PL71128B1 - - Google Patents

Description

Srodek smarowy o opóznionej utlenialnosci Przedmiotem wynalazku jest srodek smarowy o opóznionej utlenialnosci uzyskiwanej dzieki szczególnym dodatkom, które okazaly sie wyjatkowo korzystnymi w porównaniu z dotychczas stosowanymi dodatkami w tej dziedzinie.Wiadomo, ze dzialanie wysokich temperatur w nowoczesnych silnikach wplywa na sklonnosc smarów do utleniania sie, przy czym powstaja kwasne produkty powodujace korozje powierzchni metalowych, z którymi sie one stykaja. Ponadto te produkty utleniania osadzaja sie w postaci smoly, asfaltu lub lakieru na powieizchni metalowej dajac w ten sposób poczatek zmniejszania sie mocy samego silnika. W celu unikniecia w mozliwie najwiekszym stopniu tych niepozadanych skutków dodaje sie do smarów tak zwane dodatki - przeciwutleniacze, jak fenole zahamowane przestrzennie, aminy aromatyczne, siarczki alkilofenylowe, dwualkilofosforany wapnia, baru i glinu oraz liczne inne zwiazki.Jednakze niedogodnosci utleniania faktycznie nie zostaly usuniete w sposób zadowalajacy. W zwiazku z powyzszym, celem wynalazku jest uzyskanie dodatków, które bylyby srodkami opózniajacymi utlenianie dla szerokiego zakresu produktów, takich jak oleje smarne zawierajace oleje mineralne otrzymane z najrozmaitszych surowców oczyszczonych za pomoca kwasów lub rozpuszczalników albo pochodzacych z hydrokrakowania, przy czym dodatki te nadawaly sie tez do opózniania utlenialnosci srodków smarowych zawierajacych zasady syntetyczne, takie jak syntetyczne weglowodory, syntetyczne estry, silikony, uwodornione poliolefiny, tlenki polialkilenu, alkilobenzeny, estry kwasu fosforowego i inne.Srodek smarowy o opóznionej utlenialnosci wedlug wynalazku zawiera rozpuszczone w olejach mineral¬ nydi i/lub syntetycznych w temperaturze ponizej 80°C, pochodne tiofenu o wzorze przedstawionym na rysunku, na którym RiRi sa takie same lub rózne i kazdy z nich oznacza atom wodoru lub rodnik alkilowy, cykloalkilowy, arylowy lub alkiloarylowy albo grupe aryloalkilowa, R2 iR3 sa takie same lub rózne i kazdy z nich oznacza atom wodoru, grupe alkilowa, cykloalkilowa, arylowa, alkiloarylowa lub aryloalkilowa i stanowia rodniki dwuwartosciowe typu -CH2 -., i moga byc oddzielone lub polaczone ze soba za pomoca rodnika typu CH-CH3lub-CH2-v Wymienione dodatki przeciwutleniajace rozpuszczaja sie same w smarze cieklym w temperaturze nie wyzszej niz 70-80° C.2 71128 Ilosc zastosowanych pochodnych tio-tioftenu zalezy od róznych czynników, takich jak rodza zasady i obecnosc innych dodatków.Korzystnie jezeli dodatki te sa skuteczne w bardzo malym stezeniu wynoszacym okolo 0,01% lub mniej.Ogólnie stosuje sie tio-tiofteny w stezeniu 0,001-10% wagowych, a korzystnie 0,01-5% wagowych.Smary wedlug wynalazku zawierajace antyutleniacze moga nadto zawierac rózne inne rodzaje dodatków normalnie stosowanych, jak detergenty, srodki rozpraszajace, inhibitory korozji i srodki przeciwrdzewne, srodki poprawiajace wskaznik lepkosci, inhibitory przeciwdzialajace tworzeniu sie mulu, dodatki obnizajace tempera¬ ture krzepniecia i inne antyutleniacze w przypadku gdyby to bylo pozadane dla polepszenia cech opóznionej utlenialnosci skladników zawartych juz w przeciwutleniaczach.Sposób wytwarzania pochodnych tio-tioftenu jest ogólnie znany fachowcom z danej dziedziny. Stosowac mozna na przyklad metody opisane przez F.Arndt'a i innych (Chem. Ber. 1925,58,1633) i przez M. Stawaux'a i N. Lozach'a (Buli. Soc. Chim. France, 1967, 2082). Sposób wytwarzania polega na reakcji 0, 5-trójketonów przewaznie rozpuszczonych w rozpuszczalnikach aromatycznych, zP2S5. Mieszanine reakcyjna traktuje sie wodnym roztworem NaOH i z fazy organicznej oddziela sie pozadany produkt przez wykrystalizowanie. Jezeli antyutleniacze wedlug wynalazku nazwac pochodnymi tio-tioftenu, to zwiazki te mozna nazwac takze l,5,6-trójtio-S-IV-pentalenami.Ponizej podane przyklady ilustruja przedmiot wynalazku nie ograniczajac jego zakresu.Przyklad 1. W kolbie z trzema szyjkami, wyposazonej w mieszadlo i chlodnice, umieszcza sie 10 g dwu-l-metylo-5-p-metoksyfenylo-l,3,5-trójketonu rozpuszczonego w 1000 ml benzenu i dodaje 20 g P2 S5. W cia¬ gu okolo 2 godzin utrzymuje sie temperature wrzenia. Po ochlodzeniu dodaje sie stezonego roztworu NaOH i miesza przez okolo 15 minut. Pod koniec oddziela sie faze benzenowa. Pozostalosc ekstrahuje sie dwukrotnie benzenem. Ekstrakty benzenowe laczy sie, przemywa woda i zageszcza przez odparowanie benzenu. Otrzymuje sie czerwono-brazowa pozostalosc. Po przekrystalizowaniu jej z octanu etylu otrzymuje sie krysztaly o tempera¬ turze topnienia 219—220°C (zaobserwowano 221°C). Zawartosc siarki obliczona dla zwiazku Ci3H12OS3 wynosi 34,30%, a na podstawie analizy otrzymano 33,9%.Przyklad Ii. Dla oceny wlasnosci przeciwutleniajacych pochodnych tio-tioftenu w srodkach smaro¬ wych przeprowadzono próby na absorpcje tlenu. Próbe te przeprowadzono w aparacie typu opisanego przez G. Miliotis'a i wspólpracowników (Buli. Soc. Chim. France, 1969, 847), polega ona na oznaczeniu okresu zapoczatkowania utleniania produktu utrzymywanego przy silnym mieszaniu w reaktorze zaopatrzonym w ter¬ mostat. Reaktor wypelniony tlenem polaczony jest z biureta do gazu równiez wypelniona tlenem, przy czym biureta ta posiada podzialke. Manometr róznicowy zaznacza absorpcje tlenu. Próby przeprowadza sie w tempera¬ turze 160°C-2°C na 10 ml próbkach oleju przy uzyciu 50 mg sproszkowanej miedzi jako katalizatora. Zwiazki wedlug wynalazku rozpuszcza sie w mineralnym oleju parafinowym o stopniu lepkosci wynoszacym 30 SAE.Wyniki zestawiono w tablicy 1.Przyklad III. Przy zastosowaniu aparatu i metody podanej w przykladzie II, dodatki wedlug wynalazku rozpuszczone w trójmetyloadypinianie oktylu daly wyniki zestawione w tablicy 2.Pochodne tio-tioftenu stosuje sie korzystnie w olejach do silników i do przekladni pojazdów mechanicz¬ nych, w róznych plynach hydraulicznych i ogólnie w plynach przekladniowych, w olejach przemyslowych i olejach do silników okretowych. Z tablic 1 i 2 mozna zauwazyc, ze zwiazki wedlug wynalazku sa znacznie lepsze niz znane, znajdujace sie w handlu antyutleniacze, takie jak 2,6-dwu-III-rzed.butylo-4-metylofenol i fenylo-d-naftyloamina.Pochodne tio-tioftenu jak wymieniono powyzej zapobiegaja zwlaszcza utlenianiu sie róznych rodzajów zasad smarowych w wysokiej temperaturze i rozwiazuja zadanie wynalazku zarówno pod wzgledem lepszej aktywnosci jako antyutleniaczy w porównaniu z konwencjonalnymi, jak i pod wzgledem elastycznosci stosowa¬ nia w wymienionym juz szerokim zakresie produktów smarowych. PL PL

Claims (7)

1. Zastrzezenia patentowe 1. Srodek smarowy o opóznionej utlenialnosci, znamienny tym, ze zawiera rozpuszczone w olejach mineralnych i/lub syntetycznych w temperaturze ponizej 80°C pochodne tio-tioftenu o wzorze przedstawionym na rysunku, na którym R i Rt sa takie same lub rózne i kazdy z nich oznacza atom wodoru lub grupe alkilowa, cykloalkilowa, arylowa, alkiloarylowa, aryloalkilowa, zas R2 i R3 sa takie same lub rózne i kazdy z nich oznacza atom wodoru lub grupe alkilowa, cykloalkilowa, arylowa, alkiloarylowa, aryloalkilowa albo rodnik dwuwartos- ciowy oddzielony jeden od drugiego lub polaczone za pomoca rodnika typu CH-CH3 albo -CH2-.

2. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze zawiera pochodne tio-tioftenu w ilosci 0,001-10%, korzystnie 0,01 -5% wagowych.3 71128

3. Srodek wedlug zastrz. 1 i 2, znamienny tym, ze jako pochodna tio-tioftenu zawiera 2-metylo-5-p-meto- ksyfenylotio-tioften.

4. Srodek wedlug zastrz. 1 i 2, znamienny tym, ze jako pochodna tio-tioftenu zawiera 2,5-dwu-p-metoksy- fenylo-3-fenylotio-tioften.

5. Srodek wedlug zastrz. 1 i 2, znamienny tym, ze jako pochodna tio-tioftenu zawiera 2,5-dwufenylotio- -tioften.

6. Srodek wedlug zastrz. 1 i 2, znamienny tym, ze jako pochodna tio-tioftenu zawiera 2,5 dwu-p-metoksy- fenylo-3,4-dwufenylotio-tioften.

7. Srodek wedlug zastrz. 1 i 2, znamienny tym, ze jako pochodna tio-tioftenu zawiera 2,5-dwufenylo-3,4- -trójmetylenotio-tioften. Tablica 1 Numer próby 1 2 3 4 Dodatek nic 2,6-dwu-III-rzed. butylo-4- metylofenol 2-metylo-5-p-metoksyfenylo- tio-tioften ' 2,5-dwu-p-metoksyfenylo-3- fenylotid-tioften Stezenie mole/litr 10"2 . 10"2 10"2 Okres zapo¬ czatkowania w minutach 14 270 638 662 Tablica 2 Numer próby 1 2 3 4 5 6 7 Dodatek nic fenylo-a-naftyloamina 2-metylo-5-p-metoksyfenylo- tio-tioften 2,5-dwu-p-metoksyfenylo-3- -fenylotio-tioften 2,5-dwufenylotio-tioften 2,5-dwu-p-metoksyfenylo- -3,4-dwufenylotio-tioften 2,5-dwufenylo-3,4-trójmety- lotio-tioften Stezenie mole/litr _ 3,5- lO"3 3,5-10-3 3,5- lO"3 3,5-10-3 3,5-10-3 3,5-10-3 Okres zapo¬ czatkowania w minutach 4 124 148 256 220 197 345 fc7..V ' i Uffjdy f =1 ^-.nlfr'.'« 1KI. 23c,l/0] 71 128 MKP ClOm 038 Prac. Poligraf. UP PRL. Naklad 120 + 18 egz. Cena 10 zl PL PL