PL217651B1

PL217651B1 - Sposób otrzymywania związku pośredniego, jego zastosowanie w syntezie i sposób (54) wytwarzania ezetymibu o wysokiej czystości stereochemicznej oraz związek stanowiący potencjalne zanieczyszczenie ezetymibu

Info

Publication number: PL217651B1
Application number: PL391124A
Authority: PL
Inventors: Krzysztof Bańkowski; Katarzyna Sidoryk; Katarzyna Filip; Joanna Zagrodzka
Original assignee: Inst Farmaceutyczny
Priority date: 2010-05-02
Filing date: 2010-05-02
Publication date: 2014-08-29

Description

Wynalazek dotyczy sposobu otrzymywania związku pośredniego w syntezie ezetymibu i jego zastosowania do wytwarzania ezetymibu o wysokiej czystości stereochemicznej.

Ezetymib należy do nowej grupy leków stosowanych w leczeniu zaburzeń gospodarki lipidowej. Jego działanie polega na wybiórczym zahamowaniu wchłaniania cholesterolu i pochodnych steroli roślinnych w jelicie cienkim, w wyniku czego dochodzi do zmniejszenia transportu cholesterolu pochodzącego z diety i z żółci do wątroby. Ezetymib podawany jest w monoterapii bądź, ze względu na uzupełniające działanie, w skojarzeniu z symwastatyną, u pacjentów ze wskazaniem hipercholesterolemii i jako leczenie wspomagające dietę.

Tło wynalazku

Strukturę chemiczną ezetymibu, (3R,4S)-1-(4-fluorofenylo)-3-[(3S)-3-(4-fluorofenylo)-3-hydroksypropylo]-4-(4-hydroksyfenylo)-2-azetydynonu, przedstawia wzór 1. Charakteryzuje się ona obecnością trzech para-podstawionych pierścieni fenylowych, dwóch centrów chiralnych w pierścieniu trans-2-azetydonu i chiralnego centrum hydroksy-benzylowego w łańcuchu bocznym. Zgodnie z przedstawionym wzorem konfigurację ezetymibu określa się skrótowo jako (S,R,S).

Występowanie trzech centrów stereogenicznych w cząsteczce i możliwość powstawania w zależności od charakteru reakcji chemicznych i zastosowanych substratów, szeregu izomerów geometrycznych na różnych etapach syntezy, stwarza poważne problemy z uzyskaniem związku pozbawionego zanieczyszczeń ubocznymi produktami reakcji i posiadającego czystość stereochemiczną odpowiednią do zastosowań farmaceutycznych.

Mimo iż synteza ezetymibu opisana jest w literaturze oraz licznych patentach i zgłoszeniach patentowych (m.in. EP 720599 B1; EP 906 278 B1; EP 1 137 634 B1; WO 2007/072088; J.Org.Chem. 1999, 64, 3714-3718; Tetrahedron Letters, 44(4), 801-804); brak jest jakichkolwiek danych potwierdzających czystość stereochemiczną otrzymywanego produktu.

Jedna z metod otrzymywania ezetymibu, znana między innymi z patentu EP 720599 B1 i międzynarodowego zgłoszenia patentowego WO 2007/030721, polega na wytworzeniu odpowiedniego ketonu, (3R,4S)-1-(4-fluorofenylo)-3-[(3S)-(4-fluorofenylo)-3-oksopropylo)]-4-[4-(benzyloksy)fenylo-2-azetydynonu 2 i jego stereo-selektywnej redukcji do alkoholu - (3R,4S)-1-(4-fluorofenylo)-3-[(3S)-(4-fluorofenylo)-3-hydroksypropylo)]-4-((4-benzyloksy)fenylo)-2-azetydynonu 2a, a następnie usunięciu benzylowej grupy zabezpieczającej funkcję hydroksylową w pierścieniu (Schemat A). Opis zgłoszenia US 2007049748 A1 wymienia szereg zanieczyszczeń ezetymibu powstającego ze związku 2a i podaje sposób na uzyskanie pozbawionej ich substancji, nie wspomina jednak o żadnym stereoizomerze.

Zgodnie z publikacją WO 2007/030721, powstawaniu półproduktu 2a towarzyszy tworzenie się znacznych ilości (8 do 10%) diastereoizomeru 2b - (3R,4S)-1-(4-fluorofenylo)-3-[(3R)-(4-fluorofenylo)-3-hydroksypropylo)]-4-((4-benzyloksy)fenylo)-2-azetydynonu, który „jest bardzo trudno usunąć zarówno w trakcie redukcji jak i podczas końcowej syntezy ezetymibu”. W zgłoszeniu opisano proces redukcji zapewniający otrzymywanie związku 2a o czystości enancjomerycznej wynoszącej przynajmniej 99%, nie podając jednak czystości stereochemicznej otrzymywanego z niego ezetymibu.

Dane te pośrednio wskazują na trudność oddzielenia ezetymibu 1 (S,R,S) powstającego ze związku 2a od jego (R,R,S)-diastereoizomeru 1a powstającego ze związku 2b:

PL 217 651 B1

Schemat A

Jedyna wymianka o czystości stereochemicznej ezetymibu podana jest w publikacji zgłoszenia międzynarodowego WO 2008/151324, ujawniającego enzymatyczną redukcję „ketonu ezetymibu” ketoreduktazami, prowadzącą do wytworzenia ezetymibu 1 zawierającego niewielkie ilości (R,R,S)-ezetymibu 1a. W opisie podano metodę analityczną określania profilu zanieczyszczeń ezetymibu (HPLC). Analiza mieszaniny reakcyjnej wskazywała na wysoką zawartość niezredukowanego „ketonu ezetymibu” oraz obu izomerów 1 i 1a, przy czym podano, że nadmiar diastereoizomeryczny niewyodrębnionego ezetymibu wynosi, w różnych eksperymentach, od 90% nawet do 99,9%. Natomiast w Przykładzie 11, opisującym wyodrębnienie i oczyszczanie ezetymibu, czystość produktu oznaczaną metodą HPLC określono na 99%, nie podając jego czystości diastereoizomerycznej.

Inne podejście do syntezy ezetymibu stanowi proces opisany w patencie EP 1137634 B1 i zilustrowany na Schemacie B1, w którym centrum chiralne o odpowiedniej konfiguracji (3S) w łańcuchu propylowym przyszłego ezetymibu generuje się na wcześniejszym etapie syntezy, poddając pochodną oksazolidynową 3, 1-(4-fluorofenylo)-5-[2-okso-4(S)-fenylo-1,3-oksazolidyn-3-ylo)]pentano-1,5-dion, enancjoselektywnej redukcji wobec chiralnego katalizatora boranowego (tzw. katalizatora Coreya-Bakshi-Shibata) i kompleksu BH3/Me2S. W celu uzyskania ezetymibu, tak otrzymany oksazolidyno-alkohol 4, (4S)-3-[(5S)-5-(4-fluorofenylo)-5-hydroksypentanoilo]-4-fenylo-1,3-oksazolidyn-2-on, i iminę 5, (E)-4-(4-hydroksybenzylideno)fluoroanilinę, poddaje się reakcji kondensacji w obecności kwasu Lewisa, na przykład czterochlorku tytanu, po uprzednim sililowaniu obydwu reagentów za pomocą chlorku trimetylosililu w obecności trzeciorzędowej aminy. Uzyskany addukt, ponownie sililowany w obecności środka sililującego typu eteru sililo-enolowego, poddaje się wewnątrzcząsteczkowej cyklizacji w obecności jonów fluorkowych jako katalizatora, a na koniec usuwa się grupy sililowe i oczyszcza produkt.

PL 217 651 B1

Przeprowadzone przez obecnych Twórców badania stereochemicznego przebiegu tego procesu dowodzą jednak, jak przedstawia Schemat B2, iż w reakcji kondensacji alkoholo-oksazolidynonu (S,S)-4 z iminą 5 powstaje, obok oczekiwanego głównego produktu anti-kondensacji (S,R,S,S)-6, także jego diastereoizomer (S,R,R,S)-6 stanowiący produkt syn-kondensacji (T.K. Thiruvengadam, A.S. Sudhakar, G. Wu, Practical Enantio-and Diastereo-selective Processes for Azetidinones, w: Process Chemistry in the Pharmaceutical Industry, CRC Press, ed. M.Decker, Inc., New York Basel, 1999). Ponadto produktom tym towarzyszy diastereoizomer (R,R,S,S)-6 pochodzący z niewielkich ilości zanieczyszczenia alkoholo-oksazolidynonu (S,S)-4 diastereoizomerem (R,S)-4.

Schemat B2

Stwierdziliśmy, że niepożądany diastereoizomer (S,R,R,S)-6, stanowiący produkt syn-kondensacji można usunąć postępując zgodnie z procedurą oczyszczania właściwego produktu (S,R,S,S)-6 podaną przez autorów patentu EP 1137634 B1. Ponadto ustaliliśmy, że izomer (S,R,R,S)-6 nie ulega w kolejnym etapie procesu, w podanych warunkach, cyklizacji do układu 2-azetydynonu. Natomiast diastereoizomer (R,R,S,S)-6, nieusuwalny we wspomnianej procedurze, przekształca się w dalszym cyklu reakcji w (3R,4S)-1-(4-fluorofenylo)-3-[(3R)-3-(4-fluorofenylo)-3-hydroksypropylo]-4-(4-hydroksyfenylo)-2-azetydynon, tj. (R,R,S)-ezetymib 1a. Usunięcie tego diastereoizomeru z ezetymibu jest bardzo trudne i nieekonomiczne, gdyż wymaga wielokrotniej krystalizacji, co wiąże się z utratą znacznych ilości cennej substancji, jak przedstawiono w Tabeli 1, a w konsekwencji obniżeniem wydajności całkowitej procesu.

PL 217 651 B1

T a b e l a 1

Krystalizacja ezetymibu (rozpuszczalnik)	Wydajność (%)	(S,R,S)-ezetymib, 1 (%)	(R,R,S)-ezetymib, 1a (%)
Materiał wyjściowy		97,11	1,31
I	Dichlorometan	91	98,36	1,04
II	alkohol izopropylowy/ woda	68	99,38	0,44
III	alkohol izopropylowy/ woda	41	99,73	0,20
IV	alkohol izopropylowy/ woda	35	99,77	0,10

Dodatkowa trudność w procesie wytwarzania ezetymibu o wysokiej czystości polega na tym, że niepożądany stereoizomer (R,R,S,S)-6 jest trudny do wykrycia, gdyż na wielu kolumnach HPLC posiada identyczny czas retencji jak korzystny diastereoizomer (S,R,S,S)-6, co uniemożliwia prowadzenie oczyszczania w sposób kontrolowany.

Surowy produkt reakcji kondensacji realizowanej zgodnie z patentem EP 1137634 B1, (S,R,S,S)-6, wykazuje zazwyczaj czystość chemiczną 95-97% i zawiera do 2-3% diastereoizomeru (R,R,S,S)-6.

Dalsza analiza przebiegu procesu realizowanego według patentu EP 1137634 B1 wskazuje, że czystość i wydajność ezetymibu zależy nie tylko od czystości (S,R,S,S)-6, ale również od przebiegu reakcji cyklizacji (S,R,S,S)-6 do disililowej pochodnej ezetymibu (S,R,S)-7. W opisanych warunkach procesu cyklizacja może nie przebiegać całkowicie i nieprzereagowany (S,R,S,S)-6 poddany działaniu kwasu siarkowego lub pod wpływem katalitycznych ilości dodanego fluorku tetra-butyloamoniowego może przekształcać się w pochodną (S,R,S,S)-6'. Innym zanieczyszczeniem towarzyszącym ezetymibowi może być wydzielający się w reakcji (S)-(+)-4-fenylo-2-oksazolidynon 8. Obserwuje się również usunięcie jednej grupy TMS z cyklicznego produktu i powstawanie związku (S,R,S)-7'. Związki (S,R,S,S)-6' i (S,R,S)-7', uwzględnione na Schemacie C, zostały obecnie wyizolowane i scharakteryzowane metodami MS, IR i NMR. Wzorzec związku (S,R,S,S)-6' otrzymano także na drodze niezależnej syntezy, usuwając grupy trimetylosililowe z (S,R,S,S)-6 (Przykład 3).

Schemat C

W świetle powyższej analizy przebiegu reakcji, czynnikiem determinującym otrzymanie ezetymibu o wysokiej czystości stereochemicznej jest zastosowanie w dalszych etapach procesu czystego stereochemicznie związku pośredniego 6 o konfiguracji (S,R,S,S), czyli 3-[(2R,5S)-5-(4-fluorofenylo)-2-[(S')-[{4-fluorofenylo(amino)]-[4-(trimetylosililo]oksy]fenylo]etylo]-1-okso-5-[(trimetylosililo)oksy]pentylo]-4(S)-fenylo-2-oksazolidynonu, określanego niniejszym jako (S,R,S,S)-6.

PL 217 651 B1

Opis wynalazku

Jeden aspekt niniejszego wynalazku stanowi sposób otrzymywania czystego stereoizomeru 3-[(2R,5S)-5-(4-fluorofenylo)-2-[(5)-[{4-fluorofenylo(amino)]-[4-(trimetylosililo]oksy]fenylo]etylo]-1-okso-5-[(trimetylosililo)oksy]pentylo]-4(S)-fenylo-2-oksazolidynonu, polegający na oczyszczaniu produktu kondensacji (4S)-3-[(5S)-5-(4-fluorofenylo)-5-hydroksypentanoilo]-4-fenylo-1,3-oksazolidyn-2-onu i (E)-4-(4-hydroksybenzylideno)fluoroaniliny w obecności środka sililującego, metodą krystalizacji z odpowiednio wybranego rozpuszczalnika.

Drugi aspekt niniejszego wynalazku stanowi zastosowanie otrzymanego powyższym sposobem 3-[(2R,5S)-5-(4-fluorofenylo)-2-[(S)-[{4-fluorofenylo(amino)]-[4-(trimetylosililo]oksy]fenylo]etylo]-1-okso-5-[(trimetylosililo)oksy]pentylo]-4(S)-fenylo-2-oksazolidynonu do otrzymywania ezetymibu o wysokiej czystości stereochemicznej.

Określenie „wysoka czystość stereochemiczna” stosowane w niniejszym opisie oznacza, iż zawartość niepożądanego diastereoizomeru (R,R,S)-ezetymibu 1a w produkcie reakcji nie przekracza 0,15%. Czystość określana jest przez procent powierzchni danego piku względem całkowitej powierzchni w chromatogramie HPLC.

Kolejny aspekt niniejszego wynalazku stanowi sposób otrzymywania ezetymibu o wysokiej czystości stereochemicznej, polegający na tym, że 3-[(2R,5S)-5-(4-fluorofenylo)-2-[(3R)-[{4-fluorofenylo(amino)][4-(trimetylosililo]oksy]fenylo]etylo]-1-okso-5-[(trimetylosililo)oksy]pentylo]-4(5)-fenylo-2-oksazolidynon otrzymany powyższym sposobem poddaje się wewnątrzcząsteczkowej cyklizacji w obecności fluorku tetra-butyloamoniowego, usuwa się grupy sililowe i oczyszcza produkt.

Szczegółowy opis wynalazku

Wybrane rozpuszczalniki zapewniające skuteczne pozbycie się niepożądanego diastereoizomeru (R,R,S,S)-6 oraz innych zanieczyszczeń z produktu kondensacji (4S)-3-[(5S)-5-(4-fluorofenylo)-5-hydroksypentanoilo]-4-fenylo-1,3-oksazolidyn-2-onu i ((E))-4-(4-hydroksybenzylideno)fluoroaniliny w obecności środka sililującego, stanowią niższe estry kwasów karboksylowych.

Pod określeniem „niższe estry kwasów karboksylowych” rozumie się estry C1-C3-alifatycznych kwasów karboksylowych i alkoholi C1-C3-alifatycznych.

Korzystnie, niższe estry kwasów karboksylowych w obecnym rozwiązaniu stanowią octan etylu lub octan metylu, szczególnie korzystnie octan etylu.

Niższe estry kwasów karboksylowych, w przeciwieństwie do rozpuszczalników innego typu, na przykład typu alkoholi, umożliwiają efektywne oczyszczenie 3-[(2R,5S)-5-(4-fluorofenylo)-2-[(S)-[{4-fluorofenylo(amino)]-[4-(trimetylosililo]oksy]fenylo]etylo]-1-okso-5-[(trimetylosililo)oksy]pentylo]-4(S)-fenylo-2-oksazolidynonu. Po dwukrotnej krystalizacji z octanu etylu zawartość diastereoizomeru (R,R,S,S)-6 w produkcie spada poniżej 0,2%, podczas gdy na przykład produkt krystalizujący z metanolu stanowi mieszaninę diastereoizomerów z przewagą diastereoizomeru (S,R,R,S)-6.

Postępując dalej zgodnie z opisem patentu EP 1 137 634 B1, tak otrzymany 3-[(2R,5S)-5-(4-fluorofenylo)-2-[(S')-[{4-fluorofenylo(amino)]-[4-(trimetylosililo]oksy]fenylo]etylo]-1-okso-5-[(trimetylosililo)oksy]pentylo]-4(S)-fenylo-2-oksazolidynon zawierający poniżej 0,2% diastereoizomeru (R,R,S,S) poddaje się w obecności Ν,Ο-bis-trimetylosililoacetamidu reakcji cyklizacji wobec katalizatora fluorku tetra-butyloamoniowego. Reakcję cyklizacji korzystnie prowadzi się w toluenie, w temperaturze około 40°C, unikając w ten sposób powstawania związku (S,R,S,S)-6'. Grupy sililowe usuwa się w typowy sposób pod działaniem rozcieńczonego kwasu siarkowego w rozpuszczalniku, na przykład alkoholu izopropylowym.

Otrzymany ezetymib ewentualnie doczyszcza się krystalizując z odpowiedniego rozpuszczaln ika, na przykład z chlorku metylenu.

Zastosowanie 3-[(2R,5S)-5-(4-fluorofenylo)-2-[(S)-[{4-fluorofenylo(amino)]-[4-(trimetylosililo]oksy]fenylo]etylo]-1-okso-5-[(trimetylosililo)oksy]pentylo]-4(S)-fenylo-2-oksazolidynonu zawierającego poniżej 0,2% diastereoizomeru (R,R,S,S) umożliwia otrzymanie ezetymibu o wysokiej czystości chemicznej i stereochemicznej z wydajnością ok. 85%.

Zawartość niepożądanego diastereoizomeru (R,R,S)-ezetymibu 1a jest poniżej 0,15%, a zawartość innych zanieczyszczeń - związków (S,R,S,S)-6', t.j. 3-[(2R,5S)-5-(4-fluorofenylo)-2-[(S)-[{4-fluorofenylo(amino)]-[4-hydroksy]fenylo]etylo]-1-okso-5-[(hydroksy)pentylo]-4(S)-fenylo-2-oksazolidynonu, oraz (S)-(+)-4-fenylo-2-oksazolidynonu 8, nie przekracza 0,10%, a zatem substancja ezetymib otrzymywana sposobem zgodnym z wynalazkiem spełnia wymagania odnośnie czystości farmaceutycznej produktów leczniczych dopuszczonych do stosowania u ludzi.

PL 217 651 B1

Wynalazek ilustrują następujące przykłady wykonania.

P r z y k ł a d y

P r z y k ł a d 1

Pierwsza krystalizacja:

5,0 g związku 6, 3-[(2R,5S)-5-(4-fluorofenylo)-2-[(S)-[{4-fluorofenylo(amino)]-[4-(trimetylosililo]oksy]fenylo]etylo]-1-okso-5-[(trimetylosililo)oksy]pentylo]-4(S)-fenylo-2-oksazolidynonu, o czystości 96,9% i o składzie diastereoizomerycznym: 97,74% (S,R,S,S), 1,81% (R,R,S,S), zadaje się octanem etylu (21 mL) i ogrzewa do wrzenia pod chłodnicą zwrotną utrzymując mieszaninę we wrzeniu przez 20 min (materiał nie ulega całkowitemu rozpuszczeniu). Po oziębieniu do temperatury pokojowej i przechowaniu przez noc w lodówce osad odsącza się i przemywa 10 mL octanu etylu. Otrzymuje się 3,74 g produktu o czystości 97,95% i o składzie diastereoizomerycznym: 99,31% (S,R,S,S), 0,54% (R,R,S,S).

Druga krystalizacja:

Produkt z pierwszej krystalizacji (3,70 g) zadaje się octanem etylu (15 mL) i ogrzewa do wrzenia (cały osad ulega rozpuszczeniu). Po 20 minutowym mieszaniu w temperaturze wrzenia i dalszym mieszaniu w temperaturze pokojowej przez 1 godz. osad odsącza się i przemywa octanem etylu (10 mL). Po wysuszeniu na powietrzu otrzymuje się 2,80 g produktu o czystości 98,0% i o składzie diastereoizomerycznym: 99,62% (S,R,S,S), 0,20% (R,R,S,S).

P r z y k ł a d 2

Pierwsza krystalizacja

290,0 g związku EZ-6, 3-[(2R,5S)-5-(4-fluorofenylo)-2-[(S)-[{4-fluorofenylo(amino)]-[4-(trimetylosililo]oksy]fenylo]etylo]-1-okso-5-[(trimetylosililo)oksy]pentylo]-4(S)-fenylo-2-oksazolidynonu o czystości 93,5% i składzie diastereoizomerycznym: 96,38% (S,R,S,S), 2,90% (R,R,S,S), zadaje się octanem etylu (1220 mL) i ogrzewa do wrzenia. Gęsta mieszanina wolno rozpuszcza się; mieszaninę utrzymuje się we wrzeniu przez 20 min (niewielka ilość materiału pozostaje nierozpuszczona). Po oziębieniu do temperatury pokojowej i 2,5 godzinnym mieszaniu osad odsącza się i przemywa octanem etylu (200 mL). Po wysuszeniu na powietrzu otrzymuje się 216,5 g produktu o czystości 96,8% i o składzie diastereoizomerycznym: 98,9% (S,R,S,S), 0,83% (R,R,S,S).

Druga krystalizacja:

Materiał z pierwszej krystalizacji (216 g) zadaje się octanem etylu (890 mL) i ogrzewa do wrzenia (cały osad ulega rozpuszczeniu). Po 15 minutowym mieszaniu strąca się osad; po dalszym mieszaniu w temperaturze pokojowej przez 1 godz. osad odsącza się i przemywa octanem etylu (200 mL). Po wysuszeniu na powietrzu otrzymuje się 116,6 g produktu o czystości 95,5% i o składzie diastereoizomerycznym: 99,71% (S,R,S,S), 0,12% (R,R,S,S).

MS: M= 717, znal.: (m/e) 718 (M+H⁺), 739 (M+Na⁺).

¹H NMR (CHCl3, δ, ppm): 17Haromat: 6,90-7,20 (m, 11H), 6,69-6,80, (m, 4H), 6,32-6,41 (m, 2H);

4,84 (d, J=9,89 Hz, NH), 4,26 (dd, 1H, J=9,52 Hz, CH-NH), 4,40 (m, 2H, CO-CH i HC-OTMS), 1,2-1,4 + + 1,4-1,6 (1H, m + 3H, m, 4H, -CH2-CH2-), układ oksazolonu: 5,40 (dd, J=8,43 Hz, 2,93 Hz, 1H, CH-N), 4,64 (bt, J=8,9 Hz, 1H, O-CHb), 4,18 (dd, J=8,79 Hz, 2,93 Hz, 1H, O-CHa), 0,24 i 0,10 (2 x 9H, 2 x TMS).

Przesącz zatęża się do objętości ok. 0,5 L i przemywa octanem etylu. Po wysuszeniu otrzymuje się 127,9 g materiału o czystości 91,3% i o składzie diastereoizomerycznym: 96,79% (S,R,S,S), 2,66% (R,R,S,S).

Produkt wyodrębniony z przesączu (127,9 g) krystalizuje się w analogiczny sposób z octanu etylu, uzyskując dodatkowo 55,85 g produktu o czystości 91,5% i o składzie diastereoizomerycznym: 99,0% (S,R,S,S), 0,50% (R,R,S,S).

P r z y k ł a d 3

400 mg (S,R,S,S)-6 rozpuszcza się w 10 mL acetonu i do roztworu dodaje się 1 mL 2 M roztworu H2SO4. Po 10 min mieszaninę zatęża się pod zmniejszonym ciśnieniem na wyparce obrotowej otrzymując biały osad produktu, (S,R,S,S)-6' t.j. 3-[(2R,5S)-5-(4-fluorofenylo)-2-[(S)-[{4-fluorofenylo(amino)]-[4-hydroksy]fenylo]etylo]-1-okso-5-[(hydroksy)pentylo]-4(S)-fenylo-2-oksazolidynonu.

MS: M = 572, znal. (m/e): 573,2 (M+H)⁺, (M+Na)⁺ 593,3;

¹H NMR (CHCis, δ, ppm): 9,29 (s, 1H, OH, fenol); 6,66-7,29 (m, 17H); 5,96 (d, J=9,89 Ηζ, ΝΗ), 4,29 (dd, 1H, J=9,52 Hz, CH-NH); 1,16, 1,60 + 1,35, 1,48 (4H, 2 x m, -CH2-CH2-); 4,35(1H, br.s, CH-OH); 4,30 (1H, CO-CH); (układ oksazolonu: 5,54 (dd, J=8,43 Hz, 2,93 Hz, 1H, CH-N), 4,74 (bt, J=8,9 Hz, 1H, O-CHb), 4,07 (dd, J=8,79 Hz, 2,93 Hz, 1H, O-CHa).

PL 217 651 B1

P r z y k ł a d 4

Przez zawiesinę 50,0 g 3-[(2R,5S)-5-(4-fluorofenylo)-2-[(S)-[{4-fluorofenylo(amino)]-[4-(trimetylosililo]oksy]fenylo]etylo]-1-okso-5-[(trimetylosililo)oksy]pentylo]-4(S)-fenylo-2-oksazolidynonu o czystości 95,5% i o składzie diastereoizomerycznym: 99,71% (S,R,S,S), 0,12% (R,R,S,S) w 500 mL toluenu przepuszcza się strumień argonu i mieszaninę ogrzewa się do temperatury 38-40°C. Następnie dodaje się 30 mL Ν,Ο-bistrimetylosililoacetamidu (BSA) i całość miesza się w temperaturze 38-40°C przez 20 min, po czym dodaje się 0,37 mL roztworu fluorku tetra-butyloamoniowego (TBAF -3 H2O, 1 M roztwór w tetrahydrofuranie). Mieszaninę utrzymuje się w temperaturze 38-40°C. Po 3,5 godz. reakcja jest zakończona (kontrola metodą HPLC). Po wkropleniu 60 mL metanolu całość zatęża się pod zmniejszonym ciśnieniem (temp. > 40°C) do uzyskania żółtawego osadu. Osad zadaje się 250 mL alkoholu izopropylowego, dodaje się 25 mL 1 M roztworu kwasu siarkowego i całość miesza przez 15 min. Do roztworu powoli wkrapla się 500 mL wody. Po 30 min odsącza się osad, przemywa 100 mL mieszaniny (alkohol izopropylowy/woda, 1 : 4) i 150 mL wody. Po wysuszeniu otrzymuje się 27,05 g ezetymibu o czystości: 98,5% (S,R,S), 0,11% (R,R,S) oraz 0,32% (S,R,S,S)-6'.

Produkt ten zawiesza się w 215 mL dichlorometanu i zawiesinę miesza się energicznie przez 40 min w temperaturze pokojowej. Osad odsącza się, przemywa 2 x 25 mL dichlorometanem i suszy w temperaturze pokojowej. Otrzymuje się 24,05 g ezetymibu (wydajność 84,6%) o czystości: 99,89% (S,R,S), 0,08% (R,R,S) oraz 0,03% (S,R,S,S)-6'.

Dane spektroskopowe uzyskanego produktu:

MS: M = 409, 4, znal. (m/e) 410,3 (M+H⁺);

¹H NMR (DMSO-d6, δ ppm): 9,50 (br.s, 1H, Ar-OH) 6,73-7,28 (12H, Ar-H), 4,77 (d, J=2,2 Hz, 1H, CH-N), 3,06 (d, J=4,0 Hz, 1H, CH-CO), 4,47 (m, 1H, CH-OH), 1,71, 1,80 i 1,70 (m, 4H, CH-CH··);

¹³C NMR (DMSO-d6, δ ppm): 167,8 (C=O), 161,5 (CFfenyl), 158,5 (CFaminofenyl), 157,9 (C-OHfenol), 115,1, 128,6, 142,6 (C arom.fluorofenyl), 116,2, 128,0, 128,3 (C arom.hydroksyfenyl), 116,3, 118,7, 134,4 (C arom^uoroanunofenyl) 71,5(CH-OH), 60,1(^, ^59,92 (^^H-^C=^O)^{, 36,6} (^^H2-^CHOH)^{, 25,09} (C^H2-C^H2); IR(KBr): 3269, 2913, 1879, 1716, 1510 cm^-1.

Claims

1. Sposób otrzymywania czystego stereoizomeru 3-[(2R,5S)-5-(4-fluorofenylo)-2-[(S)-[{4-fluorofenylo(amino)]-[4-(trimetylosililo]oksy]fenylo]etylo]-1-okso-5-[(trimetylosililo)oksy]pentylo]-4(S)-fenylo-2-oksazolidynonu, znamienny tym, że produkt kondensacji (4S)-3-[(5S)-5-(4-fluorofenylo)-5-hydroksypentanoilo]-4-fenylo-1,3-oksazolidyn-2-onu i (E)-4-(4-hydroksybenzylideno)fluoroaniliny w obecności środka sililującego poddaje się oczyszczaniu metodą krystalizacji z rozpuszczalnika stanowiącego niższy ester kwasu karboksylowego.

2. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że niższy ester kwasu karboksylowego stanowi octan etylu lub octan metylu.

3. Sposób według zastrz. 2, znamienny tym, że niższy ester kwasu karboksylowego stanowi octan etylu.

4. Zastosowanie czystego stereoizomeru 3-[(2R,5S)-5-(4-fluorofenylo)-2-[(S)-[{4-fluorofenylo(amino)]-[4-(trimetylosililo]oksy]fenylo]etylo]-1-okso-5-[(trimetylosililo)oksy]pentylo]-4(S)-fenylo-2-oksazolidynonu wytworzonego według zastrzeżenia 1 do otrzymywania ezetymibu o wysokiej czystości stereochemicznej.

5. Zastosowanie według zastrz. 4, w którym stosuje się 3-[(2R,5S)-5-(4-fluorofenylo)-2-[(S)-[{4-fluorofenylo(amino)]-[4-(trimetylosililo]oksy]fenylo]etylo]-1-okso-5-[(trimetylosililo)oksy]pentylo]-4(S)-fenylo-2-oksazolidynon zawierający nie więcej niż 0,2% diastereoizomeru (R,R,S,S).

6. Sposób otrzymywania ezetymibu o wysokiej czystości stereochemicznej, polegający na wewnątrzcząsteczkowej cyklizacji 3-[(2R,5S)-5-(4-fluorofenylo)-2-[(S)-[{4-fluorofenylo(amino)]-[4-(trimetylosililo]oksy]fenylo]etylo]-1-okso-5-[(trimetylosililo)oksy]pentylo]-4(S)-fenylo-2-oksazolidynonu w obecności fluorku tetra-butyloamoniowego, usuwaniu grup sililowych i oczyszczaniu produktu, znamienny tym, że cyklizacji poddaje się 3-[(2R,5S)-5-(4-fluorofenylo)-2-[(S)-[{4-fluorofenylo(amino)]-[4-(trimetylosililo]oksy]fenylo]etylo]-1-okso-5-[(trimetylosililo)oksy]pentylo]-4(S)-fenylo-2-oksazolidynon zawierający nie więcej niż 0,2% diastereoizomeru (R,R,S,S).

7. Sposób według zastrz. 6, znamienny tym, że reakcję cyklizacji prowadzi się w toluenie, w temperaturze około 40°C.

PL 217 651 B1

8. Sposób według zastrz. 6, znamienny tym, że otrzymuje się ezetymib zawierający mniej niż 0,15% diastereoizomeru (R,R,S).

9. Sposób według zastrz. 6, znamienny tym, że otrzymuje się ezetymib o zawartości 3-[(2R,5S)-5-(4-fluorofenylo)-2-[(S)-[{4-fluorofenylo(amino)][4-hydroksy]fenylo]etylo]-1-okso-5-[(hydroksy)pentylo]-4(S)-fenylo-2-oksazolidynonu, (S,R,S,S)-6' i (S)-(+)-4-fenylo-2-oksazolidynonu nie przekraczającej 0,10%, zgodnie z oznaczeniem metodą HPLC.

10. Związek 3-[(2R,5S)-5-(4-fluorofenylo)-2-[(S)-[{4-fluorofenylo(amino)]-[4-hydroksy]fenylo]etylo]-1-okso-5-[(hydroksy)pentylo]-4(S)-fenylo-2-oksazolidynon.