Tworzywo o specyficznej fotoselektywnosci na osnowie termoplastycznych polimerów syntetycznych Przedmiotem wynalazku jest tworzywo o spe¬ cyficznej fotoselektywnosci na osnowde syntetycz¬ nych polimerów, zwlaszcza przezroczyste tworzywo barwne na osnowie termoplastycznych polimerów doskonale nadajace sie do stosowania w postaci blon, plyt i postaciach podobnych w urzadzeniach do intensyfikacji rozwoju roslin i urzadzeniach ochronnych stosowanych w ogrodnictwie, kwiaciar¬ stwie i sadownictwie.Znane jest przezroczyste tworzywo barwne na osnowie syntetycznych polimerów, stosowane w po¬ staci plyt, blon i postaciach podobnych w urzadze¬ niach ochronnych i urzadzeniach do intensyfikacji rozwoju roslin stosowanych w ogrodnictwie, kwia¬ ciarstwie i sadownictwie.Znane tworzywo zawiera przynajmniej jedno tworzywo termoplastyczne, latwo przeksztalcalne w blony, plyty i postaci podobne, srodek stabili¬ zujacy i/lub kostabilizujacy na dzialanie ciepla i swiatla, ewentualnie jeden lub kilka zwiazków zdolnych do absorpcji promieni ultrafioletowych, srodek plastyfikujacy i smarny.W toku dadiszych badan stwierdzono, ze odpo¬ wiednie dodatnie dzialanie na wskazniki agrono¬ miczne wywolane jest jakoscia i iloscia stosowa¬ nych barwników i niekiedy równiez obecnoscia lub nieobecnoscia substancji wplywajacych na absorp¬ cje swiatla w pasmie lezacym w poblizu ultrafiole¬ tu, w tym sensie, ze jak niespodziewanie okazalo sie, tworzywo wykazujace stosunkowo blisko lezace 15 25 38 pasma absorpcji daja wskazniki agronomiczne znacznie rózniace sie jakosciowo i ilosciowo.Przedmiotem wynalazku jest syntetyczne termo¬ plastyczne tworzywo, na osnowie termoplastycznych polimerów nadajace sie do stosowania w postaci przezroczystych lub opalizujacych blon lub plyt, od¬ znaczajace sie okreslona optyczna charakterystyka umozliwiajaca zwlaszcza stosowanie w urzadzeniach do intensyfikacji rozwoju roslin i urzadzeniach ochronnych w ogrodnictwie, kwiaciarstwie i sa¬ downictwie zamiast znanych materialów uzywa¬ nych do tych celów, zamiast szkla. Celem wyna¬ lazku jest ulepszenie techniki intensyfikacji roz¬ woju roslin i ich ochrony przez wprowadzenie syntetycznego tworzywa termoplastycznego na osnowie termoplastycznych polimerów, w postaci blon, plyt itp., odznaczajacego sie okreslona foto- selektywnoscia. .Tworzywo wedlug wynalazku zawiera jeden lub wiecej barwników azowych lub kadziowych, ko¬ rzystnie barwników azowych, wytworzonych z po¬ chodnych acetyloacetoarylidowych lub pirazolono- wych lub barwników kadziowych pochodnych tioindyga, w ilosci 0,001—2 czesci wagowych na 100 czesci wagowych syntetycznego tworzywa ter¬ moplastycznego, w celu nadania temu tworzywu przeksztalconemu w blony, plyty i podobne posta¬ ci, widma absorpcji wykazujacego przynajmniej jedno minimum przepuszczalnosci lezace w jednym z nastepujacych zakresów: 4100—4500 A, 4900— 83 1693 83 169 4 —5400 A i 5250—5750 A oraz maksimum przepusz¬ czalnosci powyzej 50°/© w pasmie 6300—6600 A i maksimum przepuszczalnosci powyzej 70°/o w pasmie 6600—7500 A.Jako termoplastyczny polimer latwo przetwa¬ rzamy w blony, plyty, postacie podobne, tworzywo wedlug wynalazku zawiera np. polichlorek winylu, polietylen, polipropylen, polimetakrylan metylu, kopolimery etylenu i octanu winylu, poliamid itp., przy czym polimery te mozna stosowac same lub w mieszaninie. Jako srodek stabilizujacy na dziala¬ nie ciepla i swiatla tworzywo zawiera stabilizator zawierajacy bor, kadm, olów, cynk, cyne lub mag¬ nez albo mieszanine tych stabilizatorów, korzyst¬ nie lecz niekoniecznie srodek stabilizujacy na dzia¬ lanie ciepla i swiatla, który stanowi jeden lub kilka zwiazków organicznych zawierajacych w czas¬ teczce przynajmniej jedna grupe epoksydowa, np. wyzsze estry epoksydowe zawierajaoe 22—150 ato¬ mów wegla. Tworzywo wedlug wynalazku korzyst¬ nie, lecz niekoniecznie, zawiera zwiazek znanego typu zdolny do absorpcji promieni ultrafioleto¬ wych, przewaznie zwiazek z grupy benzenofenonu lub niepodstawionego albo podstawionego triazolu ewentualnie w polaczeniu ze srodkiem do riebiesz- czenia, rozjasniaczem optycznym lub wybielaczem znanego typu.Jako srodek plastyfikujacy tworzywo korzystnie zawiera mieszanine jednego lub kilku plastyfikato¬ rów szeregu kwasu ftalowego, o lancuchu alkilo¬ wym zawierajacym 4—13 atomów wegla i ewen¬ tualnie antyutleniacze np. podstawione fenole ewentualnie w polaczeniu z polialkoholami, a takze z domieszka plastyfikatorów innych niz estry kwa¬ su ftalowego, jak np. adypiniany alkilu o 4—13 atomach wegla w lancuchu alkilowym, sebacynia- ny alkilu o 4rH13 atomach wegla w lancuchu alki¬ lowym, azaleiniany alkilu o 4—13 atomach wegla w lancuchu alkilowym, fosforany i fosforyny alki¬ lowe lub arylowe, lub fosforyny spolimeryzowane, weglowodory alkiloaromatyczne np. dodecylobenze- ny i podobne, chlorowane lub sulfonowane para¬ finy.Jako srodek smarny tworzywo wedlug wynalazku zawiera jeden lub kilka nastepujacych zwiazków: wyzsze kwasy alifatyczne o 12—24 atomach wegla, npr kwas stearynowy, laurylowy, mirystynowy lub ich sole borowe, kadmowe, cynkowe, wapniowe i olowiowe, woski parafinowe, woski poliamidowe, maloczasteczkowe polietyleny, oleje silikonowe, smarne oleje mineralne, wyzsze alkohole alifatycz¬ ne zawierajace 12—24 atomów wegla.W celu objasnienia wynalazku, lecz nie ograni¬ czenia, podano nizej niektóre szczególnie korzystne typy barwników. Okazalo sie, ze w przypadku wy¬ twarzania tworzywa wykazujacego minimutn prze¬ puszczalnosci procentowej w pasmie widma 4100— —4500 A przydatne sa zwlaszcza barwniki azowe pochodne arylidu kwasu acetylooctowego i pdra- zolonu, natomiast dla wytworzenia tworzywa wy¬ kazujacego minimum przepuszczalnosci procento¬ wej w pasmie widma 4900—5400 A barwniki azo¬ we o wyzszym ciezarze czasteczkowym, pochodne pirazolonu. Ponadto dla tworzywa wykazujacego minimum przepuszczalnosci procentowej w pasmie widma 5250—5750 A szczególnie sa uzyteczne barw¬ niki pochodne trioindygo.Ilosc stosowanego barwnika jest rózna i zalezy od optycznej charakterystyki uzytego polimeru 5 w postaci blon lub plyt. W przypadku tworzywa wykazujacego minimum przepuszczalnosci ogólnej 20—40—60% odpowiednio pasmach widma: 4100— —4500 A, 4900—5400 A, 5250—5750 ilosci wyzej wy¬ mienionych barwników sa rózne i wynosza odpo- io wiednio 0,01—0,2 czesci wagowych na 100 czesci polimeru w pasmie 4100—4500 .A, 0,01—0,5 czesci wagowych w pasmie 4900—5400 A i 0,01—1,0 czesci wagowych w pasmie 5250—5750 A.Ilosciowy sklad tworzywa wedlug wynalazku za- 15 lezy od typu stosowanych wymienionych dodatków.Calkowicie zadawalajace wyniki uzyskano stosujac przezroczyste tworzywo barwne w postaci blon zawierajace na kazde 100 czesci termoplastycznego polimeru 0,5—10 czesci srodka stabilizujacego na 20 dzialanie ciepla i swiatla; 0—30 czesci srodka kosta- bilizujacego na dzialanie ciepla i swiatla, 0—2 czesci srodka adsorbujacego promienie ultrafioletowe, 0—100 czesci zestawu plastyfikujacego; 0—5 czesci srodka smarnego oraz 0,00001—5 czesci barwnika. 25 w celu objasnienia nizej podano przykladowy sklad przezroczystego tworzywa barwnego wedlug wynalazku. Tworzywo to zawiera 100 czesci wago¬ wych „Sicronu 548" (nazwa handlowa firmy Mon- tecatini Edison S.p.A homopolimeru otrzymanego so przez zawiesinowa polimeryzacje chlorku winylu), 3 czesci wagowe stabilizatora termicznego borowo- -kadmowego (stosunek Ba (Cd=1/2) 5 czesci wa¬ gowych epoksydowanego oleju sojowego, 0,25 czes¬ ci wagowych 2-hydroksy-4-metoksybenzofenonu, 50 35 czesci wagowych ftalanu dwuoktylowego (z dodat¬ kiem 0,2°/o bisfenolu A), 10 czesci wagowych fosfo¬ ranu trójkrezylu, 0,5 czesci wagowych kwasu stea¬ rynowego, 0,1 czesc wagowa barwnika. Tworzywo wedlug wynalazku zawierajace syntetyczny termo- 40 plastyczny polimer z dodatkiem substancji wymie¬ nionych wyzej mozna przetworzyc w postac blon i plyt jednym ze sposobów zwykle uzywanych w dziedzinie wytwarzania tworzyw.Przykladowo tworzywo wedlug wynalazku w po- *5 staci barwnych blon otrzymuje sie przez formowa¬ nie wytloczne granulatów lub proszków (suche mieszaniny czesciowo zzelowane) stanowiacych mie¬ szanine syntetycznego polimeru z wyzej podanymi dodatkami. so Wymieniona mieszanine zarówno w postaci prosz¬ ków jak i granulatów otrzymuje sie przez zmie¬ szanie najpierw na zimno, a nastepnie w tempe¬ raturze do 120°C polimeru z dodatkami. Tak otrzy¬ mana mieszanine przetwarza sie w jednorodna 55 mase w temperaturze w granicach 120—180°C (ze¬ lowanie) a nastepnie wprowadza sie do granulato- ra, stanowiacego, np. wytlaczarke z glowica sito¬ wa zaopatrzona w obrotowe urzadzenie tnace umieszczone przy koncu glowicy. Z tak otrzyma- 60 nego granulatu wytlacza sie nastepnie blony lub plyty w wytlaczarce zaopatrzonej w glowice przy¬ stosowana do róznych celów.Tworzywa wedlug wynalazku zarówno w postaci elastycznych blon jak równiez postaci elastycznych 65 lub sztywnych plyt w porównaniu ze szklem wy-5 83 169 6 kazuja lepsza odpornosc na skurcz, mniejszy ciezar wlasciwy, nizsze koszty przy stosowaniu ze wzgledu na mniej kosztowne konstrukcje nosne.Tworzywo wedlug wynalazku w postaci plasty- fikowanych blon z polichlorku winylu ma nastepu- 5 jace wlasciwosci mechaniczne: modul sprezystosci (ASTM D882), wynoszacy powyzej 0,3 kG/mm2, ko¬ rzystnie 0,7—1,5 kG/mm2; obciazenie zrywajace po¬ wyzej 0,7 kG/mm2, korzystnie 2—3 kG/mm2, wy¬ dluzenie przy zerwaniu (podluznie (ASTM D882) !0 powyzej 100%, korzystnie 250—400%, wytrzymalosc na rozdzieranie (ASTM D689) podluznie powyzej 2000 g/mm, korzystnie 4000—8000 mm/g, poprzecz¬ nie powyzej 2000 mm/g, korzystnie 3500— —8000 g/mm; wytrzymalosc termiczna: brak zmian 15 po 200 minutach w temperaturze 170°C; swiatlo- odpornosc mierzona za pomoca Waether-meter (ASTM 42/66): brak zmian po 1000 godzin.Tworzywa wedlug wynalazku, w postaci plyt, ma 20 nastepujace wlasciwosci mechaniczne: obciazenie zrywajace (ASTM D 638) powyzej 2 kG/mm2, ko¬ rzystnie 3—7 kG/mm2; udarnosc wedlug Izoda w temperaturze 23°C (ASTM 256) powyzej 2,5kG/mm2. 25 W tej postaci wytrzymalosc termiczna i swiatlo- odpornosc pozostaja praktycznie bez zmian.Nizej podane przyklady blizej objasniaja wy¬ nalazek.Przyklad I. Otrzymano blone o grubosci 30 0,15 mm z tworzywa sztucznego o nastepujacym skladzie: 100 czesci wagowych polichlorku winylu, Sicron 548 (nazwa handlowa produktu firmy Mon- tecatini S.p.A), 52 czesci wagowych plastyfikatora (mieszanina skladajaca sie z estru kwasu ftalowe- 35 go i epoksydowanego oleju sojowego), 3 czesci wa¬ gowych stabilizatora (srodek oparty na mydlach borowych i kadmowych). 0,2 0,9 czesci wagowych barwnika który stanowi odpowiednio 0,2 czesci wagowych barwnika fiole- 40 towego pod nazwa Wat (Violet) 2 (Colorindex nr 73385) i 0,09 czesci wagowych barwnika niebieskie¬ go w postaci niechlorowanej ftalocyJaniny (Colorin- dex nr 74160), 0,2 czesci wagowych absorbera ultra¬ fioletu (4V9). Blony wykazywaly wlasciwosci me¬ chaniczne podane w tablicy 1.Za wyjatkiem wlasciwosci optycznych wszystkie inne wlasciwosci trzech badanych typów tworzyw w postaci blon byly identyczne.W tablicy 2 podano charakterystyke optyczna trzech badanych tworzyw.Pomiary calkowitej przepuszczalnosci przepro¬ wadzono za pomoca spektrofotometru Hitachi Per- kin Elmer zaopatrzonego w integrator, odpowiednio przystosowany do tego rodzaju pomiarów. Nie ustalo¬ no danych dotyczacych dlugosci fal swiatla lezacych ponizej 3000 A, poniewaz tein zakres promieniowania slonecznego jest calkowicie absorbowany przez at¬ mosfere i nie wplywa na wegetacje roslin.Blona oznaczona litera A jest blona fioletowa, zgod¬ nie z wynalazkiem, natomiast blony: B — niebieska, i C — bezbarwna podane sa w celach porównawczych.Pierwsze kolumny liczbowe przy blonach dotycza przepuszczalnosci kierunkowej, drugie calkowitej przepuszczalnosci. Dla blony bezbarwnej podano jedynie przepuszczalnosc calkowita. Ilosc stosowa¬ nych barwników zapewnia w obu przypadkach uzyskanie minimum przepuszczalnosci kierunkowej wynoszacej 30% dla dlugosci fal charakterystycz¬ nych dla kazdego tworzywa barwnego.Blona fioletowa wykazuje minimum przepuszczal¬ nosci kierunkowej wynoszacej 30% przy dlugosci fali 5750 A, natomiast blona niebieska wykazuje minimum przepuszczalnosci kierunkowej wynosza¬ ca 28% przy dlugosci fali 6000 A.Z tablicy wynika, ze oba tworzywa w pasmie widma 3000—6000 A wykazuja obsorpcje raczej po¬ dobna pod wzgledem jakosciowym (polozenia max,imum i minimum przepuszczalnosci) i iloscio¬ wym (wskazniki przepuszczalnosci). Jedyna róznica Tablica 1 Rodzaje pomiarów Ciezar wlasciwy w temperaturze 23°C g/cm8 Temperatura „Cold Flex" °C Twardosc w stopniach Shore'a Modul kg/mm21 Obciazenie zrywajace | blona rozciagana podluznie Wydluzenie I Modul kg/mm21 Obciazenie zrywajace l blona rozciagana poprzecznie Wydluzenie % J Wytrzymalosc na przepuklenie kg/mm2 Wytrzymalosc ma rozdzieranie g/mm wg Elmendorfa, blona, podluznie, w temp. 23°C „ „ „ poprzecznie „ ,, podluznie „ 10°C poprzecznie podluznie „ 0°C poprzecznie Sposób umowny ASTM D1043 61T D882-61T D882-61T D1922-61T 17 f% 11 11 Dane liczbowe 1,235 -21 82 1,30 2,55 340 1,20 2,5 350 2,90 4300 5000 2800 3500 2300 260083 169 A 3000 3250 3500 3750 4000 4250 4500 4750 5000 5250 5500 5750 6000 6250 6500 6750 7000 7250 7500 7750 8000 8250 8500 kierunkowa 0 0 4,5 31 47 58 60,5 39 48 31 30,5 30 46,5 63 70,5 74 76 77 77,5 78 78 78,5 78,5 Tablica 2 Przepuszczalnosc w A ogólna 0 0 4,5 45,5 66,5 74 73 70 58 42,5 38 41 60,5 82,5 87,5 89 89,5 90 90 90,5 90,5 90,5 91 /o 1 B kierunkowa 0 0 1 35 66 73 76 77 73 66 45 29 28 38 52 49 50 61 73 79 82 83 91,5 ogólna 0 0 4 40 75 83 87,5 88,5 87 79 57 41,5 38 42 69,5 69 58,5 65 77,5 86,5 90 91 91 -1— C ogólna 13 5 14 56 82 84,5 87,5 88,5 89 89,5 90,5 91 91 91 91 dotyczy przesuniecia w kierunku podczerwieni mi¬ nimum absorpcji, które dla blony flioletowej zacho¬ dzi przy 5750 A, a dla niebieskiej przy 6000 A.W przeciwienstwie do tego w pasmie widma 6000— —8500 A blona fioletowa zachowuje sie podobnie jak blona bezbarwna, natomiast blona niebieska wykazuje drugie minimum absorpcji przy 6750— —7000 A (50% kierunkowej przepuszczalnosci).W celu ustalenia agrotechnicznych wlasciwosci wyzej podanych blon przeprowadzono nastepujace próby: Uzyto 9 malych szklarni jednakowo zbudo¬ wanych z drewna, kazda przykrywajaca powierzch¬ nie 4,25 m2, o objetosci na jednostke powierzchni wynoszacej 2,5 m8/m2, zaopatrzonych w drzwi slu¬ zace równiez do napowietrzania z zewnatrz. Szklar¬ nie umieszczono w doswiadczalnym gospodarstwie w Piagga przylegajacym do Institute of Agronomy of the University of Pisa, ustawiajac je w kie¬ runku pólnoc-poludnie daleko od zabudowan, w obszarze wolnym od drzew. Dziewiec szklarni podzielono na trzy grupy zawierajace po 3 szklar¬ nie, z których jedna pokryto blona fioletowa, dru¬ ga niebieska, trzecia zas bezbarwna.Rozmieszczenie ustawionych kolejno grup szklar¬ ni pokrytych tworzywem o zróznicowanej selektyw¬ nosci optycznej przeprowadzono przemiennie, tak aby to odpowiadalo zasadzie przypadkowosci, przy czym miedzy poszczególnymi szklarniami utrzy¬ mano równe odleglosci uniemozliwiajace wzajemne zaciemnianie szklarni. Zastosowano równiez srodki uniemozliwiajace wystapienie róznic spowodowa¬ nych rózna jakoscia gleby.Doswiadczalne uprawy przeprowadzono w roku 1967 w okresie od 12 stycznia 1967 r. do 20 czerwca 1967 r.Uzyskane wyniki podano w tablicy 3. 35 40 50 55 60 65 Dane liczbowe podane w tablicy stanowia srednie wyniki liczbowych uzyskanych dla poszczególnych szklarni. Z podanych danych wynika w sposób cal¬ kiem oczywisty, ze przy stosowaniu blon z tworzy¬ wa wedlug wynalazku osiaga sie niespodziewanie znaczny postep.Zwlaszcza nalezy podkreslic, ze uzycie blon z tworzywa wedlug wynalazku pozwala na znacz¬ ne zwiekszenie produkcji globalnej w porównaniu z produkcja globalna uzyskiwana przy stosowaniu blon o nieznacznie zróznicowanej charakterystyce optycznej oraz przy stosowaniu blon bezbarwnych.Faktycznie w porównaniu z blonami zabarwio¬ nymi na niebiesko produkcja globalna wzrosla o 62%, a w porównaniu z blonami bezbarwnymi wzrosla o 27%. Przyrost ten nalezy uwazac jako zdecydowanie wysoki. Ogólnie wynika, ze male róznice w charakterystyce optycznej selektywnosci prowadza do znacznych róznic w dzialaniu agro¬ nomicznym blon o zróznicowanej optycznej selek¬ tywnosci.Przyklad II. Postepowano wedlug przykla¬ du I. Wytworzono blony o grubosci 0,15 mm o ta¬ kich samych wlasciwosciach mechanicznych, lecz o kolorze zóltym i czerwonym. Dla kazdego koloru otrzymano blony o trzech róznych odcieniach ko¬ loru, a mianowicie dla koloru zóltego otrzymano blony z odcieniami wykazujacymi minimum calko¬ witej przepuszczalnosci 20, 40, 60% przy dlugosci fali 4250 A, a dla koloru czerwonego minimum przepuszczalnosci calkowitej 20, 40, 60% przy dlu¬ gosci fali 5250 A. W tym celu stosowano jako zólty barwnik pigment Gelb 83 w ilosciach równych 0,09, 0,05, 0,025 czesci wagowych na 100 czesci wago¬ wych polimeru chlorku winylu.83 169 Tablica 3 10 Wskazniki agronomiczne Produkcja globalna (g) Srednia waga owoców (g) Wskaznik przedwczesnego rozwo¬ ju (dni) Maksymalna ilosc elementów kwia¬ towych Wskazniki zawiazków Rodzaje blon A (fioletowe) 3241 131 138 43 0,58 B (niebieskie) 2002 82 140 40 0,68 C (bezbarwne) 2553 93 135 48 0,54 Tablica 4 Wartosci przepuszczalnosci procentowej o Dlugosc fali A 3000 3250 3500 3750 4000 4250 4500 4750 5000 5250 5500 5750 6000 6250 6500 6750 7000 7250 7500 7750 | 8000 8250 8500 Gt 5 26 39 45 30 18 20 33 50 70 81 84 85 85 85 85 85 85 85 85 85 85 85 5 25 66 56 35 20 20 39 63 85 90 9Q,5 90,5 91 91 91,6 91,5 91,5 91,5 91,5 92 92 92 G2 10 52 b9 56 43 32 35 51 64 81 82 83 84 84 85 85 86 86 86 86 86 86 86 10 57 77,9 70 55 40 41 58 79 87,5 90 90 90,5 91 91 91,5 91,5 91,5 91,5 Sl,5 92 92 92 G3 21 57 63 65 59 50 52 64 72 82 84 85 85 85 85 86 86 86 86 86 86 86 86 2] | 53 | 78,5 75 67 60 60 72 86 _ 89,5 90 90 90,5 91 91 91,5 91,5 91,5 91,5 91,5 92 92 92 Ri 0 1,5 24 55 53,5 49,5 42,5 29 18 20,5 24 59 77,5 81,5 83,5 84,5 85 85 85 0 1,5 29,5 62 62 55 44 32 21 20 24 55 84 88,5 89,5 90 90 90,5 91 R2 14 14,5 28 1 62 64,5 62,5 57,5 46,5 36 39 43 71 81,5 82 83,5 85,5 86 86,5 86,5 14 14,5 59 75,5 70 70,5 64 55 44 40 47,5 72 87,5 90 90,5 90,5 90,5 91 91 R3 14 14,5 30 62,5 69,5 69,5 67,5 60 51 54,5 57,5 76 82 84 85 86 86 86,5 86,5 14 14,5 59 78 78 75 : 70 64 61,5 60 64 77 88 90 90,5 70,5 90,5 90,5 91 Jako barwnik czerwony stosowano barwnik azowy o wysokim ciezarze czasteczkowym, znany jako barwnik AD w ilosciach odpowiednio 0,17, 0,09, 0,048 czesci wagowych.W tym przypadku blony nie zawieraly absorbera ultrafioletu.W tablicy 4 podano liczbowe dane dotyczace prze¬ puszczalnosci kierunkowej, calkowitej przy róznych wartosciach dlugosci fali.W tablicy 4 Gb G2 i G3 oznaczaja trzy blony wykazujace minimum przepuszczalnosci calkowitej wynoszacej odpowiednio 20, 40 i 60% przy dlugosci fali 4250 A, Rlt R2 i R3 oznaczaja trzy blony czer¬ wone wykazujace odpowiednio wartosci przepusz¬ czalnosci calkowitej 20, 40 i 60°/o przy dlugosci fali 55 65 5250 A. Dla kazdej blony w tablicy pierwsza kolum¬ na liczbowa dotyczy przepuszczalnosci kierunko¬ wej, druga kolumna przepuszczalnosci calkowitej.W celu ustalenia charakterystyki agronomicznej wyzej opisanych blon przeprowadzono nastepujace próby. Uzyto 18 pólokraglych tuneli kazdy o po¬ wierzchni pokrytej wynoszacej 5,8 m2 o szerokosci przy podstawie 1,45 m, dlugosci 4 m i wysokosci 0,98 m. Tunele umieszczono w doswiadczalnym gospodarstwie „Vaccheria" lezacym w poblizu In- stitute of Agronomy of the Cniwersity of Pisa. Tu¬ nele ustawione w kierunku pólnocny wschód — po¬ ludniowy zachód uszeregowano w równoleglych rze¬ dach odleglych o 1,3 m. Ponadto zachowano miedzy poszczególnymi tunelami odleglosc wynoszaca 1 m.83169 11 12 Tunele podzielono na trzy grupy po 6 tuneli w grupie. W kazdej grupie kazdy tunel pokryto jedna z wymienionych szesciu barwnych blon.W kazdym tunelu rozpoczeto uprawe 12 sadzonek pomidorów. W celu zapewnienia stalego napowie¬ trzenia z zewnatrz w blonach pokrywajacych wy¬ konano otwory ó srednicy 5 cm umieszczone w dwóch rzedach. Tunele mozna czesciowo podno¬ sic w celu lepszego napowietrzania roslin podczas upalnych dni, lecz bez jednoczesnego bezposrednie¬ go naslonecznienia.Uprawe przeprowadzono w roku 1967 w czasie od 15 marca do 22 czerwca 1967 r. W tablicy 5 zestawiono wyniki agronomiczne uzyskane przy sto¬ sowaniu wyzej opisanych blon o róznej selektyw¬ nosci. Dla porównania podano równiez wyniki uzyskane przy stosowaniu bezbarwnych blon o po¬ dobnej charakterystyce chemicznej i fizycznej.Z podanych danych mozna ustalic wplyw wy¬ wierany na wskazniki agronomiczne przez blony o róznej intensywnosci zabarwienia. W wskazniku produkcji globalnej maksymalna wartosc uzyskano dla blon G3 z blon zóltych (blony o minimum prze¬ puszczalnosci calkowitej 60°/o przy 4250 A) nato¬ miast w grupie blon czerwonych maksymalna war¬ tosc uzyskano dla blon R2 (blony o minimum prze¬ puszczalnosci calkowitej wynoszacej 40e/o przy 5250 A).Dla wskaznika sredniej wagi owoców najbardziej efektywne z blon zóltych okazaly sie blony R3 10 15 20 25 30 zadana jest wysoka produkcja globalna wskazane i korzystne jest stosowanie blon G3, a w przypad¬ ku gdy pozadana wieksza ilosc elementów kwiato¬ wych stosowanie blon Gl. W przypadku blon czer¬ wonych, gdy pozadana jest wysoka produkcja glo¬ balna wskazane jest stosowanie blon R2, a gdy pozadana jest wysoka srednia waga owoców sto¬ sowanie blom Rl. Ponadto w celu uzyskania maksymalnego wskaznika zawiazków zwlaszcza ko¬ rzystne jest stosowanie blon G3, Przyklad III. W celu zbadania wplywu na wskazniki agronomiczne blon o zróznicowanej cha¬ rakterystyce optycznej w pasmie widma 6000— 8000 A wykonano blony o róznej optycznej selek¬ tywnosci w pasmie widma 6000—8000 A. W tym przypadku stosowano zólty barwnik (Pigment Gelb 83) w ilosci 0,025 czesci wagowych i barwnik nie¬ bieski (nie chlorowana ftalocyjanina) w ilosci 0,048 czesci wagowych. Blony nie zawieraly absorbera ultrafioletu. Blony oznaczono literami C i D, ich optyczna charakterystyke podano w tablicy 6.Z podanych danych wynika, ze obie blony wy¬ kazuja odmienna charakterystyke w przedziale 6000—8500 A, a mianowicie wartosc przepuszczal¬ nosci kierunkowej blony C jest praktycznie stala przy róznych dlugosciach fal i wynosi okolo 86%, natomiast blona D wykazuje wzrastajaca przepusz¬ czalnosc kierunkowa w przedziale 6000—6500 A, a nastepnie wykazuje wartosc minimalna przy 6750—7000 A po czym w przedziale 7500—8500 A Wyniki agronomiczne Produkcja globalna (g) i Srednia waga owoców (g) Wskaznik przyspieszenia rozwoju (dni) Maksymalna ilosc elementów kwiatowych Wskaznik zawiazków Gl 1522 110 107,6 21,3 0,664 Tablica 5 G2 1523 113 108,7 19,5 0,709 G3 1728 115 107,1 19,3 0,786 Rodzaje Rl 1588 121 111,2 19,4 0,701 blon R2 1609 115 107,8 20,3 0,704 R3 1566 119 108,1 19,2 0,690 bezbarwne 1419 105 | 106,9 20 0,680 | natomiast z blon czerwonych blony Rl. Odnosnie wskaznika przyspieszenia rozwoju wszystkie blony zólte (Gl, G2 i G3) praktycznie wykazaly taki sam wplyw natomiast z blon czerwonych blony Rl wy¬ kazaly dzialanie wyraznie rózne od dzialania po¬ zostalych czerwonych blon R2 i R3.We wskazniku ilosci maksymalnej ilosci elemen¬ tów kwiatowych wszystkie czerwone blony wyka¬ zaly takie same dzialanie, natomiast z blon zóltych znacznie lepsze dzialanie wykazaly blony Gl. Nato¬ miast dla wskaznika zawiazków wszystkie blony czerwone wykazaly praktycznie takie same dzia¬ lanie, natomiast z blon zóltych najwyzszy wskaznik uzyskano przy blonach G2. Z przeprowadzonych doswiadczen wynika, ze grupy tworzyw o specyficz¬ nej optycznej selektywnosci, bedacych przedmiotem wynalazku, mozna wybrac tworzywa intensyfiku¬ jace okreslony etap rozwoju rosliny.Przykladowo w przypadku blon zóltych, gdy po- 50 55 60 65 optyczna charakterystyka blon D jest podobna do cnarakterystyki blony C.Przeprowadzono hodowle pomidorów (Marmande variety) w tunelach stosujac jako pokrycie blony ty¬ pu C, D oraz blony bezbarwne (dla celów porównaw¬ czych). Wyniki agronomiczne podano w tablicy 7.Z danych zawartych w tablicy 7 wynika, ze zrózni¬ cowana fotoselektywnosc w przedziale widma 6000—8500 A wykazuje na znaczny wplyw na wskazniki agronomiczne, zwlaszcza na wskaznik produkcji globalnej.Przyklad IV, W celu sprawdzenia wplywu na wskazniki agronomiczne przezroczystego two¬ rzywa wedlug wynalazku, o zróznicowanej charak¬ terystyce optycznej, przy jego stosowaniu w urza¬ dzeniach do intensyfikacji rozwoju roslin, równiez przy uprawie innych roslin przeprowadzono we¬ dlug przykladu II intensyfikowana uprawe krze¬ wu pieprzowego.83 169 13 Tablica 6 14 Dlugosc fali o A 3000 3250 1 3500 3750 4000 4250 4500 4750 5000 5250 5500 5750 6000 6250 6500 6750 7000 7250 7500 7750 8000 8250 8500 Przypuszczalnosc procentowa j bezbarwna 50 60 70 75 80 85 90 90 90 90 90 90 90 91 91 91 91 91 91 91 91 91 91 C 21 57 63 65 59 50 52 64 72 82 84 85 85 85 85 86 86 86 86 86 86 86 86 21 53 78,5 75 67 60 60 72 86 89,5 90 90 90,5 91 91 91,5 91,5 91,5 91,5 91,5 92 92 92 D 27 29 35 60 69 73 77 80 79 73 60 47 47 [5 65 62 65 71 78 81 83 84 85 27 29 48 70 79,5 84 88 89 87,5 83,5 70 60,5 58,5 61 74 ¦ 73 72,5 75,5 83 88,5 90 90,5 91 Tablica 7 1 Dane agronomiczne Produkcja globalna (g) | Srednia waga owo¬ cu (g) Wskaznik przyspie¬ szenia rozwoju (dni) Maksymalna ilosc elementów kwia¬ towych Wskaznik zawiaz¬ ków Rodzaj blony c 1728 115 107,1 19,3 0,786 D 1380 106 1C8,1 19,7 0,669 bezbar¬ wna 1419 105 106,9 ! 20 0,680 i W tym przypadku jako pokrycie tunelów zasto¬ sowano blony typu G (przykladu II) i w celach porównawczych blony bezbarwne oraz blony ozna¬ czone litera F o charakterystyce optycznej podanej w tablicy 8.W blonie F uzyto niebieski barwnik, wymieniony w wyzej podanych przykladach, w ilosci 0,17 czes¬ ci wagowych.Tablica 8 Dlugosc fali o A 3000 3250 3500 Przepuszczalnosc procentowa 7 7 7 5 7 ]0,5 10 15 30 35 45 55 Dlugosc fali o A 3750 4000 4250 4500 4750 5000 5250 5500 5750 6000 6250 6500 6750 7000 7250 7500 7750 8000 8250 8500 cd . tablicy 8 Przepuszczalnosc procentowa 36 60 69 76 77 73 57 27 12 1L 20 36 32 34 47 66 77 81 83 84 36 69,5 79 86 87,5 84 70 38,5 21,5 18,5 21 40 40,5 1 35,5 67,5 67 82 88 90 91 | Wedlug przykladu II przeprowadzono uprawy od 15 marca 1967 r. do 22 lipca 1967 r. Uzyskane wy¬ niki agronomiczne zestawiono w tablicy 9.Tablica 9 Dane agronomiczne Produkcja globalna (g) Srednia waga owo¬ cu (g) Wskaznik przy¬ spieszenia rozwo¬ ju (dni) Maksymalna ilosc elementów kwiatowych Wskaznik zawiaz¬ ków Rodzaj blony | G2 812 55 130,19 7,42 2,18 F 249 58 157,35 5,96 0,93 bezbar¬ wna 715 55 135,96 7,08 1,95 1 65 Z danych zebranych w tablicy wynika wyraznie, ze dodatnie dzialanie tworzywa o okreslonej foto- selektywnosci rozciaga sie równiez na uprawy rózne od pomidorów.Wyniki podane w opisie uzyskano zawsze przy stosowaniu fotoselektywnego tworzywa na osnowie polimerów chlorku winylu, oczywiscie te same do¬ datnie wyniki mozna osiagnac przy stosowaniu fo¬ toselektywnego tworzywa na bazie np. polietyle¬ nu, polipropylenu kopolimerów etylen — octan winylu, polimetakrylanów metylu, poliamidów i po¬ dobnych z dodatkiem barwników nadajacym two¬ rzywu wyzej podana charakterystyke optyczna.Przyklad V. Przy hodowli pomidorów (Su-; permannande Variety) stosowano blone z polichlor-, ku winylu opisana w wyzej podanych przykladach15 do intensywnej uprawy pomidorów. Optyczna cha¬ rakterystyke blony podano w tablicy 10.Tablica 10 Dlugosc fali o A 3000 3250 3500 3750 4000 4250 4500 475 D 5000 5250 5500 5750 6000 6250 6500 6750 7000 7250 7500 7750 8000 8250 8500 Przepuszczalnosc | kierunkowa 20 54 60 62 57 48 50 62 70 79 81 82 82 82 82 83 83 83 83 83 83 83 83 calkowita 20 52 75 72 64 57 57 70 83 86 87 87 88 88 88 88,5 88,5 88,5 1 88,5 88,5 89 89 89 W celu ustalenia agronomicznej charakterystyki tej blony przeprowadzono nastepujace próby: Uzyto 30 szklarni o identycznej budowie, kazda o powierzchni pokrytej wynoszacej 49,4 m2 i kuba¬ turze wlasciwej równej 1,85 m3/m2. Szklarnie byly zaopatrzone w drzwi sluzace równiez do napo¬ wietrzania z zewnatrz. Szklarnie umieszczono w gos¬ podarstwie doswiadczalnym Vaccheria lezacym w poblizu Institute of Agronomy Uniwersytetu w Pizie i zlokalizowano w kierunku pólnoc-polud- nie na gruntach wolnych od drzew, dosc daleko od budynków. 30 szklarni podzielono na 5 grup po 6 szklarni. Kazda grupa zawierala szklarnie, której sciany stanowily zólte blony wyzej opisanego typu i dla porównania szklarnie, której sciany byly po¬ kryte blona bezbarwna typu opisanego w przykla¬ dzie I.W kazdej grupie skladajacej sie z 6 szklarni, wzajemne rozmieszczenie szklarni pokrytych two¬ rzywem o zróznicowanej optycznej selektywnosci przeprowadzono tak, aby odpowiadalo to zasadzie przypadkowosci.Szklarnie umieszczono w równych odstepach uniemozliwiajacych wzajemne zaciemnianie szklar¬ ni. Zastosowano równiez srodki uniemozliwiajace wystapienie róznic spowodowanych wlasciwosciami gleby. W szklarniach wysadzono 138 sadzonek po¬ midorów (Supermannande variety) w ilosci 4 rosli¬ ny na m2 pokrytej powierzchni. Uprawe przepro¬ wadzono w roku 1967 od 21 maja do 10 czerwca.Uzyskane wyniki zestawiono w tablicy, w której dane liczbowe pierwszej kolumny dotycza blony zóltej, drugiej zas blony bezbarwnej. 169 16 Tablica 11 21 maj 1967 r.Ilosc owoców Waga ogólem (g) Waga srednia (g) 24 maj 1967 r.Ilosc owoców Waga ogólem (g) Waga srednia (g) 27 maj 1967 r.Ilosc owoców Waga ogólem (g) Waga srednia (g) 29 maj 1967 r.Ilosc owoców Waga ogólem (g) Waga srednia (g) 31 maj 1967 r.Ilosc owoców Waga ogólem (g) Waga srednia (g) 3 czerwca 1967 r.Ilosc owoców Waga ogólem (g) Waga srednia (g) 5 czerwca 1967 r.Ilosc owoców Waga ogólem (g) Waga srednia (g) 7 czerwca 1967 r.Ilosc owoców Waga ogólem (g) Waga srednia (g) 10 czerwca 1967 r.Ilosc owoców Waga ogólem (g) Waga ogólem (g) Waga srednia (g) blona zólta 9 900 100 50 6120 122 234 32340 138 325 58110 179 417 67800 162 783 102700 131 669 91230 136 1130 157960 140 1945 273520 140 blona bez¬ barwna 36 4640 128,5 120 15100 125 459 53050 115 473 55900 118 525 57560 110 822 85810 104 680 73990 109 1124 116580 96 1843 163500 89 Z zestawionych danych liczbowych wynika ze przy stosowaniu blon wedlug wynalazku osiaga sie wyraznie i niespodziewanie lepsze wyniki. Blony wedlug wynalazku umozliwiaja, zwlaszcza wyraz¬ nie wyzszej produkcji globalnej, zwlaszcza w kon¬ cowym etapie hodowli niz blona bezbarwna. Po¬ nadto mozna otrzymac pomidory o wyzszej wadze sredniej. 60 PL PL