Uprawniony z patentu: Girling Limited, Birmingham (Wielka Brytania) Hamulec tarczowy Przedmiotem wynalazku jest hamulec tarczowy, w którym do wirujacej tarczy dociskane sa obustronnie plytki z okladzina cierna.Hamulce segmentowe plaskie, zwane tu tarczowymi, sa szczególnie stosowane w ciezkich pojazdach mechanicznych do eksploatacji handlowej, jak tez w maszynach do przenoszenia mas ziemnych. Wada znanych hamulców tarczowych sa trudnosci z wymiana plytek ze zuzyta okladzina cierna. Dla uzyskania dostepu do tych plytek zazwyczaj trzeba zdejmowac kolo jezdne. Poza tym plytki z okladzina cierna, lub inaczej plytki cierne - sa mocowane za pomoca srub, z których kazda utrzymuje dwie plytki z obu stron tarczy hamulcowej, co powoduje ze przy usunieciu tych srub zwalniaja sie obie plytki cierne i przy ich wymianie konieczne staje sie manipulowanie jednoczesnie dwiema nowymi plytkami. Przy srubach mocujacych obie plytki cierne istnieje jeszcze jeden problem; otóz wskutek tolerancji produkcyjnych obciazenie przejmowane przez poszczególne sruby jest nieokreslone i dlatego kazda sruba musi byc w stanie przejac na siebie calkowita sile tarcia od okladzin ciernych obu plytek. Prowadzi to do stosowania grubych srub, co z kolei nastrecza dalsze trudnosci konstrukcyjne.Celem wynalazku jest usuniecie wyzej opisanych niedogodnosci znanej konstrukcji mocowania plytek z okladzina cierna w hamulcach tarczowych.Cel ten osiagnieto przez opracowanie* konstrukcji wedlug której cale urzadzenie hamulca tarczowego sklada sie z obudowy, przeciwstawnych plytek ciernych, zespolu dociskajacego ku sobie obie plytki, oraz z elementów utrzymujacych plytki cierne, przy czym elementy te stanowi para kolków zlacznych przenoszacych obciazenia od sil tarcia, po jednym na kazda plytke cierna oraz para kolków ustalajacych, przeciwdzialajacych obrotowi plytki ciernej, równiez po jednym na kazda z tych plytek, a zamocowanych w obudowie w pewnej odleglosci od wymienionych poprzednio kolków zlacznych.W ten sposób plytki z okladzina cierna sa utrzymywane w obudowie hamulca przez pare kolków zlacznych, z których kazdy sprzezony jest tylko zjedna plytka cierna. Plytki cierne sa zabezpieczone przed obrotem wokól kolków zlacznych równiez przez kolki, lecz innej konstrukcji. Kolki zabezpieczajace przed obrotem wpasowane sa w rowki na koncach plytek ciernych i nie musza byc usuwane przy wymianie tych plytek na nowe. Konieczne jest jednak zastosowanie dodatkowych srodków utrzymujacych tloki hamulca w ich2 71050 cylindrach w czasie wymiany plytek ciernych. Srednica kolków zlacznych przejmujacych obciazenie odpowiada w hamulcu wedlug wynalazku obciazeniu od jednej tylko plytki ciernej. W opisie tym pod „obciazeniem" rozumie sie maksymalna oczekiwana lub zalozona w projekcie sile tarcia styczna do plytki ciernej wystepujaca w chwili hamowania, kiedy na skutek tych sil plytki z okladzina cierna, sa poddawane wyciaganiu z przestrzeni hamulca.Poniewaz kolki sa sprzezone z oddzielnymi plytkami ciernymi, mozliwa jest wymiana jednej tylko plytki.Jesli natomiast kolki ustalajace wchodza w otwarte rowki, do zwolnienia plytki ciernej staje sie niezbedne tylko usuniecie pojedynczego kolka zlacznego, a wymiana plytki jest otyle latwiejsza, ze pojedynczy kolek jest zakladany do jednej tylko plytki cierne}. Wymiana plytek ciernych moze byc w praktycznym zastosowaniu wynalazku ulatwiona przez zastosowanie uszczelek chroniacych przed przenikaniem wilgoci i brudu dla przeciwdzialania spojenia sie przez korozje kolków zlacznych z obudowa hamulca.Przedmiot wynalazku jest przedstawiony w przykladzie wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia widok z boku hamulca tarczowego, fig. 2 - przekrój hamulca z fig. 1 wykonany wzdluz linii II—II, fig. 3-widok od czola hamulca przedstawionego na fig. 1, fig. 4 - przekrój czesciowy wzdluz linii IV—IV na fig. 1, fig. 5 - kolek zlaczny rózniacy sie wykonaniem od kolka zastosowanego w hamulcu przedstawionym na fig. 1 do 3j fig. 6-kolek zlaczny winnym wykonaniu, fig. 7-kolek zlaczny w jeszcze innym wykonaniu, fig 8 - kolek zlaczny w dalszym mozliwym wykonaniu, fig. 9 - kolek zlaczny stanowiacy jeszcze jedna odmiane wykonania wedlug wynalazku, fig. 10-niewielka modyfikacja* rozwiazania kolka zlacznego z fig. 5, fig. 11 - dalsza odmiana rozwiazania kolka zlacznego, fig. 12 — sposób wymiany plytki ciernej.Hamulec tarczowy w wykonaniu pokazanym na fig. 1 do 3 ma obudowe 21 wykonana z dwóch w zasadzie identycznych czesci 22 i 23, z których jedna przeznaczona jest do zabudowania z boku odpowiedniego kola jezdnego, a druga mocowana do boku podwozia tego kola jezdnego ma ucha 24 mocujace i sruby 25, za pomoca których hamulec jest montowany na pojezdzie mechanicznym. Istnieja inne jeszcze drobne róznice miedzy obiema czesciami obudowy hamulca, ale te sa opisane dalej.W kazdej czesci obudowy hamulca znajduje sie para tloków 26 z których kazdy umieszczony jest w odpowiednim cylindrze 27. Tloki 26 te opieraja sie o pare plytek 28 z okladzina cierna rozmieszczonych po obu stronach wirujacej tarczy 29 hamulcowej na fig. 3 przerywana linia w polozeniu dociskania do niej plytek ciernych. Ciecz z pompy hamulcowej przeplywa do obudowy hamulca przez lacznik 30 umieszczony w czesci 23 i przez rozwidlony kanal 31 przedostaje sie do jednego z cylindrów w kazdej z czesci 22 i 23 obudowy, przy czym para cylindrów w kazdej z tych czesci jest polaczona ze soba dalszym kanalem 32. Na fig. 4 pokazano otwór spustowy z drugiego cylindra w kazdej parze i rozgaleziony przewód rurowy prowadzacy do odpowiedniej zlaczki 33 wkretnej, przy czym wymieniony przewód rozgalezny i zlaczka sa oznaczone na fig. 1 indeksem liczbowym 34.W kazdym cylindrze 27 umieszczona jest sprezyna 35 dociskajaca plytki cierne w sposób ciagly, ale tak, ze okladziny tych plytek znajduja sie w lekkim styku z tarcza hamulcowa i scieraja przylepiajace sie do niej czastki bju^du, co jest bardzo pozadane zwlaszcza w maszynach do przenoszenia mas ziemnych.Wymienione sprezyny sprawiaja klopot przy wymianie plytek ciernych, gdyz wypychaja tloki w miejsce zajmowane przez plytki wskutek czego tloki musza byc na powrót wcisniete na swoje miejsce w cylindrach w celu umozliwienia wstawienia nowych plytek ciernych. Z tych przyczyn kazdy tlok jest powiazany z cylindrem nie tylko za pomoca zwyklych uszczelek 37 zapobiegajacych przenikaniu brudu do jego wnetrza, ale tez za pomoca odpowiedniego zwalnianego lub przepuszczajacego zaczepu 39. Zaczep pokazany na fig. 2 jest zaczepem przepuszczajacym i sklada sie z elastycznego pierscienia 40 umieszczonego w rowku 41 wykonanym w tloku, który to pierscien 40 wysuwa sie w chwili przesuniecia tloka do wnetrza cylindra az do zahaczenia o odpowiednio wyprofilowany rowek 42, przy czym sprezyna 35 nie powinna byc tak silna, aby mogla wypchac tlok zwalniajac go z omawianego zaczepu, ale tez zaczep ten nie powinien zatrzymywac tloka, kiedy jest on wprawiany w ruch przez ciecz hydrauliczna.Moga byc stosowane równiez inne ksztalty omówionych zaczepów, jak na przyklad moga to byc odpowiednie prowadniki wpasowane w rowki 41 w tlokach, zwalniane przez wyciagniecie ich z rowków. Jasne jest, ze w przypadku odmiennych rodzajów zaczepów ich rozmieszczenie jest tez rózne, na przyklad w pokazanym rozwiazaniu pierscien 40 wpasowany jest scislej do rowka w cylindrze niz w tloku i ten zaczep pracuje raczej wtedy, gdy tlok wyjdzie poza normalne polozenie zewnetrzne, a nie wtedy, gdy jest wepchniety do srodka cylindra.Plytki 28 cierne sa zamocowane na kolkach 43 zlacznych i na kolkach 44 ustalajacych przez slizgowe przesuniecie po tych kolkach. Kazda z plytek ciernych ma na jednym koncu wykonany otwór, przez który przechodzi kolek 43 zlaczny i na drugim koncu - zlobek, w który wchodzi z luzem kolek 44 ustalajacy, przeciwdzialajacy obrotowi plytki wokól kolka 43. Kazda plyta cierna jest sprzezona z jednym tylko kolkiem3 71050 43 i z jednym kolkiem 44, a kazdy z tych kolków sprzega sie zjedna tylko plytka cierna. Kolki 43 zlaczne sa rozmieszczone na zewnatrz skraju tarczy hamulcowej i dlatego moga przechodzic przez obie czesci 22 i 23 obudowy, natomiast kolki 44 ustalajace nie moga przechodzic miedzy obiema czesciami 22 i 23, gdyz mogatyc zamocowane tylko wewnatrz zewnetrznej srednicy tarczy hamulcowej. Poniewaz jednak na kolki 44 ustalajace wykonane sa w plytkach ciernych rowki, nie musza one byc usuwane z plytek ciernych dla umozliwienia ich wymiany i moga miec postac prostych trzpieni, jak pokazano na fig. 2. Kolki 43 zlaczne musza miec lby latwo dostepne, co jest konieczne do przeprowadzenia wymiany plytek ciernych, przy czym kolki te sa zwykle laczne na gwint z czescia 23 obudowy hamulca a lby osadzone sa w czesci 22.Alternatywnie, jak pokazano na fig. 2, kazdy kolek 43 zlaczny moze byc wpasowany slizgowo w obie czesci obudowy i utrzymywany w nich przez odpowiedni przetrzymywacz 46 osadzony w obudowie za pomoca sruby 47. Na fig. 2 przytrzymywacz ten ma postac pierscienia, który wchodzi w odpowiednie wyciecie 48 w kolku 43 zlacznym. Najlepiej jest, jesli kolki 43 zlaczne sa wstawione w.slepe otwory 49 w czesci 23 obudowy, a uszczelka 50 z trwalego elastomeru chroni te otwory przed przenikaniem do nich brudu i wilgoci i aktywizacja korozji powodujacej, ze wstawione do nich kolki moga byc w nich na stale zablokowane. Podobne uszczelki 51 sa tez na kazdym krancu otworów wymiany plytek ciernych, przy czym kolki te sa zwykle laczone w czesci 22, przez które przechodza kolki 43 zlaczne.Kolki 43 zlaczne moga byc uzyte w róznym wykonaniu, z których kilka opisano nizej.Na fig. 5 kolek 43 zlaczny jest wkrecony na gwint w czesc 22 a wpasowany suwliwie w czesc 23, przy czym kolek ten jest gwintowany w niewielkiej tylko dlugosci przyleglej do szesciokatnego lba. Uszczelki sa umieszczone w opisany wyzej sposób, ale nie sa dla uproszczenia pokazane na rysunku. Zaleta rozwiazania kolka wedlug fig. 5 jest to, ze czesc gwintowa kolka utrzymuje go w normalnym polozeniu.W wykonaniu przedstawionym na fig. 6 nagwintowany kolnierz 52 osadzony jest luzno, ale nie obrotowo na zewnetrznej powierzchni czesci 22 obudowy za pomoca wkretu 53. Kolnierz 52 utrzymuje kolek 43 we wlasciwym polozeniu. Kolek 52 ma szesciokatny leb i jest zaopatrzony w odpowiednie uszczelki.W wykonaniu przedstawionym na fig. 7 sam kolek zlaczny nie jest gwintowany, a tylko ma na jednym koncu rowek klinowy wspólpracujacy z wkretem 55 przeciwdzialajacym jego obrotowi i jest utrzymywany na swoim drugim koncu przez gwintowany przytrzymywacz 56. Przytrzymywacz ten ma szereg plaskich naciec 57 pozwalajacych na zabezpieczenie go przed odkreceniem. Po usunieciu przetrzymywacza dostepny staje sie wewnetrzny, nagwintowany otwór 58 w kolku 43 zlacznym. Kolek mozna wtedy usunac przez uzycie wyciagacza i sruby wkreconej do otworu 58. Rowek klinowy jest wykonany w celu ulatwienia wkrecenia sruby wyciagacza w otwór 58.W przykladzie wykonania przedstawionym na fig. 8 kolek 43 zlaczny nie wystaje na zewnatrz czesci 22 obudowy hamulca, a przystosowany jest do wspólpracy z nagwintowanym przytrzymywaczem 59.Przytrzymywacz na tym rysunku ma postac kubka z pustym wnetrzem, do którego siega czop 60 przez otwór w dnie przytrzymywacza. Przytrzymywacz jest zabezpieczony na tym czopie przez pierscien 61 sprezynujacy i podkladke 62 w taki sposób, ze przetrzymywacz nie obraca sie wzgledem kolka 43. Do przytrzymywacza zamocowana jest zdejmowana pokrywka 64. Przytrzymywacz ma na zewnatrz szesciokatny leb 65.Na fig. 9 pokazano fragment rozwiazania hamulca w ogólnosci bardzo podobnego do przedstawionego na fig. 2. W tym przypadku jednak kolek zlaczny nie jest blokowany przez przytrzymywacz, a tylko jego leb w ksztalcie plytki jest przytrzymywany przez sruby 66. Wykorzystuje sie tu równiez inne sposoby uchwycenia lba kolka w ksztalcie plytki.Fig. 10 przedstawia kolek zlaczny w rozwiazaniu stanowiacym nieznaczna modyfikacje kolka z fig. 5.Kolek 43 zlaczny siega tu dna otworu w czesci 23 obudowy hamulca. Na fig. 5 natomiast kolek ten ma na dolnym koncu specjalny uskok.Fig. 11 pokazuje zmodyfikowane w stosunku do fig. 7 rozwiazanie kolka zlacznego. Zamiast przytrzymywacza wkrecanego na gwint wystepuje tu zwykla zatyczka przytrzymywana przez sprezynujacy pierscien zabezpieczajacy. Intencja jest znów uzycie jego z plytka wyciagacza i sruba osadzona w gwintowanym otworze 56.Fig. 12 pokazuje, w jaki sposób nastepuje wymiana plytek ciernych bez zdejmowania kolka. Plytka jest mianowicie zdejmowana z obudowy hamulca i przesuwana po obwodzie na pelny odstep tak, ze moze byc obrócona i wyjeta przez obwodowy otwór miedzy tarcza 29 i wiencem kola 69 jezdnego. Wedlug wynalazku plytki z okladzina cierna moga byc stosunkowo krótkie wzdluz luku. Ulatwia to ich wymiane, przy czym plytka zewnetrzna jest jedynie zsuwana, natomiast plytka wewnetrzna utrzymywana w granicach odleglosci miedzy kolem jezdnym i tarcza, przy czym wedlug wynalazku wielkosc tej plytki daje moznosc dokonac latwego jej obrotu i usuniecia jej przez otwór miedzy tarza i kolem jezdnym.4 71050 Kolki 44 ustalajace, przeciwdzialajace obrotowi plytek ciernych moga stanowic integralna czesc obudowy hamulca, lub tez moga miec postaci walcowych trzpieni lub innych elementów o przekroju kolowymJest tez mozliwe uzycie innych sposobów zabezpieczenia plytek ciernych przed obracaniem sie, na przyklad przez odpowiedni uskok na powierzchni obudowy hamulca. PL PL