Przedmiotem wynalazku jest hydrauliczny uklad wspomagania hamulca pojazdów mechanicznych, w którym to ukladzie umieszczony w otworze korpusu, wspomagajacy tlok dziala na element wyjsciowy. W kor¬ pusie przewidziano komore wspomagania w celu poddania wspomagajacego tloka dzialaniu cisnienia cieczy hydraulicznej, otwór wlotowy sluzacy jako polaczenie ze zródlem wysokocisnieniowej cieczy hydraulicznej i otwór wylotowy sluzacy do polaczenia ukladu ze zbiornikiem cieczy hydraulicznej. Przeplyw cieczy hydrau¬ licznej pomiedzy otworem wlotowym i komora wspomagania oraz pomiedzy komora wspomagania i otworem wylotowym jest sterowany reagujacym na dzialanie elementu wejsciowego zaworowym ukladem sterujacym przesuwanym pomiedzy polozeniem zamknietym, w którym polaczenie pomiedzy otworem wlotowym i komo¬ ra wspomagania jest odciete, a komora wspomagania jest polaczona z otworem wylotowym, a polozeniem otwar¬ tym, w którym polaczenie pomiedzy komora wspomagania i otworem wylotowymjest odciete, a komora wspo¬ magania jest polaczona z otworem wlotowym, dzieki czemu w komorze wspomagania zostaje wytworzone cisnie¬ nie.Uklad wspomagania posiada obwód obejsciowy zapewniajacy wewnatrz korpusu stale polaczenie pomie¬ dzy otworem wlotowym i otworem wylotowym w celu utworzenia polaczenia z obwodem kierownicy, niezalez¬ nie od polozenia zaworowego ukladu sterujacego.W znanych ukladach wspomagania, opisanego powyzej typu zaworowego uklad sterujacy zawiera suwak zaworowy umieszczony w drugim otworze korpusu, a obwód obejsciowy zawiera kanaly przeplywowe stanowia¬ ce jedna calosc z zaworowym ukladem sterujacym. W tego typu rozwiazaniu niezwykle waznym zagadnieniem sa tolerancje wymiarowe w zaworowym ukladzie sterujacym, poniewaz w celu utrzymania cisnienia w komorze wspomagania na zalozonej wysokosci musi on miec zdolnosc do dokladnego samoustawiania sie, a równoczesnie musi pozwalac na przeplyw cieczy hydraulicznej od otworu wlotowego do otworu wylotowego, wystarczajaco duzy dla potrzeb obwodu kierowniczego. W celu sprostania tym wymaganiom proponowano umieszczanie w za¬ worowym ukladzie sterujacym rowków i otworu obejsciowego. Powodowalo to jednak skomplikowanie urzadze¬ nia. Nawet z takimi ulepszeniami mogly wystepowac trudnosci w dzialaniu ukladu przy zmianach lepkosci cieczy hydraulicznej i temperatury.2 98346 Wedlug niniejszego wynalazku w ukladzie wspomagania hamulca pojazdów mechanicznych opisanego po¬ wyzej typu, uklad obejsciowy zawiera oddzielony od zaworowego ukladu sterujacego zawór przystosowany do regulowania przeplywu pomiedzy otworem wlotowym i otworem wylotowym.Zastosowanie oddzielnego zaworu obejsciowego pokonalo trudnosci wynikajace z potrzeby stosowania scislych tolerancji i wyeliminowalo potrzebe stosowania innych skomplikowanych ulepszen zaworowego ukladu sterowania.Korzystnie zawór obejsciowy i zaworowy uklad sterowania sa polaczone równolegle z wspólnym dla nich otworem wlotowym.W jednym z rozwiazan konstrukcyjnych, zawór obejsciowy zawiera umieszczony w otworze suwak rozdziel¬ czy poddany od strony jednego konca dzialaniu cisnienia panujacego w otworze wlotowym, a od strony przeciw¬ nego konca dzialania cisnienia panujacego w komorze wspomagania. Suwak rozdzielczy utrzymywany jest w po¬ lozeniu roboczym, w którym otwór wlotowy jest odsloniety, za pomoca dzialajacego na niego cisnienia panuja¬ cego w otworze wlotowym i skierowanej przeciwnie sily pochodzacej od sprezyny powrotnej sluzacej do zwiekszania sily zamykajacej, która dziala w przeciwnym kierunku gdy komora wspomagajaca znajduje sie pod cisnieniem. Powiekszona sila zamykajaca jest zawsze mniejsza od sily otwierajacej okreslonej wielkoscia cisnienia panujacego w otworze wlotowym.Przedmiot wynalazku jest uwidoczniony w przykladzie wykonania, na rysunku, na którym fig. 1 przedsta¬ wia uruchamiany mechanicznie hydrauliczny uklad wspomagania, fig. 2 - uklad zaworowy ukladu przedstawio¬ nego na fig. 1 w przekroju podluznym, fig. 3 — ulepszony uklad zaworowy ukladu przedstawionego na fig. 1 w przekroju podluznym, takim jak na fig, 2.W celu objasnienia wynalazku, na fig. 1 rysunku przedstawiono uruchamiany mechanicznie uklad wspoma¬ gania ukladu hamulcowego pojazdów, w którym wspomagajacy tlok 1, umieszczony w podluznym otworze 2 znajdujacym sie w korpusie 3, dziala bezposrednio na element wyjsciowy 4, w celu uruchamiania glównego cylindra 5 hamowania. Na tlok 1, dziala cisnienie panujace w komorze wspomagania 6, do której wystaje wewnetrzny koniec elementu wejsciowego skladajacego sie z tloka 7 znajdujacego sie we wspólosiowym z wspo¬ magajacym tlokiem 1 w otworze 8 wykonanym w scianie korpusu 3. Tlok 7 posiada wystajace do przodu tloczysko 9 o zmniejszonej srednicy, które znajduje sie w slepym otworze 10 utworzonym w tylnym przedluze¬ niu 11 tloka wspomagajacego 1. Tloczysko 9 i przedluzenie 11 posiadaja nakladajace sie na siebie wyciecia 12 i 13, przez które odpowiednio przechodzi promieniowa dzwignia 14 polaczona przegubowo, za pomoca po¬ przecznego czopa 15 z tloczyskiem 9. Dzwignia 14 wspólpracuje z jednym koncem promieniowego wystepu 16 znajdujacego sie przy swobodnym zakonczeniu przedluzenia 11, po lezacej od strony tloka 7 stronie czopa 15.Doprowadzenie cisnienia do komory 6 jest sterowane zaworem 17 uruchamianym koncem dzwigni 14 i skladajacym sie z suwaka zaworowego 18 umieszczonego w równoleglym do i oddalonym od otworu 2, otwo¬ rze 19 wykonanym w korpusie 3. Otwór 19 od strony swego wewnetrznego konca jest polaczony z oddalona od otworu 8 czescia komory 6 wspomaganej, do której wystaje tez suwak zaworowy 18 dociskany do zamykajacego zewnetrzny wylot otworu 19, korka 20, za pomoca sciskanej sprezyny 21 umieszczonej pomiedzy wystepem 22 na znajdujacym sie po przeciwnej stronie suwaka zaworowego 18 przedluzeniu 23, a sciana w której wykonany jest otwór 8. Sciana, w której jest wykonany otwór 19 posiada oddalone od siebie w kierunku osiowym pierscie¬ niowe rowki 24 i 25, które lacza odpowiednio otwór wlotowy 26, do którego jest przylaczony przewód tloczny wysokocisnieniowej pompy hydraulicznej 27 i otwór wylotowy 28 prowadzacy do zbiornika 29 cieczy roboczej i z powrotem do pompy 27.Suwak zaworowy 18, na polowie swojej dlugosci, posiada obwodowy rowek 30 polaczony stale z komora wspomagania 6, poprzez promieniowy otwór 31 i osiowy otwór 32 znajdujacy sie w suwaku zaworowym, który to otwór prowadzi do poprzecznej szczeliny 33 wykonanej w przedluzeniu 23, przez która przechodzi oddalony od wystepu 16, koniec dzwigni 14. Normalnie, w polozeniu roboczym dzwignia 14 wspólpracuje z znajduja¬ cym sie po przeciwnej stronie korka 20, koncem szczeliny 33, w celu utrzymywania suwaka zaworowego 18 w polozeniu, w którym pierscieniowy rowek 24 jest zakryty znajdujaca sie poza granica rowka 30 czescia suwaka, w celu odciecia polaczenia pomiedzy pompa, a komora wspomagania 6. Czesc suwaka znajdujaca sie po przeciwnej stronie rowka 30 odslania rowek 25, dzieki czemu komora wspomagania 6 jest polaczona ze zbiorni¬ kiem 29.Zgodnie z niniejszym wynalazkiem, atwór wlotowy 26 jest polaczony stale z otworem wylotowym 34 w celu utworzenia równoleglego polaczenia ze zbiornikiem 29 prowadzacego przez zawór 35 obwodu kierownicy i przez uklad obejsciowy 36, który sklada sie z suwaka rozdzielczego 37 o ksztalcie kubka umieszczonego w slepym otworze 38 umieszczonym pomiedzy otworami 19 i 2 ido nich równoleglym. Wewnetrzny koniec otworu 38 jest stale polaczony z otworem wlotowym 26 poprzez kanal 39, dzieki czemu wewnetrzny koniec98346 3 suwaka rozdzielczego 37 posiadajacy zmniejszona srednice jest wystawiony na dzialanie cisnienia wytwarzanego przez pompe 27, która naciska na suwak rozdzielczy 37 w kierunku przeciwnym niz sciskana sprezyna powrotna 40, w celu odsloniecia pierscieniowego rowka 41 polaczonego z otworem wylotowym 34* po to, zeby ciecz robocza przeplywaala stale od pompy 27 do zaworu 35 obwodu kierownicy i nastepnie powracala do zbiornika 29.Gdy pedal hamulca zostaje wcisniety w celu przesuniecia tloka wejsciowego 7 do wewnatrz, przeciw sile, sciskanej sprezyny powrotnej 52 dzialajacej pomiedzy tlokiem 7, a wspomagajacym tlokiem 1, dzwignia 6 jest obracana dookola czopa 15 w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, tracac kontakt z suwakiem zaworowym 17. Umozliwia to sprezynie 21 przesuniecie suwaka zaworowego 17 w kierunku korka, dzieki czemu poczatkowo rowek 25 zostaje przesloniety w celu odciecia komory wspomagania 6 od cisnienia pompy, a na¬ stepnie zostaje odsloniety rowek 24, co powoduje, ze wytworzone przez pompe cisnienie zostaje przekazane do komory wspomagania 6 oddzialywujac na wspomagajacy tlok 1 glównego cylindra hamulcowego 5. Powodujacy te czynnosc strumien cieczy roboczej jest kierowany do komory 6 z obwodu zaworu 35.Gdy cisnienie w komorze wspomagania 6 podwyzsza sie, to dziala ono na wystawiony na jego dzialanie koniec suwaka rozdzielczego 37 przesuwajac go w kierunku zamknietego konca otworu 38 przerywajac doplyw cieczy roboczej do rowka 41. Powoduje to zwiekszenie sie cisnienia pochodzacego od pompy 27. Normalnie róznica cisnien panujacych przy pompie 27, w komorze wspomagania 6 jest okreslona wymiarami sprezyny 40.Gdy cisnienie w komorze wspomagania 6 osiaga okreslona z góry zalozona maksymalna wartosc, znacznie mniejsza od cisnienia, które jest zdolne wytworzyc pompa 27, to cisnienie to dzialajace na wewnetrzny koniec tloka 7 jest wystarczajace do niedopuszczenia do dalszego przesuwania suwaka rozdzielczego. Wystep 16 stykajac sie z dzwignia 14 spowoduje jej obrót w kierunku zgodnym z kierunkiem wskazówek zegara, ustawiajac suwak zaworowy 18 w polozeniu równowagi, w którym oba rowki 24 i 25 sa przesloniete przez odpowiednie jego czesci. Gdy sila dzialajaca na tlok wejsciowy 7 zostaje zmniejszona, to dzwignia 14 jest przesuwana obrotowo w tym samym kierunku odslaniajac rowek 21", dzieki czemu ciecz robocza komory wspomagania 6 powraca do zbiornika 29. Dzialanie to zmniejsza nacisk na suwak rozdzielczy 37 powodujac proporcjonalny spadek cisnienia przy pompie.Gdy zawór 35 obwodu kierownicy zostaja uruchomiony bez uruchomienia tloka 7, to cisnienie wytwarza¬ ne przez pompe odpowiednio wzrasta. Jezeli komora wspomagania 6 jest polaczona ze zbiornikiem 29 to zawór rozdzielczy 17 ustawiony jest w polozeniu równowagi, a uklad wspomagajacy jest nieczynny.Jezeli zawór 35 obwodu kierownicy zostaje uruchomiony w tym samym czasie lub tez podczas wcisniecia hamulca, to uklad wspomagajacy równiez pozostaje nieczynny, nawet gdy cisnienie w obwodzie kierownicy przewyzsza cisnienie obwodu hamowania poniewaz zawór sterujacy 17 pozostaje w polozeniu równowagi odcina¬ jac rowek 24 od cisnienia wytwarzanego przez pompe. Przy tym podwyzszonym cisnieniu uklad obejsciowy 36 jest w pelni otwarty tak, ze strumien cieczy tloczonej przez pompe pokrywa sie z przepustowoscia zaworu 35 obwodu kierownicy.Jezeli ciecz robocza jest zimna, posiadajac duza lepkosc, uklad obejsciowy 36 moze zostac otwarty poko¬ nujac sile sprezyny 40 lecz nie zaklóca to dzialania suwaka zaworowego 18.Zmodyfikowane rozwiazanie konstrukcyjne przedstawione na fig. 2 zawiera pomocniczy otwór 43 laczacy uklad z akumulatorem hydraulicznym 44 znajdujacym sie pod cisnieniem panujacym przy otworze wylotowym 34. Otwór 43 jest umieszczony przy wewnetrznym koncu kanalu 45 cieczy roboczej, którego wylot stanowi gniazdo 46 grzybka zaworowego 47 stanowiacego oparcie dla powrotnej sprezyny 21 umieszczone na przeciw oparcia 22.Normalnie, w czasie pracy hamulca, grzybek zaworowy znajduje sie w polozeniu zamknietym w stosunku do gniazda46. .Przy czynnym ukladzie wspomagania, cisnienie w komorze wspomagania 6 jest wyzsze od cisnienia w aku¬ mulatorze, dzieki czemu grzybek zaworowy 47 jest za pomoca sprezyny 20 utrzymywany w gniezdzie 46 w polozeniu krancowym.Przy wypadnieciu z pracy pompy 27, z powodu zepsucia sie silnika lub samej pompy w czasie pracy ukladu wspomagania, cisnienie panujace w akumulatorze 44 odsuwa grzybek zaworowy 47 od gniazda 46, a doprowadzone z akumulatora do komory wspomagania 6 cisnienie dopomaga w dzialaniu hamulca.Budowa i dzialanie zmodyfikowanego urzadzenia przedstawionego na fig. 2 jest w zasadzie takie samo jak urzadzenia przedstawionego na fig. 1 i odpowiednie czesci maja te same oznaczniki liczbowe.W opisanym powyzej rozwiazaniu zastosowano jednokierunkowy zawór umieszczony na przyklad na prze¬ wodzie wylotowym z pompy 27 w celu niedopuszczenia do powrotu cieczy z komory wspomagania 6 bezposre¬ dnio do pompy 27 z ominieciem zbiornika 29.4 98346 W odmianie rozwiazania zaworu rozdzielczego przedstawionego na fig. 3, pompa 27 jest polaczona z otwo¬ rem wlotowym 48 przylaczonym do przedluzacza 49 otworu 38, które posiada zmniejszona srednice. Wewne¬ trzny koniec suwaka rozdzielczego 37 posiada stozkowe zakonczenie tworzace grzybek zaworowy 50 wspólpra¬ cujacy z gniazdem 51 utworzonym przy przejsciu z jednej srednicy na druga. Grzybek zaworowy 50, normalnie nie styka sie z gniazdem 57 w czasie pracy pompy, tak ze ciecz robocza moze doplywac do zaworu sterujacego poprzez kanal 39 i otwór wylotowy 34, jak to bylo poprzednio opisane.W polozeniu nieczynnym, na przyklad przy awarii pompy 28 grzybek 50 opiera sie na gniezdzie 51 pod wplywem dzialania sprezyny 40, co powoduje odciecie polaczenia pomiedzy pompa 27, a komora wspomagania 6 w celu uniemozliwienia przeciekania cieczy roboczej z akumulatora 44 kolo suwaka rozdzielczego 37 w czasie gdy grzybek zaworowy 47 nie zamyka gniazda 46, Rozwiazanie to ma zalete polegajaca na tym, ze mozna dzieki niemu uniknac dodatkowego, jednokierun¬ kowego zaworu wymaganego w rozwiazaniu przedstawionym na fig. 2.W opisanym powyzej rozwiazaniu, tlok wejsciowy 7 jest odsuwany normalnie od wspomagajacego tloka 1, do polozenia biernego, za pomoca sciskanej sprezyny 21 dzieki temu do przesuwania suwaka zaworowego 17 potrzebna wzglednie mala sila. PL