PL234554B1 - Mieszanina oksytiaminy i ketokonazolu oraz kompozycja farmaceutyczna - Google Patents

Description

Opis wynalazku

Przedmiotem wynalazku jest mieszanina oksytiaminy i ketokonazolu oraz kompozycja farmaceutyczna. Wynalazek dotyczy dziedziny środków przeciwgrzybiczych.

Grzyby z rodzaju Malassezia należą do oportunistycznych drożdżaków i wchodzą w skład mikrobioty skóry oraz błon śluzowych ludzi i zwierząt. W przypadku upośledzenia funkcji układu odpornościowego gospodarza grzyby te mogą prowadzić do rozwoju wielu chorób skóry, takich jak łupież pstry (pityriasis versicolor) czy zapalenie mieszków włosowych (Malassezia folliculitis). Patogeny te mogą również być wiązane z nasileniem zmian chorobowych w przebiegu takich schorzeń jak łojotokowe zapalenie skóry (dermatitis seborrhoica) oraz z zaostrzeniem przebiegu łuszczycy (psoriasis) i atopowego zapalenia skóry (dermatitis atopica). Malassezia pachydermatis uważana jest za gatunek typowo zoofilny. Drożdżak ten jest izolowany w ok. 70% przypadków zapalenia zewnętrznego kanału słuchowego (otitis externa) i ok. 30% przypadków zapalenia skóry (dermatitis), głównie u psów i kotów. Obecnie coraz częściej diagnozowane są również u ludzi przypadki odzwierzęcych dermatoz, a także fungemii powodowanych przez Malassezia pachydermatis. Szczególnie narażone na zakażenia są noworodki hospitalizowane na oddziałach intensywnej terapii i pacjenci żywieni pozajelitowo.

Największą grupę środków przeciwgrzybiczych wykorzystywanych w leczeniu infekcji wywołanych przez grzyby z rodzaju Malassezia stanowią azole, spośród których powszechnie stosowany jest ketokonazol. Mechanizm działania ketokonazolu polega na blokowaniu syntezy ergosterolu przez hamowanie demetylacji węgla C14 w cząsteczce lanosterolu, co powoduje upośledzenie funkcjonowania błony komórkowej i w efekcie obumarcie komórki grzyba. Ketokonazol charakteryzuje się wysoką skutecznością oraz szerokim zakresem działania. Jednakże, miejscowe i ogólnoustrojowe stosowanie ketokonazolu wiąże się z efektami ubocznymi, takimi jak skórne reakcje nadwrażliwości, bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunka, zaparcia, dreszcze, gorączka, bóle i zawroty głowy oraz zmiany w składzie krwi. Ketokonazol stosowany przez dłuższy okres czasu może wywierać negatywny wpływ na wątrobę, łącznie z jej uszkodzeniem oraz może powodować zaburzenia układu hormonalnego, c zego objawami mogą być skąpomocz, ginekomastia, spadek libido, impotencja, zaburzenia w składzie nasienia u mężczyzn oraz zaburzenia miesiączkowania u kobiet. Oprócz efektów ubocznych, ketokonazol wykazuje również niepożądane interakcje z innymi lekami, co może prowadzić do poważnych zaburzeń rytmu serca i hipoglikemii. Istnieje też pewna grupa pacjentów z przeciwwskazaniami do stosowania ketokonazolu.

Silne efekty uboczne stosowanych środków przeciwgrzybiczych, długoterminowy charakter leczenia, trudności terapeutyczne wynikające z szybko narastającej oporności patogenów na aktualnie stosowane antymykotyki oraz nawracająca liczba diagnozowanych infekcji grzybiczych skłaniają do poszukiwania nowych środków przeciwgrzybiczych i/lub związków chemicznych, które mogłyby być zastosowane jako środki wspomagające leczenie grzybic.

Aby zminimalizować efekty uboczne stosowanych antymykotyków, podjęto liczne działania mające na celu zmniejszenie dawki tych środków w stosowanych preparatach, mając na względzie jednoczesne utrzymanie ich terapeutycznego działania na skutecznym poziomie. Środki przeciwgrzybicze były łączone z innymi antymykotykami lub innymi związkami chemicznymi wspomagającymi leczenie, w celu uzyskania silniejszego działania mieszaniny niż działanie tych substancji stosowanych oddzielnie. Dzięki temu można było obniżyć dawki substancji czynnych w stosowanym leku.

W opisie patentowym EP0925070B1 ujawniono kompozycję zawierającą znany środek przeciwgrzybiczy z grupy azoli, w tym ketokonazol, w połączeniu z innym środkiem przeciwgrzybiczym, pochodną pneumokandyny. Badania in vivo wykazały efekt addycyjny i synergistyczny tej kompozycji. Innym tego typu połączeniem jest mieszanina związku imidazolowego i biguanidu poliheksametylenowego, przedstawiona w opisie zgłoszeniowym EP3049056A1, która wykazywała silny synergizm działania w odniesieniu do grzybów patogennych. Jednym z wykorzystanych imidazoli był ketokonazol.

Podobne działanie stwierdzono w opisie patentowym EP1555989B1. Dokument ten dotyczy kompozycji zawierającej synergistyczną mieszaninę środka przeciwłupieżowego i sprzężonego kwasu linolowego.

W opisie zgłoszeniowym EP1867332A1 ujawniono kompozycję przeciwgrzybiczą zawierającą pochodną aryloamidynową i ketokonazol. Połączenie obu tych substancji wykazywało silne działanie synergistyczne wobec Malassezia furfur.

PL 234 554 B1

Innym rozwiązaniem znanym ze stanu techniki jest kompozycja do ciała i włosów, ujawniona w opisie patentowym EP0975312B1, zawierająca synergistyczne połączenie amfoterycznego fosfolipidu i ketokonazolu. Kompozycja ta była stosowana do leczenia łupieżu, łojotokowego zapalenia skóry i łuszczycy związanych z infekcją Malassezia furfur.

W opisie patentowym EP0963195B1 ujawniono połączenie dwóch substancji aktywnych o działaniu przeciwgrzybiczym. Pierwszą substancją był związek hamujący biosyntezę ergosterolu, a drugą metylosiarczan 10'-undecen-3-oiloaminopropylotrimetylammoniowy. Badania in vitro wykazały synergistyczne działanie mieszaniny z ketokonazolem wobec Malassezia furfur. Badano również połączenie ketokonazolu z lekiem z grupy inhibitorów kalcyneuryny jak takrolimus. Uzyskano wartości minimalnego stężenia hamującego wobec szczepów Malassezia globosa, Malassezia restricta, Malassezia sympodialis i Malassezia furfur cztery razy niższe niż w przypadku tych substancji stosowanych osobno (Sugita T., Tajima M., Ito T., Saito M., Tsuboi R., Nishikawa A.: Antifungal Activities of Tacrolimus and Azole Agents against the Eleven Currently Accepted Malassezia Species. J. Clin. Microbiol. 2005 43(6): 2824-2829).

Zaobserwowano zwiększenie działania ketokonazolu w obecności ekstraktów roślinnych z Datura metal i Albizia amara wobec szczepów Malassezia globosa i Malassezia restricta (Mohanty B.K., Gokul Shankar S., Ranjith M.S., Prabhamanju M.: Is synergy of antimicrobials the effective way of management of resistance among cosmetically significant skin microflora? Science and Technology Against Microbial Pathogens: Research, Development and Evaluation, Mendez-Vilas A., World Scientific, 2011, 164-169).

W ostatnich badaniach stwierdzono wpływ oksytiaminy, antywitaminowej pochodnej witaminy B1, niewykorzystywanej wcześniej w celach terapeutycznych na zahamowanie wzrostu szczepów Malassezia pachydermatis.

Wyznaczając minimalne stężenie hamujące wykazano wysoką aktywność oksytiaminy w stosunku do szczepów Malassezia pachydermatis. Natomiast szacując wartości minimalnego stężenia grzybobójczego nie stwierdzono działania bójczego (Ziółkowska G., Tokarzewski S., Strumiło S., Tylicki A. Antifungal efficacy of oxythiamine - antivitamin derivative of vitamin B1. Ann. Univ. Mariae CurieSkodowska Sectio DD. 2006; 61: 69-73).

Stwierdzono wpływ oksytiaminy na poziom kwasów tłuszczowych w szczepach Malassezia pachydermatis. Całkowita zawartość kwasów tłuszczowych została zmniejszona o 50% (Tylicki A., Siemieniuk M., Dobrzyń P., Ziółkowska G., Nowik M., Czyżewska U., Pyrkowska A.: Fatty acid profile and influence of oxythiamine on fatty acid content in Malassezia pachydermatis, Candida albicans and Saccharomyces cerevisiae. Mycoses. 2012; 55(3): 106-113).

Po podaniu oksytiaminy odnotowano dwukrotne zmniejszenie tempa wzrostu komórek, czterokrotne obniżenie aktywności dehydrogenazy jabłczanowej oraz zmianę parametrów kinetycznych tego enzymu w kulturach in vitro Malassezia pachydermatis (Siemieniuk M., Czyżewska U., Strumiło S., Tylicki A.: Thiamine antivitamins - an opportunity of therapy of fungal infections caused by Malassezia pachydermatis and Candida albicans. Mycoses. 2016; 59(2): 108-116).

Celem wynalazku jest opracowanie nowej mieszaniny przeciwgrzybiczej, charakteryzującej się małymi efektami ubocznymi dzięki stosunkowo niskiej zawartości substancji aktywnych, a jednocześnie dużą skutecznością terapeutyczną.

Przedmiotem wynalazku jest mieszanina oksytiaminy i ketokonazolu lub ich farmaceutycznie dopuszczalnych soli w synergistycznie skutecznych ilościach, przy czym stosunek ilościowy oksytiaminy do ketokonazolu lub ich farmaceutycznie dopuszczalnych soli wynosi od 50:1 do 30000:1. Korzystnie, stosunek ilościowy oksytiaminy do ketokonazolu lub ich farmaceutycznie dopuszczalnych soli wynosi od 50:1 do 200:1.

Przedmiotem wynalazku jest również wyżej określona mieszanina do zastosowania jako lek przeciwgrzybiczy w leczeniu i/lub zapobieganiu infekcji wywołanej grzybami z rodzaju Malassezia.

Ponadto, przedmiotem wynalazku jest kompozycja farmaceutyczna zawierająca substancje aktywne i substancje pomocnicze, charakteryzująca się tym, że substancjami aktywnymi są oksytiamina i ketokonazol lub ich farmaceutycznie dopuszczalne sole w synergistycznie skutecznych ilościach, przy czym stosunek ilościowy oksytiaminy do ketokonazolu lub ich farmaceutycznie dopuszczalnych soli wynosi od 50:1 do 30000:1. Korzystnie, stosunek ilościowy oksytiaminy do ketokonazolu lub ich farmaceutycznie dopuszczalnych soli wynosi od 50:1 do 200:1. W korzystnym wariancie kompozycji zawartość

PL 234 554 B1 oksytiaminy wynosi od 5000 gg/ml do 20000 gg/ml, a zawartość ketokonazolu wynosi 100 gg/ml. Kompozycja według wynalazku jest korzystnie przeznaczona do stosowania miejscowego i ma postać hydrożelu.

W mieszaninie według wynalazku między oksytiaminą i ketokonazolem zachodzi zjawisko synergizmu. Dzięki temu grzybobójcze działanie mieszaniny obu substancji jest dużo wyższe niż działanie tych substancji osobno. Daje to możliwość zastosowania znacząco mniejszych dawek oksytiaminy i ketokonazolu w preparacie, co wiąże się z możliwością ograniczenia skutków ubocznych, jednocześnie przy identycznym, a nawet lepszym działaniu terapeutycznym niż tradycyjne środki przeciwgrzybicze zawierające w składzie ketokonazol.

Wynalazek został przedstawiony za pomocą następujących przykładów realizacji.

W celu wykazania synergistycznego działania mieszaniny według wynalazku porównano bójcze działanie tej mieszaniny do bójczego działania oksytiaminy i ketokonazolu osobno oraz do bójczego działania komercyjnego preparatu Nizoral zawierającego ketokonazol o stężeniu 20000 gg/ml.

Oznaczanie bójczego działania oksytiaminy i ketokonazolu wykonano wobec referencyjnego szczepu M. pachydermatis (CBS 7925) oraz 65 środowiskowych szczepów M. pachydermatis. Natomiast określenie bójczego działania mieszaniny oksytiaminy z ketokonazolem wykonano wobec referencyjnego szczepu M. pachydermatis (CBS 7925) oraz 39 środowiskowych szczepów M. pachydermatis. Wszystkie oznaczenia bójczego działania testowanych substancji i ich mieszanin przeprowadzono na podstawie oszacowania wartości MFC (minimalne stężenie grzybobójcze) metodą podwójnych rozcieńczeń, zgodnie z zaleceniami CLSI (Instytut Norm Klinicznych i Laboratoryjnych), na płynnej pożywce MLNA zawierającej oksytiaminę w zakresie stężeń 5-40000 gg/ml, ketokonazol w zakresie stężeń 0,01-2,5 gg/ml lub mieszaninę obu związków w zakresie stężeń 0,15-1,2 gg/ml (oksytiamina) i 0,05 x 10^-4 - 0,4 x 10^-4 gg/ml (ketokonazol). Oszacowano również wrażliwość 44 szczepów M. pachydermatis na oksytiaminę i ketokonazol w postaci hydrożelu. Oznaczenia te zostały wykonane metodą dyfuzyjno-krążkową zgodnie z zaleceniami CLSI.

Wartości MFC oksytiaminy wobec środowiskowych szczepów M. pachydermatis kształtowały się w zakresie od 80 do 10000 gg/ml. Wśród wszystkich badanych szczepów 51 wykazało równą lub większą wrażliwość na oksytiaminę w porównaniu ze szczepem referencyjnym (5000 gg/ml), natomiast 15 spośród szczepów środowiskowych wykazało wartość MFC oksytiaminy wyższą niż szczep referencyjny (10000 gg/ml, Tabela 1).

Wartości MFC ketokonazolu wobec tych samych co w przypadku oznaczeń MFC oksytiamin y szczepów M. pachydermatis kształtowały się w zakresie 0,04-0,32 gg/ml. Największą wrażliwość wykazały 3 testowane szczepy, których wzrost był nieodwracalnie zahamowany już przy 0,04 gg/ml ketokonazolu. Wartość MFC ketokonazolu dla 12 najbardziej opornych szczepów wynosiła 0,32 gg/ml (Tabela 2).

Wartości MFC mieszaniny oksytiaminy i ketokonazolu zostały określone względem 40 szczepów M. pachydermatis. Spośród przebadanych szczepów maksymalną oporność wykazały dwa, dla których wartość MFC oksytiaminy i ketokonazolu podawanych łącznie była równa odpowiednio 1,2 gg/ml i 0,4 x 10^-4 gg/ml. Zastosowane w tej mieszaninie stężenie ketokonazolu było mniejsze o cztery rzędy wielkości od wartości MFC dla tego związku działającego osobno. Podobny wynik uzyskano dla komponenty oksytiaminowej, dla której stężenie potrzebne do osiągnięcia efektu bójczego w mieszaninie było niższe o cztery rzędy wielkości niż stężenie tej antywitaminy działającej osobno. Wzrost znaczącej większości badanych szczepów był nieodwracalnie hamowany przez jeszcze niższe stężenia obu związków w mieszaninie. Minimalne stężenia substancji działających razem, przy których nastąpiło zahamowanie wzrostu 10 spośród przebadanych szczepów wynosiło zaledwie 0,15 gg/ml oksytiaminy i 0,05 x 10^-4 ketokonazolu (Tabela 3).

Poprzez zastosowanie hydrożeli sprawdzono praktyczny aspekt wykorzystania mieszaniny oksytiaminy i ketokonazolu w zwalczaniu środowiskowych szczepów M. pachydermatis. Oksytiamina i ketokonazol w postaci hydrożelu wykazały silny efekt synergistyczny w hamowaniu wzrostu szczepów M. pachydermatis we wszystkich badanych kombinacjach stężeń obu substancji. Preparat hydrożelowy łączący oksytiaminę i ketokonazol wykazywał działanie porównywalne lub silniejsze w stosunku do Nizoralu przy znacznie mniejszych stężeniach ketokonazolu (Tabela 4).

PL 234 554 Β1

Tabela 1. Wartości MFC oksytiaminy względem 66 szczepów M. pachydermatis

Stężenie oksytiaminy (pg/ml)	Liczba szczepów
ao	4
160	1
312	2
625	2
1250	2
2500	15
5000	25
10000	15

n = 66

Tabela 2. Wartości MFC ketokonazolu względem 66 szczepów M. pachydermatis

Stężenie ketokonazolu (pg/ml)

Liczba szczepów

0, 04	3
0, 08	18
0,16	33
0, 32	12

n = 66

Tabela 3. Wartości MFC mieszanin oksytiaminy i ketokonazolu względem 40 szczepów M. pachydermatis

Stężenie oksytiaminy/ketokonazolu [pg/ml)	Liczba szczepów
0,15/0,05 x 10’4	10
0,3/0,1 x 10'4	23
0,6/0,2 x 10'4	5
1,2/0, 4 x 10“4	2

PL 234 554 Β1

Tabela 4. Aktywności 7 formulacji hydrożelowych oraz Nizoralu wobec 44 szczepów M. pachydermatis

Formulacja hydrożelu	średnia wartość strefy zahamowania
wzrostu	(mm)
Placebo	0
oksytiamina 20000 pg/ml	20,63 ±	1,04
ketokonazol 20000 pg/ml	34,23 ±	0, 58
ketokonazol 100 pg/ml	29,31 ±	0,71
ketokonazol 100 pg/ml + oksytiamina	36,08 ±	0, 71
5000 pg/ml
ketokonazol 100 pg/ml + oksytiamina	37,63 ±	0, 89
10000 pg/ml
ketokonazol 100 pg/ml + oksytiamina	39,09* ±	0, 97
20000 pg/ml
Nizoral (ketokonazol 20000 pg/ml)	34,39 ±	0, 53

* test t Studenta; p <0,05 w stosunku do Nizoralu; ± SE; n=44

Wynalazek znajduje zastosowanie w leczeniu infekcji grzybiczych, jako środek powierzchniowo czynny, zwłaszcza infekcji wywołanej grzybami z rodzaju Malassezia oraz związanych z nią chorób, takich jak łupież pstry, łuszczyca, zapalenie mieszków włosowych, zapalenie skóry, łojotokowe zapalenie skóry, atopowe zapalenie skóry, zapalenie zewnętrznego kanału słuchowego oraz fungemia i odzwierzęce choroby skóry powodowane przez M. pachydermatis.

Claims (10)

1. Mieszanina oksytiaminy i ketokonazolu lub ich farmaceutycznie dopuszczalnych soli w synergistycznie skutecznych ilościach, przy czym stosunek ilościowy oksytiaminy do ketokonazolu lub ich farmaceutycznie dopuszczalnych soli wynosi od 50:1 do 30000:1.

2. Mieszanina według zastrz. 1, znamienna tym, że stosunek ilościowy oksytiaminy do ketokonazolu lub ich farmaceutycznie dopuszczalnych soli wynosi od 50:1 do 200:1.

3. Mieszanina określona w zastrz. 1-2 do zastosowania jako lek.

4. Mieszanina do zastosowania według zastrz. 3, znamienna tym, że jest stosowana jako lek przeciwgrzybiczy.

5. Mieszanina do zastosowania według zastrz. 4, znamienna tym, że jest stosowana w leczeniu i/lub zapobieganiu infekcji wywołanej grzybami z rodzaju Malassezia i związanych z nią chorób.

6. Kompozycja farmaceutyczna zawierająca substancje aktywne i substancje pomocnicze, znamienna tym, że substancjami aktywnymi są oksytiamina i ketokonazol lub ich farmaceutycznie dopuszczalne sole w synergistycznie skutecznych ilościach, przy czym stosunek ilościowy oksytiaminy do ketokonazolu lub ich farmaceutycznie dopuszczalnych soli wynosi od 50:1 do 30000:1.

7. Kompozycja farmaceutyczna według zastrz. 6, znamienna tym, że stosunek ilościowy oksytiaminy do ketokonazolu lub ich farmaceutycznie dopuszczalnych soli wynosi od 50:1 do 200:1.

8. Kompozycja farmaceutyczna według zastrz. 7, znamienna tym, że zawartość oksytiaminy wynosi od 5000 pg/ml do 20000 pg/ml, a zawartość ketokonazolu wynosi 100 pg/ml.

9. Kompozycja farmaceutyczna według zastrz. 6-8, znamienna tym, że jest przeznaczona do stosowania miejscowego.

10. Kompozycja farmaceutyczna według zastrz. 6-9, znamienna tym, że ma postać hydrożelu.