Przedmiotem wynalazku jest samowlaczajacy sie hamulec tarczowy, przeznaczony dla pojazdów, a zwla¬ szcza ciagników, w szczególnosci do hamowania osi napedu ciagnika, na przyklad pólosi przeznaczonej do przenoszenia napedu z mechanizmu róznicowego na kolo.W znanych hamulcach tego rodzaju i w tego rodzaju zastosowaniach obrotowe tarcze cierne wyposazone w wykladziny cierne sa przystosowane do doprowadzania do sprzezenia z usytuowanymi w odstepie, przeciwleg¬ lymi powierzchniami promieniowymi w obudowie przez plyty dociskowe usytuowane pomiedzy tarczami cier¬ nymi i centrowane przez nieruchome wystepy prowa¬ dzace. Kulki lub rolki sa usytuowane we wspólpracuja¬ cych, przeciwnie pochylonych wglebieniach w sasiednich powierzchniach plyt dociskowych,a zadzialanie hamulca zostaje zapoczatkowane przez ruch katowy plyt docisko¬ wych w przeciwnych kierunkach, na skutek czego plyty dociskowe oddalaja sie odsiebie do sprzezenia z tarczami ciernymi, które sa spychane do sprzezenia z powierzch¬ niami promieniowymi obudowy. Plyty dociskowe sa obracane wraz z tarczami ciernymi, azjedna z nich zosta¬ nie zatrzymana przez sprzezenie wystepu na plycie ze zderzakiem w obudowie, a dalszy ruch katowy drugiej plyty dociskowej powoduje serwodzialanie.W tych znanych hamulcach ruch katowy plyt docisko¬ wych, w celu zainicjowaniadzialania hamulca,jest powo¬ dowany mechanicznie przez pare laczników nozyco¬ wych, wlaczonych pomiedzy promieniowymi wystepami na plytach dociskowych, przy czym do tych laczników dolaczony jest drazek ciaglowy. Wraz ze zuzyciem wykla¬ dzin ciernych zmienia sie polozenie katowe pomiedzy lacznikami nozycowymi a wystepami, na skutek czego maleje skutecznosc hamulca.W takich hamulcach znane jest stosowanie dodatko¬ wego elementu ciernego, przez uzycie oddzielnego hamulca osadzonego na wspólnej osi z wlasnymi laczni¬ kami nozycowymi, plytami dociskowymi i tarczami cier¬ nymi, oraz z jednym, wspólnym zderzakiem dla obu hamulców. Tego rodzaju rozwiazanie powoduje jednak sumowanie sie odchylek wykonawczych, co moze byc przyczyna zatrzymania jednej z plyt dociskowych na zde¬ rzaku, zaleznie od kierunku obrotu plyty dociskowej dla hamowania przy jezdzie w przód lub do tylu, i jedynie czesciowe zuzycie dodatkowo zastosowanego elementu ciernego.Hamulec wedlug wynalazku zawiera obrotowe tarcze cierne z okladzinami ciernymi, przystosowane do sprze¬ gania z usytuowanymi w odstepie przeciwleglymi powierzchniami promieniowymi poprzez plyty doci¬ skowe, usytuowane pomiedzy tarczami ciernymi i centro¬ wane przez nieruchome wystepy obudowy, przy czym pomiedzy sasiadujacymi plytami dociskowymi znajduja sie kulki lub rolki osadzone we wglebieniach wykona¬ nych w skierowanych ku sobie powierzchniach plytdoci¬ skowych, zas konce tych plyt dociskowych sa polaczone za pomoca laczników z drazkiem cieglowym.Istote wynalazku stanowi to, ze usytuowane przeciw¬ legle powierzchnie promieniowe, z którymi sprzegane sa tarcze cierne, sa przesuwne osiowo wzgledem siebie, przy3 112 105 4 czym odstep osiowy pomiedzy tymi powierzchniami pro¬ mieniowymi jest nastawiany za pomoca regulatora.Jedna z promieniowych powierzchni jest powierzchnia elementu nieruchomego osiowo, a druga z tych powierzchni stanowi powierzchnia plyty dociskowej nalezacej do regulatora, która to plyta dociskowa jest przesuwna osiowo.Element nieruchomy osiowo stanowi scianka koncowa obudowy, do której przylega tarcza cierna z okladzina cierna. Regulator stanowia dwie plyty dociskowe, zaopa¬ trzone na powierzchniach zwróconych ku sobie we wgle¬ bienia z umieszczonymi w nich kulkami lub rolkami, a ponadto regulator jest zaopatrzony w elementy nasta- wcze do ustawiania wzglednych polozen katowych plyt dociskowych, a tym samym osiowego odstepu pomiedzy tymi plytami.Element nastawczy stanowi sruba wkrecona w obu¬ dowe i swym koncem, wystajacym wewnatrz obudowy, stykajaca sie z promieniowym wystepem jednej z plyt dociskowych regulatora.W wariancie wykonania wynalazku elementy nasta- wcze stanowia dwie sruby wkrecone w obudowe i swymi koncami, wystajacymi wewnatrz obudowy, stykajace sie z promieniowymi wystepami kazdej z plyt dociskowych regulatora.Zamiast srub bedacych elementami nastawczymi prze¬ widziano zastosowanie rozporki o nastawnej dlugosci, laczacej ze soba promieniowe wystepy plyt dociskowych regulatora.Hamulec wedlug wynalazku, dzieki zastosowaniu regulatora, wykazuje wiele istotnych zajet. Regulator pozwala na skompensowanie wszelkich zbytecznych luzów osiowych pomiedzy plytami dociskowymi, tar¬ czami ciernymi i sciankami koncowymi obudowy, dzieki czemu wtrakcie calego okresu eksploatacji hamulca wed¬ lug wynalazku wzgledne polozenie katowe pomiedzy lacznikami nozycowymi pozostaje w zasadzie nie¬ zmienne, a zatem i skok pedelu hamulcajest zawsze staly.Ponadto, jedna z plyt dociskowych regulatora moze sama tworzyc nieruchoma powierzchnie promieniowa dla tarczy ciernej. Pozwala to na sprzeganie sie drugiej plyty dociskowej regulatora z dodatkowa tarcza cierna, umozliwiajac przez to zwiekszenie liczby tarcz ciernych sterowanych przez jeden mechanizm wlaczajacy, dzieki czemu wzrasta potencjalny wyjsciowy moment obro¬ towy, zas zuzycie wykladzin maleje.Poniewaz plyty dociskowe hamulca sa rozdzielane poprzez sily przenoszone za pomoca laczników nozyco¬ wych, jak i przez sily samowlaczajace, podczas gdy plyty dociskowe regulatora maja tendencje, do rozdzielania tylko pod wplywem sily samowlaczajacej, zatem podczas hamowania zawsze wystepuje osiowa sila wypadkowa, dazaca do dociskania do siebie plyt dociskowych regulatora.Przedmiot wynalazku zostanie blizej przedstawiony na przykladzie wykonania, uwidocznionym na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia hamulec tarczowy z regulato¬ rem, w widoku z boku, po zdjeciu pokrywy czolowej, zas fig. 2 przedstawia ten sam hamulec w przekroju osiowym, wzdluz linii 2—2 zaznaczonej na fig. 1.W uruchomianym samoczynnie hamulcu tarczowym, pokazanym na rysunku, srodkowa os (nie uwidoczniona) jest osadzona obrotowo w obudowie 1, na przyklad w korpusie przekladni pojazdu.Trzy usytuowane w odstepach osiowych tarcze cierne 2, 3 i 4 sa osadzone przesuwnie na osi za pomoca wypu¬ stów 5 i obracaja sie wraz z osia. Okladziny cierne 6 sa przymocowane za pomoca srub lub za pomoca kleju do przeciwleglych powierzchni kazdej z tych tarcz. Okla¬ dziny 6 wspólpracuja, z plaskimi powierzchniami, pro¬ mieniowymi 7 i 8 na przeciwleglych sciankach koncowych 9 obudowy 1, z podobnymi powierzchniami promieniowymi na pierscieniowych plytach docisko¬ wych 10 i 11 rozprezacza R usytuowanego pomiedzy tarczami ciernymi 3 i 4, oraz z podobnymi powierzch¬ niami promieniowymi 8a pierscieniowych plyt docisko¬ wych 12 i 13 regulatora 14 usytuowanego pomiedzy tarczami ciernymi 2 i 3. Pomiedzy plytami dociskowymi obu tych par plyt dociskowych usytuowane sa kulki 15, które wspólpracuja ze stozkowymi wglebieniami 16 wykonanymi w zwróconych do siebie powierzchniach plyt, na skutek czego przy katowym ruchu wzglednym pomiedzy plytami dociskowymi 10 i 11 rozprezacza R a plytami 12 i 13 regulatora 14plyty obu par sa rozpychane osiowo, i zabieraja tarcze cierne 2, 3i 4 pomiedzy siebie a scianki koncowe 9 obudowy 1.Wzgledny ruch katowy plyt dociskowych 10, 11 roz¬ prezacza R w przeciwnych kierunkach w celu zainicjowa¬ nia dzialania hamulca, powodowany jest przez laczniki nozycowe 17 i 18 dolaczone do wystajacych promieniowo wystepów 19 i 20 plyt dociskowych 10 i 11, przy czym laczniki nozycowe 17 i 18 sa poruszane drazkiem cieglo- wym 33, który jest polaczony przegubowo z wolnymi koncami laczników 17 i 18 za pomoca kolka 34.Plyty dociskowe 10i 11 Dzprezacza R oraz plyty doci¬ skowe 12 i 13 regulatora 14sa utrzymywanewspólosiowo wzgledem osi hamulca przez promieniowe wystepy 21, 22, 23 na obwodzie plyt dociskowych, które wspólpra¬ cujac prowadnicami 24, 25, 26 w obudowie. Promie¬ niowe wystepy 22 i 23 sa integralne ze zderzakami 27 i 28, oddalonymi normalnie od krawedzi bocznej prowadnicy 25 i 26, ale sprzeganymi z nia w celu zatrzymania ruchu katowego danej plyty dociskowej 10 lub U przy wlacza¬ niu hamulca. Sruby 29 i 30 sa umieszczone przestawnie w sasiednich prowadnicach 25 i 26 i przy ustawieniu wlasci¬ wym dla skompensowania zuzycia wykladzin ciernych 6 opieraja sie o promieniowe wystepy 31 i 32 plyt docisko¬ wych 12 i 13 regulatora 14.Gdy srodkowa os i tarcze cierne 2,3 i 4obracaja sie w kierunku zgodnym z ruchem zegara jak pokazano strzalka na fig. 1, plyty dociskowe 10 i 11 sa doprowa¬ dzane do sprzezenia z taraczami 3 i 4 przez dzialanie drazka cieglowego 33 i laczników nozycowych 17 i 18 i maja tendencje do obracania sie wraz z tarczami 3 i 4az ruch plyty dociskowej 11 zostanie zatrzymany przez sprzezenie zderzaka 27 z prowadnica 25, podczas gdy plyta docislowa 10 nadal obraca sie powodujac serwo- dzialanie przez sprzezenie kulek 15 ze wspólpracujacymi wglebieniami w plytach dociskowych 10 i 11. Jezeli sruby 29 i 30 sa wlasciwie wyregulowane, plyty regulatora maja5 112 105 6 juz wzgledne polozenie katowe obejmujace wszystkie odchylki osiowe w hamulcu, i dlatego tarcza cierna 3 równiez styka sie z sasiednia powierzchnia promieniowa plyty dociskowej 13 i przy dalszym serwodzialaniu pomiedzy plytami dociskowymi 10 i U spycha tarcze 3 do sasiedniej sciany koncowej 9 obudowy, przy czym na plyty dociskowe 12 i 13 dziala sila osiowa utrzymujaca wystepy 31 i 32 w styku ze srubami 29 i 30.W wariancie wykonania wynalazku sruby 29 i 30 mozna pominac, a wówczas wystepy 31 i 32 sa sprzegane z rozporka regulowana.Zastrzezenia patentowe 1. Samowlaczajacy sie hamulec tarczowy, zawierajacy obrotowe tarcze cierne z okladzinami ciernymi, przysto¬ sowane do sprzegania z usytuowanymi w odstepie prze¬ ciwleglymi powierzchniami promieniowymi poprzez ply¬ ty dociskowe, usytuowane pomiedzy tarczami ciernymi i centrowane przez nieruchome wystepy obudowy, przy czym pomiedzy sasiadujacymi plytami dociskowymi znajduja sie kulki lub rolki osadzone we wglebieniach wykonanych w skierowanych ku sobie powierzchniach plyt dociskowych, zas konce tych plyt dociskowych sa polaczone za pomoca laczników z drazkiem cieglowym, znamienny tym, ze usytuowane przeciwlegle powierzch¬ nie promieniowe (8, 8a), z którymi sprzegane sa tarcze cierne (3,4), sa przesuwne osiowo wzgledem siebie, przy czym odstep osiowy pomiedzy tymi powierzchniami pro¬ mieniowymi (8,8a)jest nastawiany za pomoca regulatora (14). 2. Hamulec wedlug zastrz. 1, znamienny tym, zejedna z promieniowych powierzchni (8, 8a) jest powierzchnia elementu nieruchomego osiowo, a druga z tych powierzchni stanowi powierzchnia (8a) plyty dociskowej (13) nalezacej do regulatora (14), która to plyta doci¬ skowa jest przesuwna osiowo. 3. Hamulec wedlug zastrz. 2, znamienny tym, ze ele¬ ment nieruchomy osiowo stanowi scianka koncowa (9) obudowy (1), do której przylega tarcza cierna (4) z okla¬ dzina cierna (6). 4. Hamulec wedlug zastrz. 1 albo 2, znamienny tym, ze regulator (14) stanowia dwie plyty dociskowe (12, 13), zaopatrzone na powierzchniach zwróconych ku sobie, we wglebienia (16) z umieszczonymi w nich kulkami (15) lub rolkami, a ponadto regulator jest zaopatrzony w ele¬ menty nastawcze do ustawiania wzglednych polozen katowych plyt dociskowych (12,13), a tym samym osio¬ wego odstepu pomiedzy tymi plytami. 5. Hamulec wedlug zastrz. 4, znamienny tym, ze ele¬ ment nastawczy stanowi sruba(29) wkreconaw obudowe (1) i swym koncem, wystajacym wewnatrz obudowy, sty¬ kajaca sie z promieniowym wystepem (31) jednej z plyt dociskowych (12) regulatora (14). 6. Hamulec wedlug zastrz. 4, znamienny tym, ze ele¬ menty nastawcze stanowia dwie sruby (29,30) wkrecone w obudowe (1) i swymi koncami, wystajacymi wewnatrz obudowy, stykajace sie z promieniowymi wystepami (31, 32) kazdej z plyt dociskowych (12,13) regulatora (14). 7. Hamulec wedlug zastrz. 4, znamienny tym, ze ele¬ ment nastawczy stanowi rozporka o nastawnej dlugosci, laczaca ze soba promieniowe wystepy (31, 32) plyt doci¬ skowych (12, 13) regulatora (14).112 195 2** FIG.2.(T9 -33 12 2113 21 24 10 21 11 *21 Prac. Poligraf. UP PRL. Naklad 120 cgz.Cena 45 zl PL