Uprawniony z patentu: Merck Patent GmbH^ Darmstadt (Republika Federalna Niemiec) Sposób wytwarzania nowych pochodnych kwasu fenoksyoctowego Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania nowych pochodnych kwasu fenoksyoctowego o wzo¬ rze 1, w którym Rx oznacza atom wodoru lub rodnik alkilowy o 1—10 atomach wegla, R2 oznacza atom wodoru, rodnik alkilowy lub atom chlorowca, taki jak atom chloru, fluoru, bromu, jodu R3 oznacza grupe pirolidynowa, piperydynowa, 3-hydroksypiperydynowa, lub 3-hydroksypiperydynowa, grupe izoindolinowa ewentualnie w pierscieniu aromatycznym podstawiona jedna lub kilkoma grupami alkilowymi i/lub alkoksylowy- mi i/lub atomami chlorowca lub grupa metylenodwuoksylowa, grupe 1,2,3,4-czterowodorochinolinowa, l,2,3,4-czterowodoro-4-chinolilowa, l-alkilo-l,2,3,4-czterowodoro-4-chinolilowa, 1-benzimidazolilowa, 2-alkilo- 1-benzimidazolilowa, 1-pirylowa, 1-benzotriazolilowa, 5-indanylowa lub 4-piperydynofenylowa (przy czym grupy alkilowe lub alkoksylowe zawarte w podstawnikach R2 lub R3 wykazuja do 4 atomów wegla), oraz ich farmako¬ logicznie dopuszczalnych soli z kwasami lub zasadami.Stwierdzono, ze substancje te przy dobrej tolerancji w organizmie wykazuja znakomite dzialanie obnizajace poziom cholesterolu, trójglicerydów i pobudzajace czynnosc enzymów. Stad tez zwiazki o wzorze 1 i ich farma¬ kologicznie dopuszczalne sole mozna stosowac jako leki, a takze jako produkty posrednie przy wytwarzaniu innych leków.Sposób wytwarzania nowych zwiazków o ogólnym wzorze 1, oraz ich dopuszczalnych farmakologicznie soli z kwasami lub zasadami, polega wedlug wynalazku na tym, ze fenol o wzorze 2, w którym R2 i R3 maja wyzej podane znaczenie, poddaje sie reakcji w obecnosci srodka kondensacyjnego ze zwiazkiem o wzorze 3, w którym Q oznacza atom tlenu lub lacznie podstawnik X i grupe o wzorze COORi, X oznacza ewentualnie zestryfikowana grupe hydroksylowa, atom chloru, bromu lub jodu, a R1 ma wyzej podane znaczenie, przy czym w przypadku gdy Q oznacza atom tlenu, to reakcje prowadzi sie w obecnosci chlorowcoformu, a otrzymany ester o wzorze 1, w którym R1 oznacza rodnik alkilowy o 1-10 atomach wegla, ewentualnie przeksztalca sie na drodze traktowania srodkiem solwolizujacym w kwas o wzorze 1, w którym R1 oznacza atom wodoru, i/lub otrzymany kwas o wzorze 1, w którym R1 oznacza atom wodoru, ewentualnie przeksztalca sie na drodze trakto¬ wania srodkiem estrotwórczym w ester o wzorze 1, w którym R1 oznacza rodnik alkilowy o 1—10 atomach wegla, i/lub otrzymany zwiazek o wzorze 1 ewentualnie przeprowadza sie na drodze traktowania kwasami lub2 83280 zasadami w farmakologicznie dopuszczalne sole addycyjne z kwasami, sole z metalami lub sole amoniowe, i/lub zwiazek o wzorze 1 ewentualnie uwalnia sie z jego soli na drodze traktowania jej zasada lub kwasem.W omówionych wyzej wzorach podstawnik R1 oznacza korzystnie atom wodoru lub rodnik alkilowy o 1—4 atomach wegla, zwlaszcza rodnik metylowy lub etylowy, ponadto rodnik n-propylowy, izopropylowy, n-butylo- wy, izobutylowy, H-rzed.butylowy lub Ill.rzed.-butylowy. Podstawnik R1 moze oznaczac równiez rodnik alkilo¬ wy zawierajacy do 10 atomów wegla, na przyklad rodnik n-pentylowy, izopentylowy, n-heksylowy, n-heptylo- wy, n-oktylowy, izooktylowy (2-etyloheksylowy), n-nonylowy lub n-decylowy.Podstawnik R2 oznacza korzystnie atom wodoru, ponadto rodnik metylowy lub atom chloru, a takze rodnik etylowy, n-propylowy, izopropylowy, n-butylowy, izobutylowy, II rzed-butylowy, IH.rzed-butylowy, atom fluoru, bromu lub jodu.W podstawniku R3 jako rodniki alkilowe wystepuja korzystnie rodniki metylowe, jako grupy alkoksylowe wystepuja zwlaszcza grupy metoksylowe, ajako atomy chlorowca korzystne sa atomy chloru.Podstawnik X oznacza korzystnie atom chloru lub bromu, przy czym poza wolna grupa hydroksylowa lub atomem jodu moze on oznaczac takze na przyklad grupe alkilosulfonyloksylowa zwlaszcza o 1—6 atomach wegla (taka jak grupa metanosulfonyloksylowa), grupe arylosulfonyloksylowa zwlaszcza o 6—10 atomach wegla (taka jak grupa benzenosulfonyloksylowa, p-toluenosulfonyloksylowa, 1- lub 2-naftalenosulfonyloksylowa) lub grupe acyloksylowa zwlaszcza o 1—7 atomach wegla (taka jak grupa acetoksylowa lub benzoiloksylowa).Zwiazki o wzorze 1 wytwarza sie korzystnie na drodze reakcji fenolu o wzorze 2 z pochodna kwasu izomaslowego o wzorze 3. Niektóre z fenoli o wzorze 2 sa znane. W przypadku gdy fenole o wzorze 2 sa nowe, mozna wytwarzac je w znany sposób, na przyklad na drodze rozszczepienia ich estrów metylowych (odpowiada¬ jacych wzorowi 2, lecz zawierajacych grupe OCH3 zamiast grupy OH). Przewazajaca czesc zwiazków o wzorze 3 jest znana. Reakcje zwiazku o wzorze 2 ze zwiazkiem o wzorze 3 prowadzi sie sposobami podanymi w literaturze fachowej. I tak na przyklad fenol o wzorze 2 mozna najpierw przeksztalcic w jego sól, zwlaszcza w sól z metano¬ lem, takajak sól z metalem alkalicznym, na przyklad w sól litowa, sodowa lub potasowa.Powstawanie soli ma miejsce na przyklad na drodze reakcji fenolu z odczynnikiem tworzacym sole meta¬ liczne, takim jak metal alkaliczny (na przyklad sód), wodorek lub amidek metalu alkalicznego (na przyklad LiH, NaH, NaNH2 lub KNH2), nizszy alkoholan metalu alkalicznego (na przyklad metylan, etylan, III-rzed.butylan litowy, sodowy lub potasowy), zwiazek metaloorganiczny wywodzacy sie z weglowodoru (na przyklad butylolit, fenylolit lub fenylosód), wodorotlenek," weglan lub wodoroweglan metalu (na przyklad IiOH, NaOH, KOH lub Ca(OH)2, Li2 C03 lub K2 C03, NaHC03 lub KHC03 ).Wytwarzanie soli zwiazku o wzorze 2 zachodzi korzystnie w obecnosci rozpuszczalnika, który dobiera sie na podstawie jego wlasnosci fizykochemicznych, na przyklad na podstawie jako rozpuszczalnosci w nim substra- tów lub reaktywnosci zwiazku metalicznego. Odpowiednimi rozpuszczalnikami sa na przyklad weglowodory (takie jak heksan, benzen, toluen lub ksylen), etery (na przyklad eter etylowy, eter izopropylowy, czterowodoro- furah, dioksan lub eter dwumetylowy glikolu dwuetylenowego), amidy (takie jak dwumetyloformamid), alkohole (takie jak metanol lub etanol), ketony (takie jak aceton lub butanon) lub mieszaniny tych rozpuszczalników.Fenol o wzorze 2 lub korzystnie jego sól poddaje sie reakcji ze zwiazkiem o wzorze 3 korzystnie w obec¬ nosci rozcienczalnika, na przyklad w obecnosci rozpuszczalnika, który byl stosowany przy wytwarzaniu soli, a który moze byc zastapiony przez inny rozpuszczalnik lub nim rozcienczony. Reakcje prowadzi sie zasadniczo * w temperaturze od -20do 150°C, korzystnie w temperaturze 20-120°, a szczególnie skutecznie w temperaturze wrzenia rozpuszczalnika. Mozna ja prowadzic w atmosferze gazu obojetnego, na przyklad w atmosferze azotu, co jednak nie jest koniecznym warunkiem prowadzenia reakcji.Otrzymywanie soli metalicznej fenolu o wzorze 2 mozna przeprowadzic takze in situ, poddajac fenol i zwiazek o wzorze 3 lacznej reakcji w obecnosci odczynnika tworzacego sól lub innej odpowiedniej zasady.Szczególnie korzystny sposób polega na tym, ze zwiazki o wzorze 2 i 3, w których X oznacza atom chloru lub bromu a Rl oznacza rodnik metylowy lub etylowy lacznie z alkoholowym (na przyklad etanolowym) roztworem alkoholanu sodowego ogrzewa sie w temperaturze wrzenia w ciagu kilku godzin.Mozliwe jest równiez poddanie reakcji fenolu o wzorze 2 z pochodna hydroksykwasu o wzorze 3 (w którym X oznacza grupe OH), korzystnie w obecnosci srodka kondensacyjnego. Jako srodek kondensacyjny stosuje sie na przyklad kwasny katalizator odwadniajacy, na przyklad kwas mineralny, taki jak kwas siarkowy lub fosforowy, ponadto chlorek o-toluenosulfonylu, kwas arsenowy, kwas ortoborowy, NaHS04 lub KHS04, a takze dwupodstawione estry kwasu weglowego, takie jak weglan dwuarylowy (na przyklad weglan dwufenylo- wy) lub zwlaszcza weglan dwualkilowy (na przyklad weglan dwumetylowy lub dwuetylowy) lub karbodwuimi- dy (na przyklad dwucykloheksylokarbodwuimid).Jesli jako srodek kondensacyjny stosuje sie kwas, to reakcje prowadzi sie skutecznie w obecnosci nadmiaru tego kwasu bez dodawania innego rozpuszczalnika, w temperaturze 0-100° C, korzystnie w temperaturze-83280 3 50-60°C. Mozna dodawac jednak rozcienczalnik, na przyklad benzen, toluen lub dioksan. Reakcje w obecnosci weglanu prowadzi sie korzystnie w podwyzszonej temperaturze, zwlaszcza w temperaturze 100-210°C, a szcze¬ gólnie w temperaturze 180-200°C, przy czym ewentualnie dodawac mozna katalizator przeestryfikowania, taki jak weglan sodu lub potasu lub alkoholan (na przyklad metylan sodowy). v Zamiast zwiazku o wzorze 3 mozna fenol o wzorze 2 poddawac reakcji z chlorowcoformem (korzystnie z chloroformem lub bromoformem) i acetonem w obecnosci srodka kondensujacego. Jako srodek kondensujacy stosuje sie zwlaszcza mocna zasade, taka jak wodorotlenek metalu alkalicznego, na przyklad NaOH lub KOH, korzystnie w postaci stalej. Reakcje prowadzi sie korzystnie w obecnosci rozcienczalnika, na przyklad w obec¬ nosci nadmiaru acetonu i/lub chloroformu. Reakcje przeprowadza sie w temperaturze 20-150°C, korzystnie w temperaturze wrzenia, ewentualnie z koniecznosci w zamknietym naczyniu, na przyklad w autoklawie, i/lub w atmosferze gazu obojetnego, na przyklad w atmosferze azotu. Czas trwania reakcji wynosi ogólnie 3-40 godzin.Otrzymany ester o wzorze 1, w którym R1 oznacza rodnik alkilowy o 1-10 atomach wegla, mozna ewentualnie przeksztalcic na drodze solwolizy, korzystnie hydrolizy, w kwas o wzorze 1, w którym R1 oznacza atom wodoru.Hydrolize tego estru mozna prowadzic w srodowisku kwasnym lub ewentualnie w alkalicznym w tempera¬ turze od -20°C do 300°C, korzystnie w temperaturze wrzenia stosowanego rozpuszczalnika. Jako katalizatory kwasne odpowiednie sa na przyklad kwas solny, siarkowy, fosforowy lub bromowodorowy, a jako katalizatory zasadowe stosuje sie korzystnie wodorotlenek sodowy, potasowy, lub wapniowy lub weglan sodowy lub potaso¬ wy. Jako rozpuszczalnik stosuje sie korzystnie wode, nizsze alkohole, takie jak metanol lub etanol, etery, takie jak czterowodorofuran lub dioksan, amidy, takie jak dwumetyloformamid, nitryle, takie jak acetonitryl, sulfony, takie jak sulfon czterometylenu, lub mieszaniny tych rozpuszczalników, a zwlaszcza mieszaniny zawierajace wode. Pochodne kwasowe mozna zmydlac do kwasów karboksylowych o wzorze 1 (w którym R1 oznacza atom wodoru) na przyklad w srodowisku eteru lub benzenu z dodatkiem mocnych zasad, takich jak weglan potasowy, lub bezobecnoscirozpuszczalnika na drodze stapiania z alkaliami, takimi jak KOH i/lub NaOH lub z berylowcami.Otrzymany kwas o wzorze 1, w którym R1 oznacza atom wodoru, mozna ewentualnie przeksztalcic w ester o wzorze 1, w którym R1 oznacza rodnik alkilowy o 1—10 atomach wegla, sposobami analogicznymi do znanych z literatury fachowej. I tak kwas o wzorze 1, w którym R1 oznacza atom wodoru poddaje sie reakcji ze stosownym alkoholem o wzorze Rl OH, w którym R1 oznacza rodnik alkilowy, zawierajacy do 10 atomów wegla, w obecnosci nieorganicznego lub organicznego kwasu, takiego jak HC1, HBr, HJ, H2S04, H3P04, kwas trójfluorooctowy, kwas benzenosulfonowy lub kwas p-toluenosulfonowy, lub w obecnosci kwasowego wymienia¬ cza jonowego, ewentualnie w srodowisku obojetnego rozpuszczalnika, takiego jak benzen, toluen lub ksylen, w temperaturze od 0°C do korzystnie temperatury wrzenia. Korzystne jest stosowanie nadmiaru alkoholu.. Reakcje mozna ponadto prowadzic w obecnosci srodków wiazacych wode, na przyklad bezwodnych siar¬ czanów metali ciezkich, takich jak CuS04, Fe2(S04)3, NiS04, CoS04, ZnS04, lub w obecnosci sit molekular¬ nych. Wode powstajaca podczas reakcji mozna odpedzac azeotropowo, przy czym korzystne jest dodawanie weglowodorów (na przyklad benzenu lub toluenu) lub weglowodorów chlorowanych (na przyklad chloroformu lub 1,2-dwuchloroetanu), Estryfikacja zachodzi w lagodnych warunkach wówczas, gdy powstajaca w reakcji wode wiaze sie dodatkiem korzystnie równomolowych ilosci karbodwuimidów, na przyklad N,N'-dwucyklohek- sylokarbodwuimidu, przy czym mozna stosowac obojetny rozpuszczalnik, taki jak eter, dioksan, benzen, lub 1,2-dwumetoksyetan i dodawac zasady, takie jak pirydyna. Estry metylowe lub etylowe mozna wytwarzac sposobami analogicznymi do znanych z literatury fachowej za pomoca dwuazometanu lub dwuazoetanu w srodo¬ wisku obojetnego rozpuszczalnika, takiego jak eter, benzen lub metanol.Estry o wzorze 1, w którym R1 oznacza rodnik alkilowy zawierajacy do 10 atomów wegla mozna otrzymy¬ wac na drodze addycji kwasu karboksylowego o wzorze 1, w którym R1 oznacza atom wodoru, z olefinami (na przyklad z izobutylenem). Addycja taka zachodzi analogicznie jak w sposobach znanych z literatury fachowej, w obecnosci katalizatorów, na przyklad ZnCl2, BF3, H2S04, kwasów arylosulfonowych, kwasu pirofosforowe- go, kwasu ortoborowego lub kwasu szczawiowego, w temperaturze 0-200°C pod cisnieniem 1—300 at i w srodo¬ wisku obojetnych rozpuszczalników, takich jak eter, czterowodorofuran, dioksan, benzen, toluen lub ksylen.Ponadto estry o wzorze 1, w którym R1 oznacza rodnik alkilowy zawierajacy do 10 atomów wegla, wytwarza sie z metalicznych soli kwasu o wzorze 1, w którym R1 oznaczal atom wodoru, korzystnie z soli metali alkalicznych, soli olowiu lub srebra, na drodze reakcji ze stosowanymi halogenkami alkilowymi odpowia¬ dajacymi alkoholom, na przyklad z halogenkami o wzorze R! Hal, w którym R1 oznacza rodnik alkilowy zawierajacy do 10 atomów wegla, ewentualnie w srodowisku obojetnego rozpuszczalnika, takiego jak eter, ben¬ zen lub eter naftowy, albo na drodze reakcji z chlorosulfinianami alkilowymi, na przyklad z chlorosulfinianami4 83280 o wzorze R1 OSOC1, w którym R1 oznacza rodnik alkilowy zawierajacy do 10 atomów wegla, i nastepnie dyso- cjacji termicznej otrzymanych adduktów.Zwiazki o wzorze 1 zawierajace zasadowy atom azotu mozna za pomoca kwasów przeksztalcac w odpo¬ wiednie sole addycyjne z kwasami. W reakcji tej stosuje sie te sposród kwasów, które w wyniku reakcji daja sole dopuszczalne farmakologicznie. I tak odpowiednimi sa kwasy organiczne i nieorganiczne, na przyklad jedno- lub wielokarboksylowe lub sulfonowe kwasy alifatyczne, alicykliczne, aryloalifatyczne, aromatyczne lub heterocyk¬ liczne, takie jak kwas mrówkowy, octowy, propionowy, piwalinowy, dwuetylooctowy, szczawiowy, malonowy, bursztynowy, pimelinowy, fumarowy, maleinowy, mlekowy, winowy, jablkowy, aminokarboksylowy, sulfamino- wy, benzoesowy, salicylowy, fenylopropionowy, cytrynowy, glikonowy, askorbinowy, nikotynowy, izonikotyno- wy, metanosulfonowy, etanodwusulfonowy, /Miydroksyetanosulfonowy, p-toluenosulfonowy, naftalenosulfono- wy, naftalenodwusulfonowy, siarkowy, azotowy, kwasy chlorowcowodorowe, na przyklad kwas solny i bromo- wodorowy, lub kwasy fosforowe, na przyklad kwas ortofosforowy.Zwiazki o wzorze 1, w którym R1 oznacza atom wodoru, mozna na drodze reakcji z zasada przeksztalcic w dopuszczalna farmakologicznie sól metaliczna lub amonowa. Do soli takich zalicza sie zwlaszcza sól sodowa, potasowa, magnezowa, wapniowa i amonowa, ponadto podstawione sole amonowe, na przyklad sól dwumetylo- amonowa, dwuetyloamonowa, jednoetanoloamonowa, dwuetanoloamonowa, trójetanoloamonowa, cykloheksylo- amonowa, dwucykloheksyloamonowa i dwubenzylenodwuamonowa.Przez postepowanie odwrotne mozna zwiazki o wzorze 1 uwalniac z ich soli addycyjnych, na przyklad na drodze traktowania soli addycyjnych mocnymi zasadami, takimi jak wodorotlenek potasowy, sodowy lub weglan potasowy, lub zasadowymi wymieniaczami jonowymi. Z soli metalicznych lub amonowych zwiazki o wzorze 1 uwalnia sie dzialajac na nie kwasami, przede wszystkim kwasami mineralnymi, takimi jak kwas solny lub siar¬ kowy.Jezeli zwiazki o wzorze 1 zawieraja centrum asymetrii, to wystepuja wówczas zazwyczaj w postaci race- matu.Racematy mozna rozdzielac na enancjomery w sposób analogiczny do sposobów znanych z literatury fachowej, korzystnie na drodze chemicznej. W tym celu na przyklad wytwarza sie z racematu diastereoizomery za pomoca optycznie czynnych srodków pomocniczych. I tak mozna na przyklad optycznie czynna zasade poddac reakcji z grupa karboksylowa zwiazku o wzorze 1, albo optycznie czynny kwas poddac reakcji z grupa aminowa zwiazku o wzorze 1. Diastereoizomeryczne sole zwiazków o wzorze 1, w którym R1 oznacza atom wodoru, mozna otrzymywac na przyklad w reakcji tych zwiazków z optycznie czynnymi aminami, takimi jak chinina, cynchonidyna, brucyna, cynchonina, hydroksyhydrindamina, morfina, 1-fenyloetyloamina, 1-naftyloety- loamina, fenyloksynaftylometyloamina, chinidyna lub strychnina, z zasadowymi aminokwasami, takimi jak lizy¬ na lub arginina, oraz z estrami aminokwasów, natomiast diastereoizomeryczne sole zwiazków o wzorze 1 zawiera¬ jacych zasadowy atom azotu mozna wytworzyc na drodze reakcji tych zwiazków z optycznie czynnymi kwasami, takimi jak kwas /+/- i /-/-winowy, dwubenzoilo-/+/— i —/-/-winowy, dwuacetylo-/+/- i -/-/—winowy, kamforowy, 0-kamforosulfonowy; /+/- i /-/-migdalowy, /+/- i /-/-jablkowy, /+/- i /-/-2-fenylomaslowy, /+/- i/-/—dwunitrodwufenowy lub /+/- i/-/-mlekowy. W podobny sposób otrzymuje sie diastereoizome¬ ryczne estry na drodze estryfikacji zwiazków o wzorze 1, w którym R1 oznacza atom wodoru, za pomoca optycznie czynnych alkoholi, takich jak borneol, mentol lub ektanol-2. Róznice rozpuszczalnosci straconych, diastereoizomerycznych soli lub estrów umozliwia selektywna krystalizacje jednej postaci i regeneracje obecnego optycznie czynnego zwiazku z mieszaniny.Racematy mozna rozdzielac tez za pomoca sposobów chromatograficznych. W celu rozdzielenia na czyste enancjomery mozna stosowac optycznie czynne substancje nosnikowe, takie jak kwas winowy, skrobia, sacharo¬ za, celuloza acetylowana, oraz optycznie nieczynne i/lub optycznie czynne eluenty, albo optycznie nieczynna substancje nosnikowa, taka jak zel krzemionkowy lub tlenek glinu lacznie z optycznie czynnymi eluentem.Enancjomery mozna rozdzielac równiez biochemicznie za pomoca selektywnych, reakcji enzymatycznych. I tak racemiczne kwasy o wzorze 1, w którym R1 oznacza atom wodoru, poddaje sie dzialaniu asymetrycznej oksyda¬ zy lub ewentualnie dekarboksylazy, która na drodze utleniania lub dekarboksylacji rozklada jedna z postaci czynnych optycznie, nie naruszajac przy tym drugiej postaci czynnej optycznie. W celu korzystnego otrzymywa¬ nia jednej z optycznie czynnych postaci zwiazku mozliwe jest ponadto stosowanie hydrolizy wobec racemicznej mieszaniny funkcyjnej pochodnej kwasu o wzorze 1. I tak ester o wzorze 1, w którym R1 oznacza rodnik alkilo¬ wy o 1—10 atomach wegla, poddaje sie dzialaniu hydrolazy, która jeden z enancjomerów selektywnie zmydla nie naruszajac przy tym drugiego.Oczywista jest tez mozliwosc wytwarzania optycznie czynnych zwiazków o wzorze 1, polegajaca na zasto¬ sowaniu w sposobie wedlug wynalazku optycznie czynnych substancji wyjsciowych.83280 5 Zwiazki o wzorze 1 i/lub ewentualnie ich dopuszczalne farmakologicznie sole moga byc w postaci mieszani¬ ny ze stalymi, cieklymi i/lub pólcieklymi nosnikami farmaceutycznymi stosowane jako leki w medycynie i we¬ terynarii. Jako nosniki farmaceutyczne stosuje takie substancje organiczne i nieorganiczne, które sa odpowiednie przy aplikowaniu dojelitowym, pozajelitowym lub miejscowym i nie reaguja z nowymi zwiazkami, na przyklad takie jak woda, oleje roslinne, alkohole benzylowe, glikole polietylenowe, zelatyna, laktoza, skrobia, stearynian magnezu, talk, wazelina lub cholesterol. Pozajelitowo podaje sie zwlaszcza roztwory, korzystnie roztwory oleiste lub wodne, oraz suspensje, emulsje lub wszczepy. Dojelitowo podaje sie tabletki, drazetki, kapsulki, syropy, eliksiry lub czopki. Miejscowo aplikuje sie masci, kremy lub zasypki. Omówione preparaty moga byc ewentualnie sterylizowane lub zawierac substancje pomocnicze, takie jak srodki poslizgowe, konserwujace, stabilizujace lub zwilzajace, emulgatory, sole oddzialywujace na cisnienie osmotyczne, substancje buforowe, barwniki, srodki smakowe i/lub aromatyzujace.Dawka jednostkowa zawiera korzystnie 10-1000 mg substancji czynnej < Przyklad I. a) Do 17,7 g 4-pirolidynofenolu (1-p-hydroksyfenylopirolidyny) otrzymanego na drodze reakcji p-anizydy- ny z 1,4-dwubromobutanem i nastepnego traktowania powstalego 4-pirolidynoanizolu za pomoca HBr (dodaje sie 2,3 g sodu i 19,5 g 2-bromoizomaslanu etylowego i ogrzewa w temperaturze wrzenia w ciagu 3 godzin. Miesza¬ nine reakcyjna zateza sie, pozostalosc zadaje sie woda, a roztwór wodny ekstrahuje sie eterem. Roztwór etero¬ wy przemywa sie dwukrotnie rozcienczonym roztworem NaOH i dwukrotnie woda. Po osuszeniu i odparowaniu eteru otrzymuje sie 2-metylo-2-/4-pirolidynofenoksy/-propionian etylowy o temperaturze wrzenia 165-170°C pod cisnieniem 0,05 mm Hg.Zamiast 2-bromoizomaslanu etylowego mozna równiez stosowac 2-chloroizomaslan etylowy lub 2-jodoizo- maslan etylowy.Z nastepujacych zwiazków: 4-piperydynofenol, 2-metylo-4-piperydynofenol o temperaturze topnienia 231-233°C, otrzymany na drodze katalitycznego uwodornienia 2-chlorometylo4-nitroanizolu do 2-metylo4-aminoanizolu, rozszczepienie eteru za pomoca 48% HBr i reakcji z 1,5-dwubromopentanem, 2-chloro-4-piperydynofenol o temperaturze topnienia 90-92°C, otrzymany na drodze reakcji 2-chloro4- aminoanizolu z 1,5-dwubromopentanem i rozszczepienie wiazania eterowego za pomoca HBr w powstalym 2-chloro-4-piperydynoanizolu o temperaturze topnienia 68-69°C, 3*chloro4-piperydynofenol o temperaturze topnienia 89°C, otrzymany na drodze reakcji 3-nitro4-bromo- anizolu z piperydyna, uwodornienie powstalego 3-nitro-4-piperydynoanizolu do 3-amino-4-piperydynoanizolu, dwuazowanie i reakcje Sandmeyer'a oraz rozszczepienie w utworzonym 3-chloro-4-piperydynoanizolu wiazania eterowego za pomoca HBr, 4-/3-hydroksypirolidyno/-fenol o temperaturze topnienia 163-164°C, otrzymany na drodze reakcji i p-ani- zydyny z 1,4-dwubromobutanolem-2 i rozszczepienie wiazania eterowego za pomoca HBr w utworzonym 4-/3-hydroksypirolidyno/-anizolu/ o temperaturze topnienia 73-74°C. 4-/3-hydroksypiperydyno/-fenol o temperaturze topnienia 140-143°C, otrzymany na drodze uwodornienia 3-chloro4-/3-hydroksypiperydyno/-anizolu w obecnosci 5% Pd/MgO jako katalizatora do 4-/3-hydroksypiperydy- no/-anizolu o temperaturze topnienia 170-172°C i rozszczepienie tego eteru za pomoca HBr, 3-chloro4-/3-hydroksypiperydyno/-fenol otrzymany na drodze reakcji 3-nitro4-bromoanizolu z 3-hydrok- sypiperydyna, uwodornienia powstalego 3-nitro4-/3-hydroksypiperydyno/- -anizolu na 5% Pd/Cjako katalizato¬ rze do 3-amino-44/3-hydroksypiperydyno/-anizolu o temperaturze topnienia 122—123°C, dwuazowanie i reakcje Sandmeyer'a, oraz rozszczepienie wiazania eterowego za pomoca HBr w utworzonym 3-chloro-4-/3-hydroksypi- perydyno-/anizolu o temperaturze topnienia 70—72°C, 4-izoindolinofenolu o temperaturze topnienia 215°C, otrzymanego na drodze reakcji p-anizydyny z dwu- bromkiem o-ksylilenu, i rozszczepienie w utworzonej 2-p-metoksyfenyloizoindolinie wiazania eterowego za po¬ moca HBr, 4-/5,6-dwumetoksyizoindolino/-fenol otrzymany na drodze reakcji dwuchlorku 4,5-dwumetoksy-l,2-ksyli- lenu o temperaturze topnienia 83°C z octanem p-aminofenylu i nastepne zmydlenie alkaliczne, 4-/5,6-metylenodwuoksyizoindolino/-fenol otrzymany na drodze reakcji dwubromku 4,5-metylenodwuok- sy-l,2-ksylilenu o temperaturze topnienia 96°C z octanem p-aminofenylu i nastepne zmydlenie alkaliczne, 4-/l,2,3,4,-czterowodorochinolino/-fenol o temperaturze topnienia 106-108°C, otrzymany na drodze reak¬ cji kwasu N-p-metoksyfenyloantranilowego z bezwodnikiem octowym, zmydlenie do l-p-metoksyfenylo4-hydro- ksychinolonu-2, reakcje z POCl3, uwodornienie powstalego l-p-metoksyfenylo-4-chlorochinolonu-2 o temperatu-6 83280 rze topnienia 192—194°'C do l-p-metoksyfenylo-3,4-dwuwodorochinolonu-2 o temperaturze topnienia 161-162°C, reakcje za pomoca UAIH4 do l-p-metoksyfenylo-l,2,3,4-czterowodorochinoliny i rozszczepienie tego eteru za pomoca HBr, 4-/l,2,3,4-czterowodoro-4-chinolilo/-fenol o temperaturze topnienia 123—125°C, otrzymany na drodze cyklizacji anilidu kwasu p-metoksycynamonowego za pomoca kwasów polifosforowych do 4-/p-metoksyfenylo/- 1,2,3,4-czterowodorochinolonu-2, reakcje za pomoca UAIH4 do 4-/p-metoksyfenylo-l,2,3,4-czterowodorochino- liny o temperaturze topnienia 83—85°C i rozszczepienie tego eteru za pomoca HBr, 4-/l-metylo-l,2,3,4-czterowodoro-4-chinoUlo/-fenol o temperaturze topnienia 220-222°C, otrzymany na drodze metylowania 4-/p-metoksyfenylo/-l,2,3,4-czterowodorochinoliny za pomoca ukladu formaldehyd-H2 -¦ 5% Pd/C do l-metylo-4-p-metoksyfenylo-l,2,3,4-czterowodorochinoliny o temperaturze wrzenia 164-172°C pod cisnieniem 0,01 mm Hg i rozszczepienie tego eteru za pomoca HBr, 4-/2-metylo-l-benzimidazolilo/-fenol o temperaturze topnienia 227-229°C, otrzymany przez dzialanie HBr na l/p-metoksyfenylo/-2-metylobenzimidazol o temperaturze topnienia 106—108°C, 4-/l-pirylo/-fenyl o temperaturze topnienia 118—119°C, otrzymany na drodze reakcji p-aminofenolu z 2,5-dwuetoksyczterowodorofuranem, 4-/l-benzotriazolilo/-fenol o temperaturze topnienia 173—175°C, otrzymany na drodze rozszczepienia za pomoca HBr wiazania eterowego w l-/4-metoksyfenylo/-benzotriazolu o temperaturze topnienia 91-93°C, 4-/2-indanylo-fenol o temperaturze topnienia 75-77°C, otrzymany na drodze reakcji 4-metoksyfenyloocta- nu etylowego z chlorkiem benzylu, zmydlenie powstalego oa-benzylo-p-metoksy- fenylooctanu etylowego o tem¬ peraturze wrzenia 142-145°C pod cisnieniem 0,01 mmHg do kwasu o temperaturze topnienia 101—103°C, przeksztalcenie tego kwasu za pomoca SOCl2 w chlorek o temperaturze topnienia 61-62°C, cyklizacje do 2-p-metoksyfenyloindanonu-l o temperaturze topnienia 75—78°C, redukcje za pomoca NaBILi do 2-p-metoksy- fenyloindanolu-1, odwodnienie za pomoca kwasu p-toluenosulfonowego w srodowisku benzenu, katalityczne uwodornienie utworzonego 2-p-metoksyfenyloindenu do 2-p-metoksyfenyloindanu i rozszczepienie tego eteru za pomoca HBr 4-/4-piperydynofenylo/-fenol o temperaturze topnienia 193-195°C, otrzymany na drodze reakcji i 4-amino-4-metoksyfenylu z 1,5-dwubromopentanem i rozszczepienie wiazania eterowego za pomoca HBr w powstalym 4-piperydyno-4-metoksydwufenylu o temperaturze topnienia 190-192°C.Na drodze reakcji i z 2-bromoizomaslanem etylowym wzglednie z 2-chloro- lub z 2-jodoizomaslanem etylo¬ wym wytwarza sie analogicznie jak w przykladzie I a) podane nizej zwiazki: 2-metylo-2-/4-piperydynofenoksy/-propionian etylowy (3 godziny), o temperaturze wrzenia 158°C pod cisnieniem 0,2 mm Hg, 2-metylo-2-/2-metylo-4-piperydynofenoksy/-propionian etylowy (3 godziny), o temperaturze wrzenia 161—167°C pod cisnieniem 0,05 mmHg, którego chlorowodorek wykazuje temperature topnienia 185—187°C, 2-metylo-2-/2-chloro-4-piperydynofenoksy/-propionian etylowy (2 godziny), o,temperaturze wrzenia 171-175°C pod cisnieniem 0,01 mm Hg, 2-metylo-2-/3-chloro-4-piperydynofenoksy/-propionian etylowy (2,5 godziny), o temperaturze wrzenia 138°C pod cisnieniem 0,05 mm Hg, 2-metylo-2-[4-/3-hydroksypirolidyno/-fenoksy]-propionian etylowy (6 godzin), o temperaturze wrzenia 156-157°C pod cisnieniem 0,01 mm Hg, 2-metylo-2-[4-/3-hydroksypiperydyno/-fenoksy]-propionian etylowy (15 godzin), o temperaturze wrzenia 200-206°C pod cisnieniem 0,05 mm Hg, 2-metylo-2-[3-chloro-4-/3-hydroksypiperydyno/-fenoksy]-propionian etylowy (15 godzin), w postaci oleju, 2-metylo-2-/4-izoindolinofenoksy/-propionian etylowy (5 godzin) o temperaturze topnienia 70-71°C, 2-metylo-/2-[4-/5,6-dwumetoksyizoindolino/-fenoksy]-propionian etylowy (5 godzin), o temperaturze top¬ nienia 139-141 °C, 2-metylo-2-[4-/5,6-metylenodwuoksyizoindolino/-fenoksy]-propionian etylowy (5 godzin), o temperaturze topnienia 137-138°C, 2-metylo-2-[4-/1,2,3,4-czterowodorochinolino/-fenoksy]-propionian etylowy (3 godziny), o temperaturze wrzenia 178°C pod cisnieniem 0,01 mm Hg, 2-metylo-2-[4-/l,2,3,4-czterowodoro-4-chinolilo/-fenoksy]-propionian etylowy (48 godzin), o temperaturze topnienia 64-66°C, 2-metylo-2-[4-/1 -metylo-1,2,3,4-czterowodoro4-chinolilo/-fenoksy]-propionian etylowy (20 godzin), o temperaturze wrzenia 191-197°C pod cisnieniem 0,05 mm Hg, 2-metylo-2-[4-/2-metylo-l-benzimidazolilo/-fenoksy]-propionian etylowy (15 godzin), o temperaturze top¬ nienia 93-94°C,83280 7 2-metylo-2-[4-/l-pirylo/-fenoksy]-propionian etylowy (15 godzin) o temperaturze topnienia 43-44°G, 2-metylo-2-[4-/l-benzotriazolilo/-fenoksy]-propionian etylowy (15 godzin), w postaci oleju, 2-metylo-2-[4-/2-indanylo/-fenoksy]-propionian etylowy (12 godzin), o temperaturze wrzenia 162-164° C pod cisnieniem 0,01 mm Hg, 2~iretylo-2-[4-/4-piperydynofenylo/-fenoksy]-propionian etylowy o temperaturze topnienia 100-102°C. b) 13,5 g 2-metylo-2-/4-pirolidynofenoksy/-propionianu etylowego lacznie z 6,25 g KOH ogrzewa sie w 80 ml etanolu w temperaturze wrzenia w ciagu 2,5 godziny. Calosc zateza sie, zadaje woda, ekstrahuje eterem i dodaje kwas solny do odczynu o wartosci pH = 5. Otrzymany kwas 2-metylo-2-/4-pirolidynofenoksy/-propiono- wy odsacza sie i przekrystalizowuje z etanolu. Produkt wykazuje temperature topnienia4105-107°C.Przez zmydlenie odpowiednich estrów (w nawiasach podano wartosc pH odczynu, do którego nalezy zakwaszac) otrzymuje sie analogicznie jak w przykladzie I b) podane nizej zwiazki: kwas 2-metylo-2-/4-piperydynofenoksy/-propionowy (pH = 5), o temperaturze topnienia 202—204°C, kwas 2-metylo-2-/2-metylo-4-piperydynofenoksy/-propionowy (pH = 5), o temperaturze topnienia 178-179°C, kwas 2-metylo-2-/2-chloro-4-piperydynofenoksy/-propionowy (pH = 5), o temperaturze topnienia 162-163°C, kwas 2-metylo-2-/3-chloro-4-piperydynofenoksy/-propionowy (pH = 5), o temperaturze topnienia 97-98° C, kwas 2-metylo-2-[4-/3-hydroksypirolidyno/-fenoksy]-propionowy (pH = 4,5), o temperaturze topnienia 130-131°C, kwas 2-metylo-2-[4-/3-hydroksypiperydyno/-fenoksy]-propionowy (pH = 4,5), o temperaturze topnienia 158-160°C, kwas 2-metylo-2-[3-chloro-4-/3-hydroksypiperydyno/-fenoksy]-propionowy (pH = 4), o temperaturze top¬ nienia 115-117°C, , kwas 2-metylo-2-/4-izoindolinofenoksy/-propionowy (podczas zmydlania wytraca sie sól potasowa, która odsacza sie i rozklada za pomoca kwasu solnego), o temperaturze topnienia 202°C, kwas 2-metylo-2-[4-/5,6-dwumetoksyizoindolino/-fenoksy]-propionowy, kwas 2-metylo-2-[4-/5,6-metylenodwuoksyizoindolino/-fenoksy]-propionowy, kwas 2-metylo-2-[4-/l,2,3,4-czterowodorochinolino/-fenoksy]-propionowy (pH = 4), o temperaturze top¬ nienia 115-117° C, kwas 2-metylo-2-[4-/l,2,3,4-czterowodoro-4-chinolilo/-fenoksy]-propionowy (pH = 5,5), sól zcykloheksy- loamina wykazuje temperature topnienia 221 —224°C, kwas 2-metylo-2-[4-/l-metylo-l,2,3,4-czterowodoro-4-chinolilo/-fenoksy]- propionowy (pH = 4), sól z cykloheksyloamina wykazuje temperature topnienia 221-223°C, kwas 2-metylo-2-[4-/2-metylo-l-benzimidazolilo/-fenoksy]-propionowy (pH = 5), o temperaturze topnienia 125-127°C, kwas 2-metylo-2-[4-/l-pirylo-fenoksy]-propionowy (pH = 4), o temperaturze topnienia 159—161 °C, kwas 2-metylo-2-[4-/l-benzotriazolilo/-fenoksy]-propionowy (pH = 5), o temperaturze topnienia 73-75°C, kwas 2-metylo-2-[4-/2-indanylo/-fenoksy]-propionowy (pH = 3), o temperaturze topnienia 125-127°C, oraz kwas 2-metylo-2-[4-/4-piperydynofenylo/-fenoksy]-propionowy (pH = 5), o temperaturze topnienia 222-224°C.Przyklad II. 13 g 4-/1,2,3,4-czterowodorochinolino/-fenolu dodaje sie do zawiesiny 1,45 g NaH w 100 ml dwumetyloacetamidu. Calosc miesza sie wciagu 1 godziny w temperaturze pokojowej, po dodaniu 11,8 g a-bromoizomaslanu etylowego utrzymuje w temperaturze 90°C w ciagu 20 godzin, chlodzi, zadaje woda i ekstrahuje eterem. Roztwór eterowy przemywa sie dwukrotnie 2n NaOH i po ususzeniu zateza. Otrzymuje sie *; :' 2-metylo-2-[4-/l,2,3,4-czterowodorochinolino/- fenoksyjpropionian etylowy o temperaturze wrzenia 178°C pod cisnieniem 0,01 mm Hg.Przyklad III. Mieszanine 4,5 g 4-/1,2,3,4-czterowodorochinolino/-fenolu i 0,46 g sodu w 100 ml/ ksylenu ogrzewa sie w temperaturze wrzenia w ciagu 3 godzin. Calosc pozostawia sie w celu ochlodzenia do temperatury 20°C, dodaje 4,2 g 2-bromoizomaslanu rozpuszczonego w 10 ml ksylenu, zawiesine miesza sie w cia¬ gu 6 godzin w temperaturze wrzenia, chlodzi i zadaje 2 ml etanolu. Osad nieorganiczny odsacza sie, przesacz zateza, pozostalosc rozpuszcza sie w eterze, a roztwór ten przemywa sie roztworem NaHC03 i nasyconym roztworem NaCl, suszy nad MgS04 i zateza. Otrzymuje sie 2-metylo-2-[4-/1,2,3,4-czterowodorochinolino/- -feno¬ ksyjpropionian etylowy o temperaturze wrzenia 178°C pod cisnieniem 0,01 mm Hg.8 83280 Z fenoli podanych w przykladzie I, na drodze reakcji z podanymi nizej estrami, takimi jak: 2-bromoizomas- lan metylowy, n-propylowy, izopropylowy, n-butylowy, izobutylowy, H-rzed.butylowy, IH-rzed.butylowy, izo- amylowy, n-heksylowy, 2-etyloheksylowy lub n-decylowy, wytwarza sie analogicznie jak w przykladzie Ul odpo¬ wiednie estry kwasów wyszczególnionych w przykladzie I b), na przyklad otrzymuje sie 2-metylo-2-[4«/1,2,3,4- czterowodorochinolino/-fenoksy]- -propionian metylowy o tempraturze topnienia 64-65°C, n-propylowy o tem¬ peraturze wrzenia 190-200°C pod cisnieniem 0,01 mm Hg, izopropylowy, n-butylowy, izobutylowy, H-rzed.bu¬ tylowy, Hl-rzed.butylowy, izoamylowy, n-heksylowy, n-heksylowy, 2-etyloheksylowy i n-decylowy.P r z y k l a d IV. Roztwór 19,5 g 2-bromoizomaslanu etylowego w 30 ml acetonu dodaje sie powoli do mieszanej mieszaniny zawierajacej 22,5 g 4-/1,2,3,4-czterowodorochinolino/-fenolu, 13,8 g K2C03 i 80 ml aceto¬ nu. Calosc mieszajac ogrzewa sie w temperaturze wrzenia wciagu 12 godzin, saczy, zateza i oddestylowuje, otrzymujac 2-metylo-2-[4-/1,2,3,4-czterowodorochinolino/- -fenoksyj-propionian etylowy po temperaturze wrze¬ nia 178° C pod cisnieniem 0,01 mm Hg.Przyklad V. Do mieszaniny 12 g 4-/1,2,3,4-czterowodorochinolino/-fenolu i 15 g 2-hydroksyizomas- lanu etylowego dodaje sie 15 g kwasu siarkowego i miesza mieszanine reakcyjna w ciagu 2 godzin w temperaturze 50-60°C. Po ochlodzeniu, calosc zadaje sie woda, dodaje rozcienczony roztwór NaOH do odczynu o wartosci pH = 8 i warstwe wodna ekstrahuje sie eterem. Roztwór suszy sie i zateza, otrzymujac 2-metylo-2-[4-1,2,3,4- czterowodorochinolinofenoksy]- propionian etylu o temperaturze wrzenia 178°C pod cisnieniem 0,01 mm Hg.Przyklad VI. a) 22,5 g 4-/1,2,3,4-czterowodorochinolino/-fenolu rozpuszcza sie w 200 ml acetonu.Mieszajac dodaje sie 4 g NaOH, a nastepnie mieszajac i ogrzewajac do temperatury wrzenia dodaje sie kroplami 16,7 g kwasu 2-bromoizomaslowego (lub 12,25 g kwasu 2-chloroizomaslowego) rozpuszczonego w 60 ml aceto¬ nu. Calosc miesza sie jeszcze w ciagu 1 godziny w temperaturze 56°C i pozostawia w ciagu 24 godzin. Aceton oddestylowuje sie, pozostalosc rozpuszcza sie w 1 litrze wody, roztwór wodny przemywa sie kilkakrotnie ete¬ rem i zakwasza HC1 do odczynu o wartosci pH = 4. Wytracony kwas 2-metylo-2-[4-/1,2,3,4-czterowodorochinoli¬ no/-fenoksyj-propionowy odsacza sie i przekrystalizowuje z etanolu lub z ukladu eter izopropylowy — eter naf¬ towy, otrzymujac produkt o temperaturze topnienia 115—117°C.Analogicznie, z fenoli podanych w przykladzie la) otrzymuje sie kwasy wyszczególnione w przykla¬ dzie I b). b) 1 g kwasu 2-metylo-2-[4-/1,2,3,4-czterowodorochinolino/-fenoksy]-propionowego rozpuszcza sie w 20 ml eteru i zadaje kroplami eterowego roztworu CH2N2 az do utrzymujacego sie zóltego zabarwienia mie¬ szaniny. Po zatezeniu otrzymuje sie 2-metylo- -[4-/1,2,3,4-czterochinolino/-fenoksyj-propionian metylowy o temperaturze topnienia 64—65°C i o temperaturze wrzenia 195°C pod cisnieniem 0,15 mm Hg. c) 5 g kwasu 2-metylo-2-[4-/1,2,3,4-czterowodorochinolino/-fenoksy]-propionowego rozpuszcza sie w 200 ml nasyconego, etanolowego roztworu kwasu solnego, pozostawia wciagu 12 godzin w temperaturze pokojowej, ogrzewa w temperaturze wrzenia w ciagu 2 godzin i zateza. Pozostalosc rozpuszcza sie w wodzie, roztwór wodny alkalizuje sie In NaOH do odczynu o wartosci pH = 8 i ekstrahuje octanem etylowym. Ekstrakt osusza sie i zateza, otrzymujac 2-metylo-2- -[4-/ 1,2,3,4-czterowodorochinolino/-fenoksy]-propionian etylowy o temperaturze wrzenia 178°C pod cisnieniem 0,01 mm Hg.Analogicznie, z kwasów podanych w przykladzie I b) i z etanolowego roztworu kwasu solnego, otrzymuje sie odpowiednie estry etylowe, wyszczególnione w przykladzie la).Przyklad VII. Do mieszaniny skladajacej sie z 9 g 4-/ 1,2,3,4-czterowodorochinolino/- -fenolu, 30 g acetonu i8,4g sproszkowanego KOH wkrapla sie w temperaturze 40-50°C 12 g chloroformu. Calosc ogrzewa sie w temperaturze wrzenia w ciagu 12 godzin, zateza, pozostalosc zadaje sie woda, ekstrahuje eterem, zakwasza rozcienczonym kwasem solnym do odczynu o wartosci pH = 5 i ponownie ekstrahuje eterem. Roztwór eterowy ekstrahuje sie rozcienczonym roztworem weglanu sodowego, ten zas przemywa sie eterem, po czym ponownie sie zakwasza i ponownie ekstrahuje eterem. Ekstrakty eterowe suszy sie siarczanem sodowym i zateza. Otrzymu¬ je sie kwas 2-metylo-2-[4-/1,2,3,4-czterowodorochinolino/-fenoksyj-propionowy o temperaturze topnienia 115-117°C. PL