PL103895B1 - Srodek zwilzajacy i przeciwpianowy - Google Patents

Description

Przedmiotem wynalazku jest srodek zwilzaja¬ cy i przeciwpianowy, na osnowie anionowych sub¬ stancja powierzchniowo-czynnych, do odpieniania ukladów wodnych, zwlaszcza do odpieniania wod¬ nych kapieli farbiarskich i wykanczalniczych w obróbce wlókienniczej, zawiesin wlókna papiero¬ wego przy wytiwairzaniu papieru, papierowych mas powlekajacych, przy wyposazaniu papieru, do odpieniania farb powlokowych lub scieków.

W procesach technicznych^ wl (których stosuje sie srodowiska wodne lubw wysokimistopniu- uwodnio¬ ne, wystepuje czesto szkodliwe pienienie, które na przyklad zmniejsza predkosc przebiegu- procesu oraz pogarsza jakosc produktów rekacji. Do typo¬ wychprocesów, w których wystepujeto szkodliwe pienienie, nalezy ma przyklad sposób wytwarzania i wykanczania papieru, sposób wykanczania i bar¬ wienia róznych substiratów, zwlaszcza materialów wlókienniczych, sposób wytwarzania farb powloko¬ wych, a takze sposób mechanicznego, chemiczne¬ go lub biologicznego oczyszczania scieków i prze¬ róbki scieków, prowadzony w zwykle stosowanych oczyszczalniikach.

Wiadomo, ze do tego celu stosuje sie srodki przeoiwpianowe, na przyklad oleje silikonowe, aby w mozliwie duzym stopniu zapobiegac tworzeniu sie piany albo usuwac powstala piane. Nierozpu¬ szczalne w wodzie oleje silikonowe nalezy prze¬ prowadzac w wodne emulsje, aby mogly dzialac jako srodki zmniejszajace pienienie wzglednie srodki odpieniajace. Trwalosc tych emulsji nie jest zadowalajaca, poniewaz oleje silikonowe lat¬ wo wydzielaja sie, przy czym wtedy znika ich oczekiwane dzialanie, a ponadto na przyklad w procesach wykanczania lub barwienia materialów wlókienniczych moze wystapic niepozadany efekt (tworzenia plam) na substratach.

Stwierdzono, ze pewne nierozpuszczaJne w wo¬ dzie albo trudno rozpuszczalne w wodzie zwiazki, nie wykazujace dzialania zwilzajacego, tworza z wodnonkoloidalnymi roztworami anionowymi srod¬ ków powierzchniowo czynnych jednorodne roztwo¬ ry, które rozpuszczaja sie w wodzie albo przynaj¬ mniej mieszaja sie z woda. Kompozycje te maja w porównaniu z anionowymi srodkami powierz- chniowo-czynnymi wyraznie lepsze dzialanie zwil¬ zajace (synergizm), nadto sa niskopieniace, dzialaja przeciwpienniie i wykazuja wzmozona hydrotro- pie (zdolnosc rozpuszczania) wzgledem innych sub¬ stancji nierozpuszczalnych w wodzie lub trudno rozpuszczalnych w wodzie.

Wzmozone dzialanie hydrotropowe wzgledem innych nierozpuszczalnych w wodzie lub trudno rozpuszczalnych w wodzie substancji przejawia sie np. podczas stosowania olejów silikonowych lub innych nierozpuszczalnych w wodzie substan¬ cji w mieszaninie z nizej opisanymi skladnikami (1) i (2). Zdolnosc podanej mieszaniny skladników do przeprowadzania substancji w postac rozpusz¬ czalna jest tak wielka, ze olej silikonowy rozpu- 103 8953 103 895 4 szcza sie i tworza sie jednorodne mieszaniny, które optycznie moga byc nawet klarowne. Mie¬ szaniny takie, zawierajace oleje silikonowe, po¬ nadto wykazuja jeszcze zwiekszone dzialanie zwil¬ zajace i przeciwpianowe.

Wedlug wynalazku srodek zwilzajacy i przeciw- pianowy, na osnowie anionowych substancji po- wierTchndowo-czyinnycih, do odpieniainia ukladów wodnych zawiera w przeliczeniu na srodek jako skladnik (1) 2—50% wagowych anionowej sub¬ stancji pawierzchniowoHCzynnej, jako skladnik (2) 6—50% wagowych nierozpuszczalnego w wodzie alifatycznego alkoholu jednowodorotlenowego' o co najmniej 8 atomach wegla, produktu reakcji tlen¬ ków alkilenu z nierozpuszczalnym w wodzie ali¬ fatycznym alkoholem jednowodorotlenowym o co najmniej 8 aitomach wegla, produktu reakcji tlen¬ ków alkilenu z alkilofenolem, produktu reakcji nasyconego kwasu dwukarboksylowego o 3—10 a- tomach wegla zM-rttoikdemipropyileTiiuilub z gliko¬ lami poUpropyienowymi, produktu reakcji kwasu tluszczowego o 10^18 atomach wegla z 1,2-tlen- kiem propylenu lub z glikolami polipropylenowy¬ mi, produktu reakcji kwasu tluszczowego o 10—18 atomach wegla i alkoholu trój- do szescio-wodo- rotlenowego z l,2ntlenkaem propylenu, albo pro¬ duktu reakcji kwasu tluszczowego o 10—18 ato¬ mach wegla i polialkilenopoJfiamimy z l„2-tlen- kiem propylenu, jako skladnik (3) co najwyzej % wagowych oleju silikonowego, a jako sklad¬ nik (4) od 2 do mniej niz 92% wagowych wody.

W przypadku ukladów wodnych, które mozna odpieniac za pomoca srodków wedlug wynalazku albo w których mozna zapobiegac tworzeniu sie piany, chodzi zwlaszcza o kapiele farbiarskie i uszlachetniajace dla materialów wlókienniczych, o zawiesiny wlókien papierowych powstajace przy wytwarzaniu papieru, o papierowe masy powlo¬ kowe albo o farby powlokowe. Glówna dziedzina, w której sposób wedlug wynalazku znajduje za¬ stosowanie, jest barwienie i uszlachetnianie (wy¬ kanczanie) materialów wlókienniczych oraz prze¬ róbka scieków (oczyszczanie scieków) w przewi¬ dzianych dla> tych procesów oczyszczalmikach.

Jako anionowe substancje powderzchniowo-czyn- ne skladnika (1) stosuje sie zawierajace grupy kwasowe nieorgianicznych lub organicznych kwa¬ sów produkty przylaczenia tlenku etylenu i/lub tlenku propylenu do nasyconych lub nienasyco¬ nych kwasów tluszczowych i wyzszych alkoholi, do alkoholi alicyklicznych i do ailifatyazino^aromaty- cznych weglowodorów. Sa to zwiazki o ogólnym wzorze 1, w którym R oznacza alifatyczny rodnik weglowodorowy o 8—22 atomach wegla albo cy- kloalifatyczny lub alifatycano^aromatyczny rodnik weglowodorowy o 10—22 atomach wegla, Ri ozna¬ cza aitom wodoru lub rodnik metylowy, A ozna¬ cza -O- lub -C/ = 0/-O-, X oznacza grupe kwaso¬ wa nieorganicznego kwasu zawierajacego tlen albo grupe kwasu karboksylowego, przy czym te gru¬ py kwasowe moga równiez wystepowac w postaci soli, a m oznacza liczbe 1—20. Grupa R-A wywo¬ dzi sie na przyklad od wyzszych alkoholi, takich jak alkohol decylowy, fourylowy, tridecylowy, mi- rystylowy; cetylowy, stearylowy, oleilowy, arachi- dylowy lulb behenylowy orazalkohol hydToabietyilo- wy, od kwasów takich jak kwas kaprylowy, ka¬ prynowy, laurynowy, wirystynowy, palmitynowy, stearynowy, araohdnowy, behenowy, kwas z tlusz- czu kokosowego (C8-Ci8), kwas nonenokarboksylo- wy, undekanokarboksyIowy, tridekanokarboksylo- wy, pentadekanokarboksylowy, kwas oleinowy, li¬ nolowy, linolenowy, kwas nonadecenokairiboksylo- wy, heneikozenokarboksylowy lub kwas klupano- donowy; od alkilofenoli, takich jak butylo-, heksy- lo-, n-akrylo-, n^nonylo-, p-III rz. -oktylo-, p-III rz. -nonylo-, decylo-, dodecylo-, tetradecylo- lub heksadecylofenol. Korzystne sa grupy o 10—18 ato¬ mach wegla, zwlaszcza wywodzace sie od alkilo¬ fenoli.

Grupa kwasowa X wywodzi sie na ogól od niz¬ szych organicznych kwasów mono- lub dwuikar- boksylowych, takich jak kwas chloroocitowy, kwas octowy, kwas maleinowy, kwas malonowy, kwas burszitynowy lub kwas sulfobUirsztynowy i zwiazana jest mostkiem eterowym lub estrowym z grupa R-A/GHj-CHRuO/m-. Korzystnie jednak wywodzi sie X od nieorganicznych kwasów wielozasado- wych, takich jak kwas ortofosforowy i kwas siar¬ kowy. Grupa kwasowa X wystepuje korzystnie w postaci soli, na przyklad jako- sól metalu alkalicz¬ nego-, amonu lub aminy. Jako przyklady takich soli wymienia sie sól sodowa, potasowa, amonowa, trójimetyloaminowa, etanoloaminowa, dwuetamolo- amiinowa lub trójettanoloaminowa. W przypadku jednostek tlenku alkilenu (CH^OHRjO) we wzo¬ rze 1 chodzi na ogól o jednostki tlenku etylenu i 1, 2-tlenku propylenu. Te ostatnie wystepuja w zwiazkach o wzorze 1 korzystnie w mieszaninie z jednostkami tlenku etylenu.

Zwiazki te wytwarza sie w znany sposób, a mianowicie wymienione alkohole, kwasy i alki- lofenole przylacza sie do tlenku etylenu albo w dowolnej kolejnosci do tlenku etylenu i 1, 2-tlen¬ ku propylenu, po czym estryfikuje sie i estry ewentualnie przeprowadza sie w sole.

Sustamcje powierzchniowo^czynne skladnika (1) znane sa na przyklad z opisu patentowego St. Zje¬ dnoczonych Am. nr 3211514. Sposród zwiazków powierzchniowo^czynnych o wzorze 1 korzystne sa zwiazki o wzorze 2, a zwlaszcza o wzorze 3, w których to wzorach R, A i X maja znaczenie wy¬ zej podane, suma m1} m, i mf jest równa 2—20, stosunek grup tlenku etylenu do grup tlenku pro¬ pylenu w zwiazkach o wzorze 2 jest równy 1:(1—2), korzystnie 1:1, a n oznacza liczbe 1—9, korzystnie 1^5 albo 1—1 Szczególnie interesujace sa ponadto anionowe substancje powierzchniowo-czynne o wzorze 4, w którym Rj oznacza nasycony lub nienasycony rod¬ nik weglowodorowy lub rodnik alkilofenolu o 10— 16 atomach wegla, a X i n maja znaczenie wyzej podane.

Sposród zwiazków powierzchnaowo-czynnych wy¬ wodzacych sie od adduktów alkilofenoli i tlenku etylenu korzystne sa zwiazki o wzorze 5 i o wzo¬ rze 6, w których to wzorach p oznacza liczbe 4— 12, q oznacza liczbe H-^3, a Xi oznacza atom wo¬ doru, jon amonowy lub kation metalu alkaliczne¬ go, a X i n maja znaczeniewyizejpodane. Stosuje ii 40 45 M 55103 895 6 sie przynajmniej jedna substancje powierzchnao- wo-czymna, ewentualnie mieszanine wymienio¬ nych substancji powierzchruowo-czynnych.

Substancje powierzchiniowo-czynne jako sklad¬ niki (1) stanowia znane srodki zwilzajace i wyrów¬ nujace (far,barskie srodki pomocnicze), które same jako takie silnie sie pienia.

Jaka skladnik (2) stosuje sie na przyklad nie¬ rozpuszczalne w wodzie alkohole jednowodorotle¬ nowe o co najmniej 8, korzystnie o 8—18 lub 9— 16 atomach wegla. Alkohole te moga byc nasy¬ cone lub nienasycone i rozgalezione lub o prostym lancuchu. Mozna je stosowac pojedynczo lub w mieszaninie.

Moga to byc alkohole naturalne, takie jak alko¬ hol mirystyJowy, cetylowy, stearylowy lub oleilo- wy albo alkohole syntetyczne, takie jak zwlaszcza 2-etyloheiksanol, a takze trójetyloheksanol, alko¬ hol trójmetylononylowy albo alfole (naizwa han¬ dlowa produktu Continental CMI Company). Alfole stanowia lancuchowe alkohole pierwszorzedowe.

Niumer wymieniony poza nazwa podaje srednia liczbe atomów wegla, tak na przyklad alfol (1218) stanowi mieszanine alkoholu decylowego, dodecy- lowego, tetradecylowego, heksadecylowego, okta- decylowego. Stosuje sie równiez alfol (819), (12), (16), i (18).

Jako skladnik (2) mozna równiez stosowac pro¬ dukty reakcji wymienionych nierozpuszczalnych w wodzie alkoholi jednowodorotlenowych z tlen¬ kiem alkilenu, takie jak produkty reakcji z 1, 2- ttenMem propylenu, na przyklad produkty przy¬ laczenia 1—30 moli lyZ-memku propyleniu, korzyst¬ nie jednak produkty reakcji tych alkoholi z tlen¬ kiem etylenon. Korzystne produkty reakcji z tlen¬ kiem etylenu mozna przedstawic na przyklad wzo- rem 7, w którym Rs oznacza nasycony lub niena¬ sycony rodnik weglowodorowy, zwlaszcza rodnik alkilowy, o 8—18 atomach wegla, a s oznacza licz¬ be 1—»1K). W przypadku, gdy s oznacza liczbe 1—3, to produkty te sa na ogól nierozpuszczal¬ ne w wodzie, natomiast produkty o wiekszej licz¬ bie jednostek tlenku etylenu sa w wodzie rozpu¬ szczalne. Jako przyklady tych produktów wymie¬ nia sie zwlaszcza produkty reakcji wywodzace sie od 2-etyloheksanolu, a takze alkoholu laurylowe- go, alkoholu tridecylowego, alkoholu heksadecy¬ lowego i alkoholu stearylowego oraz tlenku etylenoi.

Jako skladnik (2) mozna stosowac ponadto tru¬ dno rozpuszczalne w wodzie produkty reakcji tlen¬ ku etylenu i/lub li, 2-tlenku propylenu z alMlofe- nolami o 4-^12 atomach wegla w skladniku alki¬ lowym. Zwiazki te odpowiadaja korzystnie wzoro¬ wi 8, w którym RA oznacza aitom wodoru lub rod¬ nik metylowy, p oznacza liczbe 4—12, zwlaszcza 8 —9, a t oznacza liczbe 1—60, zwlaszcza 1—30, ko¬ rzystnie 1—3.

Jako przyklady wymienia sie nastepujace pro¬ dukty reakcji oktylo- i monylofenolu: p-monylo- fenol/3 mole l,2-41enku propylenu, p-oktylofe- n&U2 mole tlenku etylenu, p-monyloflenol/3 mole tlenku etylenu, p-nonylofenol/60 moli 1, 2^tlenku propylenu.

Jako skladnik (2) mozna stosowac równiez pro¬ dukty reakcji nasyconego kwasu dwiukarfooksylo- wego o 3—10, zwlaszcza o 6-^10 atomach wegla i l,2HtlenJku propylenu albo gildkoli polipropyleno¬ wych. Jako kwasy dwukanboksylowe wymienia sia na przyklad kwas malonowy, kwas bursztynowy, kwa® glultarowy, kwas adypinowy, kwas pinieli- nowy, kwas korkowy, kwas azelainowy lub kwas sebacynowy. Korzystnie stosuje sie kwas adypino¬ wy i sebacynowy. liczba jednostek 1,2-tlenku propylenu w produktach reakcji moze wynosic okolo 2—40. Mozna tez stosowac produkty reakcji kwasów tluszczowych o 10—18 atomach wegla i l,2Htlenku propylenu lub glikoli polipropyleno¬ wych. Kwasy tluszczowe moga byc nasycone lub nienasycone, takie jak kwas kaprynowy, kwas la- urynowy, kwas mirystynowy, kwas palmitynowy lub kwas stearynowy albo kwas nonenokarboksy- lowy, kwas undecenokarboksylowy, kwas tridece- nokariboksylowy, kwas centadecenokarboksylowy, kwas oleinowy, kwas linolowy, kwas linolenowy lub kwas rycymolowy. Liczba jednostek, l^-tien- ku propylenu w tych estrach moze byc w przybli- zeniiu taka, jak w wyzej opisanych produktach re- atocji.

Dalsze produkty reakcji nadajace sie do stoso¬ wania jako skladnik (2) otrzymiuije sie z wyzej wy¬ mienionych kwasów tluszczowych o 10—18 ato¬ mach wegla, alkoholi trój- do szesciowodorotle- nowych lub polialkiletnopoliamiin i l^ntlenku pro¬ pylenu.

Trój- do szesciowodorotienowe alkohole zawie¬ raja korzystnie 3—6 atomów wegla i stanowia zwlaszcza gliceryne, trójmetylolopropan, penitaery- tryt i sorbit.

PolialkMenopoliaiminy mozna przedstawic wzo¬ rem 9, w którym n oznacza zero albo liczbe 1, 2 lub 3.

Przykladowo stosuje sie produkt reakcji laury- losoribitu i 1,2-tlenku propylenu (ciezar czastecz¬ kowy 2500) i produktreakcji ipoMaminoamidu o wzo¬ rze CnHs^CGNHOHjsCHj-NHCH^e^NHCHjCHjNHj (kwas laurynowy) trójetylenoczteroamina i 1,2- -tlenku propylenu (ciezar czasteczkowy 2600).

Wszystkie zwiazki i produkty reakcji wymienio¬ ne jako skladniki (2) sa znane, dostepne w handlu, albo tez daja sie wytwarzac w znany sposób me¬ todami dostepnymi dla fachowca.

Oleje silikonowe jako skladnik (3) stosuje sie w srodku wedlug wynalazku zwlaszcza wtedy, gdy chodzi o osiagniecie wybitnego dzialania przeciw- pianowego. Oleje silikonowe polepszaja jednak równiez dalej dzialanie zwilzajace stosowanych srodków. Oleje silikonowe moga byc obecne w ilos¬ ci co najwyzej 80%, na przyklad 1—30%, zwlasz¬ cza do 20% ewentualnie równiez tylko do 10% wagowych w przeliczeniu na srodek. Jako oleje silikonowe bierze sie pod uwage organopolisiloksa- ny (ewentualnie blokowane na koncach grupami hydroksylowymi), takie jak poMwumetyllosiloksa- ny, polimetylofenylosiloksany i polimetylowodoro- siloksany o srednim ciezarze czasteczkowym okolo 1000—6000, a zwlaszcza alkiiopoMsiloksany o lep¬ kosci co najmniej 0,7 centypuaza w temperaturze °C. Grupa alkilowa moze zawierac 1—6 atomów wegla. Korzystne sa na przyklad metylosiloksany o lepkosci 50—15 000, zwlaszcza okolo 100—1000 cen - ii 2f 40 45 50 55f 103 895 8 typuszów w temperaturze 25°C. Stosuje sie na przyklad metylopolisiloksany o wzorze 10, w któ¬ rym R oznacza grupe metylowa lub metoksy- lowa, a x oznacza liczbe calkowita wiejksza od 1, na przyklad 50—1200 lub wiecej. Sa to z reguly znane produkty handlowe, które obok oleju sili¬ konowego moga ewentualnie zawierac jeszcze zna¬ ne dodatki, takie jak koloidalny kwas krzemowy lub emulgatory na osnowie glikolu polietylenowego.

Przykladami talach olejów silikonowych sa: olej silikonowy o znakach SAG 100 (produkt firmy Undon Carbide), olej silikonowy o znakach DS 100 i MSA (produkt firmy Dow Corning) i olej sili¬ konowy o znakach SH (produkt firmy Wacker Chemia). Korzystne sa wieloczasteczkowe oleje sili¬ konowe. Stosuje sie je korzystnie w stosunkowo niewielkich ilosciach, aby zapobiec na przyklad efektom wlasnym olejów silikonowych (hydrofo¬ bia).

Srodki zwilzajace i przeciwpianowe wedlug wy¬ nalazku mozna sporzadzac przez zwykle zmiesza¬ nie wymienionych skladników (1)—<3) w tempera- tunze 16—80°C, zwlaszcza, w temperaturze 15— °C, w wodzie jako skladniku (4), uzyskujac jed¬ norodne, korzystnie przezroczyste mieszaniny bar¬ dzo trwale w skladowaniu w temperaturze pokojo¬ wej.

Srodek korzystnie zawiera w przeliczeniu na sro¬ dek 10—50% wagowych skladnika (1), 10—50% wagowych skladnika (2), co najwyzej 30% wago¬ wych skladnika (3) i 20—80% wagowych wody.

Szczególnie korzystnie srodek zawiera 10—20% wagowych skladnika (1), 15—30% wagowych sklad - mika (2), 1^10% wagowych skladnika (3) i 40—74% wagowych wody.

W zaileznosci od ilosci oraiz rodzaju stosowanych skladników srodki zwilzajace i przeciwpdanowe w opisanej postaci wodnej sa slabo lepkie do silnie lepkich. Mozna je mieszac z woda, otrzymujac od razu przezroczyste, jednorodne preparaty. Srodki zwilzajace i przeciwpianowe mozna stosowac bez utraty ich dzialania w srodowisku kwasnym lub alkaldcznym (wartosc pH okolo 1—12) oraz w sze¬ rokim zakresie temperatury, na przyklad 20— ia0°C. Praktycznie mozna je stosowac w postaci nderozcienczonej albo iw rozcienczeniu woda, po czym wystarcza srodek uzyty w ilosci okolo 0,001— 20g/litr. Kapiele do obróbki materialów wlókien¬ niczych moga zawierac okolo 0,1—10 g/litr, zwla¬ szcza 0,5—5 g/litr. Srodki zawierajace oleje siliko¬ nowe i stosowane do zbijania piany wzglednie do zapobiegania pienieniu, na przyklad przy oczyszczaniu scieków, wprowadza sie na ogól w ilosci 0,001—1 g/litr, korzystnie 0,001—0,1 g/litr.

Stosowana ilosc zalezy tez od substancji po- wierzchndowo-czynnych obecnych w sciekach wzglednie w innych ukladach wodnych.

Srodka zwilzajace i przeciwpianowe mozna sto¬ sowac w róznorodnych procesach, w których wy¬ stepuja wodne lub zawierajace wode kompozycje latwo sklonne do pienienia, na przyklad: a) barwienie welny za pomoca barwników me- taloktomipleksotwych 1:1 lub 1:2, barwników kwas¬ nych lub reaktywnych, procesy barwienia metoda wyczerpywania kapieli lub metoda ciagla przy barwieniu syntetycznych wlókien poliamidowych za pomoca barwników kwasnych lub zawiesino¬ wych, barwienie wlókien poliestrowych za pomo¬ ca barwników zawiesinowych, barwienie wlókiem celulozowych za pomoca barwników reaktywnych i barwników bezposrednich, barwienie wlókien po- lia/krylondtrylowych za pomoca barwników katio¬ nowych; b) procesy wykanczania (uszlachetniania) mate¬ rialów wlókienniczych, uodporniania welny lub mieszanek wlóknistych zawierajacych welne na fil¬ cowanie i kurczenie, ognioodporne i przeciwmna- ce wykanczanie celulozowych materialów wlóknis¬ tych, nadawanie róznym materialom wlóknistym odpornosci na olej, wode i brud, nadawanie róz¬ nym materialom wlóknistym wlasciwosci antysta¬ tycznych oraz miekkiego chwytu, rozjasnianie op¬ tyczne roznych materialów wlóknistych; c) wytwarzanie papieru (zawiesiny wlókien pa¬ pierowych) i wykanczanie papieru, zwlaszcza kle¬ jenie papieru za pomoca wodnych preparatów zy¬ wicznych albo obróbka powierzchniowa papieru (papierowe masy powlokowe); d) odpienianie scieków; scieki komunalne lub Przemyslawie obok porwanych lub rozpuszczonych 'zanieczyszczen wykazuja najczesciej jeszcze te wa¬ de, ze silnie sie pienia. Moze to na przyklad prze¬ szkadzac obróbce w oczyszczalnikach i utrudniac na przyklad wprowadzanie powietrza do oczysz- czalników biologicznych. Korzystnie wiec do ta¬ kich scieków dodaje sie srodków przeciwpiano- wych. Aby mozna bylo stosowac tylko niewielkie ilosci srodka przeoiwptianowego, a przy tym nie ob¬ nizac wydolnosci rozpuszczalnika, musi byc srodek taki bardzo trwaly i mozliwie obojetny. Opisane srodki zwilzajace i przeciwpianowe spelniaja te warunki w wybitny sposób; e) jako- dodatek przeciwpianowy do prania w pralkach domowych; f) wytwarzanie nie pieniacych preparatów farb powlokowych.

Jezeli wymienione srodki stosuje sie w proce¬ sach barwienia i wykanczania materialów wlókien¬ niczych, to uzyskuje sie dobre dzialanie przeciw¬ pianowe, nawet gdy stosuje sie lacznie inne latwo pieniace srodki pomocnicze (substancje powierz¬ chniowe—czynne). Inne dzialanie wymienionych srodków, które ma równiez znaczenie dla równo¬ miernosci wybarwien i apretur, polega na zdol¬ nosci praktycznie prawie calkowitego odpowietrza¬ nia ukladów wodnych, to znaczy zapobiega po¬ wstawaniu wtreftow powietrza w kapielach oraz na lub w substratach. Wskutek takiego odpowie¬ trzania wykluczone jest na przyklad w wysokim stopniu tworzenie plam na wybarwionych substra¬ tach.

Ze wzgledu na dobre wlasciwosci hydrotropowe opisane srodki zwilzajace i przeciwpianowe nada¬ ja sie zwlaszcza w przypadku stosowania substan¬ cji nierozpuszczalnych w wodzie lub trudno roz¬ puszczalnych w wodzie (barwniki, srodki uszlache¬ tniajace), poniewaz suflbstanoje te mozna przepro- wadlzdc w postac subtelnie rozdrobniona^ bez stoso¬ wania dodatkowych, ewentualnie duzych ilosci M JO 40 45 50 85103 895 rozpuszczalnika. Procesy wykanczania mozna w ten sposób przeprowadzac znacznie taniej.

W podanych ndzej przykladach czesci oznaczaja czesci wagowe, a procenty oznaczaja procenty wagowe. Nastepujace produkty reakcji wzglednie 5 zwiazki stanowia przyklady skladników (1) i (2).

Atnionowe substancje powieTzchniowo-czymine — skladnik (1).

Ai = sól anionowa kwasnego estru kwasu siar¬ kowego produktu przylaczeniia 2 moli tlenku ety- 10 lenu i 1 mola p-III rz, -nonylofenolu, Aj ¦= sól amonowa kwasnego estru kwasu siar¬ kowego produktu przylaczenia 3 moli tleinku ety¬ lenu i 1 mola alkoholu tri-decylowego, A| — sól sodowa kwasnego estru kwasu maleino- 15 wego prodiukitu przylaczenia 2 moli tlenku etylenu i 1 mola p-nonylofenolu, A4 = sól amonowa kwasnego estru kwasu siar¬ kowego produktu przylaczenia 3 moli tlenku ety¬ lenu i 1 mola p-buitylofenolu, 2i Af = sól amonowa kwasnego estru fosforowego produktu przylaczenia 2 moli tlenku etylenu i 1 mola p-nonylofenolu, A8 = sól sodowa octanu produktu przylaczenia 4 moli tlenku etylenu i 1 mola p-oktylofenolu, M A7 = sól sodowa estru kwasu dwuisulfoburszty- nowego produktu przylaczenia 4 moli tlenku ety¬ lenu i 1 mola n-ototylofenolu, A8 = sól amonowa kwasnego estru kwasu siar¬ kowego diwuglikolu kwasu z tluszczu kokosowego, ,0 A9 « sól amonowa kwasnego estru kwasu siar¬ kowego produktu przylaczenia 1 mola tlenku ety¬ lenu i 1 mola alkoholu stearylowego, A10 — sól amonowa kwasnego estru kwasu siar¬ kowego produktu przylaczenia 9 moli tlenku ety- 35 lenu i 1 mola pHnonylofenolu, Au — sól amonowa kwasnego estru kwasu siar¬ kowego produktu przylaczenia 6 moli tlenku ety¬ lenu i 1 mola p-nonylofenolu, A12 = sól sodowa estnu) kwasu nonosulfoburszity- *° nowego produktu przylaczenia 2 moli tlenku ety¬ lenu i 1 mola p-nonylofenolu, Au = sól amonowa kwasnego estru kwasu siar¬ kowego produktu przylaczenia 1 rnola tlenku pro¬ pylenu i 1 mola tlenku etylenu do 1 mola nonylo- ^ fenolu, A14 = sól amonowa kwasnego estru kwasu siar¬ kowego produktu przylaczenia 10 moli tlenku pro¬ pylenu i liO moli tlenku etylenu do 1 mola nony¬ lofenolu, M A13 = sól amonowa kwasnego estru kwasu siar¬ kowego produktu przylaczenia 6 moli tlenku ety¬ lenu i 1 mola dodecylofenolu, A16 = sól amonowa kwasnego estru kwasu siar¬ kowego produktu przylaczenia 6 moli tlenku ety- 55 lenu i 1 mola penitadecylofenolu, A17 — sól amonowa kwasnego estru kwasu siar¬ kowego produktu przylaczenia 5 moli tlenku ety¬ lenu i 1 mola trójibutylolenolu, A19 -= sól amonowa kwasnego estru kwasu siar- eo kowego produktu przylaczenia 3 moli tlenku ety¬ lenu i 1 mola alfolu (2022), A1#-= sól amonowa kwasnego estru kwasu siar¬ kowego produktu przylaczenia 2 moli tlenku ety¬ lenu i 1 mola alkoholu hydroabietylowego, ^ A20 = sól amonowa kwasnego estru kwasu siar¬ kowego produktu przylaczenia 2 moli tlenku ety¬ lenu i 1 mola oktyfenolu.

Skladnik (2).

Bi = 2^eftyloheksanol, B2 = alfol (121 8), B8 = trójimetyloheksanol, B4 = produkt reakcji 30 moli tlenku propylenu i 1 mola nonylofenolu, B5 = produkt reakcji 3 moli tlenku etylenu i 1 mola nonylofenolu, B6 = produkt reakcji 2 moli tlenku etylenu i 1 mola nonylofenolu, B7 = produkt reakcji 1 mola tlenku etylenu i 1 mola 2-etyloheksainolu, B8 = produkt reakcji 3 moli tlenku etylenu i 1 mola alkoholu stearylowego, B9 = produkt reakcji 1 mola tlenku etylenu i 1 mola buttylofenolu, B10 = produkt reakcji 10 moli tlenku propylenu i 1 moila dodecylofenolu, Bu = produkt reakcji 5 moli tlenku etylenu i 1 mola 2-etyl'Oiheksanolu, Bu = produkt reakcji 8 moli tlenku etylenu i 1 mola o-fenylofenolu, Blt = produkt reakcji 3 moli tlenku etylenu i 1 mola alkohollo tridecyllowegOik B14 = produkt reakcji 3 moli tlenku etylenu i 1 moila ^koholu heksadecyftowego, B15 = produkt reakcji 2 moli tlenku etylenu i 1 mola alkoholu laurylowego, B15 = produkt reakcji 10 moli tlenku etylenu i 1 mola 2-etyloheksainolu, B17 = produkt reakcji l,2*4tlemfcu propylenu i 1 mola alkoholu oleilowego (ciezar czasteczkowy 2000), Bis = produkt reafccjd 60 moli 1^2-«tleoiku propy¬ lenu i 1 mola p-nonylofenolu (ciezar czasteczkowy 3700), B19 = produkt reakcji 1 mola glikolu polipropy¬ lenowego (ciezar czasteczkowy 2000) i 1 mola kwa¬ su oleinowego, B20 = produkt reakcji 2 moli glikolu polipropy¬ lenowego, (ciezar czasteczkowy 1000) i 1 mola kwa- su adyprinowego, B2i = produkt reakcji 1,2-tlemkui propylenu i 1 mola estru laurylosorbiitanu (ciezar czasteczko¬ wy 2500), B22 = produkt reakcji 1,2-itletnkiu propylenu i 1 mola poliaminoamidu o wzorze CnH2fCONHCH2CHfNHCH1CH2NHCHiCHfNHa (ciezar czasteczkowy 2600).

Przyklad I. a) Do 70 czesci 40% wodnego, ogrzanego do temperatury 70°C preparatu! substancji powierz- chniiowo-czynnej Ae wprowadza sie 30 czesci ogrzanego do temperatury 70°C produktu reak¬ cji B5. Nastepnie dodaje sie jeszcze mieszajac, 1 czesc oleju silikonowego i 40 czesci wody o tem¬ peraturze 70°C, po- czym mieszajac pozostawia sie do ochlodzenia do temperatury pokojowej.

Otrzymuje siebialy, nieprzezroczysty, nie pienia¬ cy sie preparat, który mozna stosowac jako srodek zwilzajacy i odpowietrzajacy w procesach farbiar- skich, przy czym równoczesnie osiaga sie dobremm w vt dzjuajbanie przeciwjpianowe, jezeli na przyklad sto¬ suje sie, dodatkowe substancje ppwierzchniowo- czynne. b) Równie dobre wyniki uzyskuje sie stosujac preparat z 24 czesci 40% wodnego roztworu sub¬ stancja powierzcnniowo-czynnej Aj, 14 czesci sklad¬ nika Bi, 1 czesci oleju silikonowego i 61 czesci wody.

Tworzenie piany wzglednie zmniejszenie pienie¬ nia okresla sie zak pomoca testu pienienia, W tym celu sporzadza sie rozcienczone wodne preparaty o|>isan^clji srodków, wytrzasa w ciagu 1 minuty. po czym po uplywie 1 wzglednie 5 minut od za¬ konczenia wytrzajsajnia mierzy sie wysokosc piany w mm.

. Wynikli, podane sa w tablicy 1.

Tab.lica 1 Stosowana substancja porównawcza substancja po¬ wierzchniowo-czynna (1 g/ldifcr) ((Sulfonowany produkt reak¬ cji o-fenylenodwAiaroany, kwasu, stearynowego, i chlorku benzylu) porównawcza substancja powierzchniowo^czynna, (1 g/litr) + preparat wedlug przykladu la) (1 g/litr) preparat wedlug przykla¬ du la) <1 g/litr) porównawcza substancja. powierzchniowo-czynna (1^/liAr) + parepajrat wedlug przylklatjbulb) (1( g/litr). pre^arait wedlug przyklaj-. du Ifc) (1e/litr): Wysokosc piany w mim po uplywie 1 minuty 205 50 0 . ° i minut 205 0 0 Preparaty o- równie dobrych wlasciwosciach otrzymuje sie, jezeli jako skladnik (1) stosuje sie równiez- substancje* powierzchniowo-czynne Al5 A5, Ag, Aio lub Au.

Przyklad II. a) 25- czesci produktu przylaczenia B6 miesza sie, mieszajac_ z 5 czesciami oleju silikonowego w tem¬ peraturze pokojowej. Nastepnie dodaje sie 70 czesci 40% wodnego preparatu substancji powierzchnio- woczynnej A2. Otrzymana paste mieszajac rozcien¬ cza sie 300 czesciami wody o temperaturze 80°C do uzyskania lekko opalizujacego roztworu. Roz¬ twór miesza sie, chlodzi do temperatury pokojo¬ wej i otrzymuje trwaly preparat nadajacy sie do stosowania jako srodek przeciwpianowy. b) Równie dobre wyniki uzyskuje sie stosujac . , . 45 50 55 preparat z 21 czesci 40% wjodnego c^eparatu sub^ stancji pcHwierzchniw^o-czynin^ A^ U czesci, sklad¬ nika Bj 7 czesci oleju silikonowego i 61 czesci wody.

Wyniki pcóby na pienienie sie podano w ta¬ blicy 2.

Tablica 2, Stosowana, substancja porównawcza substancja powierachniowonczymna (1 g/litr) (addukt mieszaniny amin tluszczowych Ci«-^C» i 70 moli tlenku etylenu) porównawcza substancja powierzchniowo-czynna (1 g/litr) + preparat wedlug przyikladu Ha) (0,2 g/lto) porównawcza sulbstenaja powierzchiniowo-czynna, (l.g/liitr) + preparat, wedlug przykladu Ilb) (0,2: g/litr).

Wysokosc piany- a mm po uplywie 1 minuty 80 4p 0 i minut 65 - 0 65 Przyklad III. W mieszalniku, miesza sie in¬ tensywnie 10 czesci produktu reakcji A z 0,1 czes¬ ciami oleju silikonowego w temperaturze 30°C, po czym dodaje sie 10 czesci substancja powierzchnio- wo^czymnej A16, miesza jeszcze przez 2/1. minut, a nastepnie w dalszym ciagu mieszajac rozciencza sie 79,9 czesciami wody. Uzyskuje sie trwaly pre¬ parat o silnych wlasciwosciach zwilzajacych, który nie piemi sie i moze byc stosowany na przyklad w kapielach uszlachetniajacych do materialów wlókienniczych.

Pr z y k lad IV. Do rrneszalnilka stale mieszajac wprowadza sie 30 czescisubstancji^ powierzchnior wo-czynnej Au, 30 czesci produktu reakcji Bu i 1 czesc oleju silikonowego, przy czym w. czasie mieszania stosuje sie ogrzewanie do temperatury 60°C. Po osiagnieciu tej temperatury mieszanine rozciencza sie, intensywnie mieszajac, 39 czesciami wody o temperaturze 60° w ciagu, okolo 3.O.. minuit.

Nastepnie wodny preparaty miesza sje do; osiagnie¬ cia temperatury pokojowej. Uzyskuje sie trwaly preparat, który koizy|stnie mozna stosowac. jaJjjo niepieniacy srodek zwilzajacy, zwlaszcza w kajp/ie- lach do napawania.

Przyklad V, 40^ czesci produktu, reakcji B7 wprowadza sie do mieszalnika, i. ogrzewa do temr peratury 60°C. Nastepniedojcjaje. sfc 5 czesci oleju. silikonowego w ciagu^ 15 mjniujt state i^ieszaja^.

Nastepnie dodaje sie 50„ czesci sujhs£ancjit ppwierz,- chiniowo-czynnej A14, po czym mieszajac rozcieA7. cza sie 5 czesciamj wodjr. ^ie^zanie kontynuuje sie az do mjpmeintu, gdy tem^rajjpra, wftdnege.^7 paraitu osiaganie, temperature jj^ojowa, Uzyskuje,tt rasas 14f sAc t^aly niejóeiwacy preparat, który oprócz do¬ brego dnialainria zwilzajacego wykazuje równiez yZe&^o&i przwkwpim&we w stosunku do innych sufcstaincjg^ takich jak srodki powierzcliniowo-ezyn- nss, Ayewswtey, e*Hu3gaitorxv |V*Bykl?a*4 VI, Fwteuuje sie w sposób, opisa¬ na.: W/ przykladzie V, -Basujac-¦¦nastepujace sklad¬ niki:; 30- czesci sjufostancji powierzchniowo-czyn- n#4 &»*; 15 czesci produktu reakcji B^, a czysci ole- jj*. silikonowego, i 52 czesci wody. Uzyskuje sie równiez trwaly, niepienaacy preparat o dobrym cfegiajtaftgu zwilzajacym i przeciwpianowyim.

Pir.-zyMad VLfc Postepuje sie w-"sposób opisa¬ na w,j*rzyktedfcie V, stosujac nastepujace skilad- ititeii; %2 csficm pjDodulktu reakcji B^ 2 czesci oleju sj&fcmmjmGA 01. czesci wody. Uzyskuje sie trwaly pjeGP&roit ni«iepjacyi który mozna stosowac na przyklad w kapielach uszlachetniajacych cUa materialów wl^iermiczjcli.

Przyklad yi*L a)^w ixdes«^]J|HU miesza sie energicznie 40 czejsci skladnika Bi i 28 czesci oleju silikonowego, przy czym olej silikonowy w wiekszosci ulega rozpusz- cpenku Nastepnie powola mieszajac, wprowadza s|e 3Qf£Z^^: substancjip^ A16 i'nas£$QjnAe jeszcze 2 czesci wody. Mieszanine mie- szat sie; w, ciagu 2 godzin w temper«atoze pokojo¬ wi Oteymnje sie trwaly srodek przeciwpiano- wy Q t wlasciwosciach zwilzajacych, nadajacy sie specjalnie. obróbki, malteriaiow tekstylnych albo. w urzadze¬ niach do oczyszczania scieków. b) trwaly srodek przeciwpiainowy do stosowaniia w tych saimych dziedzinach otrzymuje sie tez z. na¬ stepujacych skladników/.. 21 czesci substancji po- wierczih^iowo-czyninej Ai (wodny 40%), 11 czesci zwiadu Bi, 10 czesci oleju silikonowego i 58 czesci wody.

Przyklad I?. W mieszalniku w tempera/tuzze 40°C miesza sie 18 czesci produktu reakcji B12 z 2 czesciami oleju silikonowego, po czym miesza¬ jac dodaje substancje powierzchniowoH^ynna A8 i naatejpiuei substancje powiierzchniowo-czyninaj AiT.

Po u/plywie 30 rnanui stalego mieszania skladniki sa. ró^nojniannie rozdzielone. Nastepnie powoli dodaje sie 61 czesci, wody o, temperaturze 50°C.

Mieszanine miesza sie dalej, az. do ochlodzenia do temperatury* pokojowej. Uzyskuje sie trwaly, nis- koRiealiacy. suodek,: zwilzajacy o dodaitkowym dzia¬ laniu przeciwpianuwyim Pr-zyklad X. W; mieszalniku miesza sie 10 ojesca produktut reakcji Bu i 1 czesc oleju siliko- nowiego, p temperaturze eOf°C; po czym dodaje sie Gzespi produktu reakcji Bu i 25 czesci substam- c& pow^rzoimiowo-czyminej Alf przy czym obydwa te skladniki; wstepnie ogrzewa sie. do temperatury 60°C; a< nastepnie* dodaje sie 40 czesci wody o tej samejr temperaturze* stale- mieszajac. Mieszanine ¦ miesaa: sie> 4aft*j< a£* do ochlodzenia, do- tempera¬ tury pokojowej Ufeyskufe> sie trwala mskopiesia* cy srodek zwilzajacy* Plrzy^lad Xlv W mieszalniku miesza^ sie rów* nomiemie aa- pomoca mieszadla w temperaturze po4cojeiwj:lfrcze^eipredukttlt reakcji B„ i 1: ozesc •lejm; silikonowego po czym stale mieszaja* dodaje sie. M czescts substancji powieractmiowp^ezyniic} A.lT a nastepnie T6*4 czesci we^ ogrzanej do tew» peratury 7tt°C. Pa sbimonsmnssm wyzateszanto miesza sie jeszcze dziej az da ochlodzsaia msceza- nwy do< temperatury pokojowej Otiuyiroje aie nie pieniacy, trwaly srodek zwttzajacy. Zamiast ^produktu reakcji Bu moftia ttez stasowac pnrjdafcty reakcji B14 i B«, przy czyn* otrzymuje sie równie* l0 nie pieniace i trwate srodki zwilzajace^ P»rzyklaid XI& Postepuje sie w^ sposób opi¬ sany w przykladzie XI stsewJBje- nsstepudace skladniki: 2k czesci sobataftcfi pc^feiz^inioyru- -czynnej Aj (40^^ prepSfrirt wodhyt, 13* czesci u estru Bwj 2^ czesci ofoju silikonowega i fnt czesci wody. Otrzymuje sie nie pieniacy, trwaly stadek zwilzajacy. Zaimiast estru B* mozna stosowac równiez ester Bjg crraz produicty1 przylaczenia Bi7, Bir lub^ B^.: a Przyklad M3I. W c^t&uJacy^iTin aipertcie farbiarskim umiesmcza sie l0O kg nawojów krzy* zowych (welna). W dodatfto«wym zbitornifcu CziMF Ml. trów wody ogrzewa sie do teropeWettiry W°C i rozpuszcza w niej 120CT g pi-eparatu rvM«Rug pttj* & kladu la). Nastepnie tfc&cel; ze* zbaornifca prijeputn- powujev sie poprzez; material de* apar*tuv ftr^ biarskiego i nastejpnie wprowatba w obieg* o kie*. runku przemiiennym. Wskutek •dodirftoi preparatu nastepuje samorzutne- od^wiettzeiiie uklfedu «tór- biarskiego i dzieki temu dbbre^ pJDeuiimnAe w tte^- wiony material. Mozna to stwierdzic miedzy in¬ nymi przez to, ze przy stosowaniu ^wymdwifonegtr preiparatu aparat mozr» napelhicv woda' w iiosci^ okolo 5% wiieksziej: Nastepnie- mazn* -prowadzic 33 barwienie na przyklad za pomoca barwnife reafc- tywneigo o wzorze 11 o zabarwieniu czerwonym w ciagu^ V godziny w tempe^aitorze' wrzenia ka¬ pieli (96—100PC). Jako dalszy pomoeniezy srodek farbiarski kapiel zawóera t kg mieazanihy l^r 4^ czwartorzedowego produktu' przylaczenia^ T moi!1 tlenku etyienai do 1 mola ihieszaBto «mdn tluati. czowych Cib—Gir roaoetamid) oraz soli amoaowej kwateego^ esttou^ kwasu, siairkowego produktu przylaczem^ 7 naold ^ tlenku etyOeaiu- do^ 1: mol* mieszaniny aroki thtffc- czowych Ci«—C» (59% .wodny prepawrt^, >Podteas> barwienia) praktycznie nie wystepowala foroezanie sie pianyi Wskutek wspomnianego wy^j dobrego odpowietrzania zapewiiiatóa jes* podiwylszonar pred5^ ^ kosc przeplywu. W ten sposób unika* sie szkodli¬ wych wtretów powóetriza i twofzenia pton- z piany na barwionym ma*er*alet Uzyskuje sie dobre row- nontieme w^bssnwtoiiLe^ nawojów, tezytowy^h, Przyklad XIV, W? kadzi a koiowiotemiaM« fó zaisie iao ^dziantnir b^welni«iej.Ww3«00 litrach^ wody z doda4kfenx 3 kg preparata^ wesfihigrpny- kiadu la). W cujgu 30; sekund twnilni zoalaje' calkowicie zwilzona 1' odpawietrzoH^. w/ zwiazku z czym. poslczast farbowania nie^ wykaaaje JfciOiff oq nosci1 do unoszenia sie na powiexzchxsL\ Dzianine" bawefamanai barwi, sie/ nastepnie: w t^t suriej 1bb> pieM; da której dgdajr me; 2rkg? bapvvnikav w wao* rzei 12& okokc zwytóen stosowanycb. chctnnksaloa^ takich jak elektrolity/ i zwiaztat aJtediezne^ p«y 6i. czyrot proces? prawadzi. sie? m dagu. 2' joslziir w103 895 temperaturze wrzenia 'kapieli (96^100°C). Pomimo zastosowania pieniacego srodka wyrównujacego, piana zostaje tak zbita, ze dzianina w czasie far¬ bowania pozostaje pod powierzchnia kapieli z wy¬ jatkiem drogi poprzez kolowrót. Dzianina bawel¬ niana wybarwiona jest w kodorze czerwonym rów- nottiserniie i bez plam.

Przyklad XV. Do 70 czesci 40% preparatu substancji .powierzcahniowo-czynnej AA wprawaidza sie, mieszajac 50 czesci skladnika Bi. Otrzymuje sie przezroczysty, bezbarwny preparat latwo da¬ jacy sie przelewac, który mozna stosowac jako niskopiendacy srodek zwilzajacy i odpowietrzajacy oraz jako srodek ulatwiajacy rozpuszczanie dla barwników w róznych procesach barwienia, takich jak metoda wyczerpywania kapieli, nasycania lub napawania.

Do farbiarskiego aparatu wsadowego wprowa¬ dza sie 100 kg bawelny w postaci klaczków. Do kapieli o temperaturze 60°C (2000 litrów wody) dodiaje sie 2 kg preparatu otrzymanego wyzej.

Wskutek silnego dzialania zwilzajacego i odpowie¬ trzajacego bawelna w krótkim czasie zostaje zwil¬ zona i odpowietrzona d moze byc na przyklad poddana barwieniu w sposób opisany w przykla¬ dzie XVL Tworzenie sie piany jest wyraznie zmniejszone. Otrzymuje sie równomiernie prze- barwione klaczki bawelny.

Jezeli jako produkt porównawczy stasuje sie produkt przylaczenia 8 moli tlenku etylenu i 1 mola p-III-irzed.-oktylofenolu, to uzyskuje sie co prawda zadowalajace zwilzenie, lecz odpowie¬ trzenie jest .nie wystarczajace i tworzaca sie pia¬ na przeszkadza w procesie barwienia.

Efekt odpowietrzajacy mozna wykazac w sposób nastepujacy: Do jednostronnie otwartych cylindrycznych na¬ czyn szklanych o dlugosci 24 cm i srednicy we¬ wnetrznej 2,8 cm wprowadza sie równomiernie g welny czesankowej i sciska. Nastepnie do cylindrów nalewa sie po 80 cm1 wody zawieraja¬ cej 0,08 g rozpuszczonego porównawczego srodka powierzchniowo^czyninego wzglednie preparatu wedlug przykladal XV. W cylindrze o nizszym po¬ ziomie kapieli odpowietrzenie jest silniejsze. Wy¬ sokosc kapieli wynosi 14 cm w przypadku zasto¬ sowania porównawczego srodka powierzchniiowo- -czynnego, natomiast tylko 12 cm, gdy zastoso¬ wano preparat srodka wedlug wynalazku.

Przyklad XVI. 'Tkanine z syntetycznego po¬ liamidu (nylon 6,6) napawa sie nastepujacym pre¬ paratem: 20 g/litr barwnika o wzorze 13,2 g/litr 80% kwasu octowego, 20 g/litr prepapratu wedlug przykladu X i 958 g/litr wody, razem 1000 g ka¬ pieli do napawania. Pobór kapieli wynosi 70%, a temperatura procesu napawania 25°C. Po zakon¬ czeniu napawania tkanine paruje sie w ciagu minut w parze nasyconej o temperaturze 102°C.

Nastepnie plucze sie i suszy, otrzymujac równo¬ miernie wyibarwiony w kolorze pomaranczowym material bardzo dokladnie przebarwiony. Kapiel do napawania nawet przy dluzszym okresie uzyt¬ kowania nie wykazuje sklonnosci do pienienia Jezeli proces prowadzi sie bez zastosowania pre¬ paratu wedlug przykladu X, to farbowanie prze- 16 biega niespokojnie, a wybarwienrie jest niedo¬ kladne.

Przyklad XVII. Tkanine welniana napawa sie w temperaturze pokojowej nastepujaca kom- pozycja: 30 g/litr srodka przeciw filcowanliu (pro¬ dukt kondensacji kwasu tiobursztynowego i tlenku butylenu, na przyklad wedlug opisu patentowego St. Zjedn. Am. nr 3 706 528), 5 g/litr preparatu wedlug przykladu Ib), 20 g/litr weglanu sodowego, 10 g/litr oleju silikonowego (40%) i 935 g/litr wo¬ dy, razem 1000 g kapieli do napawania. Pobór kapieli wynosi 90%. Nastepnie suszy sie tkanine na ramie napinajacej o 5 polach w temperaturze 120°C w aiagu 4 minut, po czym tkanine przetrzy- muje sie w ciagu 24 godzin i nastepnie plucze w celu usuniecia weglanu sodowego. Na podstawie próby wedlug IW.S Specifikation 72 (Cubex) mie¬ rzono skurcz, powodowany filcowaniem, a uzy¬ skane wartosci zebrano w tablicy 3.

Welna traktowana w obecnosci srodka wedlug wynalazku wykazuje nieznaczny skurcz, czyli na¬ dano jej najlepsze wykonczenie przeciw filcowa¬ niu.

Material Tkanina welniana traktowana Tkanina welniana traktowana wymieniona kompozycja nie zawierajaca preparatu wedlug przykladu Ib) Tkanina welniana nietraikto- wana Calkowity ajkurcz po- i wierachniowy IWS specyfi¬ kacja 12 '8% 1»% 62% Przyklad XVIII. W aparacie farbiarskim JET traktuje sie 100 kg trykotu bawelnianego srod¬ kiem rozjasniajacym w nastepujacy sposób. Do wodnej kapieli o temperaturze 40° zawierajacej 2 g/litr preparatu wedlug przykladu Ib) i 0,5 g/litr preparatu wedlug przykladu Ilb) wpro¬ wadza sie suchy material wlóknisty (trykot ba¬ welniany). Wskutek silnego dzialania zwilzajacego i odpowietrzajacego srodków pomocniczych ma¬ terial zostaje równomiernie zwilzony (brak peche¬ rzyków lub piany). Po uplywie okolo 10 minut do kapieli dodaje sie 500 g 40% wodnego pre¬ paratu rozjasniacza o wzorze 14 oraz 2000 g kry¬ stalicznego siarczanu sodowego. Wartosc pH ka¬ pieli nastawia sde na 8 za pomoca weglanu sodo¬ wego. Krotnosc kapieli wynosi 1:8. Nastepnie miesizanine ogrzewa siewciagui30miiniutdo tempe¬ ratury 80°C i wtej temperaituirzepoddaje obróbcew ciagu 30 minut Nastepnie plucze sie i suszy.

Uzyskuje sde material równomiernie rozjas¬ niony. Jezeli obróbke prowadzi sie bez do¬ datku podanych preparatów, to uzyskuje sie nie wystarczajace zwilzenie i zle wlasciwosci eksplo-103 17 atacyjne materialu w JET. Jezeli zamiast wymie¬ nionych preparatów stosuje sie zwykly srodek zwilzajacy, to wlasciwosci eksploatacyjne równiez ulegaja pogorszeniu wskutek tworzenia sie piany.

W obydwu przypadkach uzyskuje sie rozjasnienia o niewystarczajacej równomiernosci.

Przyklad XIX. Tkanine z surowej bawelny nasyca sie kapiela wodna zawierajaca w 1 litrze 7 ml czteroikrzemaanu sodowego (szklo wodne, 80%), 22 ml nadtlenku wodoru (35%), 20 g wodo¬ rotlenku sodowego, 2 g kwasu etylenodwuamdno- czterooctowego w postaci dwusodzianu soli sodo¬ wej, 1 g (preparatu wedlug przykladu IV, po czym odciska sie do uzyskania podwyzszenia ciezaru o 80% i nastepnie utrzymuje w ciagu 15 godzin w temperaturze 25°C. Nastepnie tkanine bez po¬ sredniego suszenia ponownie nasyca sie wodna kapiela zawierajaca w 1 litrze 12 ml 35% nadtlen¬ ku wodoru i odciska do uzyskania podwyzszenia ciezaru o 38%. Nastepnie tkanine paruje sie w ciagu 60 sekund w parowniku wysokotemperatu¬ rowym w temperaturze 130°C, po czym plucze w temperaturze 130°C w maszynie 100-Hus-Unat.

Uzyskuje sie tkanine o bardzo wysokim stopniu bialosci. Przez dodatek preparatu wedlug przy¬ kladu IV material zwilza sie dobrze w kapieli, natomiast kapiel nie pieni sie.

Przyklad XX. Dzianine z syntetycznego po¬ liamidu napawa sie nastepujaca kompozycja: g/litr zemufligowanego polimeru z monomeru o wzorze 15, w którym R oznacza rodnik alkilowy o 1—4 atomach wegla, 5 g preparatu wedlug przy¬ kladu Ilb) i 969,5 g/litr wody, razem 1000 g kapie¬ li do napawania. Pobór kapieli wynosi 60%. Po zakonczeniu napawania suszy sie w temperatu¬ rze 80°C, po czym utrwala w ciagu 5 minut w temperaturze 150°C. Impregnacje olejoodporna ba¬ da sie wedlug testu AATCC metoda 118^1966, a impregnacje wodoodjporna wedlug DIN 53 888 (test Bundesmanna). Przez dodatek preparatu wedlug przykladu Ilb) uzyskuje sie lepsze zwilze¬ nie dzianiny, przy czym równoczesnie kapiel nie pieni sie. W tablicy 4 zestawiono uzyskane efekty.

Tablica 4 'Dzianina nietrabtowana tralktalwana Test olejowy AA.TCC 0 /Test | Bundesmanna 1 w % poboru wody 95 31 Przyklad XXI. Bawelniane plótno napawa sde nastepujaca kompozycja: 30 g/lita: produktu* reakcji kwasu stearynowego, eteru szesciometylo- wego szesdometylolomeiaminy i trójetanoloaminy, 1,8 g/litr trójglikolanu glinu, 2 g/litr preparatu wedlug przykladu Ib) 960,5 g/litr wody, razem 1000 g kapieli do napawania. Pobór kapieli wy¬ nosi 75%. Po zakonczeniu napawania suszy sde w temperaturze 80°C, po czym hartuje w ciagu 895 18 minut w temperaturze 150°C. Dodatek prepara¬ tu wedlug przykladu Ib) powoduje lepsze przeni¬ kanie kapieli w glaib wlókna bawelny, a równo¬ czesnie kapiel nie pieni sie. Badanie wodoodpor- nosci prowadzi sie wedlug DIN 53 888. Wyniki podane sa w tablicy 5.

Tablica 5 Material celulozowe plótno ndeatraktowane celulozowe plótno traktowane Test Bundesmanna DEN 53 888 | % poboru wody £8 18 efekt j odparlenia l/U /4 Przyklad XXII. Dywan z wlókden przeszy¬ wanych przedza z syntetycznych wlókien polia¬ midowych (nylon 6,6) zrasza sie nastepujaca kom¬ pozycja: 50 g/litr 15% wodnego roztworu kopoli- meru styrenu i bezwodnika kwasu malednoweigo w postaci soli sodowej, 3 g/litr preparatu wedlug przykladu Ib), 947 g/litr wody, razem 1000 g cie¬ czy do opryskiwania. Przybór ciezaru w przeli¬ czeniu na ciezar runa dywanu wynosi okolo 60%.

Po zakonczeniu zraszania dywan suszy sde, kondiy- cjonuje i mierzy opór powierzchniowy oraz ma¬ ksymalny ladunek. Wyniki podane sa w tablicy 6.

Dywan traktowany w obecnosci srodka wedlug wynalazku uzyskuje wyrazne wykonczenie anty- elektrostatyczne.

Tablaca 6 Material poliamidowy dywan nietraktowany poliamidowy dywan traktowany Opór dywanu (om) 10M 6,2.10* Maksy¬ malny ladunek (wolt) 13000 130 Przyklad XXIII. Do silnie pieniacej miesza¬ niny scieków komunalnych i przemyslowych wprowadza sie z dodatkowego zbiornika zawiera¬ jacego 1% roztwór preparatu wedlug przykladu K VIIIb) 1 ml tego roztworu na litr scieków. Wsku¬ tek tego zabiegu zbija sie obecna w sciekach pia¬ ne, a nowe pienienie nie nastepuje. Temperatura oraz wartosc pH scieków sa bez znaczenia dla dzialania wprowadzonego roztworu.

Claims (20)

Zastrzezenia patentowe

1. Srodek zwilzajacy i prretiwpdanowy, na osno¬ wie anionowych substancji powierzchniowo-czyn- gg nych, do odptieniania ukladów wodnych, zwlasz-19 cza da odpieniania wodnych kapieli farbiarskich i wykanczalniczych w obróbce wlókienniczej, za¬ wiesin wlókna papierowego przy wytwarzaniu papieru, papierowych mas powlekajacych przy wyposazeniu papieru, do odmieniania farb powlo¬ kowych lub scieków, znamienny tym, ze zawiera w przeliczeniu na srodek jako skladnik (1) 2— 50% wagowych anionowej substancji powaerz- chndowo-czynnej o wzorze 1, w którym Ri oznacza atom wodoru lub rodnik metylowy, R oznacza alifatyczny rodnik weglowodorowy o 8—22 ato¬ mach wegfla albo cykloalifatyczny lub aliiatyczno- -aromatyczny rodnik weglowodorowy o 10—22 atomach wegla, A oznacza —0— lub —C/=0/—0—, X oznacza grupe kwasowa nieorganicznego kwa¬ su zawierajacego tlen lub grupe kwasu karboksy¬ lowego- przy czym te grupy kwasowe moga rów¬ niez wystepowac w postaci soli, a m oznacza liczbe 1—20, jako skladnik (2) 6—50% wagowych nierozpuszczalnego w wodzie alifatycznego alkoho¬ lu jednowodorotlenowego o co najmniej 8 ato¬ mach wegla, produktu reakcji tlenków alkiilenu z nierozpuszczalnym w wodzie alifatycznym alko¬ holem jednowodorotlenowym o co najmniej 8 ato¬ mach wegla albo produktu reakcji tlenków alkile- nu z alkilofenoletm, jako skladnik (3) co najwyzej 30% wagowych oleju silikonowego a jako sklad¬ nik (4) od 20 do mniej niz 92% wagowych wody.

2. * Srodek wedlug zasitrz. 1, znamienny tym, ze jako skladnik (1) zawiera zwiazek o wzorze 3, w którym R, A i X maja znaczenie podane w zastrz. 1 a n oznacza liczbe 1—9, korzystnie 1—4.

3. > Srodek wedlug zastrz. 2, znamienny tym, ze jako skladnik (1) zawiera zwiazek o wzorze 4, w którym Ra oznacza nasycony lub nienasycony rodnik weglowodorowy lub grupe alkilofenolu o 10—18 atomach wegla a n i x maja znaczenie podane w zastrz. 2.

4. Srodek wedlug zastrz. 3, znamienny tym, ze jako skladnik (1) zawiera zwiazek o wzorze 5, w którym p oznacza liczbe 4—12 a n i X maja znaczenie podlane w zastrz. 3.

5. Srodek wedlug zastrz. 4, znamienny tym, ze jako skladnik (1) zawiera zwiazek o wzorze 6, w którym q oznacza liczbe 1—3 a Xt oznacza atom wodoru, grupe NH4, lub kation metalu al¬ kalicznego.

6. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze zawiera zwiazek skladnika (1) wystepujacy w po¬ staci soli metalu alkalicznego; soli amoniowej lub soli amdny.

7. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako skladnik (2) zawiera alifatyczny, nasycony lub nienasycony, rozgaleziony lub prostolancu- chowy alkohol jednowodorotlenowe o 8—18 ato¬ mach wegla lub mieszanine takich alkoholi.

8. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako skladnik (2) zawiera produkt reakcji tlenku etylenu i/lub 1,2-tlenku propylenu z alifatycznym, nasyconym lub nienasyconym, rozgalezionym lub prostolancuchowym alkoholem jednowodorotleno¬ wym o &—18 atomach wegla.

9. Srodek wedlug zastrz. 8, znamienny tym, ze jako skladnik (2) zawiera zwiazek o wzorze 7, 895 28 w którym R3 oznacza nasycony lub nienasycony rodnik weglowodorowy o 8—18 atomach wegla a s oznacza liczbe 1—3.

10. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze 5 jako skladnik (2) zawiera produkt reakcji tlenku etylenu i/lub 1,2 tlenku propylenu z alkilofenolem o 4—12 atomach wegla w lancuchu alkilowym.

11. Srodek wedlug zastrz. 10, znamienny tym, ze jako skladnik (2) zawiera zwiazek o wzorze 8, w 10 którym Rt oznacza atom wodoru lub rodnik mety¬ lowy, p oznacza liczbe 4—12 a t oznacza liczbe 1—30.

12. Srodek zwilzajacy i przeaiwpianowy na osnowie anionowych substancji powierzchniowo- 5 -czynnych, do odpieniania ukladów wodnych, zwlaszcza do odpieniania wodnych kapieli farbiar- skich i wykonczalniczych w obróbce wlókienni¬ czej, zawiesin wlókna papierowego przy wytwa¬ rzaniu papieru, papierowych mas powlekajacych, 20 wyposazaniu papieru, do odpieniania farb powlo¬ kowych lub scieków, znamienny tym, ze zawiera w przeliczeniu na srodek jako skladnik (1) 2—50% wagowych anionowej substancji powierzchniowo- -czynnej o wzorze 1, w którym Ri oznacza aitoim 5 wodoru lub rodnik metylowy, R oznacza alifatycz¬ ny rodnik weglowodorowy o 8—22 atomach wegla albo cykloalifatyczny lub alifatyozno-aromatyczny rodnik weglowodorowy o 10—22 atomach wegla A oznacza —0— lub—C/=0/—0—, X oznacza gru- 0 pe kwasowa nieorganicznego kwasu zawieraja¬ cego tlen lub grupe kwasu karbóksylowego, przy czym te grupy kwasowe moga równiez wystepo¬ wac w postaci soli, a m oznacza liczbe 1—20, jako skladnik (2) 6—50% wagowych produktu re- 5 akcji nasyconego kwasu dwukarboksylowego o 3— 10 atomach wegla z 1,2-tlenkiem propylenu lub z glikolami poUpropylenowymi, produktu reakcji kwasu tluszczowego o 10—18 atomach wegla z 1,2-tlenkiem propylenu lub z glikolami polipro¬ pylenowymi, produktu reakcji kwasu tluszczowego o 10—18 atomach wegla i alkoholu 3—6-wodoroitle- nowego o 3—6 atomach wegla z 1,2-tlenkiem pro¬ pylenu albo produktu reakcji kwasu tluszczowego o 10—18 atomach wegla i poMalkilenopoliaminy z 1,2-tlenkiem propylenu, jako skladnik (3) co najwyzej 30% wagowych oleju silikonowego i jako skladnik (4) od 2 do mniej niz 92% wagowych wody.

13. Srodek wedlug zastrz. 12, znamienny tym, j ze w przeliczeniu na srodek zawiera 10—50% wa¬ gowych skladnika (1), 10—50% wagowych skladni¬ ka (2), co najwyzej 30% wagowych skladnika (3) i od 20 do mniej niz 80% wagowych wody.

14. Srodek wedlug zastrz. 13, znamienny tym, ze . w przeliczeniu na srodek zawiera 10—20% wago¬ wych skladnika (1), 15—30% wagowych skladni¬ ka <2), 1—10% wagowych skladnika (3) d 40—74% wagowych wody.

15. Srodek wedlug zastrz. 13, znamienny tym, ze jako skladnik <1) zawiera zwiazek o wzorze 2, w którym R, A i X maja znaczenie podane w zastrz. 12, suma symboli mi, m9 i ms jest równa 2—20, a stosunek jednostek tlenku etylenu do tlenku propylenu Jest równy 1: (1—2).

16. Srodek wedlug zastrz. 12, znamienny tym,103 895 21 ze jako skladnik (2) zawiera zwiazek o wzorze 7, w którym R3 oznacza nasycony lub nienasycony rodnik weglowodorowy o 8—18 atomach wegla a s oznacza liczbe 1—10.

17. Srodek wedlug zastrz. 12, znamienny tym, ze jako skladnik (2) zawiera produkt reakcji kwa¬ su adypiinowego hub sebacyauoiwego z 1,2-itienkiem propylenu lub z glikolami polipropylenowymi.

18.. Srodek wedlug zastarz. 12, znamienny tym, ze jako skladnik (2) zawiera produkt reakcji kwa- sai tluszczowego o 10—18 atomach wegla i polial- 10 22 kilenopoliaiminy o wzorze 9, w którym n oznacza liczbe zero, liczbe 1, 2 lub 3, z 1,2-tlenkiem pro¬ pylenu.

19. Srodek wedlug zastrz. 12, znamienny tym, ze jako skladnik (3) zawiera organtipoLisiloksan, ewentualnie zablokowany grupami hydroksylowy¬ mi na koncach czasteczki.

20. Srodek wedlug zastrz. 19, znamienny tym, ze jako skladnik (3) zawiera alikilopofeiloksan, wykazujacy w temperaturze 25°C lepkosc co naj¬ mniej 0,7 centypuaza. R-A-(CH2CH0)m— X Wzórl C9H19 —Q—"0(CH2CH20|l|S03X| Wzór 6 R-A-ICH2CH20\^(CHjCHO^iCHjCHjO^Jf CHj Wzór 2 R—A —|CH2CH20)n—X Wzór 3 R20(CH2CH20}?1—> Wzór U Wzór5 R30{CH2CH20)s H Wzór 7 CPV1 —Q- OBH2CH0ltH R, Wzór 8 M H2N(CH2CH2NH)nCH2CH2NH2 Wzór 9 R — Si —0 I. R Wzór 10 CH3 Si—0 CH, R Si —R103 895 S03H NHCH3 CH2= CCONH -^3~ N = N~\3 Br HO-O Hzórll &O3H X%- Cl N N 50,H ^-N=M 3H OH NH — CwC-NH2 HOoS SO3H Wzór 12 W "^-NH-^NH-OHW-p^NHj N02 SO3H 0^ Wzór 13 (HOCH2CH2]2Ns C-N X=N SO3H i<5 'Ql-CH- rv NH Wzór U CF3 (CF2)7 S02N- CH2CH20C-CH =CH2 R Wzór 15 Zaklady Poligraficzne w Koszalinie D-712 90 egz. A-4 Cena 45 zl