NL1033198C2

NL1033198C2 - Verdunningsmedia voor varkenssperma met eiwitten uit koeienmelkserum.

Info

Publication number: NL1033198C2
Application number: NL1033198A
Authority: NL
Inventors: Bartel Marinus Van Den Berg
Original assignee: Bartel Marinus Van Den Berg
Priority date: 2007-01-09
Filing date: 2007-01-09
Publication date: 2008-07-10
Also published as: CN101610669A; WO2008085027A1; EP2120547A1; KR20090110841A; US20090325144A1

Description

Korte duiding.

Verdunningsmedia voor varkenssperma met eiwitten uit koeienmeikserum. Beschrijving.

De onderhavige uitvinding heeft betrekking op een samenstelling van een medium voor het verdunnen van sperma dat bestemd is voor kunstmatige inseminatie van varkens ten einde de levensduur en vitaliteit van spermacellen te behouden en/of te verhogen. Kunstmatige inseminatie wordt wijdverbreid geaccepteerd en 5 toegepast voor de vermeerdering van vee en biedt vele voordelen boven natuurlijke bevruchting. Zo kan het sperma van een mannelijk dier gebruikt worden om vele vrouwelijke dieren te insemineren, waarbij er dus minder mannelijke dieren nodig zijn om een populatie te handhaven. Kunstmatige inseminatie is ook een hulpmiddel bij veredeling wat resulteert in een grotere 10 reproduceerbaarheid en efficiënter gebruik van genetisch materiaal. In de praktijk van kunstmatige inseminatie wordt sperma dat gevangen is van het mannelijke dier buiten het lichaam bewaard om vervolgens geïnsemineerd te worden bij geselecteerde vrouwelijke dieren. Het succes van kunstmatige inseminatie is daarom erg afhankelijk van goede opslag van het sperma, al dan niet verdund, 15 voor langere tijd buiten het lichaam van het mannelijke dier, waarbij de kwaliteit van het sperma behouden blijft of zelfs verhoogd wordt.

Sperma dat bestemd is voor kunstmatige inseminatie wordt in het algemeen enige tijd bewaard nadat het direct na ejaculatie verdund is met een geschikt verdunningsmedium. Het soort verdunningsmedium dat gebruikt wordt om het 20 sperma te verdunnen en de temperatuur waarbij het verdunde sperma bewaard wordt, bepaalt in hoge mate de kwaliteit van de spermacellen in het verdunningsmedium, en dus de capaciteit om eicellen te kunnen bevruchten. De voorwaarden waaraan de behandeling, verwerking en verdunning van sperma moeten voldoen varieert voor verschillende soorten. Inseminatie van runderen bijvoorbeeld 25 behoeft slechts een relatief lage concentratie van spermacellen, terwijl een geschikt monster spermacellen op eenvoudige wijze snel ingevroren en daarna langere tijd bewaard kan worden zonder dat dit de kwaliteit en 1033198 2 bevruchtingscapaciteit van de spermacellen negatief beïnvloedt. Varkenssperma daarentegen, kan niet op deze manier behandeld worden, omdat per inseminatie veel grotere aantallen spermacellen nodig zijn en omdat een groter volume vloeistof nodig is om zeugen te insemineren. Varkenssperma wordt in het 5 algemeen verdund in een geschikt medium en daarna gekoeld en bewaard bij een temperatuur van 17°C. Het verdunningsmedium dient om het volume van het monster met een factor 5 tot 20 te verhogen. Het dient ook als bron van voedingsstoffen en beschermende stoffen ten einde de levensduur en vitaliteit van spermacellen te behouden en/of te verhogen. Indien het sperma slechts enkele 10 dagen opgeslagen wordt, treedt er al vaak een behoorlijk verlies op van de vitaliteit van de spermacellen, omdat het metabolisme van de spermacellen niet voldoende geremd kan worden. Als gevolg daarvan zal kunstmatige inseminatie met verdund sperma dat meer dan vijf dagen bewaard werd, resulteren in een lager slagingspercentage voor wat betreft bevruchting. De relatief korte tijd dat 15 spermacellen opgeslagen kunnen worden heeft als gevolg dat het gebruik en de verspreiding van varkenssperma voor kunstmatige inseminatie aan behoorlijke beperkingen onderhevig is.

De onderhavige uitvinding geeft een verbeterde samenstelling voor media voor het verdunnen van varkenssperma. Veel specifieke formuleringen van media om 20 de levensduur en vitaliteit van spermacellen te behouden en/of te verhogen zijn bekend of zijn commercieel beschikbaar. In het algemeen worden deze formuleringen gegeven voor producten in vaste vorm (poeder). Deze producten moeten dan vlak voor gebruik opgelost worden in water. Standaardformuleringen kunnen eenvoudig door iedereen gevonden worden. J. Gadea gaf bijvoorbeeld een 25 overzicht van de laatste stand van zaken ten aanzien van verdunningsmedia voor varkenssperma dat gebruikt wordt voor kunstmatige inseminatie. De voorwaarden waaraan een verdunningsmedium moet voldoen werden door hem uitvoerig besproken en de op dit moment beschikbare media werden door hem vergeleken (zie 30 http://www.engormix.com/semen_extenders_used_in_e_articles_87_POR.htm).

3

Een verdunningmedium voor varkenssperma bevat in het algemeen enige zouten, een energiebron (bijvoorbeeld glucose), één of meer antibiotica, minimaal één buffer (bijvoorbeeld. 4-(2-hydroxyethyl)-l-piperazineethanesulfonic acid (HEPES)) zodat de zuurgraad (pH) van de oplossing tussen de 6 to 7,5 ligt, en 5 verder eventueel ethyleendiamine-tetra-azijnzuur (EDTA) en bovine serum albumine (BSA). Wanneer een mengsel van deze bovenstaande stoffen opgelost wordt in water moet dit resulteren in een osmotische waarde van tussen de 220 en 380 milliOsmol.

Bovine serum albumin (BSA) is een eiwit dat veel gebruikt wordt in 10 samenstellingen van media om de levensduur en vitaliteit van spermacellen te behouden en/of te verhogen. BSA stabiliseert macromoleculen die opgelost zijn in water en wordt ook veel toegepast in media voor de kweek van cellen. BSA heeft verder antioxidatieve eigenschappen en bindt makkelijk toxische stoffen.

Tenslotte stabiliseert BSA de zuurgraad (pH) van verdunningsmedia. Deze 15 genoemde eigenschappen van BSA maken het bijzonder geschikt als beschermende stof in verdunningsmedia om de levensduur en vitaliteit van spermacellen te behouden en/of te verhogen. Echter, het gebruik van BSA heeft twee belangrijke nadelen. Ten eerste wordt BSA geïsoleerd en gezuiverd uit bloed van runderen. Daarom vormt het een potentiële dreiging omdat het gebruik van 20 bepaalde producten van runderen, met name bloedproducten, in verband gebracht wordt met het vóórkomen van bovine spongiforme encephalopathie (BSE). Ten tweede is de isolatie en zuivering van BSA uit bloed een kostbaar proces, terwijl dit niet altijd resulteert in een zeer betrouwbaar product. Daarom is de prijs van het eiwit BSA relatief hoog. Het is dan ook één van de duurste grondstoffen voor 25 verdunningsmedia van varkensspermacellen. Tot dusver is er geen goed alternatief voor het eiwit BSA voor toepassingen in verdunningsmedia voor spermacellen. Eén van de doelen van de onderhavige uitvinding is dan ook om de wereld van kunstmatige inseminatie van varkens te voorzien van een economischere en een geschiktere vervanging van BSA.

4

De onderhavige uitvinding betreft de toepassing van eiwit uit serum van koeienmelk - voornamelijk als vervanger van BSA - in verdunningsmedia van varkenssperma. Melkserum is een relatief goedkope en ruim beschikbare bron van eiwit. Melkserumeiwit is de naam van een groep eiwitten die geïsoleerd kunnen 5 worden uit de melk. Deze eiwitten kunnen ook geïsoleerd worden uit wei, een bijproduct van de productie van kaas. Serumeiwit uit melk is een mengsel van vele verschillende eiwitten die in hun natieve vorm oplosbaar zijn in water. De eiwitten met de hoogste concentratie zijn beta-lactoglobuline, alpha-lactalbumine en serum albumine. De toepassing van deze eiwitten ter vervanging van BSA bij 10 toepassingen zoals hierboven omschreven bij de inseminatie van varkens werd niet eerder gerapporteerd in de voor iedereen toegankelijke literatuur. Verrassend genoeg werd door mij gevonden dat een bepaald type product, zijnde een eiwitpreparaat afkomstig van koeienmelkserum met de merknaam Porex, bijzonder positieve eigenschappen vertoont voor wat betreft toepassing in 15 verdunningsmedia om de levensduur en vitaliteit van spermacellen van varkens te behouden en/of te verhogen. Porex, een merknaam van melkserumeiwit geproduceerd en verkocht door Phenolix, gevestigd aan De Hoek 75, 1601 MR, te Enkhuizen, vertoont een betere werking dan BSA voor wat betreft toepassing in verdunningsmedia ten einde de levensduur en vitaliteit van spermacellen van 20 varkens te behouden en/of te verhogen zoals vastgesteld aan de hand van beweeglijkheid van spermacellen, de capaciteit tot bevruchting van de spermacellen en de worpgrootte, het aantal nakomelingen per worp.

Omdat de meeste fracties uit melkserum een negatieve werking hebben voor wat betreft toepassing in verdunningsmedia ten einde de levensduur en vitaliteit van 25 spermacellen van varkens te behouden en/of te verhogen is de productie van

Porex door Phenolix klaarblijkelijk uniek. Dit wordt aangetoond door het gegeven dat de vele verschillende merken en typen melkserumeiwit die onderzocht zijn allen een negatieve invloed of in ieder geval geen verbetering vertoonden voor wat betreft toepassing in verdunningsmedia ten einde de 30 levensduur en vitaliteit van spermacellen van varkens te behouden en/of te 5 verhogen. Het is daarom aannemelijk dat aan de ene kant gedurende de productie van Porex de biologische activiteit van in het bijzonder de eiwitten behouden blijft, terwijl aan de andere kant stoffen die een negatief effect hebben voor wat betreft toepassing in verdunningsmedia ten einde de levensduur en vitaliteit van 5 spermacellen te behouden en/of te verhogen verwijderd worden.

Het ligt voor de hand om aan te nemen dat het hierbij voornamelijk gaat om de activiteit van de eiwitten beta-lactoglobuline, alpha-lactalbumine en glycomacropeptide, omdat deze eiwitten tezamen meer dan 90% van de totale eiwitfractie van Porex vertegenwoordigen, maar ook dient vermeld te worden dat 10 de eiwitten die in veel geringere hoeveelheid voorkomen, zoals lactoferrine en lactoperoxidase een belangrijke rol kunnen spelen. De stoffen in melkserum die een negatief effect hebben voor wat betreft toepassing in verdunningsmedia ten einde de levensduur en vitaliteit van spermacellen te behouden en/of te verhogen zijn met name vetten en mineralen. Porex is vrijwel vetvrij en vrij van mineralen 15 en blijkt alleen een zeer minimale hoeveelheid aan vetten en mineralen te bevatten die gebonden zijn aan de eiwitten.

Het gebruik van melkeiwitten in verdunningsmedia voor sperma werd reeds in 1953 beschreven door M.R.E.J. Cassou (octrooi FR 1043684). Cassou beschreef het gebruik van vetvrije melk voor het verdunnen van koeiensperma. Van meer 20 recenter datum zijn de uitgebreide studies van Batellier et al. (Theriogenology vol. 48 (1997) blz 391-410; octrooi EP 0969850B1). In deze studies is met name sprake van het gebruik van de caseïnefractie (in het bijzonder natieve fosfo-caseinaten) van melk in verdunningsmedia voor paardensperma. Van nog recenter datum is het werk van L. de Backer en S. Poncelet (octrooi NL 1024129A van 25 2003). Hier wordt het gebruik beschreven van mager melkpoeder van het merk

Gloria (geproduceerd door Nestlé) in verdunningsmedia voor paardensperma. Tenslotte kan de studie van M.T. Pellicer-Rubio et al. vermeld worden omdat het een studie betreft naar de toepassing van melkbevattende verdunningsmedia voor geitensperma.

6

Niettegenstaande de gepubliceerde resultaten van bovenvermelde studies aangaande de toepassing van melkeiwitten in verdunningsmedia voor sperma, kan de onderhavige uitvinding als nieuw gezien worden, met name als we de volgende overwegingen in aanmerking nemen. Allereerst wijzen de gepubliceerde 5 resultaten op fosfo-caseinaten als zijnde de belangrijkste component van melk die verantwoordelijk zou zijn voor de beschermende effecten ten aanzien van verdund sperma. De onderhavige uitvinding echter is gebaseerd op melkserumeiwitten, dat wil zeggen de eiwitten die overblijven na verwijdering van de caseinaten. Ten tweede wordt bij de productie van Porex geen gebruik gemaakt van hoge 10 temperatuurbehandelingen. Hoge temperatuur wordt juist vermeden om denaturatie van melkserumeiwitten zo veel als maar mogelijk is te voorkomen. Verassend genoeg is er bij het toepassen van Porex in verdunningsmedia geen sprake van toxische effecten waar wel sprake van is in de eerder genoemde studies van Batellier et al. en M.T. Pellicer-Rubio et al. Ten derde werd niet 15 eerder aangetoond dat melkeiwitten of melkserumeiwitten succesvol toegepast kunnen worden in verdunningsmedia voor varkenssperma. Vermeld moet worden dat er zeer grote verschillen zijn in gevoeligheid voor bewaaromstandigheden voor sperma van verschillende zoogdiersoorten. Varkenssperma heeft zelfs uitzonderlijke eigenschappen omdat het in tegenstelling tot sperma van vele 20 andere zoogdiersoorten bijzonder gevoelig is voor temperatuurschokken die het sperma snel in kwaliteit achteruit kunnen doen gaan. Men mag daarom niet zonder meer aannemen dat een verdunner die voor een bepaald zoogdiersoort geschikt is ook geschikt zal zijn voor andere zoogdiersoorten.

De onderhavige uitvinding geeft een samenstelling die in het bijzonder bruikbaar 25 is voor spermacellen van varkens om de levensduur en vitaliteit van spermacellen te behouden en/of te verhogen. Een verhoogde vitaliteit van bewaard sperma in medium met Porex werd aangetoond door de bepalingen van de beweeglijkheid van de spermacellen, door bepaling van het afbigpercentage (het percentage zeugen dat na inseminatie zwanger wordt en biggen geworpen heeft) en de 30 worpgrootte (aantal geboren biggen per worp). Dit alles werd gedaan in eigen 7 beheer maar daarnaast ook door inseminatie op grote schaal op commerciële bedrijven (varkensfokbedrijven).

Voor het belang van een goede illustratie van de onderhavige uitvinding wordt de samenstelling van de huidige uitvinding hierna uitgelegd aan de hand van de 5 voordelen ervan bij gebruik van verdunning van sperma ten einde de levensduur en vitaliteit van spermacellen te behouden en/of te verhogen ter gebruik voor kunstmatige inseminatie. Hieronder volgt een beschrijving om aan te geven hoe de uitvinding in de praktijk tot effect komt. Degenen die bekend zijn met kunstmatige inseminatie van varkens hebben kennis van de bereiding van media, 10 de bepaling van algemene en progressieve beweeglijkheid van spermacellen (al dan niet met de hulp van de computer), het verdunnen en opslaan van verdund sperma, en het insemineren van zeugen. Specifieke en noodzakelijke informatie wordt vermeld bij de drie voorbeelden die hieronder gegeven worden.

Concentraties van componenten in vloeibaar medium worden uitgedrukt in aantal 15 eenheden massa per liter water. Een ieder die bekend is met kunstmatige inseminatie en bereiding van media weet dat media zoals gepresenteerd met betrekking tot de onderhavige vinding in elke volume bereikt kan worden, en dat de vinding niet beperkt is tot 1 liter formules. Verder is in de onderhavige uitvinding niet beperkt tot de gegeven formuleringen. Andere formuleringen met 20 welke hoeveelheid van Porex of enige ander product afkomstig van melkserum kan ook toegepast worden.

Voorbeeld 1. Verdunningsmedium voor varkenssperma werd bereid door 980 milliliter water te voegen bij een combinatie van: 27,4 gram glucose, 8 gram natriumcitraat, 2,4 gram EDTA, 1,2 gram natriumbicarbonaat, 0,4 gram 25 kaliumchloride, 0,6 gram gentamycine, 9 gram HEPES, and 1 gram Porex koeienmeikserumeiwit. Deze samenstelling werd Porex verdunningsmedium genoemd. Als referentie - om Porex verdunningsmedium te kunnen vergelijken met een commercieel verkrijgbaar verdunningsmedium - werd het algemeen geaccepteerde en gebruikte medium Beltsville Thawing Solution (BTS) gebruikt.

8 BTS medium werd bereid door 980 ml water te voegen bij een combinatie van 36,4 gr glucose, 6 gram natriumcitraat, 1,25 EDTA, 1,2 gram natriumbicarbonaat, 0,75 gram kaliumchloride en 0,6 gram gentamycine. Sperma werd verzameld van 12 sexueel volwassen dieren en verdund met Porex verdunningsmedium en BTS.

5 De algemene en progressieve beweeglijkheid van de spermacellen werd bepaald op dag 1, 3, 5 en 9 na verdunning van het sperma.

De gegevens over de resultaten van analyse van de algemene beweeglijkheid waren als volgt. De percentages spermacellen met goede algemene beweeglijkheid voor BTS waren 71,4, 70,4, 68,9 en 47,9 voor dag 1,3, 5 en 9, 10 respectievelijk. De percentages spermacellen met goede algemene beweeglijkheid voor Porex verdunningsmedium waren 85,0, 82,9, 80,5 en 69,6 voor dag 1, 3 ,5 en 9, respectievelijk.

De gegevens over de resultaten van analyse van de progressieve beweeglijkheid waren als volgt. De percentages spermacellen met goede progressieve 15 beweeglijkheid voor BTS waren 42,3, 37,8, 36,2 en 24,3 voor dag 1,3, 5 en 9, respectievelijk. De percentages spermacellen met goede progressieve beweeglijkheid voor Porex verdunningsmedium waren 76.4, 73.4, 68.5 en 57,5 voor dag 1, 3,5 en 9, respectievelijk.

Voorbeeld 2. Dit voorbeeld betreft sperma dat verzameld, verdund en 20 gedistribueerd werd naar commerciële fokbedrijven in de maand mei van 2006 door een commercieel opererend bedrijf dat verdund sperma levert aan fokbedrijven. Het met Porex verdunningsmedium verdunde sperma werd geleverd aan 8 verschillende varkensfokkerijen. Porex verdunningsmedium werd bereid door aan 980 milliliter water een combinatie van de volgende stoffen te 25 voegen: 27,4 gram glucose, 8 gram natriumcitraat, 2,4 gram EDTA, 1,2 gram natriumbicarbonaat, 0,4 gram kaliumchloride, 0,6 gram gentamycine, 9 gram HEPES, en 1 gram melkserumeiwit met merknaam Porex. Over een periode van 4 weken in mei 2006 werd sperma gevangen van 28 sexueel volwassen beren van 5 verschillende varkensrassen (Pietrain, York, Dalpo, Primeur, Hampshire). In 9 totaal werden 890 zeugen geïnsemineerd. Het gemiddelde bevruchtingspercentage dat gevonden werd was 92,0% and de gemiddelde worpgrootte wasl3,8.

Voorbeeld 2. Dit voorbeeld betreft sperma dat verzameld, verdund en gedistribueerd werd naar commerciële fokbedrijven in de maand juni van 2006 5 door een commercieel opererend bedrijf dat verdund sperma levert aan fokbedrijven. Het met Porex verdunningsmedium verdunde sperma werd geleverd aan 8 verschillende varkensfokkerijen. Porex verdunningsmedium werd bereid door aan 980 milliliter water een combinatie van de volgende stoffen te voegen: 27,4 gram glucose, 8 gram natriumcitraat, 2,4 gram EDTA, 1,2 gram 10 natriumbicarbonaat, 0,4 gram kaliumchloride, 0,6 gram gentamycine, 9 gram HEPES, en 1 gram melkserumeiwit met merknaam Porex. Over een periode van 4 weken in juni 2006 werd sperma gevangen van 28 sexueel volwassen beren van 5 verschillende varkensrassen (Pietrain, York, Dalpo, Primeur, Hampshire). In totaal werden 930 zeugen geïnsemineerd. Het gemiddelde bevruchtingspercentage 15 dat gevonden werd was 91,0 and de gemiddelde worpgrootte was 13,5.

Overeenkomstig de belichaming van de onderhavige uitvinding werd geconstateerd dat de levensduur en vitaliteit van varkensspermacellen door verdunning in media dat melkserumeiwit met de merknaam Porex bevat, verhoogd en/of behouden kan worden. Verder werd geconstateerd dat daarmee 20 ook de bevruchtingscapaciteit van deze spermacellen voor een langere tijd verhoogd en/of behouden kan blijven. Dientengevolge werd dus een economischer en beter werkend verdunningsmedium gevonden door BSA te vervangen door melkserumeiwit met de merknaam Porex.

1033198

Claims

1. Een samenstelling bestaande uit een medium voor varkensspermacellen 10 dat een eiwitfractie uit koemelkserum bevat met de merknaam Porex.

2. De samenstelling van conclusie 1, waarin spermacellen paardenspermacellen zijn.

3. De samenstelling van conclusie 1, waarin de spermacellen rundercellen zijn.

4. De samenstelling van conclusie 1, waarin de spermacellen schapencellen zijn.

5. De samenstelling van conclusie 1, waarin de spermacellen menselijke spermacellen zijn.

6. De samenstelling van conclusie 1, waarin de spermacellen 20 zoogdierspermacellen zijn.

7. Een samenstelling bestaande uit een medium voor varkensspermacellen dat een eiwitfractie bevat uit koemelkserum.

8. De samenstelling van conclusie 7, waarin spermacellen paardenspermacellen zijn.

9. De samenstelling van conclusie 7, waarin de spermacellen rundercellen zijn 1033198

10. De samenstelling van conclusie 7, waarin de spermacellen schapencellen zijn.

11. De samenstelling van conclusie 7, waarin de spermacellen menselijke sperma cellen zijn

12. De samenstelling van conclusie 7, waarin de spermacellen zoogdierspermacellen zijn.

13. Een samenstelling bestaande uit een medium voor varkensspermacellen dat een eiwitfractie bevat uit melkserum van zoogdieren.

14. De samenstelling van conclusie 13, waarin spermacellen 10 paardenspermacellen zijn.

15. De samenstelling van conclusie 13, waarin de spermacellen rundercellen zijn.

16. De samenstelling van conclusie 13, waarin de spermacellen schapencellen zijn.

17. De samenstelling van conclusie 13, waarin de spermacellen menselijke spermacellen zijn.

18. De samenstelling van conclusie 13, waarin de spermacellen zoogdierspermacellen zijn.

19. De samenstelling van een celmedium, dat een eiwitfractie uit 20 koemelkserum bevat met de merknaam Porex, om voortplantingscellen of groepen van voortplantingscellen zoals embryos van varkens in cultuur te brengen en te gebruiken.

20. De samenstelling van conclusie 19, waarin de cellen paardencellen zijn.

21. De samenstelling van conclusie 19, waarin de cellen rundercellen zijn.

22. De samenstelling van conclusie 19, waarin de cellen schapencellen zijn.

23. De samenstelling van conclusie 19, waarin de cellen menselijke cellen zijn.

24. De samenstelling van conclusie 19, waarin de cellen zoogdiercellen zijn.

25. De samenstelling van een celmedium dat een eiwitiractie uit 5 koemelkserum bevat om voortplantingscellen of groepen van voortplantingscellen zoals embryos van varkens in cultuur te brengen en te gebruiken.

26. De samenstelling van conclusie 25, waarin de cellen paardencellen zijn.

27. De samenstelling van conclusie 25, waarin de cellen rundercellen zijn.

28. De samenstelling van conclusie 25, waarin de cellen schapencellen zijn.

29. De samenstelling van conclusie 25, waarin de cellen menselijke cellen zijn.

30. De samenstelling van conclusie 25, waarin de cellen zoogdiercellen zijn.

31. De samenstelling van een celmedium dat een eiwitiractie uit melkserum 15 van zoogdieren bevat om voortplantingscellen of groepen van voortplantingscellen zoals embryos van varkens in cultuur te brengen en te gebruiken

32. De samenstelling van conclusie 31, waarin de cellen paardencellen zijn.

33. De samenstelling van conclusies 31, waarin de cellen rundercellen zijn.

34. De samenstelling van conclusie 31, waarin de cellen schapencellen zijn.

35. De samenstelling van conclusie 31, waarin de cellen menselijke cellen zijn.

36. De samenstelling van conclusie 31, waarin de cellen zoogdiercellen zijn. 25 1033198