PL52976B1 - - Google Patents

Description

Pierwszenstwo: Opublikowano: 25.IV.1967. 52976 KI. 12 o, 19/03 MKP C 07 c UKD &Jo& Wspóltwórcy wynalazku: dr Irena Zarebska, dr Aleksander Ozarowski Wlasciciel patentu: Instytut Farmaceutyczny, Warszawa (Polska) Sposób wyodrebniania fitolu z materialu roslinnego Przedmiotem wynalazku jest sposób wyodrebnia¬ nia fitolu z zielonych czesci roslin.Fitol jest pierwszorzedowym dwuterpenowym al¬ koholem alifatycznym. Wystepuje obficie w rosli¬ nach w formie polaczen estrowych w czasteczce chlorofilu, wi.taminy E i witaminy K. Poniewaz syn¬ teza fitolu nie ma jeszcze praktycznego znaczenia w jego produkcji, zasadniczym zródlem fitolu sa rosliny bogate w chlorofil. Fitol stanowi produkt wyjsciowy do syntezy witamin E i Kr Istota znanych sposobów wyodrebniania fitolu polega na ekstrakcji chlorofilu z materialu roslin¬ nego, na zmydlaniu wyodrebnionego chlorofilu alkaliami i na ekstrakcji fitolu z mieszaniny po¬ reakcyjnej organicznym rozpuszczalnikiem. Po od¬ destylowaniu rozpuszczalnika uzyskuje sie oleista pozostalosc stanowiaca surowy fitol. Znane sa róz¬ ne sposoby oczyszczania jak destylacja w wysokiej prózni lub destylacja w wysokiej prózni po uprzed¬ nim rozpuszczeniu w oleju roslinnym.Uzyskana frakcja zawierajaca fitol nie jest je¬ szcze czystym fitolem. Moze byc traktowana jako produkt koncowy lub poddaje sie ja dalszemu oczyszczaniu przez wymrazanie w temperaturze okolo —70°C. Zaleznie od uzytego surowca, którym moga byc liscie lub ziele pokrzywy, liscie lub lo¬ dyzki herbaty, liscie morwy, odpady tytoniowe, ziele psianki po usunieciu alkaloidów sterydowych, liscie kasztana lub ziele miety po usunieciu olej¬ ków eterycznych itp., wydajnosc fitolu waha sie 10 15 20 25 od 0,1% do 0,3% przy nie wysokiej czystosci pro¬ duktu np. wedlug opisu patentowego ZSRR nr 136.855 z odpadkowego ziela miety pieprzowej po uprzednim oddestylowaniu z para wodna olejku eterycznego uzyskano wydajnosc 0,13—0,14% fitolu o czystosci zaledwie 37%.Sposób wedlug wynalazku polega na dzialaniu wodorotlenkiem sodowym, zwlaszcza na goraco bezposrednio na. material roslinny zawierajacy chlo¬ rofil, który ulega zmydleniu przy czym uwalnia sie fitol oraz na ekstrakcji uwolnionego fitolu z materialu roslinnego. Korzysci z sposobu wedlug wynalazku poza ominieciem pierwszego stadium znanych sposobów to jest ekstrakcji chlorofilu po¬ legaja w pierwszym rzedzie na zwiekszeniu wydaj¬ nosci fitolu w wyniku hydrolizy oraz rozpuszczanie pektynowych substancji miedzykomórkowych w materiale roslinnym, co powoduje uszkodzenie blon komórkowych i zwieksza penetracje rozpu¬ szczalnika do wnetrza komory.Dalsza korzyscia jest uzyskanie surowego fijtolu o wiele mniej zanieczyszczonego niz otrzymywany sposobami znanymi, co tlumaczy sie hydroliza zwiazków zywicowych znajdujacych sie w tkan¬ kach roslinnych. Surowy fitol otrzymany sposobem wedlug wynalazku nie wymaga kosztownych zabie¬ gów jak destylacja wysokoprózniowa lub wymra¬ zanie w bardzo niskiej temperaturze. Do jego oczy¬ szczenia wystarcza uproszczony sposób wedlug wy¬ nalazku polegajacy na rozpuszczeniu w oleju pa- 529765J976 3 4 stalosc ponownie ekstrahowano trzykrotnie porcja¬ mi metanolu po okolo 5 ml. Po oddestylowaniu me¬ tanolu z tych ostatnich wyciagów otrzymano 1,93 g oleistej cieczy barwy zólto jasno brunatnej stano¬ wiacej oczyszczony fitol. Analiza ilosciowa wyka¬ zala, ze produkt ten zawiera 71% czystego fitolu co stanowi 0,27% wydajnosci z uzytego materialu roslinnego w przeliczeniu na fitol 100 procentowy.Kontrole miedzyoperacyjna procesu izolowania fitolu wedlug wynalazku prowadzono za pomoca chromajtografii cienkowarstwowej na zelu krze¬ mionkowym. A mianowicie na powierzchnie ply¬ tek nanosi sie benzenowy roztwór badanego pro¬ duktu, po czym rozwija chromatogram mieszani¬ na n-heptanu i octanu etylu (3:2) w ciagu 15 mi¬ nut, zas plamy wywoluje 0,25 procentowym roz¬ tworem nadmanganianu potasu. Ilosciowa analize produktu koncowego, czyli fitolu oczyszczonego wykonywano przy uzyciu metody stanowiacej pola¬ czenie chroma|tografii cienkowarstwowej z pomia¬ rami spektrofotometrycznymi w nadfiolecie.Przyklad II. 1 kg wysuszonej pozostalosci ziela miety po destylacji olejku lotnego z para wodna zmielono i umieszczono w kulistej kolbie destylacyjnej, do której wprowadzono 4000 ml 10 procentowego metanolowego roztworu wodorotlen¬ ku sodowego. Zawartosc kolby gotowano pod chlod¬ nica zwro|tna przez 3 godziny. Po czym oziebiono, zdekantowano wyciag, a do kolby dodano 1000 ml 10 procentowego metanolowego rozwtoru wodoro¬ tlenku sodowego i gotowano pod chlodnica zwrotna przez 2 godziny. Po zdekantowaniu tego wyciagu zawartosc kolby wytrzasano z 500 ml metanolu.Polaczone wyciagi metanolowe zageszczono w tem¬ peraturze okolo 45° pod zmniejszonym cisnieniem do objetosci okolo 2000 ml.Przelano do rozdzielacza i esktrahowano cztero¬ krotnie stosujac kazdorazowo po 1000 ml benzyny.Wyciagi benzynowe polaczono, oddestylowano ben¬ zyna pod zmniejszonym cisnieniem otrzymujac oko-r lo 5 g pozostalosci w postaci brunatnej oleistej cie¬ czy bedacej surowym fitolem. Pozostalosc te roz¬ puszczono w 10 ml oleju parafinowego i ekstra¬ howano metanolem jak w przykladzie I. Po odpe¬ dzeniu metanolu z polaczonych wyciagów otrzy¬ mano 4,418 g oleistej cieczy barwy zólto-jasno brunatnej stanowiacej oczyszczony fitol. Analiza ilosciowa wykazala, ze produkt ten zawieral 67% czystego fitolu, co stanowilo 0,296% wydajnosci suchego materialu roslinnego w przeliczeniu na fi¬ tol 100 procentowy. Poslugiwano sie mejtodami kontroli miedzyoperacyjnej i analizy ilosciowej jak w przykladzie I. rafinowym i ekstrakcji z tego roztworu rozpusz¬ czalnikami organicznymi.Wedlug wynalazku material roslinny, zwlaszcza sproszkowany po wysuszeniu, ewentualnie mate¬ rial, z którego uprzednio wyekstrahowano inne cenne skladniki zadaje sie woda, pozostawia do specznienia i dodaje stezonego roztworu wodoro¬ tlenku sodowego w takiej ilosci aby koncowe jego stezenie w masie reakcyjnej wynoaijo okolo 10%.Zmydlanie prowadzi sie w temperaturze podwyz¬ szonej korzystnie podczas wrzenia pod chlodnica zwrotna lub w temperaturze bliskiej wrzenia np. 80—90°C podczas mieszania. Po oziebieniu i zobo¬ jetnieniu, a ewentualnie zakwaszeniu do reakcji slabokwasnych, ekstrahuje sie fitol z mieszaniny poreakcyjnej rozpuszczalnikiem organicznym nie mieszajacym sie z woda np. benzyna. Po oddesty¬ lowaniu benzyny otrzymuje sie jako pozostalosc surowy fitol.Odmiana sposobu wedlug wynalazku stanowi dal¬ sze jego uproszczenie. Polega ona na polaczeniu w jednym zabiegu procesu zmydlania chlorofilu w materiale roslinnym z ekstrakcja uwolnionego fitolu. W tym celu material roslinny poddaje sie dzialaniu metanolowego roztworu wodorotlenku sodowego, zwlaszcza 10 procentowego. Fitol w mia¬ re uwalniania w procesie hydrolizy przechodzi do rozUworu metanolowego. Przez powtórzenie dzia¬ lania paroma porcjami metanolowego lugu sodo¬ wego uzyskuje sie cala ilosc uwolnionego fitolu w roztworze metanolowym z polaczonych wycia¬ gów metanolowych odpedza sie metanol, a z pozo¬ stalosci ekstrahuje sie fitol rozpuszczalnikiem orga¬ nicznym np. benzyna. Po oddestylowaniu rozpusz¬ czalnika otrzymuje sie jako pozostalosc surowy fitol.Surowy fitol otrzymany sposobem wedlug wyna¬ lazku rozpuszcza sie w malej ilosci oleju parafino¬ wego i poddaje parokrotnej ekstrakcji meltanolem.Do roztworu metanolowego przechodzi fitol o znacz¬ nie wiekszej czystosci.Przyklad I. 500 g sproszkowanego ziela miety po uprzednim odpedzeniu para wodna olejku ete¬ rycznego i po wysuszeniu zalano 500 ml wody i po¬ zostawiono na 272 godzin w celu specznienia.Po czym poddano bardzo szybkiemu mieszaniu uzy¬ skujac mieszanine o konsystencji papkowatej. Na¬ stepnie podczas powolnego mieszania wprowadzo¬ no stopniowo 125 ml 50 procentowego wodnego roztworu wodorotlenku sodowego, a nastepnie ogrzewano na lazni wodnej w ciagu 3 godzin w tem¬ peraturze 80—90°C nie przestajac mieszac.Po oziebieniu wkraplano 25 procentowy kwas solny przy równoczesnym mieszaniu az do uzy¬ skania pH = 5,7. Zakwaszona mieszanine poreak¬ cyjna ekstrahowano trzykrotnie stosujac po 500 ml benzyny ekstrakcyjnej. Z polaczonych wyciagów benzynowych usunieto rozpuszczalnik przez desty¬ lacje pod zmniejszonym cisnieniem, otrzymujac oleista pozostalosc stanowiaca surowy fitol. Pozo¬ stalosc te wynoszaca okolo 2,5 g rozpuszczono z 5 ml oleju parafinowego. Roztwór w oleju parafinowym poddano czterokrotnie ekstrakcji stosujac po 30 ml metanolu. Z wyciagu odpedzono metanol, a pozo- PL

Claims (5)

1. Zastrzezenia patentowe 1. Sposób wyodrebniania fitolu z materialu ro¬ slinnego zlozony z procesów ekstrakcji i hydro¬ lizy chlorofilu w srodowisku alkalicznym, zna¬ mienny tym, ze na material roslinny dziala sie roztworem wodorotlenku sodowego zwlasz¬ cza na goraco w celu przeprowadzenia hydrolizy 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 605 52976 6 chlorofilu w tym majteriale oraz ekstrahuje sie rozpuszczalnikiem organicznym fitol uwolniony w wyniku hydrolizy.
2. 2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze na material roslinny ewentualnie w postaci zawie- 5 siny wodnej dziala sie wodnym roztworem ste¬ zonego wodorotlenku sodowego o stezeniu okolo 10% NaOH, hydrolize przeprowadza sie w tem¬ peraturze bliskiej wrzenia, a nastepnie miesza¬ nine poreakcyjna poddaje sie ekstrakcji roz- 10 puszczalnikiem organicznym nie mieszajacym sie z woda w celu uzyskania surowego fitolu.
3. 3. Sposób wedlug zastrz, 2, znamienny tym, ze przed dokonaniem ekstrakcji fitolu rozpuszczal¬ nikiem organicznym, mieszanine po hydrolizie 15 zakwasza sie do uzyskania slabokwasnego od¬ czynu, korzystnie w granicach pH = 5,5—6,0.
4. 4. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze na material roslinny dziala sie metanolowym roz¬ tworem wodorotlenku sodowego, korzystnie oko¬ lo 10 procentowym w celu polaczenia hydrolizy chlorofilu z ekstrakcja fitolu w jednym zabie¬ gu.
5. 5. Sposób wedlug zastrz. 1—4, znamienny tym, ze surowy fitol uzyskany jako pozostalosc po od¬ pedzeniu rozpuszczalnika organicznego, którym prowadzono ekstrakcje, rozpuszcza sie w oleju parafinowym, a uzyskany roztwór ekstrahuje sie parokrotnie metanolem w celu uzyskania fitolu o wyzszym stopniu czystosci. PL