Przedmiotem wynalazku jest urzadzenie do wy¬ twarzania przedzy teksturowanej z wlókien ciag¬ lych, syntetycznych, wielkoczasteczkowych za po¬ moca strumienia goracych gazów ltub par.Urzadzenie dyszowe, do teksturowania przedz z wlókien ciaglych sa znane. Urzadzenia te mozna z grubsza podzielic na dwie grupy. Do pierwszej gru¬ py naleza urzadzenia o maksymalnej predkosci wlotowej przedzy, przy czym nagrzany czynnik ga¬ zowy doplywa do przedzy poprzez otwory ukosne, albo jest doprowadzany do niej poprzez szczeline wspólosiowa. Druga grupa obejmuje urzadzenia o osiowym doprowadzaniu czynnika gazowego i uko¬ snym wlocie nitki, to jest pod katem zawartym miedzy 0 a 90° wzgledem osi.W tej drugiej grupie urzadzen goracy gaz lub goraca para wodna sa wdmuchiwane zawsze dok¬ ladnie osiowo w tym celu, aby wykorzystac caly impuls energii strumienia do przenoszenia nitki.Jako komore zgniatania stosuje sie rurke cylin¬ dryczna o srednicy okolo 10 do 12 mm. Scianka ru¬ rki jest w kilku miejscach zaopatrzona w otwory lub szczeliny rozmieszczone wzdluz jej tworzacych, aby mógl ulatywac goracy gaz lulb para. Komora zgniatania jest wykonywana ze szkla lub stali szla¬ chetnej. Powierzchnia wewnetrzna rurki jest pod¬ dawana specjalnej obróbce powierzchniowej. W przypadku, gdy srednica wewnetrzna wynosi mniej niz okolo 10 mm, a numer przedzy wynosi wiecej niz 1000 dtex wystepuja trudnosci z nadaniem kar¬ lo bikowatosci przedzy. Na to, aby osiagnac jednako¬ wy stopien skedzierzawienia konieczne jest utrzy¬ manie stalej w czasie dlugosci pakietu przedzy w komorze zgniatania. Mozna to osiagnac np. za po¬ moca ukladu regulacji pneumatycznej.Urzadzenia pierwszej grupy maja te zalete, ze dobrze teksturuja, to znaczy nadaja przedzy silne skedzierzawienie, duza liczbe karbików na jednost¬ ke dlugosci oraz dobra trwalosc skedzierzawienia, a przy tym równiez przyjemny chwyt. Niedogodno¬ scia jest jednak to, ze urzadzenia te nie zasysaja samoczynnie przedzy. Zasilanie odbywa sie z regu¬ ly za pomoca urzadzen pomocniczych. W przypad¬ ku duzych predkosci przedzy jest to bardzo utrud¬ nione, a w niektórych urzadzeniach nawet niemoz¬ liwe. Urzadzenia tej grupy wymagaja wiec dluz¬ szych czasów wypelniania komory zgniatania i nie nadaja sie do stosowania lub nadaja sie z ograni¬ czeniem w przypadku wystepowania duzych pred¬ kosci przedzy. W procesie teksturowania poprze¬ dzonym rozciaganiem wystepuja dlugie czasy wy¬ pelniania, co jest równoznaczne z duzymi stratami materialowymi. Urzadzenia pierwszej grupy zwie¬ kszaja zatem koszty procesu teksturowania.Dalsza niedogodnosc polega na tym, ze do prze¬ noszenia przedzy jest wykorzystywana tylko skla¬ dowa osiowa strumienia gazu lub pary. Aby umoz¬ liwic szybkie podawanie przedzy nalezy wykonac male otwory lub szczeliny do doprowadzania czyn¬ nika gazowego do nitki. Oznacza to koniecznosc 103 857103 857 3 stosowania bardzo waskich tolerancji wymiaro¬ wych wykonania urzadzenia, co zwieksza koszty oraz stwarza""^udnosci ustawienia poszczególnych elementów urzadzenia. W konsekwencji uzyskuje ! sie produkty o zmiennej jakosci. { • ,,yxz40zenia drogiej grupy maja te zalete odnos- I nie ^obslugi, ze safrie zasysaja przedze. Wypelnianie* ISsTepuje* wiec" szybko za pomoca zespolu ssawne¬ go, bez stosowania innych urzadzen dodatkowych.Dotyczy to predkosci wysokich, np. 2000 m/tmin.Niedogodnoscia jest jednak to, ze zarówno stopien sk^dzifert&Wlehia, jak i chwyt skedzierzaWiehia przedzy sa niezadawalajace. Obsluga i konstrukcja urzadzen drugiej grupy sa proste. Oznacza to co prawda wysoka wydajnbsc pirocesu teksturowania, jednak odbija sie niekorzystnie na jakosci produ¬ ktu.Z opisu patentowego feFN nr Z645SS0 jest znane urzadzenie dyszowe do wytwarzania przedzy te¬ ksturowanej z syntetycznych wlókien ciaglych, za pomoca nagrzanych gazów lub par, zawierajace komore dyszowa wytwarzajaca strumien podgrza¬ nego gazu lub pary, której wylot jest skierowany ku wlotowi komory grzejnej, którym to wlotem jest wprowadzana przedza przez zasysanie niesy¬ metrycznie osiowo przeplywajacym strumieniem gazu lub pary. Urzadzenie to zawiera równiez ko¬ more zgniatania, polaczona z komora grzejna, w której przedza zfcstaje zgnieciona do pbStaci pakie¬ tu. Komora zgniatania jest ograniczona el&fetyetnie gietkimi pretami, rozmieszczonymi wzdluz tworza¬ cych powierzchni walcowej lufo stozkowej, majacy¬ mi jednakowe dlugosci i zamocowanymi jednymi koncami w koncówce komory grzejnej.Celem wynalazku jest skonstruowanie urzadze¬ nia do teksturowania przedzy, nie majacego wad wymienionych powyzej dwóch grup urzadzen do teksturowania, a stanowiacego modyfikacje urza¬ dzenia opisu patentowego RFN nr 2545590.Istota wynalaz&u przejawia sie w konstrukcji komory zgniatania oraz zastosowaniu srodków te<- chnicznyeht wywóiujCcjnch niesymetryczny osiowo i wsffowy przeplyn strumienia gazu lufo pary na wylocie komory dyszowej i równoczesnie na wlocie komory grzejnej* ZgGdnie z wynalaBRi&m piryty ograniczajace ko<- rftftfte zgniatania maja awte fóine dlugosci.Ofcazato m ze zaitttoWanie pr^tóW ó róznych dlu¬ gosciach; ©gtfanicMajaCyen komole zgni&tahia poz^ Walfe, W pofoWri&fttti z komorami zgniatajf|cymi majacymi $o4tae Hu!fel, ha znacihe zmniejszenie sreanicy komary agBiatainia bez ujemnego wplywu na tworzenie Sie. W niej pakietu przedzy.PonSJdtb ufclad pfltffcW Wedlug Wynalazku umoz¬ liwia Uzyskahie naWet lepszego stopnia sftedzierza- Wienia niz znana komora W postaci furki, poniewaz otrzymuje sie W niej silniejsze skedzierzaWlenle draz Wieksza liczba karbików ha dhlgt&ci. Wycia¬ ganie z niego pfzedzy przebiega bardziej równo¬ miernie i chwyt przejJiy jest bardziej przyjemny po wyciagniejclu jej z pakietu, a to dziei wytwo¬ rzeniu riieWSpó&fciaWego strumienia goracego ga- ZU lub pary beztfO&fetfnio przed miejscem zasySa- nia przedzy, to znaczy na wylocie komory dyszo- 4 wej oraz jednostronnemu zamocowaniu pfetóW, tworzacych komore zgniatania na koncu ktoiory grzejnej, a takze dzieki zastosowaniu pretów ela¬ stycznych latwo zginajacych sie.Jakkolwiek gietkie prevty komory zgniatania za¬ mocowane tylko z jednej strony sprawiaja wraze¬ nie nieestetycznych, ale Uklad tego iodzajtt ma wie¬ le korzysci.Grgs-tbSc ulozenia przedzy w pakfeGtc pozostaje praktycznie stala, poniewaz elastycznie gietkie pre¬ ty poddaja sie latwo kazdemu wzrostowi cisnienia, na skUtek czego zwiekszenie cisnienia wyraza sie zwiekszeniem vbjetosci pakietu przedzy, Stala ge¬ stosc pakietu oznacza niezmienna jakosc tfcksturo- 13 wania oraz unikniecie tworzenia sie petli i suplów, jakie latwo powstaja przy wyciaganiu przedzy z pakietu, na skutek jej zakleszczania st$ W zbyt za¬ geszczanym pakiecie, Podczas gdy W znanych ko¬ morach w postaci rurki regulowanie dlugosci Czy polozenia pakietu jest konieczne, w tym przypadku zbyteczna jest jakakolwiek regulacja, poniewaz u- klad pretów wedlug wynalazku utrzymuje w do¬ statecznej niezmiennosci dlugosc jak i polozenie pakietu.Wytworzenie strumienia gazu lub pary niesyme- metfycznego osiowo mozliwe jest przy uzyciu róz¬ norodnych srodków technicznych.Po pierwsze przez zastosowanie zaopatrzonej w dtwóf nasadki, zblizonej budowa do ustnika, usy- M tiuowamej na wylocie komory dyszowej a bezpos- srednio przed wlotem komory grzejnej.Po drugie przez zastosowanie otworu na wylocie komory dyszowej usytuowanego przed wlotem ko¬ mory grzejnej, o powierzchni przekroju poprzecz- ncgo róznej od powierzchni przekroju poprzeczne¬ go komdry dyszoWej. £o trzecie przez Wykonanie na zewnetrznej po¬ wierzchni nasadki c'ó najmniej jfednego kanalu, ko¬ rzystnie prostokatnego W przekroju poprzecznym, 40 przecinajacego Sie. bezposrednio przed Wlotem do komory gfzejnej z wylotem komory dyszoWej, przy czyni szerokóie tego kanalu jest równa 0,1 do 6,5 najmniejszej srednicy komory dyszowej. l*ó Czwarte przez umieszczenie na wylocie komo-/ 45 ry dyszowej, a bezposrednio przed Wlotem komory grzejnej, Wklattki wytwarzajacej wirujacy stru¬ mien gazu lub pary, przy czym szczególnie korzy¬ stne efekty uzyskuje sie, gdy We Wkladce sa Wyko¬ nane co najmniej dwa otWófy, kazdy z pOWletz- 50 chni przekroju poprzecznego mniejszej M powie¬ rzchni przekroju poprzecznego komory dyszoWej, których osie podluzne sa usytuowane pod katem ostrym do podluznej Osi komory dyszoWej.Komora zgniatania zbudowana zgodnie z Wyha- 55 lazKiem, nawet bez jednoczesnego StoSoWania nie¬ symetrycznego bsioWo strumienia gazU lub pary, umozliwia znaczne zwiekszenie stopnia &kejdziefza- wienia i polepszenia chwytu przedzy otrzymywanej po wyciagnieciu przedzy z komory zgniatania, fiia- w tego tez sama komora zgniatania, zbudowana zgod¬ nie z wynalazkiem, stanowi istotny postep techni¬ czny, który uzewnetrznia sie wyzsza jafc&Seia pfo- duktu. ?rzez stosowanie komory dyszbWej Wedlug Wy¬ ra nalazku, wytwarzajacej niesymetryczny osiowo5 103IST 6 przeplyw strumienia gasu lub paty, równoczesnie z komora zgniatania wedlug wynalazku, powoduje sie jedynie zwiekszenie skutku dawanego prze* sa¬ ma komore zgniatania, natomiast zastosowanie ta¬ kiego samego, nieeymetryesnego osiowo strumie¬ nia galu lute paty w polaczeniu z komora ugniata¬ nia w postaci snanej rurki, daje pomijalnie male peiepasenie Jakosci teksturowanej przadzy. Komo¬ ra zgniatania, ogranieiona pretami, daje jednozna¬ cznie Okreslone skutki techniczne, zwiekszone je- dytlie prtet zastosowanie niesymetrycznego osiowo strumienia paty lub gazli, iai ta ostatnia cecha, stosowana niezaleznie od komory zgniatania nie prowadzi do uzyskania efektu godnego podkresle¬ nia.Komore zgniatania Wedlug wynalftfeku moina zlfealilOiwac W rotfhaity sposób. Niezaleznie Od spo¬ sobu realizacji komora zgniatania ograniczona je* dnoatronnie utwiedhtonyml pretami ma te zalete, ie je) geometria nie me wiekszego wplywu w pe¬ wnych granicach na sposób dzialanie, W prsypad- ku rotjmiesKrtenla pretów wadlu* tworaaeyeh wai- ea o podstawie kolowej dlugosc pretów, a tym sa¬ mym i dlugo** komory zgniatania mozna bylo zmie¬ nia* w zatoresie od W do SM muru Wedlug Wynalazku zaleca sie ogólnie dobierac dlugosc komory zgniatania równa 13—30 srednic wewnetrznych tej komory. Praktycznie korzystne jest, gdy dlugosc komory zgniatania wynosi 100— z** mm przy jej wewnetmiej srednicy równej 3«- —7 mm.Prety ograniczajace komore zgniatania moga byc równiez rozmieszczone wzdluz tworzacych powie* rachm bocznej stoika o podstawie kolowej, które¬ go tworzace sa usytuowane wzgladem podstawy pod katem wiekszym od 80°, lecz nie Wiekszym niz 110°.W przypadku teksturowania przedz o numerze 1000 do 3000 dtex kat tein najkorzystniej powinien miescic sie w zakresie 80—90°. , Ksztalt pretów w przekroju poprzecznym nie ma zauwazalnego wplywu na jakosc obrabianej prze¬ dzy, o ile nie maja one ostrych krawedzi i chropo¬ watej powierzchni.Najprostsze technicznie jest uzycie pretów o przekroju poprzecznym kolowym. Zwykle srednice pretów dobiera sie w zakresie 1—3 mm, przy czym ogólnie srednica pretów jest mniejsza 2,5—10 razy od srednicy wewnetrznej komory zgniatania.Prety sa rozmieszczone w jednakowych odste¬ pach wzgledem siebie, przy czym odleglosc miedzy dwoma sasiadujacymi pretami w miejscu ich za¬ mocowania jest równa 0,2—0,5 srednicy preta, a praktycznie odleglosc ta wynosi 0,2 do 1,5 mim.Odleglosc pomiedzy pretami powinna byc tak du¬ za, aby rozgrzany gaz lub para mogly latwo ulaty¬ wac miedzy nimi, nawet w przypadku elastycznego odksztalcania sie pretów, lecz nie na tyle daiza, aby dochodzilo dp wyciskania czesci pakietu przedzy na zewnatrz komory zgniatania.Dla rozwiazania wedlug wynalazku istotny jest uklad pretów ograniczajacych komore zgniatania.Prety o dwóch róznych dlugosciach sa korzystnie umieszczone przemiennie, to znaczy pomiedzy dwo¬ ma pretami krótkimi jest umieszczony jeden pret dlugi, przy czym prety krótkie maja dlugosc 2 do 50 razy mniejsza od pretów dlugich. Wynikiem ta* kiego ukladu jest podzielenie komory zgniatania na dwie czesci. Pierwsza czesc komory, ograniczo¬ na pretami krótkimi i czesciami dlugosci pretów dlugich, jest stosunkowo sztywna i w niej nastepu¬ je formowanie pakietu przedzy, zas druga czesc komory, ograniczona tylko pozostalymi czesciami dlugosci pretów dlugich, jest bardziej podatna na zmiany swej objetosci, przez co ulatwione jest przesuwanie sie pakietu przedzy.Material, z którego sa wykonane prety, a takze gladkosc powierzchni pretów maja znaczenie pod¬ rzedne, ale unika sie chropowatosci i ostrych kra¬ wedzi, w przypadku stosowania materialów tru- dnoscieralnych. Wymagania co do odpornosci na scieranie materialów stosowanych na prety nie sa jednak tak wysokie, aby trzeba bylo stosowac wy* lacznie czesci ceramiczne np. z Al*Os, Dobrymi ja* ko prety okazaly sie byc zwykle druty spawalnicze.Ich odpornosc na scieranie oraz gladkosc powierz* chni sa dostatecznie dobre. Celowe jeet takie roz¬ mieszczenie pretów, aby moina bylo je latwo wy* mienic. W przypadku stosowania tanich pretów bardziej oplaca sie wymiana uszkodzonych pretów nit ich naprawa ety czyszczenie. Jeszcze prosciej i bardziej celowo jest zamocowac wszystkie prety w Wiencu, na skutek czego komora zgniatania prze¬ istacza sie w jeden kompletny, tani zwpol, który jest zamocowany w koncówce komory grzejnej i moze byc latwo wymieniony.Jako nagrzany gaz i pare ze wzgledów ekono¬ micznych w pierwszym rzedzie stosuje sie nagrza¬ ne powietrze i przegnana pare wodna. Do tekstu* rowania przedzy z wlóikien ciaglych poliamidowych stosowanie przegrzanej pary wodnej przynosi lep¬ sze wyniki, przede wszystkim ze wzgledu na lep¬ sza jednorodnosc teksturowania. Korzystnie cisnie¬ nie przegrzanej pary wodnej wynosi od 3 do 10 ba¬ rów. Stosunek masy pary do masy przedzy powi¬ nien wynosic 0,2 do 0,5.Szczególnie korzystne jest stosowanie urzadze¬ nia wedlug wynalazku do teksturowania przedz z wlókien ciaglych, zwlaszcza przedz poliamidowych, stosowanych do wytwarzania dywanów. Okazalo sie równiez, ze np. przedze z wlókien ciaglych po¬ liestrowych o numerze 167 dtex mozna deksturo- wac za pomoca urzadzenia wedlug wynalazku z dobrym wynikiem i z wysoka predkoscia 2000 m/min. W przypadku stosowania przedzy o takim numerze srednica wewnetrzna komory zgniatania wynosi korzystnie okolo 3 mm.Przedmiot wynalazku jest uwidoczniony w przy¬ kladach wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia urzadzenie wedlug wynalazku w sche¬ matycznym przekroju osiowym, z trzema komora¬ mi, fig. 2 — komore zgniatania w przekroju po¬ przecznym wzdluz linii A-A, zaznaczonej na fig. 1, fig. 3 i 4— komore dyszowa urzadzenia z fig. 1, odpowiednio w przekroju osiowym wzdluz linii B—B zaznaczonej na fig. 4, oraz w widoku od czo¬ la, fig. 5 i 6 — drugie wykonanie komory dyszowej, odpowiednio w przekroju osiowym wzdluz linii C—C zaznaczonej na fig. 6, oraz w widoku od czo¬ la, zas fig. 7 przedstawia szczególowo sposób zamo- u 95 40 45 50 65 60103 857 8 cowania pretów ograniczajacych komore zgniata¬ nia w przekroju osiowym.Zgodnie z fig. 1 urzadzenie zawiera komore dy¬ szowa 1, komore grzejna 2 oraz komore zgniatania 3. Strumien 4 goracego gazu lub pary wplywa do komory dyszowej 1, która na swym wylocie na na¬ sadke 5, stanowiaca w zasadzie ustnik, i wytwarza¬ jaca strumien gazu lub pary, niesymetryczny osio¬ wo. Przedza 6 jest zasysana przez ten strumien tuz za wylotem nasadki 5 i podgrzewana wewnatrz ko¬ mory grzejnej 2 przez cieplo przenoszone wraz ze strumieniem gazu lub pary. Komora grzejna 2 ma postac cylindrycznego otworu 7 rozszerzajacego sie w lejek 8 przy swej dolnej koncówce tak, ze pod¬ stawa lejka jest kolowa i ma srednice równa w przyblizeniu srednicy wewnetrznej komory zgnia¬ tania 3. Komora zgniatania jest ograniczona przez dwanascie elastycznie gietkich, walcowych pretów stalowych, zamocowanych w jednakowych odste¬ pach wzgledem siebie w koncówce komory grzej¬ nej 2 i otoczonych ustalajaca tuleja 10, zaopatrzona na swej wewnetrznej powierzchni w pierscien usz¬ czelniajacy. Sposród dwunastu wyzej podanych pretów szesc z nich jest pretami krótkimi 9k, a szesc jest pretami dlugimi 91, przy czym prety kró¬ tkie sa usytuowane na przemian z pretami dlugi¬ mi.Zgodnie z fig. 3 i 4 na zewnetrznej powierzchni nasadki znajduja sie trzy kanaly 11, usytuowane co 120°, prostokatne w przekroju poprzecznym i przecinajace sie bezposrednio przed wlotem do ko¬ mory grzejnej 2 z wylotem komory dyszowej 1.Wymienione kanaly poteguja niesymetrycznie o- siowy przeplyw strumienia gazu lub pary.Wedlug fig. 5 i 6 wylot komory dyszowej 1 jest zaopatrzony we wkladke z trzema otworami 12, roz¬ stawionymi co 120°. Kazdy z tych otworów jest u- sytuowany skosnie wzgledem osi wzdluznej komo¬ ry dyszowej 1 i ma powierzchnie przekroju poprze¬ cznego wielokrotnie mniejsza od przekroju poprze- cznego otworu 13 tej komory dyszowej.Na fig. 7 przedstawiono inna mozliwosc zamoco¬ wania pretów w koncówce komory grzejnej 2 przez zastosowanie obejmy pierscieniowej, wykonanej ze sprezyscie podatnego materialu, korzystnie z gumy, oraz nakretki dociskowej, nakrecanej na koncówke komory grzejnej 2 i majacej powierzchnie stozko¬ wa, wywierajaca nacisk na obejme pierscieniowa. PL