TARIFNAME MOTORLU ARAÇLAR IÇIN AKILLI GÜVENLIK SISTEMI Teknik Alan Bulus, günlük, dakikalik, saatlik, kilometreye ve kullanima bagli olarak farkli araç kiralama sekillerinde, sahislarin kendi araçlarinin güvenliginde, filolarin etkin yönetilmesinde ve güvenliginde kullanilabilen, firmalara ve sahislara özel araç kiralama modelleri olusturulmasinda kullanilabilen bir akilli güvenlik sistemi ile ilgilidir. Bulus özellikle, motorlu araçlarin ve bu araçlara ait ekipmanlarin çalinmasini engellemek amaciyla gelistirilmis bir akilli güvenlik sistemi ve bu sistem tarafindan gerçeklestirilen akilli güvenlik yöntemi ile ilgilidir. Teknigin Bilinen Durumu Araç paylasim adinda yeni bir kiralama modeli dünyada hizlica yayginlasmakta ve yakin gelecegin kiralama modelini olusturmaktadir. Bu sistem; temelde aracin anahtarlarinin araç içine birakilarak park edilmesi, kiracinin aracin yanina gelerek mobil uygulama üzerinden aracin kilitlerini açarak anahtara erismesi ve araci kullanmaya baslamasi, isi bittiginde istedigi yere park ederek kirasini sonlandirmasi seklinde çalismaktadir. Anahtarin aracin içine birakilmis olmasi hirsizlik için neredeyse tesvik edici bir durumdur. Bu nedenle araçlarin bu modelde kiralanabilmesi ve çalinmamasi için yeni güvenlik çözümlerine ihtiyaç bulunmaktadir. Önceki teknikte hirsizliga karsi bazi çözümler uygulanmaktadir. Önceki çözümler de araçlarin çalismasi, analog teknolojiler ve röleler kullanarak engellenmeye çalisilmaktadir. Bu durumda aracin camini kirarak içeri girebilen herhangi biri, araç üzerindeki güvenlik sistemlerini birkaç saniyede sökerek araçlari çalabilmektedir. Ayrica araçlardan gerekli tüm bilgiler alinamadigi için aracin fiziksel durumunun anlasilmasi çok zordur ve genelde müsteri sikayetine bagimlidir (lastik inik, kapi açik, akü bitik, yakit az, emniyet kemersiz sürüs, sürüs aninda el freni çekme ve tehlikeli sürüs vb..). Ayrica kiracilar veya kötü niyetli kisiler araçlardan teyp, lastik, jant gibi ekipmanlar ya da motordan parçalar çaldiginda bu durumu bildiren veya önüne geçen bir sistem bulunmamaktadir. Örnegin kötü niyetli bir kisi aracin kaputunu açarak içeriden herhangi bir parçayi çalabilmekte veya araci kiralayan biri aracin çok pahali ekipmanlarini çalabilmektedir. En kötüsü de bu durum anlasilamamaktadir. Önceki teknikte kullanilan güvenlik sistemlerinin montajinin yapilabilmesi için aracin pek çok kablosu kesilmekte ve yerine güvenlik cihazlarinin kablolari baglanmaktadir. Bu güvenlik cihazlarinin montajlari hem zor hem de aracin ve sürücünün güvenligini tehlikeye atacak sekildeydi. Aracin kiralanma sonrasi çalinmasi durumunda aracin uzaktan güvenli bir sekilde durdurulamamasi, en önemli dezavantajlardan biridir. Geleneksek yöntemlerde sistem bir röle üzerinden yakitin kesilmesiyle hirsizligi engellemeye çalismaktadir. Bu durumda hirsiz, bu röleyi çok hizlica iptal ederek bu güvenlik sistemini rahatça devre disi birakabilmektedir. Ayni durum ödeme tahsil edilemeyen müsteriler için de geçerlidir. Pek çok örnekte müsteri, kredi karti limiti doldugu halde araci kullanmaya devam etmektedir ve araç sahibi bu durumu çok zor engellemekte veya engelleyememektedir. Bu nedenlerden dolayi bir aracin uzaktan motorunu güvenli bir yapida durdurmak büyük bir ihtiyaçtir. Yapilan patent arastirmasinda bulus konusu sisteme benzer bir patent basvurusu bulunamamistir. Bununla birlikte benzer teknik alanda yapilmis bazi patentler mevcuttur. Bunlardan biri TR2018/13032 nolu patent basvurusudur. Ilgili bulus, bir araç üzerinde bulunan sensörler araciligiyla aracin çevresinde olusan hareketliligi kontrol edip araç çevresine ait görüntünün alinarak bir depolama birimine kaydedilmesini ve araç çevresinde bir hareketliligin gerçeklestigini belirten bir uyari olusturularak kaydedilen görüntülerin araç sahibinin elektronik cihazina iletilmesini saglayan bir araç güvenlik sistemi ile ilgilidir. TR2017/19935 nolu patent basvurusu ise araç altinin, çevresinin ve iç bölümünün kontrol edilerek canli var olup olmadiginin tespit edildigi ve canli oldugunun tespit edilmesi ile uyari ve/veya bildirimde bulunan bir araç güvenlik sistemi ile ilgilidir. Bulusun Amaci Bulus konusu sistem ile elde edilen avantajlar asagida maddeler halinde detayli olarak açiklanmistir. i. Rezervasyona dayali güvenlik sistemi: Bulus konusu yöntem sayesinde araçtan gelen her türlü bilgi, aracin güvenligini arttirmakta kullanilmaktadir. Örnegin araç üzerinde bir kiralama yokken aracin kapilari açildiginda otomatik olarak koma çalmakta, aracin motoru çalistirilamaz hale getirilmekte, farlar ve dörtlüler ile uyarilar verilmektedir. Normal bir oto alarmi sadece aracin kumandasindan kapilar kilitlendiginde devre girebilirken, bu yöntem sayesinde güvenlik önlemleri aracin kirada olmasina veya olmamasina baglidir. Bu yöntem sadece kiralik araçlar için degil özel araçlar için de kullanilabilir. Örnegin uzun süre kullanmayacaginiz bir araci bir mobil uygulama vb. üzerinden güvenli moda alabilirsiniz, bu sayede araciniz çalinmaya çalisilirsa hirsizlar, telemetri cihazini sökse dahi çalistiramayacak ve aracinizi çalamayacaktir. Ayrica devreye giren akilli alarm sistemi sayesinde araçtan uzaklasacakla rdir. ii. Araç sahipleri uzaktan araçlarinin kapisini açmak vb. için ihtiyaç duyuldugunda bu yöntemde bahsedilen özellikleri ve yapiya haiz sistemleri kullanabilir. Nereye park ettiginizi hatirlamadiginiz bir aracin farlarini ve kornasinin bir mobil uygulama vb. üzerinden yöneterek araci bulmaniz kolaylastirilir. Araç üreticileri satilan araçlari park ettikleri stok alanlarinda bulmakta zorlandiklari gibi hangi anahtarin hangi araca ait oldugunu bulmakta da zorlanmaktadir. 40 bin araçtan olusan bir stokta 40 bin anahtar var demektir. Bu sistemde anahtarlar araçlarin içine birakilir ve kapilar uzaktan kilitlenir. Telemetri cihazi aracin stok alaninda nerede oldugu gösterirken korna, farlar vb. gibi sistemlerin uzaktan yönetilmesiyle aracin yerini bulmak daha kolay olacaktir. Aracin yanina gidildiginde kapilar sistem üzerinden açilir ve hem araç kolayca bulunmus olur, hem de araçla ilgili anahtar vb. içinde tutuldugundan kaybi- hatali teslimati engellenmis olur. Araçlardan okunan onlarca veri sayesinde sürücü profillemesi, bu profillemeye göre ücretlendirme modellerinin gelistirilmesi saglanabilir. Araçlardan toplanan veriler sayesinde kapi durumlarindan ve emniyet kemerinden çikarimda bulunarak araçta yolculuk eden kisi sayisi, kat edilen mesafe, yakit tüketimi, sikisik trafikte kalinan süre vb. hangi bölgede hangi tarz araçlarin o bölgede daha verimli ve ihtiyaca yönelik kiralanabilecegi anlasilabilir. Bu sayede eger ihtiyaç yoksa park sorunu olan bölgelerde daha küçük ve ihtiyaca yönelik araçlar kiralanabilir. Bu da müsteri memnuniyetini arttirirken kiralama operasyonunun maliyetlerini azaltacaktir. Kiralanmis her araç sehrin her bölgesinde gezmektedir. Bu araçlardan toplanan anonim kullanim verileri (motor torku, gaz pedal pozisyonu, dis hava sicakligi, motor yükü, kapi durumlari ve emniyet kemeri sayesinde tasinilan kisi sayisi, kullanim süresi, kullanim mesafesi vb.) konumlarla eslestirilir ve veriler sayesinde yeni tasarlanan otomotiv teknolojilerine tasarim ve simülasyon destegi verilebilir. Örnek olarak elektrikli araçlar tasarlanirken bu veriler elde edilirse, elektrikli araçlarin kontrol üniteleri bu verilere göre kodlanir ve daha uzun menzil saglanabilir. Sekillerin Açiklanmasi Sekil 1, bulus konusu akilli güvenlik sisteminin sematik görünümüdür. Referans Numaralari A. Akilligüvenliksistemi 1. Araç Telemetri cihazi 2.1. Elektronik kart Akilli cihaz Haberlesme protokolü 9391.45!" Kablosuz veri aktarim yöntemi Bulusun Detayli Açiklanmasi Bulus, günlük, dakikalik, saatlik, kilometreye ve kullanima bagli olarak farkli araç kiralama sekillerinde, sahislarin kendi araçlarinin güvenliginde, filolarin etkin yönetilmesinde ve güvenliginde kullanilabilen, firmalara ve sahislara özel araç kiralama modelleri olusturulmasinda kullanilabilen bir akilli güvenlik sistemi ile ilgilidir. Bulus özellikle, motorlu araçlarin ve bu araçlara ait ekipmanlarin çalinmasini engellemek amaciyla gelistirilmis bir akilli güvenlik sistemi ve bu sistem tarafindan gerçeklestirilen akilli güvenlik yöntemi ile ilgilidir. Sekil 1'de görüldügü üzere bulus konusu akilli güvenlik sistemi (A): yukarida detayli olarak açiklanan yöntemleri gerçeklestirmektedir. Akilli güvenlik sistemi (A); farkli tip ve markali her türlü motorlu araca (1) uygulanabilmektedir. Bu amaçla bir telemetri cihazi (2), ariza tespit cihazlarinin da baglandigi ve her araçta mevcut olan direksiyon alt bölgesindeki sokete monte edilmektedir. Telemetri cihazi (2), aracin kontrol ünitesi (elektronik beyin) ile sürekli olarak iletisim halinde olup, farkli tipteki verileri toplayabilen gömülü yazilima sahip elektronik karti (2.1) içermektedir. Araç (1) ile telemetri cihazi (2) arasindaki haberlesme protokolü olarak Canbus, 11708, RS485, K- line, Linbus analog 1/0, Digital 1/0 kullanilabilir. Aracin (1) kontrol ünitesi ile sürekli iletisim halinde olan telemetri cihazi (2), ayrica sistemin çalismasi için uygun bir yazilima sahip bir sunucu (3) ile de karsilikli olarak iletisim halindedir. Telemetri cihazi ile araçtan (1) toplanan her türlü veri, Bluetooth, Wifi, Lora, GSM, GPS gibi kablosuz veri aktarim yöntemleri (6) ile sunucuya (3) gönderilmektedir. Sistem için özel gelistirilmis mobil uygulamaya sahip akilli cihaz (4) ise sunucu (3) üzerinden araca istenen komutlarin iletilmesini saglamaktadir. Bu komutlar, araç veya araç ekipmani hirsizligina karsi akilli alarm/panik modu, motor blokaj, motor durdurma vb. her türlü komut olabilir. Bulus konusu akilli güvenlik sistemi (A) ile gerçeklestirilen fonksiyonlar asagida detayli olarak açiklanmistir. Motor Blokaj Yöntemi: Yeni tip araç kiralama sistemi olan car sharing yapisi tüm dünyada çok hizlica büyümekte ve geleneksel kiralama yönteminin yerini almaktadir. Fakat en büyük sorunu araçlarin güvenliginin saglanmasidir. Car Sharing özetle aracin anahtarinin içine birakilarak müsterinin araci kiralamasinin beklenmesidir. Anahtari içinde olan bir araç hirsizlik için açik hedeftir. Bu durumun önüne geçmek için aracin kiralama haricinde çalistirilamaz olmasi gerekmektedir. Diger saldirilar için de farkli asamalarda farkli çözümlere ihtiyaç vardir. Araç Motor Blokaj Yöntemi: Son 15 yildir üretilen hemen hemen her araç elektronik kontrol üniteleriyle kontrol edilmektedir. Örnegin aracin motoru bir kontrol ünitesi tarafindan idare edilir. Bu kontrol üniteleri pek çok marka - model ve araç tipinde çalisacak mimaride üretilirler. Örnek olarak ayni marka model ve yila ait bir aracin hem otomatik versiyonunda hem de dizel versiyonunda ayni motor kontrol ünitesi vardir fakat bu kontrol ünitesi aracin özelliklerine göre programlanir. Bu ayarlar araca uygun degil ise motorun çalismasi imkânsiz hale gelir. Her araçta farkli kontrol ünitelerinde onlarca farkli ayar vardir. Bunlardan bir kismi aracin güvenligini ilgilendiren ve kontrol ünitesinin aracin çalisip çalismayacagina karar vermesine yarayan ayarlardir. Örnek olarak otomatik vitesli bir aracin kontrol ünitesi manuel vites seçenegine göre kodlandiginda araç kendi anahtariyla bile olsa çalistirilamaz hale gelir. Bu ayar kalicidir. Tekrar otomatik vites seçenegine göre kodlanmadigi sürece araç çalismaz. Bu örnekteki gibi pek çok kontrol ünitesi de buna benzer ayarlar vardir. Aracin kira bitiminde araç üzerindeki telemetri cihazi (2) bu kodlamayi araca uygular ve çalismaz hale getirir. Bu kodlama sonrasi hirsiz aracin camini kirip içeri girse ve cihazlari sökse bile artik araci kendi anahtariyla bile çalistiramayacaktir ve en büyük sorun olan hirsizlik önlenmis olacaktir. Güvenligi arttirmak için bir veya daha fazla kodlama ayni yapi içerisinde uygulanabilir. Yönteme konu Ikinci yapi ise bu kodlamanin aracin belli ekipmanlarini tanimamasi için araç networkünde gezen bilgilerin manuple edilmesidir. Örnek; aracin kendi anahtarini tanimamasi için telemetri cihazinin immobilizer komutlarini manuple edecek sekilde araca sinyal gönderilmesidir. Bu sayede araç kendini güvenli moda alacaktir ve çalismaz hale gelecektir. Bu yöntem aracin kendi networkü kullanilarak gönderilen dijital veriler (canbus-kline-j1708- flexray vb.) sayesinde yapilir. Kablo kesme veya aracin tesisatiyla oynamak gerekmez. Güvenli Motor Durdurma: Aracin kiralanma sonrasi çalinmasi durumunda aracin uzaktan durdurulmasi çok önemlidir. Bu sayede hirsiz araci götüremeyecektir. Ayni durum ödeme tahsil edilemeyen müsteriler için de geçerlidir. Pek çok örnekte müsteri kredi karti limiti doldugu halde kiralik araci kullanmaya devam etmektedir ve araç sahibi bu durumu çok zor engellemekte veya engelleyememektedir. Araçlarin kontrol üniteleri bir veya birden çok network üzerinden birbirleriyle haberlesir. Bir kontrol ünitesinin ihtiyaç duydugu bir veri, ayni networke bagli baska bir kontrol ünitesi tarafindan gönderilir. Örnek olarak aracin anahtar veya start butonu aracin gövde kontrol ünitesine baglidir ve bu bilgi motor beynine motoru çalistirmasi veya durdurmasi için gövde beyni tarafindan saglanir. Aracin uzaktan durdurulmasi gerektiginde (çalinma, emniyeti suistimal, terör eylemi vb.) araçtaki donanim sürekli olarak okudugu araç hizina bakar. Aracin hizi daha önceden ayarli bir hizdan daha asagi düstügünde (örnegin araç 5 km ve daha alti bir hiza yavasladiginda) aracin motoruna durmasi için gerekli manuple edilmis komutlari (örnek olarak kontak açik olsa bile bu mesaj yerine kontak kapandi bilgisini) göndermeye baslar. Aracin motoru durana kadar bu komutlar sürekli gönderilir. Bu yöntemde örnege benzer mesajlar bir veya birden çok olabilir, aracin çalismasini etkileyen bir veya birden çok mesaj ayni anda kullanilabilir. Bu yöntem ayni zamanda asagida anlatilacak olan akilli panik modu ile birlikte de kullanilabilir. Akilli Panik / Alarm lVIoclu: Bu yöntem temelde aracin kendi ekipmanlarini veya haricen baglanacak siren gibi ek aksesuarlari yöneterek olusturulmus rezervasyona dayali bir alarm sistemi ve uzaktan devreye alinabilen bir panik modudur. Bu yöntemde amaç bir güvenlik ihlali olusmasi durumunda aracin kendini güvene almasi ve bir araç alarmi gibi etrafi uyarmasidir. Yöntem, aracin kirasinin bitmesi sonrasi telemetri cihazinin araçtan kapi durumlari, merkezi kilit, kaput - bagaj durumu, kontak durumu, camlarin durumu gibi aracin ekipmanlarindan gelen veya sisteme eklenecek darbe sensörü gibi ek sensörlerden gelen verileri sürekli okumasi ve bir güvenlik ihlali olusmasi durumunda (kapi açilmasi, kaput açilmasi vb.) aracin kendi kontrol ünitelerinin verdigi komutlarla korna çaldirmasi, dörtlüleri yakmasi, uzun ve kisa farlari açip kapatmasi, kapilari kilitlemesi, motoru bloke etmesi, eger motor çalisiyorsa durdurmasi seklinde çalisir. Kira bitiminde mobil uygulama veya sunucu yazilimi, bu durumu telemetri cihazina bir komutla bildirir. Bu komutu alan telemetri cihazi, akilli alarm sistemi yöntemini devreye alir ve yukarida bahsedildigi gibi kapi vb. açilmasi durumunda içinde önceden kaydedilmis komut setlerini araca göndererek aracin yukarida bahsedildigi gibi korna vb. seklinde tepkiler vermesini saglar. Kira baslatildiginda ise mobil uygulama veya sunucu yazilimi, bu durumu telemetri cihazina bir komutla bildirir. Bu komutu alan telemetri cihazi, alarm modunu kapatir ve araç kapilarinin vb. açilmasi durumunda bir tepki vermez. Bu özelligin istenildigi an devreye alinmasina akilli panik modu denir. Akilli panik modu araç hareket halindeyken de güvenli bir sekilde uygulanabilir. Bir hirsizlik aninda sunucu veya mobil uygulama, telemetri cihazina panik modu komutunu gönderir. Bu komutu alan telemetri cihazi aracin kendi networkünü kullanarak araçtaki kontrol ünitelerine korna çalmasi vb. gibi alarm modu özelliklerini devreye almasini saglayarak etrafi bilgilendirir ve hirsizin araçtan uzaklasmasini saglar. Uzaktan motor durdurma yöntemi ile birlikte veya ayri ayri kullanilabilir. TR TR TR