NL1032111C2

NL1032111C2 - Pennenbedmal.

Info

Publication number: NL1032111C2
Application number: NL1032111A
Authority: NL
Inventors: Sebastiaan Henricus Alph Boers
Original assignee: Univ Eindhoven Tech
Priority date: 2006-07-04
Filing date: 2006-07-04
Publication date: 2008-01-07
Also published as: EP2035163A1; US8307689B2; KR20090026193A; JP2009542440A; JP5091949B2; WO2008004858A1; CN101500726A; US20090308131A1; CN101500726B

Description

Korte aanduiding: Pennenbedmal.

BESCHRIJVING

De onderhavige uitvinding heeft betrekking op een pennenbedmal 5 voor het vormen van een drie dimensionaal gekromd oppervlak omvattende, een gestel, parallelle in hun lengterichting individueel ten opzichte van het gestel verplaatsbare pennen die in parallelle rijen zijn opgesteld en waarvan voorste uiteinden het drie dimensionaal gekromd oppervlak bepalen, althans in hoofdzaak plaatvormige parallelle scheidingsorganen tussen de rijen, alsmede 10 aandrukelementen van het onder afzetting tegen het gestel in radiale richting van de pennen onderling aandrukken van de rijen van de pennen met daartussen de scheidingsorganen.

Een dergelijke pennenbedmal wordt omschreven in D.F. Walczyk, J. Lakshmikanthan, and D.R. Kirk, “Development of a reconfigurable tool for forming 15 aircraft body panels.”, Journal of Manufacturing systems, 17(4):287-296, 1998 aan de hand van figuur 8 daaruit. Bij de bekende pennenbedmal wordt gebruik gemaakt van pennen met een vierkante dwarsdoorsnede. Een voordeel van de toepassing van de scheidingsorganen is dat bij Walczyk de axiale belastbaarheid van de pennen, dat wil zeggen de maximale kracht die in axiale richting op de pennen kan 20 worden uitgeoefend voordat deze ten gevolge van de axiale kracht ongewenst van langspositie zou veranderen, groter is. Door de toepassing van de in hoofdzaak plaatvormige scheidingsorganen tussen de parallelle rijen van pennen wordt verder het voordeel verkregen dat tijdens het in langsrichting positioneren van een pen, het risico wordt uitgesloten dat een pen in een naburige rij mee verschuift vanwege 25 wrijvingskrachten die aanwezig zouden zijn tussen de betreffende pennen indien het scheidingsorgaan niet aanwezig zou zijn. Een belangrijk nadeel van de bekende pennenbedmal wordt gevormd door het feit dat de pennen een vierkante dwarsdoorsnede bezitten hetgeen ze relatief duur maakt en in de praktijk tevens de minimale afmetingen van de pennen bepaalt. Dit houdt in dat de resolutie van het 30 door de pennen bepaalde drie dimensionaal gekromde oppervlak beperkt is. Verder maken naburige pennen binnen een rij nog wel contact met elkaar aan hun naar elkaar gerichte vlakke zijden, waardoor toch het risico bestaat dat vanwege wrijvingskrachten tussen naburige pennen in een rij bij het in langsrichting positioneren van een pen, een naburige pen in dezelfde rij mee verschuift.

1 Q 3 2 1 1 1 _ 2

Van bovengenoemd risico dat pennen naburige pennen in een pennenbedmal mee verschuiven tijdens het op een gewenste langspositie positioneren van een pen, wordt melding gemaakt in N. Nakajima, "A newly developed technique to fabricate complicated dies and electrodes with wires.”, 5 Bulletin of JSME, 12(54):1546-1554, 1969 waarin een pennenbedmal wordt omschreven waarvan de pennen zijn uitgevoerd als staaldraden met een gemiddelde diameter van 1,81 mm of 5,40 mm, echter zonder toepassing van scheidingsorganen tussen rijen van pennen. Iedere pen ligt in beginsel aan tegen zes andere pennen. Een verder nadeel van de pennenbedmal volgens Nakajima is 10 dat er geen sprake is van een homogene fixatiekracht vanwege de maattoleranties die aanwezig zijn in de diameter van de pennen als gevolg van het fabricageproces.

De uitvinding beoogt een pennenbedmal volgens de aanhef te verschaffen waarmee het enerzijds mogelijk is om in beginsel gebruik te maken van (relatief goedkope) ronde pennen, zonder daarbij overigens uit te sluiten dat binnen 15 het kader van onderhavige uitvinding gebruik wordt gemaakt van rechthoekige/vierkante pennen, die individueel in hun lengterichting gepositioneerd kunnen worden, zonder gelijktijdig, vanwege optredende wrijvingskrachten, de langspositie van een naburige pen te beïnvloeden en waarvan de axiale belastbaarheid beter voorspelbaar is. Hiertoe kenmerkt de onderhavige uitvinding 20 zich doordat althans het zich evenwijdig aan de langsrichting uitstrekkende oppervlak van tenminste een deel van de plaatvormige scheidingsorganen in de lengterichting van de rijen althans tijdens toepassing van de pennenbedmal voor het produceren van een product golfvormig zijn. Aldus ontstaat de voordelige mogelijkheid om pennen als het ware op te sluiten binnen de holten van de golfvorm. 25 Hierdoor is het niet noodzakelijk dat naburige pennen in een rij onderling contact maken, dan wel kan een eventueel contact tussen naburige pennen in vermindere mate optreden waardoor het risico van het met elkaar mee verschuiven van naburige pennen kan wordt uitgesloten dan wel tenminste in belangrijke mate wordt beperkt. Een belangrijk bijkomend voordeel is gelegen in het feit dat het opsluiten 30 van de pennen in de holten van de golfvorm tevens met zich mee brengt dat het onderling correct positioneren van de pennen bij het samenstellen ervan tijdens het vervaardigen van de pennenbedmal eenvoudiger kan plaatsvinden, terwijl ook het correct gepositioneerd blijven van de pennen tijdens toepassing van de pennenbedmal, dus tijdens axiale belasting op tenminste een deel van de pennen, 3 op gemakkelijkere wijze gewaarborgd kan worden. Bovendien biedt de golfvorm de mogelijkheid om relatief eenvoudig maatafwijkingen van de pennen vanwege toleranties te compenseren doordat kan worden gegarandeerd dat aanligging van de pennen tegen de scheidingsorganen plaatsvindt.

5 Bij grote voorkeur geldt dat althans het zich evenwijdig aan de langsrichting uitstrekkende oppervlak van alle plaatvormige scheidingsorganen in de lengterichting van de rijen althans tijdens toepassing van de pennenbedmal voor het produceren van een product golfvormig zijn. Aldus kunnen de pennen relatief dicht bij elkaar worden gepositioneerd waardoor de dichtheid van de pennen in de 10 pennenbadmal verder kan worden verhoogd. Bovendien is het zo dat indien alle plaatvormige scheidingsorganen dezelfde golfvorm bezitten, hetgeen bij de onderhavige voorkeursuitvoeringsvorm de voorkeur heeft, dit de eenvoud van de opbouw van de pennenbedmal ten goede komt.

Volgens een uitermate belangrijke voorkeursuitvoeringsvorm 15 bezitten de scheidingsorganen, of althans dat deel van de scheidingsorganen met een golfvormig oppervlak, een golfvormig symmetrievlak. Uitgaande van een constante dikte van de scheidingsorganen houdt dit in dat de scheidingsorganen daarbij als geheel als golfvormig kunnen worden aangemerkt. Bij onderhavige voorkeursuitvoeringsvorm is een goede, substantiële omsluiting van de pennen 20 mogelijk in combinatie met een hoge dichtheid van de pennen.

Bij voorkeur is daarbij de golfvorm van de scheidingsorganen door plastische vervorming van de scheidingsorganen ontstaan. Concreet kan daarbij bijvoorbeeld worden gedacht aan het tussen twee walsrollen leiden van een plaat, welke walsrollen zijn voorzien van een getand profiel.

25 Teneinde de onderlinge positionering van de scheidingsorganen op eenvoudige wijze correct uit te voeren zijn de scheidingsorganen bij voorkeur tenminste aan één uiteinde ervan onderling verbonden via een brugorgaan.

Daarbij geniet de verdere voorkeur dat het brugorgaan en de scheidingsorganen als één integraal onderdeel zijn gevormd waardoor er geen 30 assemblage van de scheidingsorganen aan het brugorgaan plaats hoeft te vinden.

Een geschikte productietechniek voor het vervaardigen van het integrale onderdeel wordt gevormd door het draadvonken.

Teneinde te bewerkstelligen dat de scheidingsorganen zich parallel aan elkaar kunnen verplaatsen is het voordelig indien ieder scheidingsorgaan via 4 tenminste één, en bij verdere voorkeur twee, scharnieren met het brugorgaan is verbonden. Bij toepassing van twee scharnieren tussen ieder scheidingsorgaan en het brugorgaan wordt bovendien daarbij de mogelijkheid geboden dat bij de verplaatsing van de scheidingsorganen de oriëntatie van de scheidingsorganen niet 5 wijzigt.

Teneinde een gecontroleerde krachtendoorleiding te verkrijgen waarbij de fixatiekracht die door de scheidingsorganen op de pennen wordt uitgeoefend zo homogeen mogelijk is zijn de scheidingsorganen en de pennen bij voorkeur dusdanig vormgegeven en gedimensioneerd dat er sprake is van contact 10 tussen iedere pen en een scheidingsorgaan op twee contactposities die zich op afstand van elkaar bevinden.

Uit het oogpunt van krachtenevenwicht geniet het daarbij de verdere voorkeur dat de contactposities spiegelsymmetrisch zijn voorzien ten opzichte van een spiegelvlak dat zich loodrecht op het bijbehorend 15 scheidingsorgaan door de hartlijn van de bijbehorende pen uitstrekt.

Alhoewel het zeer wel binnen het kader van de onderhavige uitvinding mogelijk is om ieder scheidingsorgaan als één stuk materiaal uit te voeren, hetgeen zelfs vaak de voorkeur zal hebben, kan het in voorkomende gevallen tevens de voorkeur genieten dat ieder scheidingsorgaan een basisplaat 20 omvat die aan tenminste één langszijde, en bij verdere voorkeur aan twee tegenover elkaar gelegen langszijden, is bekleed met een elastisch materiaal. Het elastische materiaal bewerkstelligt daarbij dat er een goede aanligging van de pennen tegen de scheidingsorganen plaatsvindt, terwijl de basisplaat het scheidingsorgaan de vereiste stijfheid verschaft.

25 Volgens een uitermate belangrijke voorkeursuitvoeringsvorm zijn de pennen in een rij vrij van elkaar. Hierdoor wordt uitgesloten dat het axiaal verschuiven van een bepaalde pen, tot gevolg kan hebben dat een naburige pen wordt meegeschoven.

Verder geniet het de grote voorkeur dat de pennen een ronde 30 dwarsdoorsnede bezitten. Dergelijke pennen zijn relatief goedkoop te vervaardigen en kunnen bovendien een relatief kleine diameter bezitten hetgeen een grote dichtheid van pennen per oppervlakte-eenheid mogelijk maakt.

Dit laatste effect wordt verder bevorderd indien de pennen van naburige rijen over een afstand ter grootte van een halve steek ten opzichte van 5 elkaar zijn verschoven.

Met name bij toepassing van ronde pennen die per rij over een afstand ter grootte van een halve steek ten opzichte van elkaar zijn verschoven, overeenkomstig voorgaand besproken voorkeursuitvoeringsvormen, geniet het de 5 voorkeur dat de steek tussen pennen in een rij gelijk is aan de som van de diameter van de pennen en de dikte van de scheidingsorganen. Aldus kunnen de pennen dusdanig georiënteerd zijn dat drie aan elkaar grenzende pennen de hoekpunten vormen van een gelijkzijdige driehoek.

Bij voorkeur betreft de golfvorm een zaagtandvorm aangezien een 10 dergelijke golfvorm relatief eenvoudig te vervaardigen is.

Met name bij toepassing van golfvormige scheidingsorganen volgens een bovenstaande voorkeursuitvoeringsvorm van de uitvinding, geniet het de voorkeur dat de pennen van naburige rijen over een afstand ter grootte van een halve steek ten opzichte van elkaar zijn verschoven. Juist dan zijn de voordelen ten 15 aanzien van de verhoogde vullingsgraad en resolutie aan de orde.

De uitvinding is met name, maar zeker niet uitsluitend, geschikt voor het realiseren van een pennenbedmal waarvan de pennen in een hoge dichtheid zijn voorzien. Binnen dit kader is de diameter van de pennen bij voorkeur kleiner dan 1,3 mm. De scheidingsorganen hebben daarbij bij verdere voorkeur een 20 dikte van maximaal 0,25 mm.

Uit oogpunt van kostprijs geniet het de voorkeur dat de voorste uiteinden van de pennen althans in hoofdzaak vlak zijn.

Teneinde kerfwerking ter plaatse van de omtreksrand van dit althans in hoofdzaak vlakke voorste uiteinde zoveel mogelijk te voorkomen is de 25 betreffende omtreksrand bij voorkeur afgeschuind.

Een verdere verbetering dienaangaande wordt bereikt indien de voorste uiteinden van de pennen convex zijn.

Voor het produceren van producten met een holle vorm kan het daarentegen alternatief voordelig zijn indien de voorste uiteinden van de pennen 30 concaaf zijn.

Teneinde de aandrukkracht waarmee een pen tegen een voorwerp drukt tijdens het produceren van een product met de pennenbedmal, zo gelijk mogelijk over het frontale oppervlak van de pen te verdelen omvatten de pennen bij voorkeur aan hun voorste uiteinden een elastische kop, bijvoorbeeld van rubber.

6

Hierbij kan gedacht worden aan de configuratie van een luciferstokje.

De elastische kop heeft bij voorkeur althans in hoofdzaak een rechthoekige dwarsdoorsnede, waardoor de elastische koppen behorende bij alle pennen gezamenlijk één gesloten elastisch oppervlak kunnen vormen.

5 Voor het gelijkmatig verdelen van de krachten tussen een te produceren product en de pennen is bij voorkeur een elastische mat voorzien op de voorste uiteinden van de pennen.

Bij zeer grote voorkeur zijn de scheidingsorganen en/of de pennen lokaal in de gebieden waar er sprake is van onderling contact tussen de 10 scheidingsorganen en de pennen plastisch gedeformeerd. Het uitermate belangrijke voordeel dat hierdoor wordt bereikt is dat aldus een betrouwbare uniforme aanligging van de pennen tegen naburige plaatvormige scheidingsorganen kan worden gegarandeerd waarbij tevens een wrijvingskracht tussen de pennen en de plaatvormige scheidingsorganen tijdens langsverplaatsing van de pennen 15 gelijkwaardig zijn, doordat er sprake is van een homogene fixatiekracht. Vanwege de lokale plastische deformatie van de scheidingsorganen en/of de pennen kunnen veel grotere toleranties worden toegelatèn met betrekking tot de afmetingen (diameter) en vorm van de pennen aangezien de verschillen in diameter van de pennen worden gecompenseerd door de plastische deformatie waarbij uiteraard 20 geldt dat de plastische deformatie tenminste dusdanig groot moet zijn als het tolerantiegebied voor de diameter en vorm van de pennen. Binnen het kader van de onderhavige voorkeursuitvoeringsvorm dient overigens uitdrukkelijk te worden opgemerkt dat het begrip diameter bovenstaand niet alleen betrekking heeft op ronde pennen, maar tevens van toepassing is op eventuele vierkante, rechthoekige 25 en/of anderszins gevormde pennen. Bij de plastische deformatie zoals bovenstaand omschreven moge het duidelijk zijn dat deze in beginsel slechts éénmaal, namelijk voor het in gebruik nemen van de pennenbedmal voor het produceren van producten, wordt toegepast. De omschreven plastische deformatie kan overigens ook benut worden voor het compenseren van maat- en vormafwijkingen van de 30 scheidingsorganen.

De garantie dat er sprake is van een goede aanligging tussen de pennen en de scheidingsorganen, ook indien er sprake is van relatief grote toleranties ten aanzien van de maatvoering van de pennen en/of de scheidingsorganen, kan ook worden bereikt indien de vervorming van de 7 scheidingsorganen en/of de pennen niet plastisch maar elastisch van aard is. Deze elastische vervorming zou dan iedere keer kunnen worden opgelegd als er axiale krachten op de pennen worden uitgeoefend tijdens het produceren van een product om aldus een homogene fixatiekracht voor de pennen te creëren. Binnen dit kader 5 geniet het de voorkeur dat het materiaal van de scheidingsorganen dat in contact is met de pennen en/of het materiaal van de pennen dat in contact is met de scheidingsorganen een elastische rek kan ondergaan van tenminste 1%. In de praktijk zal men er veelal voor kiezen om gebruik te maken van combinaties van relatief harde en zachte materialen, bijvoorbeeld van een metaal enerzijds met 10 kunststof of rubber anderzijds.

Teneinde het instellen van de pennen voor het vormen van een gewenst drie dimensionaal gekromd oppervlak op eenvoudige wijze mogelijk te maken betreffen de tegenover de voorste uiteinden gelegen achterste uiteinden van de pennen bij voorkeur vrije uiteinden. Het positioneren van de pennen kan daarbij 15 plaatsvinden door het aandrukken van de pennen tegen de achterste uiteinden waarbij deze pennen zich in de langsrichting over een instelbare afstand verplaatsen.

De pennenbedmal volgens de uitvinding is verder bij voorkeur voorzien van een instelinrichting voor het individueel op een gewenste langspositie 20 positioneren van de pennen ter verkrijging van een gewenst drie dimensionaal gekromd oppervlak dat wordt bepaald door de voorste uiteinden van de pennen.

Een dergelijke instelinrichting omvat bij voorkeur tenminste één langwerpig aandrukorgaan, aandrukmiddelen voor het aandrukken van het tenminste ene aandrukorgaan tegen een uiteinde van een pen, alsmede 25 verplaatsingsmiddelen voor het langs uiteinden van pennen verplaatsen van het aandrukorgaan. Nadrukkelijk wordt hierbij opgemerkt dat de instelinrichting in beginsel dus ook kan aandrukken tegen de voorste uiteinden van de pennen die uiteindelijk dus het drie dimensionaal gekromd oppervlak bepalen. Door toepassing van de verplaatsingsmiddelen is het niet noodzakelijk om per pen en/of per 30 aandrukorgaan een aparte aandrijving voor het aandrukken van het aandrukorgaan tegen de pen te voorzien.

De instelinrichting omvat bij voorkeur één, door de verplaatsingsmiddelen verplaatsbare, insteleenheid die is voorzien van een paar aandrukorganen en van een paar tandheugels welke tandheugels respectievelijk zijn 8 gekoppeld met de aandrukorganen en op verschillende posities aangrijpen op een tandwiel, alsmede een aandrijforgaan voor het heen en weer aandrijven van het tandwiel dusdanig dat de aandrukorganen afwisselend tegen een uiteinde van een pen aandrukken. Een dergelijke uitgevoerde instelinrichting biedt het voordeel dat 5 verplaatsing van de instelinrichting niet voor iedere pen noodzakelijk is, maar om ieder paar van pennen, hetgeen het aantal verplaatsingen van de instelinrichting halveert. Bovendien biedt de toepassing van een paar tandheugels met daaraan gekoppelde aandrukorganen per tandwiel voordelen uit oogpunt van massatraagheid.

10 Tenminste ter verhoging van de capaciteit biedt het voordelen indien de instelinrichting twee insteleenheden omvat op verschillede posities ten opzichte van de pennen. Bij grote voorkeur zijn daarbij de insteleenheden ieder ingericht om tegelijkertijd een deel van de pennen op de gewenste langspositie te positioneren waarbij de aandrijforganen behorende bij de twee insteleenheden 15 gelijktijdig in tegengestelde richtingen het bijbehorend tandwiel aandrijven. Ook dit biedt belangrijke voordelen met betrekking tot de massatraagheidkrachten die optreden, waarbij men zich moet realiseren dat het met de onderhavige voorkeursuitvoeringsvorm mogelijk is om met relatief zeer grote snelheid de individuele pennen op de juiste langspositie te brengen. Ter verdere verhoging van 20 de capaciteit bestaat daarbij binnen het kader van de onderhavige uitvinding de mogelijkheid om de instelinrichting met een aantal paren van twee insteleenheden uit te voeren, waarbij iedere insteleenheid een bepaald deel van de pennen van de pennenbedmal op de gewenste langspositie brengt.

De pennenbedmal volgens de onderhavige uitvinding kan voor 25 diverse productietechnieken worden toegepast. Veelal zal het daarbij de voorkeur genieten indien de pennenbedmal is uitgevoerd in combinatie met een tweede mal met een maloppervlak dat is gericht naar de voorste uiteinden van de pennen behorende bij de pennenbedmal. De tweede mal kan een pennenbedmal betreffen, bij voorkeur volgens de uitvinding, maar kan tevens een vast maloppervlak bezitten. 30 De onderhavige uitvinding heeft verder betrekking op een werkwijze voor het produceren van producten met een drie dimensionaal gekromd oppervlak waarbij een pennenbedmal volgens de uitvinding zoals bovenstaand toegelicht wordt toegepast. Mogelijke productietechnieken waarbij de pennenbedmal kan worden toegepast zijn het (spuit)gietproces of meer specifiek het zogenaamde Polymer 9

Injection Forming (PIF), of meer specifiek het in zijn algemeenheid omvormen (van een metaal),het explosie-omvormen en/of het hydro-omvormen.

De pennenbedmal volgens de onderhavige uitvinding biedt bijzondere mogelijkheden, met name tijdens het volgens een voorkeurs-5 uitvoeringsvorm plastisch vervormen van een stuk materiaal tegen het drie dimensionaal gekromd oppervlak.

Zo bestaat de mogelijkheid om tijdens het plastisch vervormen van het stuk materiaal het drie dimensionaal gekromd oppervlak te wijzigen door het wijzigen van de langspositie van tenminste een deel van de pennen. Aldus kan het 10 plastisch vervormingsproces zeer beheerst plaatsvinden waardoor uiteindelijk een product met verbeterde materiaaleigenschappen kan ontstaan.

Ditzelfde voordeel kan van toepassing zijn indien volgens een verdere voorkeursuitvoeringsvorm het stuk materiaal in achtereenvolgende stappen plastisch wordt vervormd waarbij tijdens iedere stap een aandrukkracht op het stuk 15 materiaal wordt uitgeoefend voor het in beperkte mate plastisch vervormen van het stuk materiaal waarna de betreffende kracht wordt verlaagd en waarbij tussen de verschillende stappen het drie dimensionaal gekromd oppervlak wordt gewijzigd door het in de langspositie verplaatsen van tenminste een deel van de pennen.

De uitvinding zal nader worden toegelicht aan de hand van de 20 beschrijving van een aantal voorkeursuitvoeringsvormen van de onderhavige uitvinding onder verwijzing naar de navolgende figuren:

Figuur 1 toont in isometrisch aanzicht schematisch een pennenbedmal volgens de uitvinding;

Figuur 2 toont in Z-richting de pennenbedmal volgens figuur 1 met 25 nog niet plastisch vervormde membranen, inclusief een detail daarvan;

Figuur 3 toont in Z-richting de pennenbedmal volgens figuur 1 met wel lokaal ter plaatse van de contacten met de pennen plastisch vervormde membranen, inclusief een detail daarvan;

Figuur 4 toont in bovenaanzicht een aantal parallelle membranen 30 zoals vervaardigd uit één stuk materiaal met behulp van draadvonken;

Figuren 5a tot en met 5f tonen in zijaanzicht schematisch een zestal achtereenvolgende stappen tijdens toepassing van een instelinrichting deel uitmakend van een pennenbedmal volgens de uitvinding;

Figuur 6 toont in isometrisch aanzicht schematisch de 10 instelinrichting;

Figuren 7a tot en met 7c tonen in achteraanzicht schematisch een drietal achtereenvolgende fasen tijdens toepassing van de instelinrichting;

Figuren 8a en 8b tonen twee achtereenvolgende stappen tijdens 5 een eerste toepassingsmogelijkheid van een pennenbedmal volgens de uitvinding met in figuur 8c het uiteindelijke product;

Figuren 9a en 9b tonen twee achtereenvolgende stappen tijdens een eerste toepassingsmogelijkheid van een pennenbedmal volgens de uitvinding met in figuur 9c het uiteindelijke product; en 10 Figuren 10a en 10b tonen twee achtereenvolgende stappen tijdens een eerste toepassingsmogelijkheid van een pennenbedmal volgens de uitvinding met in figuur 10c het uiteindelijke product.

Pennenbedmal 1 volgens figuur 1 omvat een rechthoekig gestel 2 met in het midden daarvan een rechthoekige opening 3. De pennenbedmal 1 omvat 15 verder een (in casu) drietal rijen 6a, 6b, 6c van een aantal identieke pennen 4. De pennen 4 hebben over hun gehele lengte een constante ronde dwarsdoorsnede.

Tussen de rijen 6a, 6b en 6c zijn plaatvormige scheidingsorganen uitgevoerd als membraanelementen 7a, 7b voorzien. De membraanelementen 7a, 7b hebben een golfvormig verloop waarbij de pennen 4 van naburige rijen 6a, 6b, 6c 20 ten opzichte van elkaar over een halve steek zijn verschoven en aldus ieder in een holte van de golfvorm vallen. De pennen 4 maken geen direct contact met elkaar, ook niet binnen een rij 6a, 6b, 6c. De respectievelijke uiteinden van de membraanelementen 7a, 7b zijn bevestigd aan de tegenover elkaar gelegen aandrukelementen 8a, 8b die parallel aan de X-richting verschuifbaar zijn ten 25 opzichte van het gestel 2 met behulp van niet nader getoonde aandrijfmiddelen. Voor het naar elkaar drukken Fy van naburige rijen 6a, 6b, 6c met daartussen de membraanelementen 7a, 7b zijn aandrukelementen 9a, 9b voorzien. Door het uitoefenen van kracht Fy zal er ook een kracht Fx moeten worden uitgeoefend teneinde een krachtevenwicht te bereiken. Hiervoor kan worden afgeleid dat geldt: F, = 1//3 Cy/c, Fy waarin 30 11 cy het aantal overgangen is tussen die pennen in y-richting die zorg dragen voor krachtoverdracht in Y-richting; en cx het aantal overgangen is tussen die pennen in x-richting die zorg dragen voor krachtoverdracht in X-richting.

5 In het onderhavige voorbeeld geldt dat cy = 2 en cx = 6. De bovenstaande formule toepassende betekent dit dat Fx = 1/(3V3) Fy.

De toepassing van de golfvormige membraanelementen 7a, 7b biedt belangrijke voordelen. In eerste instantie uiten deze zich tijdens het in axiale richting volgens pijl 10 verschuiven van de individuele pennen 4. Vanwege het 10 ontbreken van direct contact tussen de pennen 4 is namelijk uitgesloten dat bij het op de juiste langspositie brengen van een pen 4, een naburige pen 4 wordt meegeschoven. Het onderling contactloos zijn van pennen 4 kan daarbij worden gewaarborgd vanwege het golfvormige karakter van de membraanelementen 7a, 7b. Zodra instelling van alle pennen 4 heeft plaatsgevonden en voorste uiteinden van 15 pennen 4 een drie dimensionaal gekromd oppervlak vormen waartegen een product kan worden gevormd, bestaat verder de mogelijkheid om door het uitoefenen van geschikte krachten Fx en Fy een voldoende hoge mate van wrijving op te wekken tussen de pennen 4 enerzijds en de membraanelementen 7a, 7b danwel de aandrukelementen 8a, 8b, 9a, 9b anderzijds waardoor, ondanks het bestaan van 20 een relatief hoge belasting op een pen in axiale richting daarvan tijdens het produceren van een product, bijvoorbeeld tijdens het plastisch omvormen van een metalen plaat, de langspositie van de pennen 4 kan worden gewaarborgd.

Ter verkrijging van een klemkracht op de pennen 4, die voor alle pennen 4 gelijk is, ongeacht de positie ervan binnen de pennenbedmal en er 25 daarmee rekening mee houdende dat de maatvoering van de pennen 4 met name voor wat betreft de diameter ervan van elkaar kunnen afwijken vanwege tolerantieverschillen biedt het grote voordelen indien voorafgaand aan het in gebruik nemen van pennenbedmal 1 eerst de membraanelementen 7a, 7b en/of de pennen 4, ter plaatse van hun onderling contact in beperkte mate lokaal plastische 30 vervormen zodat aanligging van pennen 4 tegen de membraanelementen voor alle pennen 4 als gelijkwaardig kan worden gekenschetst.

In figuur 2 is pennenbedmal 1 weergegeven in de situatie waarbij Fx en Fy ongeveer gelijk zijn aan 0. In het detail in figuur 2 is goed te zien hoe iedere pen 4 op vier contactlijnen 11a, 11b, 11c, 11 d nog juist contact maakt met de 12 respectievelijke membraanelementen 7a, 7b. In de praktijk zou het echter zo kunnen zijn dat een pen 4 een kleinere diameter bezit vanwege de productietoleranties van pennen 4 waardoor er ter plaatse van één of een aantal van de contactlijnen 1 land feitelijk geen sprake zou zijn van contact tussen het betreffende 5 membraanelement 7a, 7b en de pen 4. Om een dergelijk contact nu toch te garanderen is het zeer voordelig om voorafgaand aan in gebruikname van pennenbedmal 1 dusdanige krachten Fx en Fy uit te oefenen dat er sprake is van plastische vervorming van de membraanelementen 7a, 7b en/of de pennen 4. In figuur 3 is dit weergegeven, waarbij er van uit is gegaan dat de membraanelementen 10 7a, 7b van een zachter materiaal zijn vervaardigd met een lagere vloeigrens dan pennen 4. Hierdoor ontstaan in de membraanelementen 7a, 7b ter plaatse van de contactlijnen 11 a-11 d deuken over de lengte van de pennen 4 welke een radius hebben die gelijk is aan die van pennen 4. Deze plastische vervorming blijft bestaan ook nadat de krachten Fx en Fy weer tot nul zijn gereduceerd. De mate van 15 plastische vervorming zal mede afhangen van de feitelijke diameters van de diverse pennen 4. Daarbij is het zaak dat de krachten Fx en Fy dusdanig worden gekozen dat ter plaatse van iedere contactlijn 11a-11d er in zekere mate sprake is van plastische vervorming. Aldus wordt de vorm van de membraanelementen 7a, 7b, en dan met name het oppervlak er van optimaal aangepast aan de feitelijke vormen en 20 afmetingen van de pennen 4 waardoor aanligging van pennen 4 ter plaatse van de vier contactlijnen 11 a-11 d (die feitelijk contactgebieden zijn geworden) gewaarborgd is en waardoor dus tevens een zeer goed beheersbare klemkracht kan worden uitgeoefend op de pennen 4 tijdens het belasten van pennen 4 in een langsrichting.

Overigens is het ook denkbaar dat de bovengenoemde voordelen 25 niet zozeer worden bereikt door het vooraf eenmalig plastisch deformeren van de membraanelementen 7a, 7b en/of de pennen 4, maar door dit iedere keer dat de pennen 4 in een langsrichting axiaal worden belast, op elastische wijze te realiseren. Deze voorkeursuitvoeringsvorm kan met name interessant zijn indien gebruik wordt gemaakt van kunststof membraanelementen 7a, 7b en/of kunststof pennen, danwel 30 van met kunststof beklede membraanelementen 7a, 7b en/of met kunststof beklede pennen 4.

Figuur 4 toont een membraanelementorgaan 26 met een aantal parallelle golfvormige membraanelementen 21 vergelijkbaar met membraanelementen 7a, 7b. Tussen de membraanelementen 21 is er sprake van ruimten 22 13 voor rijen pennen zoals rijen 6a-6c met pennen 4. Aan één uiteinde zijn de membraanelementen 21 via een verbindingslichaam 23 verbonden met een bruglichaam 24. De verbindingslichamen 23 omvatten ieder twee filmscharnieren 25 waardoor de membraanelementen 21 zich loodrecht op hun lengterichting kunnen 5 verplaatsen waarbij de filmscharnieren 25 in beperkte mate tegengesteld aan elkaar scharnieren. Het membraanelementorgaan 26 dat het bruglichaam 24, de verbindingslichamen 23 en de membraanelementen 21 omvat is vervaardigd uit één blok metaal door middel van draadvonken. Aldus wordt bewerkstelligd dat de membraanelementen 21 altijd op de juiste wijze ten opzichte van elkaar zijn 10 georiënteerd en tijdens assemblage van de bijbehorende pennenbedmal pennen eenvoudig in de daartoe voorziene ruimten 22 kunnen worden geschoven.

Figuren 5a-5f, 6 en 7a-7c hebben betrekking op een instelinrichting zoals deze deel kan uitmaken van een pennenbedmal volgens de uitvinding zoals pennenbedmal 1. Overigens is het ook mogelijk om de instelrichting toe te passen 15 bij binnenbedmallen volgens de stand van de techniek mits de betreffende pennenbedmal pennen heeft die aan een uiteinde een vrij uiteinde bezitten. Instelinrichting 31 is voorzien aan de achterste uiteinden van pennen 32 die deel uitmaken van een pennenbedmal volgens de uitvinding met gestel 33. De instelinrichting 31 omvat een frame 34 dat middels niet nader getoonde 20 verplaatsingsmiddelen in figuren 5a tot en met 5f zowel in verticale richting op en neer beweegbaar is als in de richting loodrecht op het vlak van tekening. Ten opzichte van frame 34 is een tandwiel 35 om de hartlijn die zich uitstrekt loodrecht op het vlak van tekeningen in figuur 5a roteerbaar met behulp van aand rijf orgaan 46. Op het tandwiel 35 grijpen aan twee tegenover elkaar gelegen zijden 25 tandheugels 36, 37 aan die vanwege rotatie van tandwiel 35 door geschikte bekrachtiging van aandrijforgaan 46 in horizontale richting heen en weer beweegbaar zijn. Aan de naar de pennen 32 gekeerde uiteinden zijn penvormige duworganen 38, 39 met de tandheugels 36, 37 verbonden. De diameter van de duworganen 38, 39 komt in hoofdzaak overeen met die van de pennen 32.

30 Uitgaande van de situatie volgens figuur 5a, waarbij nog geen van de pennen 32 door de instelinrichting 31 op een gewenste langspositie is gebracht, wordt tandwiel 35 door aandrijforgaan 46 in figuur 5b naar rechts geroteerd volgens pijl 40 waardoor tandheugel 36 met duworgaan 38 in figuur 5b naar rechts zal bewegen en één van de pennen 32, namelijk pen 32-1 naar rechts zal duwen zodat 14 het voorste uiteinde van pen 32-1 uit zal steken. Door vervolgens tandwiel 35 in tegengestelde richting volgens pijl 41 te roteren zal tandheugel 36 zich weer terugverplaatsen, terwijl tandheugel 37, die bij de stap volgens figuur 5b naar links was bewogen, naar rechts wordt bewogen totdat pen 32-2 in een gewenste mate 5 door het duworgaan 39 in zijn langsrichting is verplaatst. Vervolgens wordt tandwiel 35 weer teruggebracht naar zijn oorspronkelijke positie volgens figuur 5a, waarna het frame 34 over de steekafstand tussen twee pennen 32 neerwaarts wordt verplaatst zoals is weergegeven in figuur 5d. Figuren 5e en 5f tonen vervolgens hoe op een zelfde wijze als bij figuren 5b en 5c de volgende twee pennen 32-3 en 32-4 10 op een gewenste langspositie kunnen worden gebracht met behulp van instelinrichting 31.

Figuur 6 toont de instelinrichting 31 schematisch in isometrisch aanzicht. In figuur 6, alsook in figuren 7a-7c is zichtbaar hoe instelinrichting 31 over een tweede set van een tandwiel 55 met daarop aangrijpenden tandheugels 56, 57 15 en in het verlengde daarvan naar pennen 32 gerichte penvormige duworganen 58, 59 omvat waarbij tandwiel 55 wordt aangedreven door aandrijforgaan 60. Tandwiel 55 is net als tandwiel 35 roteerbaar gelagerd ten opzichte van frame 34, terwijl de tandheugels 56, 57 alsmede de duworganen 58, 59 geleid worden door geleidingsvoorzieningen op het frame 34. Frame 34 is in figuur 6 slechts zeer 20 schematisch weergegeven. Om misverstanden te voorkomen wordt opgemerkt dat met de afbeelding volgens figuur 6 geenszins wordt beoogd om te verbeelden dat de van de pennen 32 afgekeerde uiteinden van tandheugels 36, 37, 56, 57 star met het frame 34 verbonden zouden zijn. Dit zou immers tegengestelde beweging van tandheugels 36, 37 en 56, 57 onmogelijk maken. Wel wordt beoogd om aldus in 25 beeld te brengen dat de tandwielen 35, 55 met bijbehorende tandheugels 36, 37, 56, 57 en aandrijforganen 46, 60 slechts gezamenlijk zich kunnen verplaatsen in een vlak loodrecht op de langsrichting van de pennen 32.

De niet nader getoonde besturingsmiddelen, die zoals de vakman zal begrijpen de aandrijforganen 46, 60 dusdanig aandrijven dat een gewenst drie 30 dimensionaal oppervlak ontstaat aan de voorste uiteinden van pennen 32, stuurt aandrijforganen 46, 60 daarbij consequent in tegengestelde richting aan, zodat, ook bij hoge snelheden, de instelinrichting 31 zich stabiel gedraagt. In feite worden de pennen 32 ingedeeld in vier kwadranten, waarbij de pennen 32 van ieder kwadrant door één en hetzelfde duworgaan 38, 39, 58, 59 op de juiste langspositie wordt 15 gebracht. Daarbij is het zo dat zodra alle pennen 32 in twee rijen op een gewenste langspositie zijn gebracht door instelinrichting 31, zoals toegelicht aan de hand van de figuren 5a-5f, de instelinrichting, of meer specifiek het frame 34 met alle daaraan verbonden onderdelen loodrecht op het vlak van tekening in de figuren 5a-5f over 5 een afstand overeenkomend met de afstand tussen twee rijen van pennen 32 wordt verplaatst, om de pennen 32 van een volgende rij op de juiste gewenste positie te brengen.

De figuren 8a tot en met 10c hebben betrekking op een drietal toepassingsmogelijkheden voor een pennenbedmal volgens de uitvinding. 10 Pennenbedmal 101 in de figuren 8a en 8b wordt toegepast voor het plastisch omvormen van een metalen plaat 102. Pennenbedmal 101 maakt daarbij deel uit van een vast matrijsdeel 103 met matrijshouder 104 die beschouwd kan worden als een gestel voor pennenbedmal 101. Daarnaast wordt een beweegbaar matrijsdeel 105 toegepast met een rechthoekig rubberen kussen 106 die vervormd 15 overeenkomstig het vrije oppervlak van de pennenbedmal 101 indien het beweegbare matrijsdeel naar het vaste matrijsdeel 103 wordt bewogen zoals weergegeven in figuur 8b.

Zoals zichtbaar in figuren 8a en 8b zijn de bovenste uiteinden van de pennen van pennenbedmal 101 afgerond. Dientengevolge krijgt de metalen plaat 20 102' een enigszins gerimpeld uiterlijk. Dit verschijnsel kan aanmerkelijk worden beperkt door tussen de metalen plaat 102 en de pennenbedmal 101 een interpolator, bijvoorbeeld uitgevoerd als rubberen mat 107, toe te passen (figuren 9a-9c). Het product 102" dat aldus ontstaat heeft een beduidend minder gerimpeld oppervlak, mede afhankelijk van de dikte en aard van het materiaal van de 25 interpolator 107.

In plaats van een rubber matrijsdeel 106 kan uiteraard ook binnen het kader van de onderhavige uitvinding gebruik worden gemaakt van een vaste matrijs met een oppervlak dat overeenkomt met die van de pennenbedmal 101, danwel van een tweede pennenbedmal.

30 Figuren 10a, 10b en 10c hebben betrekking op de toepassing van een pennenbedmal 121, waarvan in figuren 10a en 10b overigens individuele pennen niet zichtbaar zijn, bij het zogenaamde polymer injection forming process. Hierbij wordt een metalen vlakke plaat 122 op een matrijs 121 geplaatst waarvan de pennen een hol drie dimensionaal oppervlak 123 bepalen. Vervolgens wordt onder 16 druk via toevoerkanaal 124 een kunststof smelt 125 tegen de bovenzijde van de metalen plaat 122 geperst, waardoor deze metalen plaat 122 plastisch vervormd tot de vorm van het drie dimensionale oppervlak 123. Gelijktijdig zal de kunststof smelt 125 stollen waarbij er een hechting plaatsvindt tussen het gestolde kunststof 5 materiaal 125' en de plaat 122 waardoor product 126 ontstaat.

1032111

Claims

1. Pennenbedmal voor het vormen van een drie dimensionaal gekromd oppervlak omvattende, een gestel, parallelle in hun lengterichting individueel ten 5 opzichte van het gestel verplaatsbare pennen die in parallelle rijen zijn opgesteld en waarvan voorste uiteinden het drie dimensionaal gekromd oppervlak bepalen, althans in hoofdzaak plaatvormige parallelle scheidingsorganen tussen de rijen, alsmede aandrukelementen van het onder afzetting tegen het gestel in radiale richting van de pennen onderling aandrukken van de rijen van de pennen met 10 daartussen de scheidingsorganen, met het kenmerk, dat althans het zich evenwijdig aan de langsrichting uitstrekkende oppervlak van tenminste een deel van de plaatvormige scheidingsorganen in de lengterichting van de rijen althans tijdens toepassing van de pennenbedmal voor het produceren van een product golfvormig zijn.

2. Pennenbedmal volgens conclusie 1, met het kenmerk, dat althans het zich evenwijdig aan de langsrichting uitstrekkende oppervlak van alle plaatvormige scheidingsorganen in de lengterichting van de rijen althans tijdens toepassing van de pennenbedmal voor het produceren van een product golfvormig zijn.

3. Pennenbedmal volgens conclusie 1 of 2, met het kenmerk, dat de scheidingsorganen een golfvormig symmetrievlak bezitten.

4. Pennenbedmal volgens conclusie 3, met het kenmerk, dat de golfvorm van de scheidingsorganen door plastische vervorming van de scheidingsorganen is ontstaan.

5. Pennenbedmal volgens conclusie 1, 2, 3 of 4 met het kenmerk, dat de scheidingsorganen tenminste aan één uiteinde ervan onderling zijn verbonden via een brugorgaan.

6. Pennenbedmal volgens conclusie 5, met het kenmerk, dat het brugorgaan en de scheidingsorganen als één integraal onderdeel zijn gevormd.

7. Pennenbedmal volgens conclusie 6, met het kenmerk, dat het integrale onderdeel met behulp van draadvonken is vervaardigd.

8. Pennenbedmal volgens conclusie 5, 6 of 7, met het kenmerk, dat ieder scheidingsorgaan via tenminste één, en bij verdere voorkeur twee, scharnieren met het brugorgaan is verbonden. 1 03 2 1 1 1 .

9. Pennenbedmal volgens één van de voorgaande conclusies, met het kenmerk, dat de scheidingsorganen en de pennen dusdanig zijn vormgegeven en gedimensioneerd dat er sprake is van contact tussen iedere pen en een scheidingsorgaan op twee contactposities die zich op afstand van elkaar bevinden.

10. Pennenbedmal volgens conclusie 9, met het kenmerk, dat de contactposities spiegelsymmetrisch zijn voorzien ten opzichte van een spiegelvlak dat zich loodrecht op het bijbehorend scheidingsorgaan door de hartlijn van de bijbehorende pen uitstrekt.

11. Pennenbedmal volgens één van de voorgaande conclusies, met het 10 kenmerk, dat ieder scheidingsorgaan een basisplaat omvat die aan tenminste één langszijde, en bij verdere voorkeur aan twee tegenover elkaar gelegen langszijden, is bekleed met een elastisch materiaal.

12. Pennenbedmal volgens één van de voorgaande conclusies, met het kenmerk, dat de pennen in een rij vrij zijn van elkaar.

13. Pennenbedmal volgens één van de voorgaande conclusies, met het kenmerk, dat de pennen een ronde dwarsdoorsnede bezitten.

14. Pennenbedmal volgens één van de voorgaande conclusies, met het kenmerk, dat de pennen van naburige rijen over een afstand ter grootte van een halve steek ten opzichte van elkaar zijn verschoven.

15. Pennenbedmal volgens één van de voorgaande conclusies, met het kenmerk, dat de steek tussen pennen in een rij gelijk is aan de som van de diameter van de pennen en de dikte van de scheidingsorganen.

16. Pennenbedmal volgens één van de voorgaande conclusies, met het kenmerk, dat de golfvorm een zaagtandvorm betreft.

17. Pennenbedmal volgens één van de voorgaande conclusies, met het kenmerk, dat de diameter van de pennen kleiner is dan 1,3 mm.

18. Pennenbedmal volgens één van de voorgaande conclusies, met het kenmerk, dat de voorste uiteinden van de pennen althans in hoofdzaak vlak zijn.

19. Pennenbedmal volgens conclusie 18, met het kenmerk, dat de 30 omtreksrand van het althans in hoofdzaak vlakke voorste uiteinde is afgeschuind.

20. Pennenbedmal volgens conclusie 1 tot en met 17, met het kenmerk, dat de voorste uiteinden van de pennen convex zijn.

21. Pennenbedmal volgens conclusie 1 tot en met 17, met het kenmerk, dat de voorste uiteinden van de pennen concaaf zijn.

22. Pennenbedmal volgens één van de voorgaande conclusies, met het kenmerk, dat de pennen aan hun voorste uiteinden een elastische kop omvatten.

23. Pennenbedmal volgens conclusie 22, met het kenmerk, dat de elastische kop althans in hoofdzaak een rechthoekige dwarsdoorsnede heeft.

24. Pennenbedmal volgens één van de voorgaande conclusies, met het kenmerk, dat een elastische mat is voorzien op de voorste uiteinden van de pennen.

25. Pennenbedmal volgens één van de voorgaande conclusies, met het kenmerk, dat de scheidingsorganen en/of de pennen lokaal in de gebieden waar er sprake is van onderling contact tussen de scheidingsorganen en de pennen 10 plastisch zijn gedeformeerd.

26. Pennenbedmal volgens één van de conclusies 1 tot en met 25, met het kenmerk, dat het materiaal van de scheidingsorganen dat in contact is met de pennen en/of het materiaal van de pennen dat in contact is met de scheidingsorganen een elastische rek kan ondergaan van tenminste 1%.

27. Pennenbedmal volgens één van de voorgaande conclusies, met het kenmerk, dat de tegenover de voorste uiteinden gelegen achterste uiteinden van de pennen, vrije uiteinden betreffen.

28. Pennenbedmal volgens één van de voorgaande conclusies, met het kenmerk, dat een instelinrichting is voorzien voor het individueel op een gewenste 20 langspositie positioneren van de pennen ter verkrijging van een gewenst drie dimensionaal gekromd oppervlak dat wordt bepaald door de voorste uiteinden van de pennen.

29. Pennenbedmal volgens conclusie 28, met het kenmerk, dat de instelinrichting tenminste één langwerpig aandrukorgaan, aandrukmiddelen voor het 25 aandrukken van het tenminste ene aandrukorgaan tegen een uiteinde van een pen, alsmede verplaatsingsmiddelen voor het langs uiteinden van pennen verplaatsen van het aandrukorgaan, omvat.

30. Pennenbedmal volgens conclusie 29, met het kenmerk, dat de instelinrichting tenminste één, door de verplaatsingsmiddelen verplaatsbare, 30 insteleenheid omvat die is voorzien van een paar aandrukorganen en van een paar tandheugels welke tandheugels respectievelijk zijn gekoppeld met de aandrukorganen en op verschillende posities aangrijpen op een tandwiel, alsmede een aandrijforgaan voor het heen en weer aandrijven van het tandwiel dusdanig dat de aandrukorganen afwisselend tegen een uiteinde van een pen aandrukken.

31. Pennenbedmal volgens conclusie 30, met het kenmerk, dat de instelinrichting twee insteleenheden omvat op verschillende posities ten opzichte van de pennen, waarbij de insteleenheden ieder zijn ingericht om tegelijkertijd een deel van de pennen op de gewenste langspositie te positioneren waarbij de 5 aandrijforganen behorende bij de twee insteleenheden gelijktijdig in tegengestelde richtingen het bijbehorende tandwiel aandrijven.

32. Pennenbedmal volgens één van de voorgaande conclusies, met het kenmerk, dat de pennenbedmal is uitgevoerd in combinatie met een tweede mal met een maloppervlak dat is gericht naar de voorste uiteinden van de pennen behorende 10 bij de pennenbedmal.

33. Werkwijze voor het produceren van producten met een drie dimensionaal gekromd oppervlak gekenmerkt door het toepassen van een pennenbedmal volgens één van de voorgaande conclusies.

34. Werkwijze volgens conclusie 33, gekenmerkt door het plastisch 15 vervormen van een stuk materiaal tegen het drie dimensionaal gekromd oppervlak.

35. Werkwijze volgens conclusie 34, gekenmerkt door het tijdens het plastisch vervormen van het stuk materiaal wijzigen van het drie dimensionaal gekromd oppervlak door het wijzigen van de langspositie van tenminste een deel van de pennen.

36. Werkwijze volgens conclusie 34, gekenmerkt door het in achtereenvolgende stappen plastisch vervormen van het stuk materiaal waarbij tijdens iedere stap een aandrukkracht op het stuk materiaal wordt uitgeoefend voor het in beperkte mate plastisch vervormen van het stuk materiaal waarna de betreffende kracht wordt verlaagd en waarbij tussen de verschillende stappen het 25 drie dimensionaal gekromd oppervlak wordt gewijzigd door het in de langspositie verplaatsen van tenminste een deel van de pennen. 30 1032111