Uprawniony z patentu: Fichtel & Sachs AG., Schweinfurt n/Menem (Re¬ publika Federalna Niemiec) Sprzeglo uruchamiane odsrodkowo do wielobiegowych piast rowerowych Przedmiotem wynalazku jest uruchamiane od¬ srodkowo sprzeglo przeznaczone glównie do zasto¬ sowania w wieloprzekladniowych piastach rowero¬ wych lub podobnych, zawierajace: ulozyskowany obrotowo nosnik elementów sprzegajacych, co naj¬ mniej jeden element sprzegajacy ulozyskowany obrotowo na wspomnianym nosniku, obracajaca sie w stosunku do nosnika czesc przeciwsprzegla, urza¬ dzenia napinajace, które ustawiaja element sprze¬ gajacy w pierwszym polozeniu roboczym, lacznik odsrodkowy przestawiajacy element sprzeglowy w drugie polozenie robocze wyposazony w obroto¬ wo ulozyskowany nosnik przeciwwag, co najmniej dwie przeciwwagi ulozyskowane wahliwie na tym nosniku w polozeniu pomiedzy polozeniem spoczyn¬ kowym i polozeniem sprzegania, urzadzenia napi¬ najace umiejscawiajace sprezyscie przeciwwagi w polozeniu spoczynkowym i wreszcie zawierajacy czynne polaczenie pomiedzy lacznikiem odsrodko¬ wym i elementem sprzegajacym.W proponowanych do tej pory ukladach, przeciw¬ wagi polaczone sa przegubowo z umieszczonym w bliskiej odleglosci przegubem; przy przechodze¬ niu od polozenia spoczynkowego do polozenia sprze¬ gania, przeciwwagi wykonywuja przeciwnie skiero¬ wane ruchy obrotowe. Przeciwwagi sa ze soba po¬ laczone poprzez zazebienia na nieopodal umieszczo¬ nych punktach lozyskowych lub poprzez uklad dzwigni.Wedlug wynalazku proponuje sie, aby przeciw- 30 wagi umieszczone na nosniku przechodzily z polo¬ zenia spoczynkowego w polozenie sprzegajace ru¬ chem wahadlowym obracajac sie w te sama strone i aby miedzy soba byly polaczone przy pomocy czlo¬ nu sprzegajacego, umieszczonego obrotowo i w przy¬ blizeniu wspólosiowo z nosnikiem przeciwwag.Rozwiazanie wedlug wynalazku pozwala na prost¬ sza konstrukcje, na prostsze ulozenie przeciwwag, czlonu sprzegajacego przeciwwagi i elementu czyn¬ nego polaczenia przeciwwag z elementem sprzega¬ jacym. Przeguby przeciwwag powinny sie znajdo¬ wac w podobnych polozeniach katowych.Nosniki elementów sprzegajacych i przeciwwag moga byc polaczone w jedna calosc stanowiaca jed¬ nolity nosnik elementów sprzegajacych i przeciw¬ wag.Wynalazek moze byc szczególnie przydatny w sprzeglach, w których elementami sprzegajacymi sa zapadki i w których czesc przeciwsprzegla ma zazebienie zapadkowe. Z reguly zapadki sa wcisnie¬ te wstepnie w zazebienie zapadkowe przez urzadze¬ nie napinajace zapadki. Czlon sprzegajacy posiada wybrania sprzegajace, w które wnikaja czopy sprze¬ gajace wystajace z przeciwwag, w kierunku osio¬ wym. Poniewaz na ruchy sprzegajace dokonywane przez czopy sprzegajace w stosunku do osi sprzegla w kierunku obwodowym nakladaja sie ewentualnie ruchy promieniowe wynikajace z wahliwego ulozy- skowania przeciwwag, wybrania .sprzegajace maja ksztalt szczelin promieniowo wycietych. 8046080460 Istnieje mozliwosc takiego rozwiazania konstruk¬ cyjnego sprzegla wedlug wynalazku, w którym nos¬ nik elementów sprzegajacych i przeciwwag ma ksztalt tarczy, na której obwodzie jest umieszczony element sprzegajacy, w którym przeciwwagi sa ulo- zyskowane wahliwie na bolcu lozyskowym przeciw¬ wag wystajacy w kierunku osiowym z powierzchni czolowej tarczy i w którym czlon sprzegajacy jest umieszczony w kierunku pomiedzy tarcza a prze¬ ciwwagami. Rozwiazanie to zapewnia krótka droge dla czynnego polaczenia pomiedzy przeciwwagami i elementem sprzegajacym.Element sprzegajacy musi byc tak uksztaltowany by mógl byc stosowany jednoczesnie z bolcami lo¬ zyskowymi przeciwwag.Element sprzegajacy jest tak polaczony z elemen¬ tem laczacym, dzialajacym na element sprzegajacy, ze czynne polozenie od przeciwwagi oddzialowuje poprzez element sprzegajacy na lacznik i z lacznika na element sprzegajacy. Element laczacy moze byc polaczony z elementem sprzegajacym w jeden jed¬ noczesciowy czlon sprzegajaco-laczacy.W pierwszym rozwiazaniu element sprzegajaco- -laczacy ma postac tarczy sprzegajaco-laczacej, w której sa wykonane: centralny otwór lozyskowy, wycinek profilowy wspóldzialajacy z elementem sprzegajacym, podluzne otwory przebiegajace wzdluz obwodu tarczy przeznaczone do przepusz¬ czania trzpieni lozyskowych przeciwwag i promie¬ niowe szczeliny sprzegajace przewidziane do prze¬ chwytywania czopów sprzegajacych. Szczeliny sprzegajace moga dochodzic do otworów podluz¬ nych.W innym rozwiazaniu, czlon sprzegajaco-laczenio- wy ma postac pierscienia sprzegajaco-laczeniowego z jednym centralnym otworem, przy czym na ob¬ wodzie otworu znajduja sie odcinki sprzegajace wspóldzialajace z czopami sprzegajacymi i odcinki laczeniowe wspóldzialajace z elementami sprzega¬ jacymi. Trzpienie lozyskowe przeciwwag przechodza przeciwwag. Zaleta rozwiazania jest zmniejszenie do mozliwego minimum tarcia w lozysku, co za¬ pewnia duza czulosc zadzialania lacznika odsrodko¬ wego.Rozwiazaniem, w którym polaczenie czynne pro¬ wadzi do przeciwwag poprzez element sprzegajacy i element laczacy do elementu sprzegajacego wzgle¬ dnie, w którym element sprzegajacy i laczacy two¬ rza jeden element sprzegajaco-laczacy, polaczenie czynne prowadzi od przeciwwag poprzez element sprzegajaco-laczacy do elementu sprzegajacego.Mozliwe jest i takie rozwiazanie, w którym przeciw¬ waga dziala bezposrednio na element sprzegajacy, a scisle biorac, w którym na element sprzegajacy dziala kulak laczeniowy wystajacy z jednej strony przeciwwagi w kierunku osiowym. Kulak ma prze¬ waznie zarys zblizony do trójkatnego, a jego plasz¬ czyzna atakujaca wspólpracujaca z elementem sprzegajacym lezy w plaszczyznie przechodzacej przez os przegubów przeciwwag. Dla zapewnienia optymalnych warunków sprzegania, plaszczyzna atakujaca kulaka moze byc lukowato wygieta.Niezaleznie od tego czy czynne polaczenie pomie¬ dzy przeciwwagami i elementem sprzegajacym jest tworzone poprzez element sprzegajacy i element laczeniowy czy tez poprzez czlon sprzegajaco-lacze- niowy czy wreszcie poprzez kulaki, w kazdym przy¬ padku nasadka czynnego polaczenia, to jest czop sprzegajacy w jednym przypadku a kulak w dru- 5 gim, moze byc albo uformowana bezposrednio na przeciwwadze albo wykonana osobno a nastepnie przymocowana do przeciwwagi.W zaproponowanym rozwiazaniu, przeciwwaga dziala na tarcze laczeniowa swoim swobodnym kon- *o cem to znaczy koncem najbardziej oddalonym od miejsca ulozyskowania na nosniku przeciwwag a tarcza laczeniowa ze swej strony sprzega sie z elementem sprzegajacym. Wada tego ukladu po¬ lega na tym, ze ze wzgledu na niekorzystne prze- 15 lozenie, sila laczeniowa przenoszona przez przeciw¬ wagi na element sprzegajacy jest w niektórych wy¬ padkach niewystarczajaca. Dla poprawienia tego stanu rzeczy proponuje sie aby polaczenie czynne pomiedzy przeciwwagami a elementem sprzegaja- 20 cym od strony przeciwwag rozpoczynalo sie w po¬ blizu przegubów przeciwwag. Sposób ten mozna stosowac niezaleznie od tego czy polaczenie czynne odbywa sie poprzez element sprzegajacy i element laczacy czy tez poprzez element sprzegajaco-laczacy 25 czy tez wreszcie poprzez kulak laczeniowy. W dwu pierwszych przypadkach, oznacza to, ze nalezy umiescic czopy sprzegajace w poblizu przegubów przeciwwag tak, aby te czopy znalazly sie w plasz¬ czyznie promieniowej przechodzacej przez os urza- so dzenia sprzegajacego i przez os przegubu odpo¬ wiedniej przeciwwagi; w trzecim przypadku zasto¬ sowanie sposobu oznacza, ze wystajacy osiowo z jednej strony przeciwwagi kulak laczeniowy znaj¬ duje sie w poblizu przegubu przeciwwagi. Ze wzgle- 35 dów produkcyjnych zaleca sie, aby wszystkie prze¬ ciwwagi byly jednakowe. Przeciwwagi moga byc wykonane jako czesci spiekane lub jako czesci od¬ lewane pod cisnieniem.Wynalazek jest blizej wyjasniony na przykladach 40 jego wykonania na rysunkach, na których: fig. 1 — przedstawia widok z boku a czesciowo i w przekro¬ ju piaste wielobiegunowa wykonana wedlug wyna¬ lazku, fig. 2, 3, 4 — szczególy piasty wielobieguno- wej jak na fig. 1 uruchamianej odsrodkowo, fig. 5 45 — uruchamiane odsrodkowo sprzeglo zapadkowe piasty wielobiegowej jak na fig. 1 w widoku od tylu, fig. 6 — przekrój wykonany wzdluz linii — VI—VI na fig. 5, fig. 7, 8, 9, 10 — szczególy odmien¬ nego rozwiazania uruchamianego odsrodkowo 50 sprzegla zapadkowego przystosowanego równiez do wbudowania w piaste wielobiegowa jak na fig. 1, fig. 11 — uruchamiane odsrodkowo sprzeglo zapad¬ kowe pokazane na fig. 7 do 10 w widoku z tylu, fig. 12 — przekrój wykonany wzdluz linii XII—XII 55 na fig. 11, fig. 13 — uruchamiane odsrodkowo sprze¬ glo zapadkowe w widoku z tylu i w odmiennym wykonaniu, fig. 14 — przekrój wykonany wzdluz linii XIV—XIV na fig. 13, fig. 15, 16, 17 — szczególy sprzegla zagadkowego z fig. 13 i 14. 60 Na osi piasty 10 (fig. 1) za pomoca lozyska kulko¬ wego 14 zamocowana jest obrotowo tarcza napedo¬ wa 12, polaczona z kolem lancuchowym 16. Na tar¬ czy napedowej 12 ulozyskowano obrotowo za po¬ moca lozyska kulkowego 18 tuleje piasty 20, której 65 drugi koniec 22 ulozyskowany jest na korpusieS 6 pierscienia lozyskowego 24 osadzonego z kolei na osi piasty 1Q. Wewnatrz tulei piasty 20 umieszczone sa: uklad planetarny 26, lacznik odsrodkowy 28 ~i hamulec uruchamiany przez cofniecie pedalów 30.Uklad planetarny 26 obejmuje kolo srodkowe 32 umieszczone na osi piasty 10, nosnik 34 kola plane¬ tarnego polaczony w calosc konstrukcyjna z tarcza napedowa 12, czop 36 lozyska kola planetarnego umieszczony na nosniku 34 kola planetarnego oraz kolo planetarne 38 ulozyskowane na czopie lozyska kola planetarnego. Ponadto do ukladu planetarnego 26 nalezy kolo o uzebieniu wewnetrznym 40. Kolo planetarne 38 zazebione jest z kolem srodkowym 32 i kolem o uzebieniu wewnetrznym 40. Nosnik kola planetarnego 34 jest polaczony poprzez tarcze 42 z tuleja 44 ulozyskowana obrotowo na osi piasty 10.Na tulei 44 jest zamocowany za posrednictwem po¬ laczenia srubowego 46 o duzym skoku klocek ha¬ mulcowy 48, który jednoczesnie stanowi nosnik za¬ padek 50. Zapadki 50 przystosowane sa do wspól¬ dzialania z zazebieniem zapadkowym 52 i dociskane sa do tego zazebienia sprezyna pierscieniowa 54.Zazebienie zapadkowe 52 polaczone jest na stale z tuleja piasty 20. Kolo o uzebieniu wewnetrznym 40 jest polaczone z nosnikiem 56 zapadek, na któ¬ rym sa umieszczone zapadki 58. Zapadki 58 przy¬ stosowane do sprzegniecia z zazebieniem zapadko¬ wym 60 pierscienia zabierakowego 62. Pierscien sprezyny 64 utrzymuje zapadki 58 w gotowosci do sprzegniecia z zazebieniem zapadkowym 60, nato¬ miast uruchomiony odsrodkowo lacznik 28 po¬ wstrzymuje w polozeniu spoczynkowym zapadki 58 od sprzegniecia z zazebieniem zapadkowym 60 pierscienia zabierakowego 62.Sposób dzialania piasty wieloprzekladniowej przedstawia sie nastepujaco: przy ruchu pedalów do przodu, nosnik kól planetarnych przy pomocy tar¬ czy 42 zabiera ze soba tuleje 44. Tuleja 44 zabiera 'z kolei ze soba klocek hamulcowy 48, który jest jednoczesnie nosnikiem zapadek 50. Zapadki 50 wpadaja w zazebienia zapadkowe 52 i zabieraja ze soba tuleje piasty z taka sama iloscia obrotów jaka posiada tarcza napedowa.Po osiagnieciu okreslonej szybkosci obrotowej, dziala lacznik odsrodkowy 28 to znaczy zwalnia za¬ padki 58, które moga wpasc w zazebienie zapadko¬ we j60 pierscienia zabierakowego 62. Kolo planetar¬ ne 18 zabrane przez tarcze napedowa 12 toczy sie po kole srodkowym 32 i napedza kolo o uzebieniu wewnetrznym 40. Kolo 40 napedza nosnik 56 zapa- dejc. Zapadki umieszczone na tym nosniku wpadaja w zazebienie zapadkowe 60 pierscienia zabierako¬ wego 62 i zabierala go ze soba. Pierscien zabierako- wy napedza polaczona z nim tuleje piasty. Ponie¬ waz szybkosc obrotowa tulei piasty jest wieksza od szjfiblcosci obrotowej tarczy napedowej tulei 44 i klocka hamulcowego 48, przeto zazebienie zapad¬ kowe 52 wyprzedza zapadki 50. Lacznik odsrodkowy 28 wraz z nosnikiem 56 zapadek, zapadkami 58 i za¬ zebieniem zapadkowym ,60 pierscienia zabierakowe¬ go ,62 .stanowia zasadnicze czesci sprzegla zapadko¬ wego wedlug wynalazku. Szczególy tego sprzegla pokazanoPna fig. 2 do 6. ^fiolce lozyakowe ,66 przeciwwag sa zamocowane w nosniku 56 zapadek przez radelkowanie 68, Bolce lozyskowe przeciwwag wchodza w otwory 7l wy¬ konane w przeciwwagach 10. Przeciwwagi sa za¬ mocowane wahliwie na bolcach i zabezpieczone w kierunku osiowym przez pierscienie zabezpiecza- 5 jace 73. Nosnik 5§ zapadek moze byc w zwiazku z powyzszym uwazany równiez jednoczesnie za nos¬ nik przeciwwag. Nosnik ten ma ksztalt tarczy.Ksztalt przeciwwag 7$) pokazano na fig. 3. Sprezy¬ ny spiralne 72 z jednej strony naciskaja na nosnik 56 zapadek a z drugiej na przeciwwagi 70 i usta¬ wiaja przeciwwagi w takim polozeniu, w którym krance przeciwwag 7Q najbardziej odlegle od trzpie¬ ni lozyskowych przeciwwag 66 zajmuja najbardziej zblizone do srodka polozenia. Jak widac z fig. 4, na krancu 74 zapadki 70 zblizonym do lozyska wyko¬ nane jest obustronne odsadzenie, dzieki któremu pomiedzy krancem 74 zapadki 70 a nosnikiem za¬ padek 56 mozna umiescic spiralna sprezyne 72.W przypadku braku miejsca, sprezyne spiralna 72 mozna zastapic przez sprezyne katowa. W otwory na swobodnych koncach przeciwwag 7Q wprasowa- ne sa czopy sprzegajace 76. Czopy te sprzegaja ze soba przeciwwagi 70 za pomoca elementu sprzega¬ jacego 73. Element sprzegajacy 78 zalozyskowany obrotowo na wystepie nosnika zapadek 56 (fig. 6), ma ksztalt pierscienia z centralnym otworem 79 i z dwoma wystepami 80 umieszczonymi osiowo na przeciwleglych wzgledem siebie miejscach. W wy¬ stepach 80 wykonane sa wyciecia sprzeglowe 82.Jak widac na fig. 6, element sprzegajacy 78 jest umieszczony pomiedzy przeciwwagami 70 i nosni¬ kiem 56 zapadek.Dzieki wybraniom 85, trzpienie lozyskowe 66 prze¬ ciwwag przechodza pomiedzy wystepami 80 omija¬ jac wystepy elementu sprzegajacego 78.. Przy wy¬ chyleniu przeciwwag 70 pod wplywem sily odsrod¬ kowej, element sprzegajacy 78 przekrecajac sie wo¬ kól osi sprzegla zapewnia, ze przeciwwagi 70 wy¬ chylaja sie o taki sam kat. Na przeciwwagach 70 umieszczone sa kulaki 84, które jak widac na fig. 1, przechwytuja zapadki 58, z którymi maja wspól¬ pracowac. Kulaki £4 maja wygiete lukowato plasz¬ czyzny JL5, na których kazdorazowo spoczywaja od- .powiednie zapadki. Lacznik odsrodkowy 28 dziala nastepujaco: przy osiagnieciu z góry okreslonej szy&koaci obrotowej, wychylaja sie przeciwwagi 70 synchronizowane elementem sprzegajacym 78. Pla¬ szczyzny 86 odpowiednich zapadek 58 unosza sie dzidki czemu zapadki te pod dzialaniem sprezyny pieri^iejaiowej SA wychylaja sie na zewnatrz i sprze¬ gaja sie z zazebieniem zapadkowym 60 pierscienia zabierakowego 62.Na lig. .7 do 12 przedstawiono miedzy innymi czesci analogiczne do pokazanych na fig. 1 do 6 i oznaczono liczbami powiekszonymi o sto. W od¬ mianie wykonania, trzpienie lozyskowe 166 prze¬ ciwwag maja glówki 167 i sa zabezpieczone w kie¬ runku osiowym przez pierscienie' zabezpieczajace H3. .W rozwiazaniu tym, przeciwwagi 170 polaczone sa ze soba tarcza sprzegajaco-laczaca 178, której centralny otwór 179 pozwala na jej obrotowe ulo- zyskowanie jia wystepie nosnika 156 zapadek.W tarczy sprzegajaco-laczacej 178 wykonane sa wy¬ ciecia .182 przeznaczone do wspóldzialania z czopami sprzegajacymi 176, Czopy lozyskowe 17Cf sa tak 15 20 25 30 35 40 45 50 5580460 umieszczone w bezposrednim sasiedztwie otworów lozyskowych 171, ze os czopów 176 znajduje sie w przyblizeniu w plaszczyznie okreslonej osia sprzegla zapadkowego i osia otworu lozyskowego 171. Do wyciec 182 w tarczy sprzegajaco-laczacej 178 dochodza otwory podluzne 186 umozliwiajace przechodzenie trzpieni lozyskowych 166 przeciw¬ wag. Ponadto, w tarczy sprzegajaco-laczacej 178 sa wykonane otwory profilowe 188 przewidziane do wspóldzialania z zapadkami 158.Wyzej opisane rozwiazanie dziala nastepujaco: Po wychyleniu przeciwwag 170 wokól trzpieni lozysko¬ wych, co nastepuje po osiagnieciu okreslonej szyb¬ kosci obrotowej, zostaje pod wplywem czopa sprze¬ gajacego 176 przekrecona tarcza sprzegajaco-laczni- kowa 178. Tarcza ta synchronizuje wychylanie prze¬ ciwwag 170. Przekrecenie tarczy sprzegajacej 178 powoduje, ze ostrze 159 zapadki 158 wchodzi w za¬ kres dzialania boku 189 wyciecia profilowego 188 i moze w zwiazku z tym sprzegnac sie z zazebie¬ niem zapadkowym, które jakkolwiek nie jest poka¬ zane na fig. 11 i 12 to jest tak samo wykonane jak zazebienie zapadkowe z fig. 1. Czop sprzegajacy 176 jest umieszczony w otworze 177 wykonanym w od¬ sadzonym zakonczeniu przeciwwagi 174, co pokazar no na fig. 10. Przedstawione na fig. 13 do 16 czesci bedace odpowiednikami czesci z fig. 7 do 12 sa oznaczone liczbami wiekszymi o 100 od liczb ozna¬ czajacych czesci z fig. 7 do 12.W rozwiazaniu przedstawionym na fig. 13 do 17 zastosowano trzy zapadki 258 i trzy przeciwwagi 270. W rozwiazaniu tym, czopy sprzegajace 276 po¬ siadaja przewezenie 290 i sa zamocowane w otwo¬ rach 277 przy pomocy radelkowania 291. Na czo¬ pach sprzegajacych 276 jest umieszczony pierscien sprzegajaco-laczacy 278 majacy centralny otwór 279.Na obwodzie otworu centralnego sa wykonane wciecia sprzegajace 298 wnikajace w przewezenie 290 oraz plaszczyzny lacznikowe 288 przewidziane do wspóldzialania z zapadkami 258. Równiez i w tym rozwiazaniu czopy sprzegajace 276 sa tak umieszczone, ze ich osie znajduja sie w przyblize¬ niu w plaszczyznie promieniowej wyznaczonej przez os sprzegla zapadkowego i przez os otworu lozysko¬ wego 271. Urzadzenie rozwiazane w sposób przed¬ stawiony na fig. 13 do 18 dziala nastepujaco: Z chwila przekroczenia okreslonej szybkosci obroto¬ wej, przeciwwagi 270 wychylaja sie na zewnatrz dzieki czemu wskutek wejscia czopów sprzegaja¬ cych 276 w wyciecia 292 zostaje przekrecony pier¬ scien sprzegajaco-laczacy 278. Wierzcholki 259 za¬ padek 258 wchodza w zakres dzialania boków 289 plaszczyzn sprzegajacych 288 dzieki czemu zapadki 258 moga sprzegnac sie z nie pokazanym na rysunku zazebieniem zapadkowym wykonanym dokladnie tak samo jak zazebienie zapadkowe 60 na pierscie¬ niu zabierakowym 62 pokazanym na fig. 1.We wszystkich odmianach rozwiazan, zapadki maja specjalny profil. Z chwila gdy szybkosc obro¬ towa spadnie ponizej okreslonej wielkosci lub z chwila krótkotrwalego przerwania napedu, za¬ padki zostaja promieniowo odepchniete przez mi¬ jajace je zeby zazebienia zapadkowego przez co wierzcholki zapadek rozsprzegaja sie z zazebieniem zapadkowym.Uruchamiane odsrodkowo sprzegla wedlug wyna¬ lazku stosowane sa przewaznie w wieloprzekladnio- wych piastach rowerowych moga byc jednak stoso¬ wane z powodzeniem równiez i w napedach pojaz- 5 dów samochodowych oraz w napedach pralek me¬ chanicznych. 10 45 PL