Przedmiotem wynalazku jest srodek chwasto¬ bójczy dla upraw bawelny.Zwalczanie chwastów w uprawach bawelny sta¬ nowi powazny problem. Poniewaz rosliny bawel¬ ny sa roslinami dwulisciennymi, to reaguja one szczególnie wrazliwie na chemiczne srodki do zwa¬ lczania chwastów, jesli srodki te padna bezposred¬ nio na rosliny bawelny.Musiano przeto opracowac specjalny sposób zwal¬ czania chwastów, który przedstawial sie nastepu¬ jaco. 1. Staranne przygotowanie ziarna, by bawelna mogla wzejsc szybko i równomiernie. Za pomoca mechanicznych srodków pomocniczych formuje sie podwyzszone rzedy siewne, aby miedzy rzedami tworzyly sie zaglebienia, w których pózniej bedzie mozna zwalczac chwasty srodkami kontaktowymi. 2. Albo przed, albo po formowaniu rzedów siew¬ nych wprowadza sie i rozprowadza znany sro¬ dek chwastobójczy do zwalczania chwastów tra- wiiaistych. 3. Podczas siewu bawelny nastepuje traktowa¬ nie dalszymi znanymi srodkami chwastobójczymi, takimi jak N-/3-trójfluorometylofenylo/-N',N'-dwu- metylomocznik (brytyjski opis patentowy nr 914779) lub N-/3,4-dwucihlorofenylo/-N,,N,-dwume- tylomocznik (brytyjski opis patentowy nr 691403), z reguly w postaci opryskiwania pasowego w celu dodatkowego niszczenia ewentualnie kielkujacych traw i dwulisciennych chwastów. 4. Meichaniczna obróbka gleby w polaczeniu z Opryskiwaniem zawiazków lisci. Opryskiwania te moga byc przeprowadzone wtedy, gdy bawelna o- siagnie wysokosc co najmniej 15 cm. W jedno- do trzykrotnym powtarzania stosuje sde takie srodki, jak metanoarsonian jednosodowy (opis patentowy St. Zjedn. Am. nr 2442372) lub kompozycje meta¬ lioarsanianu jednosodowego z N-/3-trójfluoiro(mety- lofenylo/-N^N'-dwumetylómoczini'kiein, 2,4-bis-/izo- propyloamino/-6-metylotio-S-triazyna, opis patentowy nr 814948), N-/3,4-dwucMocofeny- lo/-N^N'-dwumetylomocznik lub N-/3,4.H^wuchlaro- fenyloZ-N^metoksy-N^metylomocznik (brytyjski opis patentowy nr 852422).. Za pomoca mechanicznej obróbki gleby przy¬ krywa sie narzucona gleba równoczesnie kielki chwastów na srodku rzedów i na brzegach rzedów roslin uprawnych. Te mechaniczna obróbke gleby powtarza sie kilkakrotnie. Taki sposób niszczenia chwastów jest zatem nie tylko nadzwyczaj kosz^ towny, lecz tez niezadowalajacy dla rozwiazania problemu chwastów w bawelnie, gdyz ostatecznie chwasty te musza byc, jeszcze wciaz usuwane drp- ga recznego okopywania lub droga pielenia.Wiadomo nadto, ze selektywne zwalczanie chwa¬ stów w uprawach roslin staje sie wtedy coraz trudnieijisze, gdy po dlugoletnim. stasowaniu tych samych sposobów zwalczania pojawia sie uodpor¬ niona roslinnosc wtórna. I tak w uprawach bawel¬ ny silnie rozmnozyly sie odporne gatunki ohwa-- 103 0483 103 Ó4S i stów, takich jak Datura sp., Ipomoea sp., Sida sp., Abutilon sp., Anoda sp., Eleusine indrea, Hibiscus sp., Cassia sp. i Bidens pilosa, których nie mozna skutecznie zwalczac znanymi z polskiego opisu pa- itelitowegd nr 89817 srodkami chwastobójczymi, za¬ makajacymi jako substancje czynna np. N-[3-/N- benzylo^-ienylcJcarbamoiloksy/-fenylo]-karbami- cian etylowy, N-[3-/N-propylo-N-fenylokarbamoi- foksy/-fenyio]-karbamindan etylowy, N-[3-/N-izobu- tylo-N-fenylokarbamoiloksy/-fenylo]-karbaminian etylowy, lub N-[3-/N-n-butylo-N-fenylokarbamoilo- ksy/-fenylo]-karbaminian etylowy.Stwierdzono nieoczekiwanie, ze nowe zwiazki o strukturze zblizonej do omówionych wyzej znanych ^zwiazków nawet w dawce trzykrotnie nizszej od znanych zwiazków wykazuja silne i skuteczne dzia¬ lanie chwastobójcze wzgledem tych uodpornionych gatunków chwastów.Celem wynalazku jest przeto opracowanie srod¬ ka chwastobójczego dla upraw bawelny, który eli¬ minujac wady znanych srodków umozliwilby latwe zwalczanie chwastów w uprawach bawelny w ka¬ zdym stadium rozwojowym roslin bawelny. Osia¬ ga sie ten cel za pomoca srodka chwastobójczego dla upraw bawelny, zawierajacego znane nosniki, który wedlug wynalazku zawiera jako substancje czynna nowy ester 3-/etoksykarbonyloamino/-fe- nylowy kwasu N-metylokarbandlowego (kwas N- -metylokarbanilowy = kwas N-metylo-N-fenylo- karbamdnowy).Za pomoca srodka wedlug wynalazku znacznie upraszcza sie technike zwalczania chwastów, tym samym ulatwiajac ten zabieg i obnizajac naklady.Srodek wedlug wynalazku mozna stosowac w kaz¬ dym stadium rozwojowym roslin bawelny, przy czym bawelne opryskuje sie po to, by dosiegnac chwasty w bezposrednimi sasiedztwie roslin bawe¬ lny.Mozliwe jest tym samym celowe zastosowanie srodka przeciwko istniejacym chwastom. Niszczy sie nawet chwasty kielkujace. Opryskiwanie moz¬ na powtarzac kilkakrotnie bez szkodliwych na¬ stepstw dla bawelny czy upraw nastepczych. Op¬ ryskiwanie jest w dalekiej mierze niezalezne od rodzaju gleby i od niekorzystnej pogody. Wszyst¬ kich mechanicznych zabiegów obróbki gleby, slu¬ zacych zwalczaniu chwastów, mozna zaniechac.Nowa substancja czynna ma szeroki zakres dziala¬ nia.Zwiazek, zawarty w srodku wedlug wynalazku, mozna stosowac pojedynczo lub w polaczeniu z in¬ nymi substancjami czynnymi. Mozna ewentualnie dodawac inne srodki, takie jak defolianty, srodki ochrony roslin lub srodki szkodnikobójcze, w zale¬ znosci od celu przeznaczenia.Zwiekszenie dzialania i szybkosci dzialania moz¬ na osiagnac np. za pomoca dodatków podwyzszaja¬ cych dzialanie, takich jak rozpuszczalniki organi¬ czne, srodki zwilzajace i oleje. Pozwala to na zmniejszenie dawki wlasciwej substancja czynnej.Celowo nowa substancje czynna lub jej miesza- n/iny stosuje sie w postaci preparatów, takich jak proszki, srodki do rozsiewu, emulsje lub suspensje, w obecnosci dodatków cieklych i/lub stalych nos¬ ników czy rozcienczalników i ewentualnie w obec¬ nosci srodków zwilzajacych, zwiekszajacych przy¬ czepnosc, emulgujacych i/lub dyspergujacych.Odpowiednimi nosnikami cieklymi sa np. woda, weglowodory alifatyczne i aromatyczne, takie jak benzen, toluen, ksylen, cykloheksanon, izoforon, sulfotlenek dwumetylowy, dwumetyloformamid a nadto frakcje oleju mineralnego.Jako stale nosniki nadaja sie ziemie mineralne, np. gflinokrzemiany, zel krzemionkowy, talk, kao¬ lin, glinka attaclay, wapien, kwas krzemowy, oraz produkty roslinne, np. maki.Do substancji powierzchniowo czynnych zalicza sie np. ligninosulfonian wapniowy, eter polioksy- etylenowoalkilofenolowy, kwasy natfalenosailfonowe i ich sole, kwasy fenolosulfonowe i ich sole, pro¬ dukty kondensacji formaldehydu, siarczany alkoho¬ li tluszczowych oraz podstawione kwasy benzeno- sulfonowe i ich sole.Zawartosc substancji czynnej w rozmaitych pre¬ paratach moze zmieniac sie w szerokim zakresie.Przykladowo srodki zawieraja okolo 10—B&fa wa¬ gowych substancji czynnej, okolo 90—2Xfil% wago¬ wych cieklego lub stalego nosnika oraz ewentual¬ nie co najwyzej 20% wagowych substancji powie¬ rzchniowo czynnej.Nanoszenie tego srodka moze nastepowac w zna¬ ny sposób, np. za pomoca wody jako nosnika w w ilosci okolo 100—1000 litrów brzeczki oprysko¬ wej na 1 ha. Stosowanie srodka w tak zwanym sposobie niskoobjetosciowym (Low-VoAume) i bar¬ dzo niskoobjetosciowym (Ultra-Low-Volume) jest tak samo mozliwe, jak i jego aplikowanie w po¬ staci tak zwanych mikrogranulatów.Sposób wytwarzania nowej substancji czynnej polega na tym, ze ester etylowy kwasu 3-hydro- ksykarbanilowego poddaje sie reakcji z N-metylo- anilina i fosgenem w srodowisku rozpuszczalnika organicznego, albo sól z metalem alkalicznym estru etylowego kwasu 3-hydroksykarbanilowego, zwla¬ szcza sól sodowa, poddaje sie reakcji z halogen¬ kiem N-metylo-N-fenylokarbamoilu w srodowisku rozpuszczalnika organicznego, albo ester 3-(etoksy- karbonyloamino)-fenylowy kwasu chloromrówko- wego poddaje sie reakcji z N-metyloanilina w o- becnosci akceptora kwasu, i produkt reakcji wy¬ odrebnia sie w znany sposób.Podane nizej przyklady objasniaja blizej sposób wytwarzania nowej substancji czynnej oraz wla¬ sciwosci i zastosowanie srodka wedlug wynalaz¬ ku.Wyltwaaraaniie nowego estru 3-/etctoykarbonylo- aiminiO/-fenylowego kwasu N-me^ylokarbanólowego zestawiono w przykladach I—IV.Przyklad I. Do roztworu. 9,89 g (0,1 mola) fosgenu w 50 ml dioksanu, mieszajac w tempera¬ turze 20—25°C, wkrapla sie roztwór 18,1 g (0,1 mola) estru etylowego kwasu 3-hydroksykarbani¬ lowego i 24,2 g (0,2 mola) N-metyloaniliny w 50 ml dioksanu. Nastepnie ogrzewa sie w ciagu 90 minut w temperaturze wrzenia pod chlodnica zwrotna, po ochlodzeniu calosc wlewa sie do wo¬ dy z lodem, karbamindan ekstrahuje sie eterem a roztwór eterowy przemywa sie rozcienczonym lu¬ giem sodowym i woda z lodem, oraz suszy siar- 40 45 50 55 60163 64* czanem magnezowym. Po odparowaniu eteru kar- baminian krystalizuje wobec dodatku latwolot- nej benzyny. Otrzymuje sie 26,7 g (85% wydajno¬ sci teoretycznej) produktu o temperaturze topnie¬ nia 103—104°C.Przyklad II. 18,1 g estru etylowego kwasu 3-hydroksykarbanilowego rozpuszcza sie w roz¬ tworze 0,1 mola etanolami sodowego w 50 ml ab¬ solutnego etanolu. Rozwtór ten odparowuje sie pod próznia, a sucha sól sodowa rozpuszcza sie w 100 ml ketonu metylowoizobutylowego. Mieszajac w temperaturze 70°C wkrapla sie roztwór 16,9 g chlorku N-metylo-N-fenylokarbamoiilu w 40 ml ke¬ tonu metylowoizobutylowego, po czym miesza sie nadal w ciagu 45 minut w temperaturze 70°C.Po ochlodzeniu calosc przemywa sie w tempera¬ turze 0°C woda i rozcienczonym lugiem sodowym, suszy siarczanem magnezowym i odparowuje pod zmniejszonym cisntienieim. Pozostalosc krystalizuje sie z ukladu eter/pentan. Otrzymuje sie 20 g (64% wydajnosci teoretycznej) estru 3-/etoksykarbonylo- amino/-fenylowego kwasu N-metylokarbanilowego o temperaturze topnienia 103—104°C.Przyklad III. Roztwór 330 g N-metyloaniliny w 1 litrze octanu etylowego zadaje sie 1 litrem wody. Nastepnie w ciagu 25 minut wkrapla sie roz¬ twór 750 g estru 3-{etoksykarbonyloamino)-feny- lowego kwasu chloromrówkowego w 1,5 litra octa¬ nu etylowego i równoczesnie roztwór 426 g we¬ glanu potasowego w 1,5 litra wody, mieszajac i Tablica 1.Wyniki prób Nazwa substancji czynniej Ester 3-/etoksykarbonylo- amiinio/-fenylowy kwasu N-metylo-kasrbanilowego (wedlug wynalazku) Zwiazki porównawcze N-/3Htrójfluorometyiofe- nylo/-N',N'-dwumetylo- mocznik 2,4-bis-/izQpropyloaimno/- -6-metylotio-s^triazyna N-/3,4-dwuchlorofenylo/- -N',N/^dwumetylomocznik N-/3,4-dwuchlorafenylo/- -N'^metoksy-N'-metylo- moczndk Metanoarsonian jedno- sodowy bez traktowania Kg substancji [ czynnej na 1 ha ¦1 3 1 1 0,5 1 \—i Bawelna 1.0 4 2 2 % 4* co i Q 0 2 2 2 ? G cd 0 1 21 2f cd 85 0 0 3 2 , 4 Abutilon sp. 0 0 3 2 3 3 i i 8 . 0 to 2 * 13 4 Eleusine indrea 0 0 4 3 Amaranthus sp. 0 0 0 0 0 (0 0 Setaria i. 0 0 1 0 0. p 3 0 0 2 .1) X 3 l chlodzac do temperatury okolo 10—146C, po czjfm calosc miesza sie w ciagu 30 minut w tempera¬ turze 10°C. Nastepnie oddziela sie warstwe orga¬ niczna i w temperaturze 0°C przemywa sie roz- cienczonym lugiem sodowym, rozcienczonym kwa¬ sem solnym i woda. Warstwe te suszy sie siarcza¬ nem magnezowym i odparowuje pod zmniejszo¬ nym cisnieniem. Oleista pozostalosc krystalizuje z ukladu eter/pentan. Otrzymuje sde 770 g (79,5% !o wydajnosci teoretycznej) estru 3-/e!toksykaffbonylo*- amino/-fenylowego kwasu N-metylokarbanilowego o temperaturze topnienia 103—104°C.Przyklad IV. Wytwarzanie moze równiez na¬ stepowac na drodze uwodornienia estru 3-nitro- fenylowego kwasu N-metyldkarbanilowego np. w obecnosci niklu Haneya i nastepnej reakcji estru 3-aminofenylowego kwasu N-metylokarbanilowego z estrem etylowym kwasu chloromrówkowego.Ester 3-(etoksykarbonyloamino)-fenylowy kwasu N-metylokarbanilowego jest rozpuszczalny w ete¬ rze, acetonie, cykloheksanonie, izoforonie i dwu- metyloformamidzie.Podany nizej przyklad V objasnia blizej chwa¬ stobójcze dzialanie nowej substancji czynnej w u- prawach bawelny.Przyklad V. Rosliny, wyszczególnione w po¬ danej nizej tablicy, traktowano w cieplarni po wzejsciu (post-emergeoce) estrem 3-/etoksykarbo- nyloamino/-fenylowym kwasu N-metylokarbanilo- wego w dawce 1 i 3 kg substancji czynnej na 1 ha, zemulgowanej w 500 litrach wody na 1 ha.Legenda tablicy: 0 = calkowite zniszczenie = brak uszkodzen103 Ó4S s Jako srodki porównawcze, w ilosciach wyszcze¬ gólnionych w podanej nizej tablicy, stosowano N- /3-trójfluorometylofenylo/-N,,N/-dwurnetylomocznik, 2,4-biis-/izoipropyloamino/-6-metylotiio-$-triazyne, N- -/3,4-dwuchlorofenylo/-N,,N,-dwurrnetylomocznik. N- -/S^-dwuchlorofenyloZ-N^metoksy-N^metyloirnocz- nik i metanoarsonian jednosodowy. Wyniki trak¬ towania ustalono wedlug skali ocen: 0 = calkowite zniszczenie ;10 — brak uszkodzen Wartosci zebrane w tablicy 1 podanej powyzej u- wldaczniaja swietna tolerancje srodka wedlug wy¬ nalazku przez rosliny uprawne, podczas gdy znane srodki porównawcze w przypadku opryskiwania li¬ sci powaznie uszkadzaja rosliny uprawne. Poza tym srodek wedlug wynalazku wyróznia sie zna¬ komitym dzialaniem przeciwko chwastom. W prze¬ ciwienstwie do tego chwastobójcze dzialanie srod¬ ków porównawczych przeciw wielu waznym chwa¬ stom jest niezadowalajace. .15 Przyklad VI. Rosliny, wyszczególnione W po¬ danej nizej tablicy 2, traktowano w cieplarni po wzejsciu (postneiriergence) badanymi zwiazkami w dawkach 1 i 3 kg substancji czynnej na 1 ha, rozprowadzonymi w postaci emulsji w ilosci 500 litrów wody na 1 ha. Wyniki traktowania okreslo¬ no droga oceny, w której liczby mialy nastepujace znaczenie: 0 = calkowite zniszczenie roslin, a = brak uszkodzen roslin.Wartosci zestawione w podanej nizej tablicy 2 swiadcza o dobrej tolerancji srodka wedlug wy¬ nalazku przez rosline uprawna. Ponadto srodek wedlug wynalazku wyróznia sie skutecznym dzia¬ laniem przeciwko uodpornionym gatunkom chwa¬ stów. W przeciwienstwie do tego chwastobójcze dzialanie srodków porównawczych, znanych z pol¬ skiego opisu patentowego nr 89 817 bylo w przy¬ padku wielu bardzo uciazliwych gatunków chwa¬ stów niezadowalajace, chociaz stosowano te srod¬ ki w dawkach trzykrotnie wiekszych.Tablica 2.Wyniki prób Nazwa zwiazku Substancja czynna srodka wedlug wynalazku: N-{3-/N-meltylo-N-fenylokairba- moiloksy/-£anylo]^karbaminian etylowy Zwiazki porównawcze wedlug polskiego opisu patentowego nr 89817: N-[3-/N-benzylo-N-fenylokarba- moiloksy/-fenylo]-karbaminian etylowy N-[3-/N-propylo-N-fenylokarba- moiloksy/-fenylo]-karbaminian etylowy N-[3-/N-izobutylO-N-fenylokar- bamoiloksy/-fenylo]-karbami¬ nian etylowy N-fS-ZN-n-butylo-N-fenylokar- bamoilotosy/fenylo]-karbaminian etylowy | Bez traktowania 1 Kg substa czynnej na 1 ha 1 3 3 r 3 3 3 — Bawelna , Datura sp ,0 0 I 0 0 iO d Ipomoea s 0 0 1 l 0 io 0 Sida sp. 0 0 4 1 * % !0 , £ Abutilon 0 0 4} 1 3 2! Anoda sp 0 0 3 2 2f 2 Eleusine indrea 0 0 8 3 3 3 4 Hibiscus 0 0 4 3 £ 3 Cassiia sp 0 0 6( 2 4 3 losa Bidetis pi 0/ 0 1 3 * | PL