Przedmiotem wynalazku jest rezystor zmienny, grubowarstwowy a w szczególnosci rezystor rodzaju, który zawiera warstwe materialu rezystancyjnego osadzona na podlozu izolacyjnym, polaczona prze¬ ciwleglymi koncami z koncówkami przewodzacymi.Znanym jest stosowanie tego rodzaju rezystorów jako rezystorów precyzyjnych, które w tym celu sa odpowiednio kalibrowane w sposób, który za¬ sadniczo sklada sie z ciaglego okreslania rezystancji pomiedzy ruchomym punktem przesuwanym wzdluz warstwy a jedna z koncówek przewodzacych i z korygowania wielkosci tej rezystancji przez usuwanie czesci warstwy rezystancyjnej na przy¬ klad przy uzyciu strumienia laserowego. Znanym jest szczególnie, iz dla zautomatyzowania i znor¬ malizowania kontroli rezystancji, .pod warstwa rezystancyjna rozmieszcza sie, poprzecznie do niej, szereg rozstawionych sciezek przewodzacych.Jakkolwiek pozwala to na w pelni zautomatyzo¬ wanie i szybkie sprawdzenie rezystancji, która rezystor wykazuje w szeregu punktów warstwy rezystancyjnej, to jednak tego rodzaju poprzeczne sciezki przewodzace sa przyczyna niektórych nie¬ dogodnosci natury tak elektrycznej jak i mecha¬ nicznej, które ujemnie wplywaja na dokladnosc rezystora. Poniewaz sciezki te sa z reguly umiesz¬ czane na podlozu przed osadzeniem warstwy re¬ zystancyjnej, to w konsekwencji powoduja one, ze grubosc warstwy rezystancyjnej jest zmienna.W miejscach nalozenia sciezek zwieksza sie opór i§ 15 20 25 30 mechaniczny ruchomej szczotki stykowej slizgaja¬ cej sie po powierzchni warstwy rezystancyjnej, przez co szczotka w obu kierunkach swego prze¬ suwania sie wzdluz sciezki porusza sie ruchem nieciaglym i przy nieskutecznym mechanicznie styku, co prowadzi do bledu zaleznosci ruchu szczotki i rezystancja danego odcinka warstwy rezystancyjnej.Z biegiem czasu, szczotka wykazuje tendencje do zuzywania sie ze wzgledu na to, ze zmiany grubosci warstwy sa przyczyna duzego tarcia po¬ miedzy szczotka a ta warstwa.Istnieje równiez niedogodnosc natury elektrycz¬ nej, która ujawnia sie gdy podczas normalnej eksploatacji rezystora, szczotka jest przesuwana wzdluz warstwy rezystancyjnej na poprzecznej sciezce przewodzacej. Szczególnie gdy szczotka znajduje sie w górze sciezki, to wówczas prad, który plynie w strone szczotki z zacisku przewo¬ dzacego znajdujacego sie w górze sciezki wykazuje linie przeplywu, które zasadniczo zbiegaja sie w punkcie styku warstwy i szczotki. Gdy szczotka znajduje sie juz ponizej sciezki przewodzacej, to wówczas sciezka ta powoduje, ze rozklad poten¬ cjalu w kierunku poprzecznym jest równomierny, wskutek czego wspomniane linie przeplywu prze¬ biegaja zasadniczo równolegle od zacisku przewo¬ dzacego do sciezki przewodzacej co jest przyczyna zmniejszenia rezystancji pomiedzy szczotka i za¬ ciskiem przewodzacym w stosunku do przypadku 123 185123 185 w poprzednim polozeniu szczotki, to jest przed sciezka.W konsekwencji, dowolny ruch szczotki przez kazda sciezke przewodzaca powoduje zmiany re¬ zystancji o znaku przeciwnym od tego, który nale¬ zalo otrzymac, co jest przyczyna powstania strefy wskazan nieokreslonych, negatywnie wplywajacej na dokladnosc rezystora.Celem wynalazku bylo opracowanie konstrukcji rezystora zmiennego, grubowarstwowego, który za¬ chowujac wszystkie zalety znanych rezystorów bylby pozbawiony wyzej wspomnianych wad na¬ tury mechanicznej i elektrycznej obarczajacych znane-*ezystory. '- Cel ten-zostal wedlug wynalazku osiagniety przez toj ze rezystor zmienny zawierajacy warstwe ma¬ terialu rezysjtancyjne^o osadzona na podlozu izo¬ lacyjnym i,pouczona swymi przeciwleglymi kon¬ cami* z koncówkami przewodzacymi, wzdluz zewnetrznej i wewnetrznej krawedzi laczacych przeciwlegle konce warstwy materialu rezystan- cyjnego ma co najmniej jeden element przewo¬ dzacy osadzony na podlozu izolacyjnym i siegajacy czescia w glab a czescia na zewnatrz krawedzi warstwy rezystancyjnej. Czesc elementu przewo¬ dzacego siegajaca w glab pod krawedz zewnetrzna rezystancyjnej warstwy wykonana jest z materialu majacego dobra przyczepnosc do materialu warstwy rezystancyjnej.Korzystnie, rezystor ma co najmniej dwa ele¬ menty przewodzace osadzone na podlozu izolacyj¬ nym, z których kazdy ma czesc siegajaca w glab ponizej krawedzi zewnetrznej warstwy, umieszczo¬ na na przeciwleglych krawedziach warstwy re¬ zystancyjnej wzdluz kierunku promieniowego. Ta czesc elementu przewodzacego, która siega na zewnatrz krawedzi rezystancyjnej warstwy jest powleczona cyna. Rezystor wedlug wynalazku jest uwidoczniony na przykladzie jego wykonania na rysunku, który przedstawia rezystor w widoku z góry.Rezystor zmienny 1 posiada warstwe 2 ma¬ terialu rezystancyjnego typu grubowarstwowego, osadzona na izolacyjnym podlozu 3. Warstwa 2 ma w szczególnosci ksztalt wycinka paska kolowego, którego naprzeciwlegle koncowe czesci 4 i 5 spo¬ czywaja na wzglednie przewodzacych strefach 6 i 7 osadzonych na podlozu 3 przed osadzeniem war¬ stwy 2.Kazda ze stref 6, .7 posiada pierwsza czesc 8, 9, na której spoczywaja konce 4 i 5, która to czesc jest wykonana z metalu o dobrej przyczepnosci do materialu rezystancyjnego stanowiacego warstwe 2 oraz druga, korzystnie ocynowana, czesc 10, 11 do której sa dolaczone koncówki 12, 13 rezystora.Szczotka 14 z przyspawanym stykiem 15 przystoso¬ wana do slizgania sie po rezystancyjnej warstwie 2 jest polaczona z zewnetrznym zaciskiem 16.Zgodnie z wynalazkiem, wzdluz wewnetrznej brzegowej krawedzi 17 i zewnetrznej brzegowej krawedzi 18 warstwy 2 sa umieszczone sciezki przewodzace 19, 20, które wystaja czesciowo pod warstwe 2 i czesciowo na zewnatrz warstwy 2.Kazda z przewodzacych sciezek 19, 20 ma czesc 21, 22, wspóldzialajaca z warstwa 2 i wykonaja z materialu o dobrej przyczepnosci do materialu tej warstwy oraz korzystnie ocynowana czesc 23, 21, która w stosunku do, niepokazanego na rysun¬ ku, punktowego styku zasilajacego wykazuje mi- 5 nimalna rezystancje przejsciowa. Kazda ze sciezek 20 przebiega w glab warstwy 2 wzdluz promienio¬ wego wystepu odpowiedniej sciezki 19.Kalibrowanie rezystora przebiega nastepujaco Przed osadzeniem rezystancyjnej warstwy 2, w taki io sposób dobiera sie wymiary, szerokosc, grubosc i dlugosc tej warstwy 2 oraz rodzaj jej materialu rezystancyjnego, by rezystancja na .jednostke dlu¬ gosci byla nieco mniejsza od zadanej. Nastepnie, rezystor zasila sie ze zródla napiecia, którego jede i 15 biegun jest na stale polaczony z jedna ze stref 6, 7, na przyklad ze strefa 7, a drugi biegun dola¬ czony albo do czesai 23 sciezki 19 najblizszej stre^ fie 7, albo do czesci 24 sciezki 20 umieszczonej wzdluz promieniowego wystepu sciezki 19. 20 Ze wzgledu na rózny rozklad linii przeplywu pradu elektrycznego plynacego w czesci zajetej przez warstwe 2, a spowodowany glównie przez rózna konfiguracje geometryczna sekcji poprzecz¬ nych przez które przeplywa prad, a prawdopo- 25 dobnie takze wskutek niejednakowej grubosci warstwy 2, odczytuje sie dwie rózne wartosci na¬ tezenia pradu. Przez czesciowe usuniecie krawedzi 17 i/lub 18, odczytane wartosci pradu sprowadza sie do wartosci sredniej, która odpowiada prak- M tycznie wartosci odczytanej po przesunieciu naprze¬ ciwleglego bieguna zródla napiecia do srodka warstwy 2 pomiedzy sciezkami 19 i 20, i która jest zadana wartoscia kalibracyjna.Dla pozostalych sciezek przewodzacych 19, 20 35 stosuje sie taka sama procedure, za kazdym razem usuwajac czesc materialu rezystancyjnego war¬ stwy 2 lezacego pomiedzy sciezka badana i ta, która znajduje sie w bezposrednim sasiedztwie, w kierunku przeciwleglej strefy. tt Z analizy charakterystyk rezystora wedlug wy¬ nalazku wynika, ze postawione cele zostaly osiag¬ niete. I tak, rezystancyjna warstawa 2 jest rozlo¬ zona równomiernie co calkowicie eliminuje wspom¬ niane niedogodnosci natury mechanicznej. Nie- 45 wielkie tylko zaglebianie przewodzacych elemen¬ tów 19, 20 pod rezystancyjna warstwa 2, nie wply¬ wa w sposób istotny, w czasie pracy rezystora, na rozklad linii przeplywu pradu, dzieki czemu wspomniane niedogodnosci natury elektrycznej mozna uwazac za usuniete.Oczywistym jest, ze nie wykraczajac poza istotne cechy rezystora mozliwe jest dokonywanie jego modyfikacji. I tak na przyklad, jezeli szczotka 14 ma wykonac tylko ruch poprzeczny, to wówczas korzystnie mozna nadac rezystancyjnej warstwie 2 postac prostokata, przy czym ze wzgledu na stwo¬ rzona wówczas symetrie moze byc wystarczajacym stosowanie elementów przewodzacych wzdluz tylko jednej krawedzi wzdluznej tego prostokata. 60 Zastrzezenia patentowe 1. Rezystor zmienny, zawierajacy warstwe ma¬ terialu rezystancyjnego osadzona na podlozu izo¬ lacyjnym i polaczona przeciwleglymi koncami w z koncówkami przewodzacymi, znamienny tym, ze 50 55123 185 wzdluz wewnetrznej i zewnetrznej krawedzi (17,18) laczacych przeciwlegle konce (4, 5) warstwy (2) ma¬ terialu rezystancyjnego zawiera co najmniej jeden element przewodzacy (19 i 20) osadzony na izola¬ cyjnym podlozu (3) i siegajacy czescia w glab a czescia na zewnatrz krawedzi warstwy rezystan¬ cyjnej. 2. Rezystor wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze czesc (21, 22) elementu przewodzacego siegajaca w glab pod krawedz zewnetrzna rezystancyjnej warstwy (2) stanowi czesc wykonana z materialu majacego dobra przyczepnosc do materialu war¬ stwy re?yL-.tancy; :ej. 10 6 3. Rezystor wedlug zastrz. 2, znamienny tym, ze ma co najmniej dwa elementy przewodzace (19, 20) osadzone na izolacyjnym podlozu (3), kazdy z nich majacy czesc siegajaca w glab ponizej krawedzi zewnetrznej warstwy, umieszczona na przeciw¬ leglych krawedziach warstwy rezystancyjnej wzdluz kierunku promieniowego. 4. Rezystor wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze czesc (23, 24) elementu przewodzacego siegajaca' na zewnatrz krawedzi rezystancyjnej warstwy (3) jest powleczona cyna. PL