PL 71 080 Y1 2 Opis wzoru Przedmiotem wzoru uzytkowego jest wkladka bebenkowa do klucza obejmujaca element zatrzy- mujacy realizujacy funkcje ograniczajaca i blokujaca obrót rdzenia wkladki w polozeniu spoczynkowym elementu zatrzymujacego. Znane wkladki bebenkowe znane sa montowane w systemach zamków lub w innych urzadze- niach, by blokowac je przed wszystkimi osobami, które nie maja odpowiedniego oryginalnego klucza do otwarcia zamka. By zwiekszyc bezpieczenstwo, obecnym trendem jest to, by korzystac jedynie z oryginalnych kluczy lub duplikatów wyprodukowanych lub dopuszczonych przez producenta oryginal- nego klucza. Klucz do standardowej wkladki bebenkowej obejmuje plaska glówke chwytana palcami jednej dloni, z obwodu której wystaje zasadniczo plasko zakonczony trzonek z koncówka, która moze miec rózne ksztalty przekroju, np. ksztalt malej litery „s”. Trzonek obejmuje dodatkowo grzbiet, a na stronie przeciwnej wzgledem grzbietu ma naciecia do osadzenia i ustawienia sworzni wkladki bebenkowej. Znane wkladki bebenkowe posiadaja stala obudowe z cylindrycznym otworem, w której umiesz- czony jest obrotowy rdzen, który polaczony jest z krzywka. W obudowie, sworznie o róznej dlugosci zamocowane sa w elastycznej i przesuwnej prowadnicy, która wychodzi poza linie sciecia pomiedzy obudowa a rdzeniem, wystaja do powierzchni rdzenia i zapobiegaja jego obrotowi. Jezeli klucz zostanie prawidlowo wprowadzony do wkladki, to naciecia z dolnej strony trzonka klucza popychaja sworznie do linii sciecia i rdzen mozna obrócic. Obrót rdzenia przemieszcza krzywke wkladki bebenkowej. By zapewnic, ze klucz zostanie wprowadzony do rdzenia dokladnie tak, aby naciecia na trzonku mogly w sposób prawidlowy przemiescic sworznie, klucz wyposazony jest w powierzchnie zatrzymujaca (ramie), a wkladka wyposazona jest w ogranicznik. Najczesciej spotykane przyklady wykonania obej- muja wkladki bebenkowe, które maja ogranicznik w przedniej czesci obudowy. Ogranicznik sluzy do za- trzymania klucza wprowadzanego w kierunku jego osi podluznej do obrotowego rdzenia wkladki beben- kowej do powierzchni zatrzymujacej. W takim przypadku, powierzchnia zatrzymujaca umieszczona jest na granicy pomiedzy trzonkiem a plaska glówka klucza. Wadami takich realizacji jest to, ze klucz z powierzchnia zatrzymujaca przy glówce mozna w latwy sposób zduplikowac poza autoryzowanymi w tym celu miejscami pracy, co przeklada sie na duza la- twosc uzyskania nieoryginalnej kopii klucza. Jednoczesnie, odpowiednie wkladki bebenkowe sa latwiej- sze do odblokowania przy uzyciu wytrychów lub innych przyrzadów, poniewaz na podstawie wiedzy o ograniczniku klucza, latwo mozna znalezc odblokowane polozenia sworzni. By wyeliminowac powyzsze wady, znany jest przyklad wykonania wkladki cylindrowej i klucza, opisany na podstawie wzoru uzytkowego CZ 23209. Projekt ten przenosi elementy zatrzymujace do wnetrza wkladki bebenkowej. Wewnatrz obudowy, w specjalnych rowkach, zapewniony jest korpus zatrzymujacy, przymocowany w sposób ruchomy z luzem, by umozliwic grzbietowi wlozonego klucza, by sie pod nim przeslizgnal. Klucz nie ma powierzchni zatrzymujacej na granicy glówki i trzonka, ale na grzbiecie utworzona jest nowa powierzchnia zatrzymujaca, zasadniczo prostopadla do osi podluznej trzonka. Podczas wkladania klucza, ruch klucza przez rdzen zostaje zatrzymany przez powierzchnie zatrzymujaca klucza uderzajaca o wewnetrzny korpus zatrzymujacy. Takie wykonanie utrudnia oszaco- wanie polozen sworzni i komplikuje odblokowanie wkladki bebenkowej podrobionymi kluczami i innymi narzedziami. Powierzchnia zatrzymujaca po stronie grzbietu utworzona jest w postaci ogólnego zagle- bienia na grzbiecie materialu klucza od strony koncówki trzonka do wymaganego polozenia z pionowa scianka wzgledem podluznej osi trzonka lub jako czesciowe wglebienie tworzace karb z tylnej strony klucza, przy czym przy koncówce klucza zapewniony jest dostosowany przedni ukos utworzony w po- staci krawedzi prowadzacej, by podniesc korpus zatrzymujacy, pod którym grzbiet klucza wsuwa sie do momentu, az korpus zatrzymujacy dopasuje sie do karbu. Karb ma zasadniczo prostopadla po- wierzchnie zatrzymujaca w kierunku w strone glówki klucza i przeciwlegla powierzchnie zukosowana w kierunku w strone koncówki klucza, by ulatwic ponowne podniesienie korpusu ograniczajacego pod- czas wyjmowania klucza z wkladki bebenkowej. Wady takiego wykonania polegaja na tym, ze pomimo tego, iz warunki dla nieautoryzowanego odblokowania wkladki bebenkowej klucza przy pomocy klucza innego niz klucz oryginalny zostaly utrud- nione, to nadal istnieje mozliwosc odblokowania wkladki bebenkowej przy pomocy wytrychów lub innych narzedzi. PL 71 080 Y1 3 Kolejny przyklad wykonania wkladki bebenkowej i klucza znany jest z opisu wzoru uzytkowego CZ 26951. W tym przypadku korpus zatrzymujacy zaprojektowany zostal jednoczesnie jako element blokujacy. Podobnie jak we wczesniejszym przykladzie wykonania, element blokujacy zapewniony jest w rowku wkladki bebenkowej, ale jego ruch pionowy wykorzystywany jest, gdy element blokujacy wy- posazony jest w co najmniej jeden kolek wychodzacy poza linie sciecia w stanie spoczynkowym. Jezeli wytrychy lub innego rodzaju narzedzia wykorzystywane sa do ustawienia sworzni w polozeniu odbloko- wanym, nieuniesiony element blokujacy w dalszym ciagu zapobiega obrotowi rdzenia wkladki. Opcje ksztaltów klucza pozostaly praktycznie niezmienne w porównaniu do wczesniejszego przykladu wyko- nania, ale z ta róznica, ze przez brak krawedzi prowadzacej nie mozna zastosowac ogólnego rowka wychodzacego z koncówki trzonka klucza do powierzchni zatrzymujacej. Brak krawedzi prowadzacej umozliwia wykorzystanie elementu blokujacego jako korpusu zatrzymujacego, ale bez podniesienia ele- mentu blokujacego, linia sciecia nie zostaje odblokowana dla umozliwienia obrotu rdzenia i odblokowa- nia wkladki bebenkowej. Wady wyzej opisanego przykladu polegaja na tym, ze nawet pomimo, iz ogólne zabezpieczenie wkladki bebenkowej przed uniwersalnymi wytrychami i narzedziami uleglo poprawie, to nadal istnieje mozliwosc wyprodukowania bez wiekszego problemu kluczy falszywych, które skutecznie pozwola od- blokowac wkladke bebenkowa. Niektóre pólprodukty kluczy maja krawedz prowadzaca na koncówce trzonka wychodzaca w strone grzbietu, co umozliwia elementowi blokujacemu wejscie na grzbiet klucza w taki sposób, ze jezeli wiadome jest dokladne polozenie elementu blokujacego we wkladce bebenko- wej, na falszywym kluczu nacinany jest karb z powierzchnia zatrzymujaca w miejscu odpowiadajacym polozeniu elementu blokujacego. By wyeliminowac wady opisanego powyzej przykladu, utworzono przyklad wykonania wkladki cylindrowej i klucza opisanego na podstawie wzoru uzytkowego CZ 28435. We wzorze uzytkowym element blokujacy ma taki ksztalt, który nie powinien pozwolic na wprowadzenie nieoryginalnego klu- cza. Ksztalt elementu blokujacego czesciowo wystaje do przestrzeni wprowadzania klucza. Klucz oryginalny wyposazony jest w co najmniej jeden rowek po stronie bocznej trzonka pomiedzy grzbie- tem a nacieciami dla ustawienia sworzni. Rowek umozliwia wprowadzenie klucza do rdzenia, lacznie z wsunieciem klucza pod elementem blokujacym, dla jego uniesienia. Rowek moze zostac zastapiony pól-rowkiem, utworzonym przez zwezenie czesci trzonka w kierunku od koncówki do powierzchni zatrzymujacej. Po wprowadzeniu innego klucza, koliduje on z elementem blokujacym i nie moze prze- miescic sie po elementem blokujacym, a tym samym wprowadzenie do rdzenia jest niemozliwe. Wady takich przykladów polegaja na tym, ze pomimo tego, iz wykonanie dowiodlo swojej sku- tecznosci wzgledem niedozwolonego odblokowania, to jest ono zlozone, a przez to kosztowne. Glów- nym problemem jest zlozonosc produkcji elementu blokujacego wspólpracujacego z profilem klucza. Wysokie koszty zakupu uniemozliwiaja masowe rozpowszechnienie posród klientów. Jednoczesnie taka konstrukcja wrazliwa jest na niedelikatna obsluge kluczem i ewentualne zabrudzenia, co uniemoz- liwia prawidlowa jego prace. Celem wzoru uzytkowego jest opracowanie nowej wkladki bebenkowej, która bedzie cechowac sie wysokim poziomem bezpieczenstwa i która bedzie bardziej odporna na odblokowanie za po- moca nieautoryzowanych kluczy, wytrychów, kluczy podrobionych itp. Jednoczesnie, korzystnym jest, by nowa wkladka byla równiez kompatybilna ze znanymi lub nowymi kluczami. Wkladka bebenkowa do klucza, obejmujaca obrotowy rdzen z otworem do wprowadzenia trzonka klucza, polaczony z krzywka, sworznie do blokowania obrotu rdzenia, obudowe z otworem do montazu rdzenia i z pól zamknietymi otworami do mocowania sworzni oraz element zatrzymujacy, zapewniajacy funkcje zatrzymania i blokowania obrotu rdzenia w polozeniu spoczynkowym elementu zatrzymujacego, wedlug wzoru charakteryzuje sie tym, ze wewnatrz rdzenia w obszarze pod elementem zatrzymujacym i poprzecznie przy otworze do wprowadzania trzonka klucza znajduje sie co najmniej jeden kolek pod- noszacy, który jest wyposazony w prostopadly do niego sworzen, przy czym ten prostopadly sworzen prowadzi i wystaje z boku do otworu do wprowadzania trzonka klucza do rdzenia. W wewnetrznej sciance otworu obudowy do montowania rdzenia wzdluz co najmniej czesci obwodu otworu znajduje sie co najmniej jeden rowek, który jest umieszczony mimosrodowo wzgledem podluznej osi otworu do montowania rdzenia dla pomieszczenia ruchomego elementu zatrzymuja- cego przy jego ugieciu wzgledem polozenia spoczynkowego po wprowadzeniu trzonka klucza do rdzenia. PL 71 080 Y1 4 Termin „karb” dotyczy obnizenia grzbietu trzonka, przy czym grzbiet klucza z obydwu stron karbu znajduje sie w zasadniczo tej samej plaszczyznie. Karb moze zasadniczo miec dowolny ksztalt; musi umozliwiac takie dopasowanie do elementu zatrzymujacego, by element zatrzymujacy nie wystawal powyzej plaszczyzny grzbietu klucza. W tym przypadku, wglebienie dotyczy takiego wariantu karbu, w którym co najmniej czesc grzbietu trzonka pomiedzy koncówka trzonka a powierzchnia zatrzymujaca wglebienia jest obnizona wzgledem plaszczyzny grzbietu. W jednym z korzystnych przykladów wykonania jest ona obnizona co najmniej w czesci konturu wglebienia na glebokosc wzgledem plaszczyzny grzbietu równa gleboko- sci odpowiadajacego karbu wzgledem grzbietu. Pierwszy karb zapewnia mozliwosc interakcji z elementem zatrzymujacym wkladki bebenkowej, podczas gdy w trakcie wprowadzania klucza do wkladki bebenkowej w kierunku jego osi podluznej, element zatrzymujacy uderza o powierzchnie zatrzymujaca, co zapewnia kontrolowane wprowadzenie odpowiedniej dlugosci trzonka do obrotowego rdzenia wkladki bebenkowej. Pierwszy karb umozliwia kompatybilne wykorzystanie klucza w istniejacych przykladach wykona- nia wyposazonych w wewnetrzny korpus ograniczajacy. Powierzchnia zatrzymujaca ruchomego elementu zatrzymujacego wkladki bebenkowej jest od- powiednio umieszczona na powierzchni wewnetrznej pierwszego karbu utworzonego na trzonku klucza w jego czesci przedniej, która zasadniczo znajduje sie w poblizu koncówki trzonka klucza, co gwarantuje pewne uderzenie powierzchni zatrzymujacej o element zatrzymujacy podczas wprowadzania klucza do wkladki bebenkowej. Czesc przednia trzonka klucza oznacza czesc trzonka klucza, która wprowa- dzana jest do wkladki bebenkowej jako pierwsza, tj. czesc blizej koncówki trzonka klucza. W zaleznosci od przykladu wykonania, moze byc to np. czesc dlugosci trzonka zajmujaca okolo 3/4, 1/2, 1/4, 1/10 lub mniej dlugosci trzonka, patrzac od koncówki trzonka klucza. Powierzchnia zatrzymujaca da ruchomego elementu zatrzymujacego moze zostac odpowiednio uformowana dla pewnego uderzenia o element zatrzymujacy, np. zasadniczo prostopadla do osi po- dluznej trzonka klucza. Dodatkowe karby zapewniaja interakcje z elementem zatrzymujacym. Srodki podnoszace do podnoszenia ruchomego elementu zatrzymujacego podnosza element zatrzymujacy w taki sposób, ze grzbiet trzonka z pierwszym karbem moze przejsc pod elementem zatrzymujacym, a nastepnie ele- ment zatrzymujacy dopasowuje sie do odpowiedniego kolejnego karbu, który sluzy jako ogranicznik. Dodatkowy karb i srodki podnoszace elementu ograniczajacego zapewniaja kompatybilnosc wykorzy- stania z wczesniejszymi rozwiazaniami. Jednoczesnie tego rodzaju klucz jest gotowy do uzycia z nowa wkladka bebenkowa wedlug wzoru uzytkowego. Tym samym oryginalne klucze sa kompatybilne z trzema róznymi rozwiazaniami wkladek jednoczesnie. Wedlug innego aspektu wzoru uzytkowego, wkladka bebenkowa zaprojektowana zostala równiez tak, by obejmowac obrotowy rdzen z otworem do wprowadzenia trzonka klucza polaczonego z krzywka, sworznie do blokowania obrotu rdzenia, obudowe z otworem do montazu rdzenia i pólzamkniete otwory do mocowania sworzni i element zatrzymujacy, zapewniajacy funkcje zatrzymujaca i blokujaca obrót rdzenia w polozeniu spoczynkowym elementu zatrzymujacego, przy czym wewnatrz rdzenia w obszarze pod elementem zatrzymujacym i poprzecznie przy otworze do wprowadzania trzonka klucza zapew- niony jest kolek podnoszacy, który wyposazony jest w prostopadly do niego sworzen, przy czym ten prostopadly sworzen prowadzi i wystaje z boku do otworu, dla wprowadzenia trzonka klucza do rdzenia. Utworzona w ten sposób wkladka bebenkowa wedlug wzoru uzytkowego wspólpracuje z klu- czem. Dokladniej, sworzen kolka podnoszacego prowadzony jest i podnoszony przez przednie nachy- lenie i/lub powierzchnie prowadzaca srodków podnoszacych do podnoszenia ruchomego elementu za- trzymujacego, co oznacza, ze element zatrzymujacy prowadzony jest ponad grzbietem trzonka klucza, az do odpowiedniego dodatkowo uksztaltowanego karbu. W tym miejscu, prostopadly sworzen dopa- sowuje sie do zaglebienia na koncu powierzchni prowadzacej, co równiez sprawia, ze ruchomy element zatrzymujacy zaglebia sie do dodatkowego karbu, a wkladka bebenkowa wedlug wzoru uzytkowego zostaje odblokowana we wspólpracy z kluczem. W korzystnym przykladzie wykonania wkladki bebenkowej wedlug wzoru uzytkowego, w we- wnetrznej sciance otworu nieruchomej obudowy do mocowania rdzenia wzdluz co najmniej czesci ob- wodu otworu, zapewniony jest co najmniej jeden rowek, usytuowany mimosrodowo wzgledem podluznej osi otworu do mocowania rdzenia, by objac ruchomy element zatrzymujacy przy jego ugieciu wzgledem polozenia spoczynkowego po wprowadzeniu trzonka klucza do rdzenia. PL 71 080 Y1 5 Przedmiot wzoru zostanie objasniony bardziej szczególowo na podstawie zalaczonych figur, na których: Fig. 1 przedstawia widok aksonometryczny jednego przykladu wykonania klucza do wkladki be- benkowej wedlug wzoru, Fig. 2 przedstawia szczególowy widok aksonometryczny przedniego konca trzonka klucza, Fig. 3 przedstawia widok aksonometryczny przekroju przez czesc wkladki bebenkowej wedlug wzoru uzytkowego, Fig. 4 przedstawia widok aksonometryczny trzonka klucza przed elementem zatrzymujacym, Fig. 5 przedstawia widok aksonometryczny trzonka klucza, gdy element zatrzymujacy znajduje sie pomiedzy karbami, Fig. 6 przedstawia widok aksonometryczny trzonka klucza, gdy element zatrzymujacy znajduje sie w dodatkowym karbie, Fig. 7 przedstawia szczególowy widok aksonometryczny kolka podnoszacego i elementu zatrzy- mujacego, Fig. 8 przedstawia szczególowy widok aksonometryczny prostopadlego sworznia kolka podno- szacego i powierzchnie prowadzaca, Fig. 9 przedstawia widok z przodu przekroju przez czesc wkladki bebenkowej wedlug wzoru, Fig. 10 przedstawia czesciowo przezroczysty widok klucza i wkladki bebenkowej wedlug wzoru, a Fig. 11a–17 przedstawiaja widoki przykladów wykonania wariantów kluczy. Fig. 1 przedstawia przyklad wykonania klucza 1 do wkladki bebenkowej 6 wedlug wzoru uzytko- wego. Przede wszystkim, przedstawia plaski trzonek 2, grzbiet 3 trzonka, naciecia 4 do osadzania i usta- wiania sworzni 5, jak pokazano na fig. 10. Klucz 1 wykonany jest z metalu lub stopu metalowego. Fig. 2 przedstawia szczególowo czesc przednia plaskiego trzonka 2 klucza 1. Trzonek 2 ma dwie strony boczne, grzbiet 3 i przeciwlegla krawedz do utworzenia naciec 4 dla osadzenia i ustawienia sworzni 5 wkladki bebenkowej 6 wedlug wzoru. Na grzbiecie 3 znajduje sie pierwsze wglebienie 9, które znajduje sie blizej konca trzonka 2, i dodatkowy karb 8 w odstepie za pierwszym wglebieniem 9. Pomie- dzy wglebieniem 9 a karbem 8 uformowany jest odcinek 11 grzbietu 3. Wielkosc odcinka 11 zalezy od ulozenia wglebienia 9 i karbu 8 (lub karbów 7 i 8 wedlug fig. 11i-1) wzgledem naciec dla indywidual- nych sworzni 5. Ulozenie jest opcjonalne i zalezy od danego przykladu wykonania. Z jednej bocznej strony trzonka 2 utworzona jest powierzchnia prowadzaca 13, która uzywana jest podczas wprowadza- nia klucza 1 do wkladki bebenkowej 6 wedlug wzoru uzytkowego. W przykladzie wykonania pokazanym na fig. 2, trzonek 2 ma przedni ukos 12 na koncówce. Celem przedniego ukosu 12 jest ulatwienie wspól- pracy klucza 1 z elementem zatrzymujacym lub blokujacym niektórych wkladek bebenkowych znanych ze stanu techniki. Fig. 3 przedstawia przekrój przez czesc wkladki bebenkowej 6 wedlug wzoru. Pokazuje on stala obudowe 19, obrotowy rdzen 17 z otworem do wprowadzenia trzonka 2 klucza element zatrzymujacy 10 powyzej otworu rdzenia 17, specjalny mimosrodowy rowek 20 do utrzymywania elementu zatrzymu- jacego 10, gdy zostaje on odchylony przez klucz 1 z polozenia spoczynkowego, gdy zasadniczo zadna czesc elementu zatrzymujacego 10 nie wystaje poza obwód rdzenia 17, kolek podnoszacy 16 i wysta- jacy z niego prostopadly sworzen 15. Fig. 4, fig. 5 i fig. 6 przedstawiaja proces wsuwania trzonka 2 pod element zatrzymujacy 10 dzieki uniesieniu przez kolki podnoszace 16, a nastepnie dopasowanie elementu zatrzymujacego 10 do do- datkowego karbu 8 grzbietu trzonka. Kolek podnoszacy 16 przenosi element zatrzymujacy 10 powyzej pierwszego wglebienia 9. Na koncu krawedzi prowadzacej 13 pod dodatkowym karbem 8 umieszczone jest zaglebienie 23 z dnem 24, które sluzy do przestawienia elementu zatrzymujacego 10 do nizszej, ale nadal odblokowanej pozycji. Fig. 7 przedstawia szczególowo podnoszenie elementu zatrzymujacego 10 za pomoca kolka pod- noszacego 16 wyposazonego w prostopadly sworzen 15, natomiast fig. 8 przedstawia szczególowo prostopadly sworzen 15 znajdujacy sie na poczatku powierzchni prowadzacej 13. Sworzen podno- szacy 16 ma rowek dla stabilnego mocowania elementu zatrzymujacego 10. Fig. 9 przedstawia stala obudowe 19, obejmujaca rdzen 17. Trzonek 2 klucza 1 wprowadzany jest do rdzenia 17, podczas gdy ponad grzbietem 3 trzonka 2 umieszczany jest element zatrzymu- jacy 10. Element zatrzymujacy 10 znajduje sie w specjalnym rowku 20 uformowanym przez mimosro- dowosc otworu pod rdzen 17. Brak wglebienia 9, karbu 7 lub karbu 8 przeznaczonego na element za- trzymujacy 10 sprawia, ze obrót rdzenia 17 jest niemozliwy. PL 71 080 Y1 6 Fig. 10 przedstawia trzon 2 klucza 1 wprowadzony do wkladki bebenkowej 6 wedlug wzoru. Ele- ment zatrzymujacy 10 znajduje sie w dodatkowym karbie 8. Fig. 11a–1 przedstawiaja kilka mozliwych przykladów wykonania klucza 1, obejmujacych rózne wykonania pierwszych karbów 7 na fig. 11i–1, pierwszych wglebien 9 na fig. 11a–h, dodatkowych kar- bów 8 w róznych kombinacjach i odpowiednie rózne wykonania powierzchni prowadzacych 13 i przed- nich nachylen 14. Dodatkowo, zapewnione zostaly rózne przyklady zaglebien 23 na koncu powierzchni prowadzacych 13 i odpowiednie dna 24 zaglebien. Fig. 11i przedstawia trzonek 2 pólproduktu klucza, który na przeciwleglej krawedzi do grzbietu 2 trzonka klucza (tj. dolnej krawedzi trzonka 2) nie ma jeszcze wykonanych zadnych naciec 4. W tym przykladzie wykonania, krawedz przeciwlegla do grzbietu 3 trzonka 2 pólproduktu klucza jest równolegla do grzbietu 3 trzonka 2 pólproduktu. Wkladka bebenkowa wedlug wzoru uzytkowego znajduje zastosowanie w srodkach zabezpiecza- jacych, w sektorze budowlanym i w dziedzinie ochrony mienia i zdrowia ludzi. PL PL PL