R. A. Hamlen; J. Econ. Entomol. 68, 223 (1975); C A. Henrick i wspólpracownicy: Bioorganic Che- misitry 7, 235 (1978)] i innym zwierzecym szkodni¬ kom zbóz [R. G. Strong i J. Ddekman: J. Econ.Entomol. 66, 1167 (1973)].Zawierajacy grupe cyklopentadienu zwiazek o ogólnym wzorze 1 (R1=H, ZA=H, Z2+Z8= grupa etylenowa, R* —CH3, R3=C2Hs) silnie hamuje roz¬ wój komara malarycznego (Aedes aegypti) i sówki (Heliothris virescens) [C. A. Henrick i wspólpra¬ cownicy: Bioorganic Chemistry 7, 235 (1978)].W celu wytworzenia 2,6,10-trójmetyloundekadie- no-l(E),3(E)-karboksylanów-l etylowych zostaly przez C A. Henrick^ i wspólpracowników [J. Org.Chem. 40, 8 (1975)] opracowane rózne sposoby.Wedlug jedlnej z tych metod 6,7-dihydrocytronelal 127 841127 841 4 poddaje sie reakcji z anionem utworzonym z 2-ke- topnopyloforfoniainu dwuetylowego i otrzymany 2-kefo^,10-dwumetyloundecen-3 wprowadza sie w reakcje z sola litowa kwaau octowego. Utworzony kwas 2-hydroksy-2,6,10-frójmety^ ksylowy-1 przeprowadza sie na drodze reakcji z chlorkiem fosforytu i z N-etylo-dwuiiZopropylo- amiina w chloirek kwasowy, z którego przez trakto¬ wanie etanolem otrzymuje sie l(Z)-stereoizonier Hydropren^u i jako nastepstwo wedrówki wiazania podwójnego odpowiednia pochodna kwasu undeka- dien©-2,4^karboksylowego-l (10%). Niekorzystnym w tym sposobie jest to, ze estryfikacje mozna prze¬ prowadzic tylko z niska wydajnoscia (50%), i ze tworza sie powazne ilosci produktów ubocznych.W ulepszonym wariancie tego sposobu (C. A. Hen- rick i inni) stosuje sie jako substrat kwas 3,3-dwu- metyloakrylowy. Z tego zwiazku tworzy sie z lito¬ wym zwiazkiem dwui/zopropyloaminy dwuanion, który poddaje sie reakcji z 6,7-dihydrocytronelalem.Otrzymany kwas 2-hyofroksy-14zopropenylo-4,3- -dwumetylononanokarboksylowy-1 przeprowadza sie na drodze termicznego przegrupowania w kwas 4-hydroksy -2,6,10-trójmetyloundeceno - 1(Z) - karbo- ksylowy-1, z którego w kwasnym srodowisku two¬ rzy sie szescioozlonowy lakton. Lakton ten poddaje sie reakcja z metanolanem sodowym, przy czym powstaje l(Z)-stereodjzomer HydiroprenHi. Na drodze traktowania tiofenolem powstaje mieszanina, zawie¬ rajaca Hydropren i jego 1 (Z)-stereoizomer w stosun¬ ku 6,5 :3,5. Sposób ten z powodu wysokich kosztów substratu i z powodu nieznacznych wydajnosci po¬ szczególnych etapów jest niekorzystny.Wedlug nowszego sposobu, podanego przez C. A. Henirick^ i innych [J. Org. Chem. 40, 8 (1975); J. Agric. Food Chem. 23, 396 (1975)], poddaje sie reakcji 6,7-diihydirocytronelal ze zwiazkiem litowym propymu-l. Otrzymany 4-hydroksy-6,10-dwumetylo- undecyn-2 poddaje sie reakcji z ortooctamem etylo¬ wym, a powstaly 2,6,10-trójmetyloundekadieno-2,3- -karboksylan-1 etylowy przeprowadza sie za pomo¬ ca zasady w mieszanine, skladajaca sie z Hydro¬ pren^ i jego 1 (Z)^stereoizomeru. Traktujac tiofeno¬ lem nastawia sie w mieszaniiriie stosunek równo¬ wagowy (6,5 :3,5). Praktyczna wartosc tej metody bardzo obniza niska wydajnosc poszczególnych eta¬ pów sposobu (wydajnosc pierwszego etapu addycji wynosi 29%).Niedawno przez G. CardiUo i innych (J. C. S. Per- kin I. 1979, 1729) zostal opublikowany nowy sposób wytwarzania metylowych analogów Hydropren^ (Ri=Z1=Z*=Z»=H, R*=R8=CH3). Z 3-metylobu- ten-3^olu-l stosowanego jako substrat tworzy sie z podwójna iloscia stechiometrycznej ilosci butylo- litu dwuanion, który po reakcji z 6,7-dihydrocytro¬ nelalem daje w rezultacie l,5^dwuhydroksy-3-mety- leno-7,ll-dwumetyilodid sie, a otrzymana dwuacylowa pochodna hydrolizuje sie czesciowo. Otrzymamy 5-acetoksy-3-metyleno- -7,11-dwumetylododekanol-l utlenia sie za pomoca odczynnika Jomes'a, otrzymany kwas karboksylowy estryfikuje sie dwuazometanem i z tego estru za pomoca wodorku sodowego w obecnosci eterów ko¬ ronowych (crown ether) tworzy sie mieszanine ste- reoizomerów-l(E),3(E) i -1(Z),3(E). Sposób ten z po¬ wodu stosowania drogich substratów i odczynników jest niekorzystny.W przypadku znanego sposobu [C. A. Henrick i inni: J. Org. Chem. 40, 1 (1975) wytwarzania 5 Methoprem^ dimeryizuje sie ester kwasu acetoocto- wego w srodowisku kwasnym i z tego dimeru trak¬ tujac alkoholanem sodowym wytwarza sie ester kwasu 3-metyloglutaikoirjowego. Ester ten w alkoho¬ lowym roztworze lugu potasowego kondensuje sie io z 7-me1xDksy-6J-dihydirocytronelalem, a otrzymany kwas 10Hmetoksy-3-karboksy-2,6,10-trójmetylounde- kadiieno-1 (Z),3(E)-karboksylowy-1 dekarboksyluje sict droga ogrzewania w obecnosci 2,4-dwumetylopi- rydyny. Z tej mieszaniny reakcyjnej wyodrebnia 15 sie jako glówny produkt kwas 10-metoksy-2,6,10- -trójmetyloundekadieno - 1(Z),3,(E) - karboksylowy-1, nadto nie przereagowany substrat, lakton iUprzez podwójna dekarboksylacje powstaly 10-metoksy- -2,6,10-trójmetylounidekadien-l,3(Z). Ten kwas unde- 20 kadienokarboksylowy izomeruje sie za pomoca tio- femolu do mieszaniny stereoizomerów-l(E),3(E), 1(Z) i 3(E). Z tej miesizaniny tworzy sie sole amoniowe, sole amoniowe 1(E) i 3(E) wzajemnie rozdiziela sie droga krystalizacji. Z soli amoniowej uwolniony 25 kwas przeprowadza siie za pomoca mieszaniny chlorku tioinylu i diwumetyloformamidu w chlorek kwasowy, a ten za pomoca izopropainolu przepro¬ wadza sie w Methopren.Oplacalnosc ii zastosowalnosc tego sposobu jest 30 obnizona wskutek tego, ze do wytworzenia 1 mola Methopren'u sa teoretycznie potrzebne co najmniej 2 mole estru kwasu acetooctowego, i ze nadto po dekarboksylacji uciazliwe jest oddzielenie produk¬ tów ubocznych, podczas tworzenia chlorku kwaso- 35 wego eliminuje sie czesc grup metoksylowych i wreszcie produkt jest zanieczyszczony 2,6,10-trój- metyloundekaitprienjo - 1(E),4(E),10 - karboksylanem - 1 izopropylowym i 2,6,10-trójmetylo-lO-chloroundeka- trieno-1(E),3(E)-karboksylowy!m. 40 Do wytwarzania 3-(3,7-dlwumetylo-l-oktylideno)- -2-metylocyklopenteno-2-karbaksylanu etylowego znany jest sposób [C. A. Henirick i inni: Bioorganio Chemistry 7, 235 (1978], wedlug którego z fluorobo- ranu 1-etoksykarbonylocyklopropylo-trójfenylofos- 45 foniiowego i 2-ketopropylofosfonianu diwuetylowego wytwarza sie 3-dwuetylofosforylO'-2-metylocyklo- penteno-1-karbolksylan etylowy, a ten z 6,7-dihydro¬ cytronelalem poddaje sie reakcji, otrzymujac ana¬ logi cyklopentadienowe Hydroprenu. Niekorzystnym w tym sposobie jest to, ze fluoroboran fosfoniowy jako substrat jest drogi, a wydajnosci poszczegól¬ nych etapów tego sposobu sa bardzo niskie (10— —20°/»).Celem wynalazku jest opracowanie takiego sposo¬ bu wytwarzania zwiazków o ogólnym wzorze 1, który sklada sie z malej ilosci etapów i jest bar¬ dziej ekonorniczny niz znane sposoby, a nadto nie jest tez trudny dio realizacji w skali przemyslowej.Osiaga sie ten cel za pomoca nowego sposobu wytwarzania pochodnych kwasu 2,6,10-trójmetylo- uridekadieno-l,34carboksylowego-l o ogólnym wzo¬ rze 1, w którym R1 oznacza atom wodoru lub nizsza grupe alkoksylowa,, a Z1 oznacza atom wodoru, aJbo R1 i Z1 razem tworza wiazanie podwójne, 55 Z2 i Z* oznaczaja atomy wodoru lub razara tworza5 127 841 6 grupe etylenowa, zas R2 i R8 stanowia jednakowe k.b rózne, nizsze grupy alkilowe, pod warunkiem, ze w przypadku gdy Z2 i Z8 tworza grupe etyleno¬ wa, to R1 oznacza atom wodoru, R2 oznacza rodnik metylowy i R8 oznacza rodnik etylowy. Sposób ten polega wedlug wynalazku na tym, ze zwiazek o ogólnym wzorze 2, w którym R1, Z1, Z2, Z8 i H'J maja wyzej podane znaczenie, a K oznacza ugrupo¬ wanie o wzorze 3a lub 3b, przy czym R oznacza nizszy rodnik alkilowy, rodnik fenylowy lub rodnik fenyloalkilowy o 1—4 atomach wegla w czesci alki¬ lowej, a R4 oznacza nizszy rodnik alkilowy, poddaje sie reakcji ze zwiazkiem o ogólnym wzorze 6, w którym R2 ma wyzej podane znaczenie.Pod okresleniem nizszy rodnik alkilowy nalezy rozumiec proistolancuchowe lub rozgalezione nasy¬ cone alifatyczne grupy weglowodorowe o 1—4 ato¬ mach wegla, takie. jak rodnik metylowy, etylowy, n-propylowy, izopropylowy, n-butylowy lub izoibu- tylowy itp.Wspomniaine w opisie grupy alkoksylowe sa za- wierajaeyimi wyzej omówione rodniki alkilowe gru¬ pami alkiloeterowymi, takimi jak grupa metoksy- lowa, etoksylowa, n-propoksylowa, izopropoksyIo¬ wa, n-butoksylowa itp. Jako grupa fenyloalkilowa R wchodizi w rachube np. rodnik benzylowy lub fi-ie-i nyloetylowy. Atom chlorowca X stanowi atom chlo¬ ru, bromu, jod/u lub fluoru, zwlaszcza atom chloru.Zwiazki o ogólnych wzorach 2 i 6 poddaje sie razem reakcji korzystnie w srodowisku aprotonowe- go rozpuszczalnika organicznego. Jako srodowisko re¬ akcji stosuje sie korzystnie eter etylowy lub cztero- wodorofuran. Reakcje te prowadzi sie korzystnie w temperaturze od —10°C do —100°C, zwlaszcza w temperaturze od —50°C do —80°C. Postepowanie przeprowadza sie korzystnie w atmosferze gazu ochronnego, takiego jak organ lub azot.Substraty o ogólnym wzorze 2 sa nowe i mozna je wytwarzac w sposób omówiony nizej. Zwiazki o ogólnym wzoirze 2, w którym K stanowi ugrupo¬ wanie o wzorze 3a wytwarza sie w ten sposób, ze zwiazek o ogólnym wzorze 4, w którym R1, Z1, Z2, Z5 i R8 maja wyzej podane znaczenie, poddaje sie» reakcji z halogenkiem dwuialkilofosforylu o ogól¬ nym wzorze 5, w którym R4 ma wyzej podane zna¬ czenie, a X oznacza atom chlorowca. Reakcje te prowadzi sie korzystnie w srodowisku aprotono- wego rozpuszczalnika organicznego, np. w srodo¬ wisku eteru etylowego lub czterowodorofuraniu, w obecnosci mocnej zasady, np. w obecnosci wodorku metalu alkalicznego, zwlaszcza wodorku sodowego, lub w obecnosci zasady organicznej, np. w obec¬ nosci III-rz.-biutanolanfu potasowego, ogrzewajac ko¬ rzystnie do temperatury wrzenia mieszaniny reak¬ cyjnej.Zwiazki o ogólnym wzorze 2, w którym K ozna¬ cza ugrupowanie o ogólnym wzorze 3b, sa dostepne na drodze takiego postepowania, w którym zwiazek o ogólnym wzorze 4 poddaje sie reakcji ze zwiaz¬ kiem o ogólnym wzorze 7, przy czym R ma wyzej podane znaczenie. Reakcje te prowadzi sie ko¬ rzystnie w obecnosci katalitycznych ilosci kwasu, celowo organicznego kwasu sulfonowego', zwlaszcza kwasu p-toluenosiulfonowego, lub kwasu nieorga¬ nicznego, zwlaszcza kwasu solnego. Jako srodowisko reakcji wchodza w -rachube wyzej omówione, roz¬ puszczalniki. Tak wytworzone substraty o ogólnym wzorze 2 mozna ewentualnie wyodrebniac, jednakze mozliwe jest takie bezposrednie stosowanie otrzy- 5 marnej mieszaniny reakcyjnej w dalszych reakcjach.Zwiazki o ogólnym wzorze 4, niezbedne do wy¬ tworzenia subistratów o ogólnym wzorze 2, sa rów^ niez nowe. Mozna je otrzymac wówczas, gdy po¬ chodna cytronelalu o ogólnym wzorze 8, w którym 10 R1 i Z1 maja wyzej podane znaczenie, poddaje sie re¬ akcji z dwuanionem, utworzonym z 3-ketoestru o ogólnym wzoirze 9, w którym Z oznacza grupe, ace- tonylowa lub cyklopentanonylowa, a R5 oznacza nizszy rodnik alkilowyt i otrzymany produkt pod- 15 daje sie reakcji eliminacji.Halogenki dwualkilofosfoorylu o ogólnym wzo¬ rze 5 sa produktami dostepnymi w handlu. Zwiazki dwualkilaonaedziiolitu o, ogólnym wzorze 6 mozna wytwarzac na drodze reakcji jodku miedzi(I) z alki- 20 lolitem.Jesli zwiazek o ogólnym wzorze 4, w którym Z2 i Z3 oznacza atom wodoru, podda sie reakcji z halogen¬ kiem dwualkilofosforylu, to otrzymuje sie zwiazki o ogólnym wzorze 2 w postaci mieszaniny stereo- 25 izomerów -1(Z),3(E) i -1(E),3(E). W mieszaninie tej stereodzomery te wystepuja w stosunku 7 : 3. Nie jest niezbedne rozdzielanie tej mieszaniny. Reakcja tych zwiazków o wzorze 2 ze zwiazkami o ogólnym, wzorze 6 jest stereospecyficzna i prowadzi do" mie- 30 szaniny — 7:3 steroiziomerów — 1(E),3(E) i — 1(Z),3(E). Te mieszanine mozna rozdzielac droga chromatografii kolumnowej.Pochodna kwasu 2,6,10-trójmetyloundekadieno-l,3- -karboksylowego-l, wystepujaca w konfiguracji 35 -1{Z),3(E), mozna w znany sposób na drodze trakto7 wania tiofenolem [C. A. Henriok i inni: J. Org.Chem. 40, 1(1975)] przeprowadzac w mieszanine — 7:3.W przypadku reakcji zwiazków o ogólnym wzo- ^ rze 4, w którym Z2 i Z8 razem oznacza grupe etyle¬ nowa, ze zwiazkami o ogólnym wzorze 5 tworza sie wylacznie fosforany enolu o konfiguracji -1(Z),3(E). Daja one w wyniku reakcji z dwualkilo- miedziolitetn 1(E),3{ZHzomery zwiazków o ogólnym ^ wzorze 1.Podane nizej przyklady objasniaja blizej sposób wedlug wynalazku. Widma w podczerwieni zdejmo¬ wano za pomoca przyrzadu Spektromom 2000, zas widma magnetycznego rezonansu !H-MRJ i 81P-MRJ za pomoca przyrzadu. JEOL FX-100 W analizie gazochromatogiraficznej znalazl zastosowanie gazo- chromatograf o nazwie Gaschromatograph Pye 105 [10°/o SE-54 Chromosorb W 80—100, kolumna gazo¬ wa 2 mm X 2m, gaz unoszacy — hel, 190—260°, pro¬ gram 3°/minute]. Dane spektrografii masowej zdej¬ mowano za pomoca polaczonych spektrografów ma¬ sowych JEOL JGC-20 K i JMS-OlSG-2 (energia jonizacji 75 eV, 10 kV, 200 A).Przyklad I. 10-metoksy-2,6,10-trójmetyloun- dekadieno-1 (E),3(E)^karboksylan-l izopropylowy 60 (Methopren; Ri=CH30, Z*=H, Z2=H, Z8=K, R2=CH3; R8=izopropyl).Metoda a). 13,2 g (0,042 mola) lO-metoksy-2-keto- -6,10-dwiunietyloundeceno-3(E) -karboksylanu-1 izo- w propylowego rozpuszcza sie w 250 ml bezwodnego7 127 841 8 eteru i do roztworu mieszajac dodaje sie 1.8 g (0,16 mola) wodorku sodowego w postaci 80°/o za¬ wiesiny oleistej. Mieszanine reakcyjna miesza sie w temperaturze pokojowej w ciagu 0,5 godziny, po czym zadaje kroplami roztworu 12 g (0,0696 mola) chloroforforanu dwuetylowego w 200 ml bezwod¬ nego eteru. Mieszanine te ogrzewa sie w ciagu 8 godzin i po ochlodzeniu w lazni z woda i lodem zakwasza sie eterowym roztworem kwasu solnego do odczynu o wartosci pH=4. Po dodaniu 100 ml zimnej wody oddziela sie warstwe eterowa/ war¬ stwe wodna wytrzasa sie ze 100 ml eteru, polaczone roztwory eterowe przemywa sie 100 ml nasyconego roztworu chlorku sodowego, suszy nad siarczanem magnezu i uwalnia pod zmniejszonym cisnieniem od rozpuszczalnika. Jako pozostalosc otrzymany produkt surowy oczyszcza sie droga chromatografii kolumnowej . (zel krzemionkowy 60; uklad hek¬ san : aceton = 7:3).Otrzymuje sie 17,6 g (92%) produktu o Ri =0,4.Wedlug oznaczenia S1P-MRJ substancja ta zawiera 70% 10-metoksy-2-dwuetylofosforyloksy-6,10-dwu- metyloundekadieno-1(Z),3(E) -karboksylanu-1 izopro¬ pylowego i 30% 10Hmetoksy-2-dwuetylofosforyloksy- -6,10-dwumetyloundekadieno -1(E),3(E) - karboksyla- nu-1 izopropylowego.Widmo w podczerwieni (NaCl): 1710, 1640, 1615, 1460, 1380, 1365, 1270, 1200, 1140, 1100, 1010 cm~i; *H-MRJ (CDClj): ó 0,9 (3H, 3, J=6Hz, CH3), 1—1,3 (25H, m, CH, 3CH2 6 CHS), 2 (2H, m, CHa), 3 (3H, s. OCH3), 4 (4H, d. J=6Hz, CH*0), 5 (1H, h, J=5Hz, CHO), 5—6,8 (3H, m, CH=). 2,642 g (0,006 mola) lOHraetoksy-2-dwuetylofosfo- ryloksy-6,10-dwumetyloundekadieno - 1,3- - karboksy. laniu-1 izopropylowego (zawierajacego stereoizomery -1(Z),3 sie w 50 ml bezwodnego eteru. Roztwór ten w at¬ mosferze argonu chlodzi sie do temperatury —70°C i zadaje ochlodzonym do temperatury —25°C roz¬ tworem diwumetylomiedizdolitu, wytworzonym przez rozpuszczenie 3,82 g (0,02 mola) jodku miedzi (I) i 20 ml 5% roztworu metylolitu (odpowiednio 0,88 g = 0,04 mola) w 100 ml bezwodnego eteru.Predkosc dozowania dobiera sie tak, by tempera¬ tura tej mieszaniny nie przewyzszyla —50°C. Mie¬ szanine reakcyjna miesza sie w temperaturze —70°C w ciagu 4 godzin. Nastepnie pozostawia sie calosc do osiagniecia temperatury —10°C i miesza¬ nine te zadaje file 100 ml nasyconego roztworu chlorku amonowego. Wairstwe organiczna oddziela sie, warstwe wodna ekstrahuje sie za pomoca 100 ml eteru, polaczone ekstrakty eterowe przemywa sie nasyconym roztworem chlorku sodowego, suszy nad siarczanem magnezu, po czym pod zmniejszonym cisnieniem uwalnia sie od rOLpuazczalnika.Wedlug ^azochromatogiraficznej analizy oleista po¬ zostalosc sklada sie w 96% z 10-metoksy-2,6,10-tr6j- metyloundekadienokartooksylanu-1 izopropylowego, w którym 70% stanowi stereoizomer 1(E),3(E), a 30% stereoizomer 1(Z),3(E). Czas retencji: 26,5, minuty, wzglednie 22,7 minuty). Oba izomery mozna droga chromatografii kolumnowej wzajemnie oddzielic (zel krzemionkowy 60; benzen i izopropanol w stosunku 10:0.2). Otrzymuje sie 0,86 g (51,6%) Methopren'u o wspólczynniku Rf = 0,78 (heksan i aceton w sto¬ sunku 7 :3).Widmo w podiozerwiend (NaCl): 1710, 1640, 1610, 1470, 1440, 1380, 1360, 1230, 1160, 1100, 1080, 1030, 5 970 cm-i; iH-MRJ (CDCls): <5 0,9 (3H,d,J =6Hz,CH3), 1,1— —l,8(19H^n,CH,3CH2,4CH3), 2,l(2H,m, CH2), 2,3<3H, d,J =1,5Hz, CH3), 3,2(3H,s,OCH3), 5,1 (lH,h,J=6Hz, CHO), 5,75 (lH,m,CH=), 6,15 (2H,m,CH=); 10 1SC-MRJ: 13,8(q), 19,6(t), 21,3(q), 22,0(q), 25(q), 33,2(d), 37,2(t), 40,l(q), 40,6(t), 49,0(q), 66,6(d), 118,2(d), 128,3(d), 134,9(d), 135,7(d), 152,0(d), 166,6(s); Widmo masowe: M+ 310 (8,9), m/e 278 (27), 236(9), 235 (10), 193 (13), 192 (17), 152(32), 111(33), 73 (100), 15 43(26).Wydajnosc cAs-Methoprertu: 0,31 g (16,6%), Rf = 0,86 (heksan i aceton w stosunku 7:3).Widmo w podczerwieni (NaCl): 1710, 1610, 1470, 1455, 1380, 1360, 1230, 1155, 1110, 1030, 980 cm-*; 20 iH-MRJ (CDCI3): S 0,9 (3H,d,J=6Hz,CH3), 1—1,8 (19H,m,CH, 3CH2, 4CH3), 1,19 (3H, d, J=l,5Hz, CH3), 2,1 (2H, m,CH2), 3,2 (3H, s,OCH3), 5,1 (lH,h,J=6Hz, CHO), 5,60 (lH,m,CH=), 6,15 2H,m,CH=); Widmo masowe: M+ 310(8), m/e 278(6), 235(4), 25 221(5), 191(5), 153(18), 137(14), 111(34), 109m(13), 73(100), 69(26), 43(55).Metoda b). Do subtelnej zawiesiny 0,28 g (0,04 mola) metalicznego litu w 6,0 ml absolutnego eteru nieprzerwanie mieszajac w temperaturze —10°C w 30 bezwodnej atmosferze argonu dodaje sie kroplami 3,15 g (1,38 ml; 0,0222 mola) jodku metylu w 6,0 ml absolutnego eteru. Calosc utrzymuje sie do osiag¬ niecia temperatury pokojowej i miesza az do calko¬ witego zakonczenia reakcji. Pod koniec reakcji mie- 35 szanine ogrzewa sie jeszcze na lazni wodnej w tem¬ peraturze wrzenia w ciagu 15—30 minut, po czym chlodzi do temperatury —20°C i zadaje ochlodzo¬ nym do temperatury —20°C roztworem 0,95 g (0,005 mola) jodku miedzi w 30 ml absolutnego eteru. 40 Eterowy roztwór utworzonego dwumetylomiedzio- litu dodaje sie porcjami do ochlodzonego do tem¬ peratury —70°C roztworu 0,65 g (1,45 mmola) 10-me- toksy-2-dwuetylofosforyloksy-6,10 - dwumetylounde- kadienio-l,3-karboksylanu-l izopropylowego. Pred- a kosc dozowania dobiera sie tak, aby temperatura nie przewyzszyla —50QC. Te mieszanine reakcyjna miesza sie w temperaturze ^-€0°C w ciagu 5 godzin, po czym umozliwia sie wzrost temperatury do —10°C i miesza te mieszanine reakcyjna z 25 ml ^ nasyconego roztworu chlorku amonowego.Warstwe eterowa oddziela sie, a warstwe wodna wytrzasa sie z diwiema porcjami po 10 ml eteru.Polaczone warstwy eterowe przemywa sie za po¬ moca 20 ml nasyconego roztworu chlorku sodowego, suszy nad siarczanem magnezu i odparowuje pod próznia d»o sucha. Otrzymuje sie 0,45 g jasnozólto - zabarwionego oleju, który na plytce z zelu krze¬ mionkowego (zel krzemionkowy GFM420X20 cm) oczyszcza sie za pomoca mieszaniny heksan : aceton o stosunku 7 : 3. Oddzielona substancje wymywa sie bezwodnym acetonem z abaorbenta. Aceton oddes- tylowuje sie pod próznia, otrzymujac 0,35 g (7#/§) Methopren\i.Przyklad II. 2,6,10 - tró^netylowndeka^ieno- 65 -UE),3(E)-karbotasylafi-l etylowy (Hydropren; o wzo-9 127 841 10 rze 1, w którym R*=H, Z*=H, Z*—H, Z«=H, R*=CH3, R«=e2H5). 5,0 g (0,0185 mola) 24tefco-6,10-dwumetyloundece- no-3(E)-karboksylainu-l etylowego rozpuszcza sie v; 50 ml bezwodnego eteru. Mieszajac dodaje sie 1,15 g (0,0385 mola) wodorku sodowego w postaci 2C°/o zawiesiny oleistej. Mieszanine te w temperatu¬ rze pokojowej miesza aie w ciagu 0,5 godziny, po czym zadaje sie kroplami roztworu 4,5 g (0,026 mola) chlorofosforanu dwuetylowego w 50 ml bezwodnego eteru. Mieszanine te ogrzewa sie na lazni wodnej w temperaturze wrzenia w ciagu 8 godzin. Ochlo¬ dzony roztwór zakwasza sie eterowym roztworem kwasu solnego do wartosci pH=4, miesza z 50 ml zimnej wody, warstwe organiczna oddziela sie, warstwe wodna ekstrahuje sie za pomoca 50 ml eteru, polaczone warstwy eterowe przemywa sie za pomoca nasyconego roztworu chloilku sodowego, suszy nad siarczanem magnezu i pod próznia uwal¬ nia od rozpuszczalnika. Oleista pozostalosc oczyszcza sie droga chromatografii kolumnowej (zel krze¬ mionkowy 60; heksan : octan = 8:2).Otrzymuje sie 6,2 g <83°/o) produktu, który wedlug oznaczenia llP-MRJ sklada sie w 70% z izomeru- -1(Z),3(E), a w 30% z lzomeru-l(E),3(E).Widmo w podcizerwieni (NaCl): 1715, 1640, 1615, 1460, 1380, 1365, 1270, 1200, 1140, 1100, 1010 cm"1; *H-MRJ (CDCls): Ó 0,9 (9H,d,J=6Hz,3CH8), 1,1— —1,3(14H, m, 2CH, 3CH2; 2 CH3), 2,2 (2H^m,CH2), 4,2 (4H,k,J=6Hz, OCH2), 5 (1H, h, J=6Hz, OCH), 5,3—6,8(3H^m,CH=). 1,4 g (3,4 mmola) 2-dwuetylofosforyloksy-6,10- -dwumetyloundekadienor1,3-karboksylanu-1 (zawie¬ rajacego stereoizomery-l(Z),3(E) d -1(E),3(E) w sto¬ sunku 7 :3) rozpuiszcza sie w 25 ml bezwodnego eteru. Roztwór ten chlodzi sie w atmosferze argonu do temperatury —70°C i mieszajac zadaje swiezo sporzadzonym, do temperatury —25°C ochlodzonym roztworem dwumetylomiedizioliltu w 100 ml bezwod¬ nego eteru. Roiztwór ten sporzadza sie z 2,0 g (0,01 mola) Jodku miedzi (I) i 12 ml 5% eterowego roz¬ tworu metylolitu, zawierajacego 0,44 g (0,02 mola) metylolitu. Predkosc dozowania dobiera sie tak, aby temperatura tej mdeszaniiny nde przewyzszyla —50°C. Mieszaninie te w temperaturze —70°C mie¬ sza sie w ciagu czterech godzin, po czyn\; umozliwia sie wzrost temperatury do —10°C i miesza calosc z 70 ml nasyconego roztworu chlorku amonowego Warstwe eterowa oddziela aie, a warstwe wodna ekstrahuje sie za pomoca 50 ml eteru. Polaczone ekstrakty eterowe przemywa sie nasyconym roz¬ tworem chlorku sodowego, suszy nad siarczanem magnezu i pod próznia uwalnia od rozpuszczalnika.Wedlug gaaochromatograficzinej analizy oleista pozostalosc (0,85 g) sklada sie w 9&/o z 2,6,10-trój7 nietyloundekadieno-1 (E),3(E)Hka!rboksylanu-1 etylo¬ wego. Izomery ~1(E),3(E) i 1-(Z),3(E) wystepuja w stosunku 70:30. Oba stereoizomery mozna wza¬ jemnie oddzielac droga chromatografii kolumnowej (zel krzemionkowy 60, benzen i etanol w stosunku 10:0,2). Otrzymuje sie 0,47 g (52,2#o) Hydropen'u o Rf = 0,83 (heksan: aceton =8:3).Widimo w podczerwieni (NaCl): 1710, 1640, 1600, 1460, 1380, 1360, 1220, 1140, 1030, 960 cm-1; iH-MRJ (SDCli), 8 0,9 (9H^i,3CH,), 1—1,8 (llH,m,2CH, 3CH*, CH,), 2-(2H^n,CH2), 2,15 (3H,d,J^- =l,5Hz, CH3), 5,75 (IHjn, GH=), 6,15 (2H,m,CH=CH).Nadto otrzymuje sie 0,12 g (13,3%) 2,6,10-trójme- tyloundekadieno-l(Z), 3(E)-karboksylanu-l etylowe- 5 go o Rf = 0,86 (heksan i aceton w stosunku 7 : 3). iH-MRJ (CDC1,): 0,9 (9H,m,3CH,), 1—l,8(HH,m, 2CH,3CH2, CH3), 1,95 (3H,dJ=1,5Hz, CH,), 2,05 (2H,m,CH2), 5,60 (lH,m,CH=), 6,15 (2H,m,CH=CH) Przyklad III. 10-metoksy-6,10-dwumetylo-2- it -butylouodekadieno-l(E),3(E)^kairboksylan-l izopro¬ pylowy (Butyl-methopren; R*=CHaO, Z*=H, Z*=H, Z»=H, R*=butyl, R*=izo-C8H7). 2,11 g (4,7 mimiola) wytworzonego wedlug przy¬ kladu I 10-metok®y-2-dwuetylofosforyloksy-6,10- is --dwiimetyloundekadiLeno-l,3Hkarboksylanu-l izopro- pylowego (zawierajacego stereoizomery -1(Z),3(E) i -1 bezwodnego eteru. Roztwór ten chlodzi ,sie w, at¬ mosferze argonu do temperatury —70°C i zadaje 20 ochlodzonym do temperatury —25°C roztworem 3,06 g (0,012 mola) jodku mtedzi(I) i 2,05 g 0,032 mo¬ la) butylolitu. W celu sporzadzenia tego roztworu stosuje sie 20 ml 1,63 molowego roztworu butylo¬ litu w heksanie oraz 25 ml absolutnego eteru. Pred- 25 kosc dozowania dobiera sie tak, aby temperatura mieszaniny reakcyjnej nie przewyzszyla —50°C.Mieszanine reakcyjna miesza sie w temperaturze —60°C w ciagu 3 godzin, po czym umozliwia wzrost temperatury do —10°C i mieszanine reakcyjna za- 30 daje sie 70 ml nasyconego roztworu chlorku amo¬ nowego. Warstwe eterowa oddziela sie, a warstwe wodna ekstrahuje sie za pomoca 100 ml eteru. Po¬ laczone warstwy eterowe przemywa sie za pomoca 25 ml nasyconego roztworu chlorku sodowego, su- u szy nad siarczanem magnezu i uwalnia pod próznia od rozpuszczalnika. Oleista pozostalosc zawiera (wedlug (Oznaczenia gazochroraaitograiiCTiegp) 95°/t czystej substancji, w której sotsunek izomeru-1(E)< 3(E) do izomeru-1(Z),3(E) wynosi 60:40 (czas re- ^ tencji: 27,5 minuty wzglednie 24,7 minuty). Stereo¬ izomery od siebie oddziela sie droga chromatografii kolumnowej (zel kraemionkowy 60, benzen i izopro- panol w stosunku 10 :0,2).Otrzymuje sie 0,8 g (48,5*/o) Butylnniethopa-en^ o Rf = 0,78 (heksan : aceton = 7 : 3).Widmo w podcaeffwieni (NaCl): 1710, 1730, 1605, 1450, 1420, 1380, 1370, 1250, 1150, 1100, 1070, 1000, 960 om-1; *H-MRJ (CDOa): ó 0,8—1,7 (29H,m,CH,5CH2 6CHj), 2 (4H,m,CHa), 3(3H,s,OCH3), 4,8 (lH,j,J=6Hz, OCH), 5,45 (lH,m,CH=), 5,99 (2H,m,CH=CH).Widmo masowe: M+, 352 (2), m/3 320 (10), 278 <5,5), 235 (8,5), 233 (8,2), 221 (3,5), 196(25), 153(56), 137(19), 109(16), 93(9), 73(100), 43 (68).Przyklad IV. 2,6,10-trójmetyloundekadieno- -l(E),3(E)-karboksylan-l izopropylowy (o wzorze 1, w którym R*=H, ZJ=H, Z«=H, Z«=H, R^CHj, rs-Izo-CjHt). 2,2 g (7,8 mmola) 2-ke1x-6,10-dwumetylc^ndeceno-1 -3(E)^karboksylanu-l izopropylowego roapuszcza sde w 50 ml bezwodnego eteru. Do tego roztworu mie¬ szajac dodaje sie 0,5 g (17 mmoli) wodorku sodowe¬ go w postaci 20*/o zawiesiny oleistej i te mieszanine w temperaturze pokojowej miesza sie w ciagu M 0,5 godziny, po czym wkrapla sie. roztwór 1,7 gII 127 841 12 (ó,01 mola) cMorofóstforainiu dwuetylowego w 50 ml bezwodnego eteru i róstwór ten na lazni wodnej ogrzewa sie w temperaturze wrzenia w ciagu 6 go¬ dzin. Po ochlodzeniu roztwór zakwasza sie etero¬ wym roztworem kwasu stelnego do wartosci pH—4 i miesza sie z 25 ml wody z lodem. Warstwe orga- rukrana oddziela isie, a warstwe wodna ekstrahuje sie eterem. Polaczone warstwy eterowe przemywa sie za pomoca 25 ml nasyconego roztworu chlorku sodowego, suszy nad siarczanem magnezu i pod próznia uwalnia sie rozpuszczalnik. Oleista pozosta¬ losc oczyszcza sie droga chromatografii kolumnowej (zel krzemionkowy 60, heksan : aceton = 7:3), Otrzymuje sie 2,67 g (82%) tego zwiazku ¦ o Rf = 6,55. Jak wykazuje oznaczanie 81P-MRJ skla¬ daja sie w 70% z izomeiru-l(Z),3(E) i w 30% z izo- meru-l(E),3(E).Wiosno w podczerwieni (Nad): 1715, 1640, 1610, 1460, 1380, 1360, 1270, 1200, 1140, 1100, 1000 cm-*; iH-MBJ (3C14): S 0,9 (9H^n,3CH3), 1—l,8(20H,m, 2CH, 3CH2, 4C^3), 2 (2H,m,CH2), 4,2 (4H,k,J=6Hz, OCH2), 5(lH,h,J=6Hz OCH), 5,3—6,5 (3H,m,CH=). ¦1,1 g (2,6 mmola) 2-dwuetylofosforyloksy-6,10- -dwumetyloundeka pylowego (zawierajacego srtereoizomery -1(Z),3(E) i -r(£),3(E/j w stoaunflou 7 :3) rozpuszcza sie w 20 ml bezwodnego eteru. Roztwór ten w atmosferze argo¬ nu chlodzi sie do temperatury —70°C i zadaje swie¬ zo sporzadzonym, dio temperatury —20°C ochlodzo¬ nym roztworem 1,53 g (8 mmoli) jodku miedzi(I) i 0,35 g (16 mmoli) metylolltu. W celu sporzadzenia tego roztworu stosuje sie 8 ml 5°/o eterowego roz- twonu metylolrtu i 50 ml bezwodnego eteru. Pred¬ kosc dozowania dobiera sie tak, atoy temperatura mieszaniny nie przewyzszyla —£0oC Mieszanine reakcyjna miesza sie w temperaturze —70°C w ciagu 4 godzin. Nastepnie umozliwia sie wzrost temperatury do —10°C i mieszanine zadaje sie za pomoca 50 ml nasyconego roztworu chlorku amonowego. Warstwe organiczna oddziela sie, a warstwe wodna ekstrahuje sie eterem. Polaczone warstwy organiczne przemywa sie nasyconym roz¬ tworem chlorku sodowego, suszy nad siarczanem magnezu i pod próznia uwalnia sie rozpuszczalnik.Otrzymuje sde 0,7 g surowego ponodMWtu o stopniu czystosci 95%, oznaczonym gafloochromatograficznie, Produkt ten saawaera 70% stereei!zomeru-l(E),3-(E) i 30% stereoizomeru l(Z),2(E).Oba stereoizomery od siebie oddziela sie droga chromatografii kolumno¬ wej (zel krzemionkowy 40, benzen i izopropanol w stosunku 10:0,2). Wydajnosc: 0,4 g (55%) produktu o Rf =0,90.Widmo w podczerwieni (NaCl): 1710, 1640, 1600, 1460, 1380, 1365, 1220, 1140, 1030, MO-wr*; iH-MRJ (CCW: 5 0;9 (9H^n,3CHi), 1—1;8 <14H,m, 2CH, 3CH2, 2CH3),2 (2H^n,CH2), 2,15 (3H&J«5Hz7 CH3), 5,75 (lH,m,CH=), 6,15 (2H,m,GH*CH).Przyklad V. lO-metoks.y-2,6,lO^trójm0tyloun- dekadieno-1(E),3(E)nkairboksylanu-l izopropylowego (Methopren; Ri=CHjO, Z=*H, R*=CH3, R**=izo- -C3H7). 5 g (16 mmoli) 10-metoksy-2Hketo^6,10-dWumety- loundeceno - 3(E)-karboksylaniu - 1 izopropylowego rozpoiszCza sie w 20 g (0,2 mola) x*ctaaui izopropeny- lowego. Po dodaniu 0,2 g (1,2 mmola) bezwodnego kwasu p-t©luenosulfnowego mieszanine mieszajac ogrzewa sde w temperaturze wrzenia w ciagu 6 go¬ dzin. Po ochlodzeniu do calosci dodaje sie 50 ml eteru. Roztwór eterowy przemywa sie za pomoca 5 50 ml wody i dalej za pomoca 50 ml nasyconego roztworu chlorku sodowego, suszy nad siarczanem magnezu i odparowuje. Otrzymuje sie 5,1 g zólto zabarwionego oleju. Produkt ten saczy sie przez krótka kolumne (50 g zelu krzemionkowego 60, io benzen i octan etylu w stosunku 3 : 2). Po usunieciu eluentu otrzymuje sie 3,5 g (62,5%) 2-acetoksy-lO- -metoksy-6,10-dwumetyloundekadieno-1 (Z),3(E)^kar- boksylanu-1 i izopropylowego o Rf = 0,65 (heksan i aceton w stosunku 5:1). 15 Jak stwierdzono dnoga chromatografii cieczowej, produkt zawiera mniej niz 2% stereoizomeru-1(E), 3(E). Czas retencji: diastereoizomer^l(E),3 ddastereoizomer-lCZ),3,(E): 6,6 minuty. 20 Widmo w podczerwieni (NaCl): 1760, 1710, 1640, 1450, 1380, 1360, 1245, 1220, 1160, 1130, 1080, 1060, 1000 om"1; iH-MRJ (CC14): d 0,9 (3Hyd,J=6Hz, CH3) 1—1,9 (19H^n,CHs,CH2,CH), 2,1 (2H,m,CH^, 2,22 (3H,s, 25 OCCH3), 3,08 (3H,s,OCH3), 4,9 (lH,h,J=5Hz, CHO), 5,2—6,3(3H^n,CH=).Widmo masowe: M+ 354 (2), m/e 340(4), 322(6), 280(15), 264(7), 262(5), 237(8), 220(10), 197(15), 136(20), 124(12), 95(12), 81(16), 73(100), 69(12),43(55). 30 Do zawiesiny 3,6 ig (20 mmoli) jodku miedzi(I) w 100 ml bezwodnego eteru mieszajac w tempera¬ turze —30°C w atmosferze argonu dodaje siie 0,83 g (38 mmoli) metylolitu w postaci 5% roztworu ete¬ rowego. Mieszanine reakcyjna jeszcze miesza sie 35 w ciagu 5 minut, po czym chlodzi do temperatury —70°C. W tej temperaturze dodaje sie kroplami roztwór ,1,7 g (5,6 mmola) 2-acetoksy-10-metoksy- -6,10-dwumetyloundekadieno -1(Z),3(E) - karboksyla. nu-1 izopropylowego w 25 ml bezwodnego eteru w Mieszanine te miesza sie w temperaturze —20°C w ciagu 3 godzin, po czym wlewa sie do 100 ml nasyconego roztworu chlorku amonowego. Warstwe eterowa oddziela sie, warstwe wodna ekstrahuje sie dwukrotnie porcjami po 50 ml eteru, polaczone ^ warstwy eterowe przemywa sie nasyconym roztwo¬ rem chlooku sodowego, suszy nad siarczanem ma¬ gnezu i odparowuje. Otrzymuje sie 1,2 g (82%) pro¬ duktu o.Rf =0,9 (heksan i aceton w stosunku 7 : 3) i o temperaturze wrzenia 140—142°C po cisnieniem 50 6,66 Pa. W literaturze fachowej [C. A. Henrick i inni: J. Org. Chem, 40, 1 (1975)] podano tempera¬ ture wrzenia 135—136°C pod cisnieniem 7,99 Pa.Jak stwierdzono droga chromatografii cieczowej, produkt zawiera miniej ndz 2% stereoizomeru-1(Z), 3(E). Czas retencji: diastereoizomer-l(E), 3(E): 2,33 minuty; diaistereoiiziomer-l(Z),3(E): 2,83 minuty.Widmo w podczerwieni (NaCl): 1710, 1640, 1610, 1470, 1440, 1380, 1360, 1230, 1160, 1100, 1080, 1030, 970 cm-1; iH-MRJ (CDCb); <$ 0,9 (3H, d, J=6Hz, CH3), 1,1—1,8 (10H,m,CH,CH2, CH3), 2,1 (2H,m,CH2), 2,3 (3H,d,J=l,5Hz,CH3), 3,2 (3H,s,OCH3), 5,1 (*H,h,J= =6Hz, CHO), 6,76 (lH,m,CH=), 6,15 (2H„m,CI*=); i*C-MRJ: 13,8(q), 19,6(t), 2i;3 g- 33,2(d), 37,2(t), 40,1(t), 40,«t), 49,0(q), 66,6$), 118,2(d),13 127 841 14 128,3(d), 134,9(d), 135,7(d), 152,0(d), 166,6(s); Wiiimo masowe: M+ 310(9), m/e 278(27), 236(9), 235(10), 221(10), 193(13), 192(17)', 153(32), 111(33), 73(100), 43(26). *£UJ^ • Przyklad VI. 2,6,10-trójmetyloaindekad3eno • -l(E),3(E)-karboksylain<-l etylowy (Hydropren: R1^ =Zi=Z2=Z»=H,R*=CH8, R»=C2H5).Do mieszaminy 5 g (18 mmoli) 2Hketo-6,10-dwu- metylouindeceino - 3(E)-karboksiylanu - 1 etylowego i 20 g (0,2 mola) octanu izopropeniylowego dodaje sie 0,2 g (1,2 mmola) kwasu p-toluenosulfonowego i mieszanine te mieszajac ogrzewa sie w tempera-* turze wrzenia w ciagu 6 godzin. Po ochlodzeniu mieszanine reakcyjna rozciencza sie za pomoca 50 ml eteru. Roztwór eterowy przemywa sie za pomoca 25 ml wody, po czym za pomoca 50 m\ nasyconego roztworu chlorku sodowego, suszy nad siarczanem sodowym i pózniej odparowuje. Po¬ zostalosc, czyli 5,4 g zólto zabarwianego oleju, saczy sie przez krótka kolumne (50 g zelu krzemionko¬ wego 60, benzen i octan etylu w stosunku 3 :2).Po oddestylowaniu irozpuszczalnika otrzymuje sie 5 g (87°/o) 2^cetoksy-6,10-dwumetyloimdekacUeno- -l(Z),3(E)-karboksylaou-l etylowego o Rf=0,72 (heksan i aceton = 5 :1).Jate stwierdzono droga chromatografii cieczowej produkt zawiera mniej ndz 2l°/o stereoizomeru-l(E), 3(E). Gzas retencji: diastereoiizomer-l(E),3(E): 2,17 minuty diastereoizomer-l(Z),3(E): 2,35 minuty.Widmo w podczerwieni (Nad): 1760, 1710, 164b, 1600, 1460, 1380, 1360, 1240, 1220, 1150,, 1120, 10*0* 1020 cm-*; iH-MRJ (CCI4): S 0,9 (9H,dm,CH3), 1—1,8 (HH,m, CH,CH2,CH3), 2(2H,m,CH2), 2,2 (3H,s,OCCH3), 4 (2H,q,J=6Hz, OCH2), 5,1—6,3 (3H,m,CH=).Widmo masowe: M+ 310(3), m/e 267(3), 183(10), 173(9), 155(16), 141(10), 126(8), 95(7), 91(48), 83(12), 81(11), 69(27), 65(20), 57(32), 56(25), 55(33), 43(100), 41(55).Do ochlodzonej do temperatury —30°C zawiesiny 5 g (26 mmoli) jodku miedani(I) w 100 ml bezwodnego eteru dodaje sie w atmosferze argonu 1,1 g {53 mmole) metylolitu w postaci roztworu eterowego.Mieszanine reakcyjna miesza sie w ciagu 5 minut, po czym chlodzi do temperatury —70°C. W tej temperaturze dodaje sie kroplami roztwór 3,5 g (11 mmoli) 2-acetoksy-6,10-dwumetyloundekadieno- -l(Z),3(E)^karboksylaimu-l-etylowego w 20 ml bez¬ wodnego eteru. Mieszamiine reakcyjna wlewa sie do 100 ml nasyconego roztworu chlorku amonowego, warstwe organiczna oddziela sie, d warstwe wodna nr ekstrahuje sie dwukrotnie porcjami po 50 ml eteru, Polaczone roztwory eterowe przemywa sie nasyco¬ nym roztworem chlorku sodowego, suszy nad siar¬ czanem' magnezu i pózniej odparowuje. Otrzymuje 5 sie 2,2 g (73%) produktu o Rf = 0,92 (heksan i ace¬ ton w stosuinkiu 7:3) i o temperaturze wonzemia 132—135°C pod cisnieniem 6,66 Pa. W literaturze fachowej [C. A. Henrick i inmi: J. Org. Chem. 40, ^ (1975);] podano temperature wrzenia 137—142°C ^pod cisnieniem 39 Pa.Jak, stwierdzono droga chromatografii cieczowej produkt zawiera mniej niz 2?/o stereoizomeru-l(Z), 3(E). Czas retencji: :" diastereoizomer-l(E),3(E): 2,05 minuty diastereoizomer-l(Z),3(E): 2,35 minuty. 15 Wj-Jmo...w podczerwieni (NaCl): 1710, 1640, 1600, 1460, 1380, 1360, 1220, 1140, 1030, 960 cm^; iH-MRJ (CCI4): d 0,9 (9H^n,CH3), 1—1,8 (HH,m, CH,CH2,CH3), 2 (2H,m,CH2), 2,15 (3H,d,J=l,5Hz, CHa), 4, (2H,q,J=7Hz, OCH2),5,75 (lH,m,CH=), 6,15 w (2H,m,CH=CH).Zastrzezenia patentowe 1. Sposób wytwarzania pochodnych kwasu 2,6,10- -toójmetyloiMidfikaddeno-l,3jkarboksylowego-l, o — wzorze 1, w którym R1 oznacza atom wodoru lub nizsza grupe alkoksylowa, a Z1 oznacza atom wodo¬ ru, albo R1 i Z1 razem tworza wiazanie podwójne, Z2 i Z8 oznaczaja atomy wodoru lub razem tworza grupe etylenowa, zas R2 i R* stanowia jednakowe ^ lub rózne, nizsze grupy alkilowe, pod warunkiem, ze ]w przypadku gdy Z2 i Z' tworza grupe etylenowa to ^ ..- R^oznacza atom wodoru, R2 oznacza rodnik metylo¬ wy i R3 oznacza rodnik etylowy, znamienny tym, ze zwiazek o ogólnym wzorze 2, w którym R1, Z1, Z2, 35 Z* i R* maja wyzej podane znaczenie, a K oznacza ugrupowanie ó wzorze 3a lub 3b, przy czym R oznacza nizszy rodnik alkilowy, rodnik fenylowy lub rodnik fenyloalkilowy o 1—4 atomach wegla w czesci alkilowej, a R4 oznacza nizszy rodnik alki- ^ Iowy, poddaje sie reakcji ze zwiazkiem o ogólnym wzorze 6, w którym R2 ma wyzej podane znaczenie: 2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze reakcje prowadzi sie w atmosferze gazu obojetnego. 3. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze reakcja prowadzi sie w temperaturze od —100°C, do —40°Cf, korzystnie w temperaturze od —50°C do 4. Sposób wedlug zastrz, 1 albo 2 albo 3, zna- * ' mienny tym, ze reakcje prowadzi sie w srodowisku aprotonowego rozpuszczalnika organicznego, ko¬ rzystnie w".srodowisku eteru etylowego lub cztero- x ^odorof;uranu.127 841 R1J VC00R3 R R40 Z' / I z< / - i r.-s- / :_"/,? -0 Z2 Z3 K 1 0 ¥z C00R COR /'-¦-•.-- n^' ?a LiCu (R22 COOR3 275 Z^Z /IJdr •/ CHa-C-0-CO-R CH2 R1 C-J^CH0 Z-COOR5 Wzór 8 OZGraf. Z.i5. Dz-wo, z. 144 (90+15) 11.85 Cena 100 zl PL