PL202556B1 - Urządzenie i układ do wytwarzania energii elektrycznej z przepływającego czynnika, zwłaszcza wody - Google Patents

Description

Opis wynalazku

Przedmiotem wynalazku jest urządzenie i układ do wytwarzania energii elektrycznej z przepływającego czynnika, zwłaszcza wody.

Urządzenie wyżej wymienionego rodzaju jest znane przykładowo z opisu US 4,804,855 i 4,755,690 (Obermeyer). Przedstawione jest w nich urządzenie, zawierające szereg zespołów turbiny-generator, umieszczonych jeden nad drugim i obok siebie, połączonych do postaci modułów, które jest umieszczone na zaporze między dwoma słupami i może być podnoszone i opuszczane za pomocą dźwigu. Zespoły turbiny-generator są ukształtowane w postaci tak zwanych generatorów rurowych, w których rura w postaci gruszki jest przeznaczona do ustalania generatora, na którego zwężającym się końcu jest umieszczona turbina, która jest połączona za pośrednictwem wału, w sposób wytrzymały na skręcanie, z generatorem, który to wał jest ułożyskowany w rurze. Na swoim przednim, zwężającym się końcu, rura jest podparta poprzez blachy kierujące na rurze wlotowej, otaczającej generator i turbinę .

W porównaniu do wielkich generatorów rurowych w tradycyjnych elektrowniach, układ składający się z szeregu stosunkowo znacznie mniejszych zespołów turbiny-generator, umieszczonych jeden nad drugim i obok siebie przyczynia się korzystnie do znacznego zmniejszenia długości konstrukcyjnej, a tym samym do zmniejszenia nakładów w zakresie infrastruktury, a także do elastycznej eksploatacji urządzenia. W przypadku większej ilości zespołów turbiny-generator istnieje tego rodzaju niebezpieczeństwo, że wskutek nakładania się drgań poszczególnych zespołów występuje silne obciążenie modułu. Ponadto, w przypadku dużej ilości zespołów turbiny-generator należy liczyć się ze stosunkowo dużym ciężarem modułu, co wymaga stosowania odpowiednio ciężkiego dźwigu oraz odpowiedniej infrastruktury.

Podobne turbiny z generatorami, jak te według wynalazku, stosuje się od dawna jako pojedyncze, stacjonarne zespoły o stosunkowo wysokiej klasie wydajności. Między innymi tego typu zespół turbiny-generator jest przedstawiony w opisach US 4,046,403, US 4,123,666 i US 4,464,580.

Przedmiotem wynalazku jest urządzenie do wytwarzania energii elektrycznej z przepływającego czynnika, zwłaszcza wody, zawierające zespoły turbiny-generator, które przynajmniej na pewnych odcinkach są umieszczone jeden nad drugim i/lub obok siebie oraz są połączone, tworząc co najmniej jeden moduł.

Istota wynalazku polega na tym, że co najmniej jeden generator zespołu turbiny-generator jest ukształtowany jako generator synchroniczny, który jako układ wzbudzania posiada bieguny magnesów trwałych.

Korzystnie, wirnik co najmniej jednego generatora posiada bieguny magnesów trwałych.

W urządzeniu według wynalazku, stojan co najmniej jednego generatora posiada bieguny magnesów trwałych.

Ilość zespołów turbiny-generator, umieszczonych jeden nad drugim i/lub obok siebie, wynosi 5 - 500, korzystnie 50 - 250, przy czym zespoł y turbiny-generator, wzglę dnie moduł y są połączone z urządzeniem do podnoszenia i opuszczania, a co najmniej jeden zespół turbiny-generator jest ukształtowany jako zespół turbiny rurowe-generator.

Korzystnie, zespół turbiny-generator w obszarze wirnika turbiny i/lub w swoim korzystnie cylindrycznym obszarze obudowy turbiny są podparte w znany sposób na przynależnej ramie lub na elementach ramy modułu.

W kierunku przepływu, przed wirnikami turbiny zespołów turbiny-generator modułu są umieszczone łopatki kierujące, za pomocą których mocowane są zespoły turbiny-generator, wyposażone w rury ssą ce, przez które przepł ywa czynnik, napę dzają cy zespoł y turbiny-generator.

Korzystnie, turbina zespołu turbiny-generator posiada ułożyskowane obrotowo łopatki turbiny, które w obszarze swoich zewnętrznych końców są połączone z zamknięciem siłowym z pierścieniowym wirnikiem generatora zespołu turbiny-generator, przy czym stojan generatora zespołu turbiny-generator umieszczone są w module współosiowo wokół wirnika, w sposób wytrzymały na skręcanie, a przez otwór, określony przez wirnik lub stojan generatora, przepływa czynnik, napędzający turbinę.

W urządzeniu według wynalazku, stojany sąsiednich zespołów turbiny-generator modułu są umieszczone bezpośrednio obok siebie i/lub jeden nad drugim.

Zespoły turbiny-generator są wyposażone w rury wlotowe, przez które przepływa czynnik napędzający zespoły turbiny-generator, przy czym rury wlotowe sąsiednich zespołów turbiny-generator są

PL 202 556 B1 umieszczone bezpośrednio obok siebie i/lub jedna nad drugą, a rura wlotowa, w obszarze turbiny, względnie generatora jest ukształtowana jako obudowa, w której zakotwiony jest stojan.

W rurach wlotowych turbiny-generator moduł u umieszczone są ł opatki kierują ce, za pomocą których turbina i wirnik generatora mocowane są na rurze wlotowej.

W urzą dzeniu wedł ug wynalazku, komora pierś cieniowa mię dzy wirnikiem a stojanem generatora jest połączona z odcinkiem przestrzeni, przez którą przepływa czynnik, płynący przez turbinę, przy czym przez tę komorę pierścieniową przepływa czynnik, i po obu stronach wirnika generatora (3) jest ona komorą przepływową na całym obwodzie.

Korzystnie, stojan i wirnik są uszczelnione oddzielnie wobec przenikania przepływającego czynnika, względnie są izolowane elektrycznie wobec czynnika.

Szczelina między wirnikiem a stojanem generatora jest uszczelniona wobec czynnika napędzającego turbinę, a komora pierścieniowa między wirnikiem a stojanem jest wypełniona gazem, korzystnie powietrzem, przy czym uszczelka jest umieszczona wzdłuż wirnika lub stojana i korzystnie jest zamocowana na wirniku lub na stojanie.

Dla wytwarzania energii, turbina jest osadzona obrotowo w obu kierunkach, a łopatki turbiny i/lub łopatki kierujące są przestawne w odniesieniu do kierunku przepływu czynnika.

Przedmiotem wynalazku jest również układ do wytwarzania energii elektrycznej z przepływającego czynnika, korzystnie wody, ze strukturą zapory i zespołami turbiny-generator, które są umieszczone jeden nad drugim i/lub obok siebie, i są połączone, tworząc jeden lub szereg modułów.

Istota wynalazku polega na tym, że umieszczone obok siebie moduły podparte są na strukturze zapory, przy czym generatory zespołów turbiny-generator są ukształtowane jako generatory synchroniczne, które dla wzbudzenia posiadają bieguny magnesów trwałych.

Korzystnie, struktura zapory posiada szereg słupów zaporowych, między którymi przepływa czynnik, przy czym pomiędzy dwoma sąsiednimi słupami umieszczony jest co najmniej jeden podnoszony i opuszczany moduł, odpowiednio z szeregiem zespołów turbiny-generator, podparty na słupach i przesuwany.

Dzięki rozwiązaniu według wynalazku zrezygnowano ze znanej i sprawdzonej koncepcji elektrycznie wzbudzanych generatorów synchronicznych i zastosowano nowy typ generatora, który posiada zalety szczególnie zwartej, prostej i korzystnej konstrukcji. W przypadku zastosowania tego typu generatora w module z umieszczonymi obok siebie i/lub jeden nad drugim zespołami turbiny-generator uzyskuje się dodatkowo istotną zaletę, polegająca na tym, że zmniejszony zostaje ciężar, ponieważ zbędny jest układ wzbudzania, to znaczy uzwojenia wzbudzania, ze wszystkimi koniecznymi częściami elektrycznymi. Dzięki temu do zainstalowania takich modułów stosuje się mniejszy dźwig, co w znacznej mierze wpływa na obniżenie kosztów konstrukcji układu. Ponadto rezygnacja z układu elektrycznego wzbudzania wpływa w znacznym stopniu na uproszczenie konstrukcji, co z kolei oddziałuje korzystnie bezpośrednio na wymaganą wielkość konstrukcji i na koszt wytworzenia zespołów turbiny-generator, a także na koszty chłodzenia.

Podczas eksploatacji, przez połączone do postaci modułu zespoły turbiny-generator przepływa jednocześnie czynnik, przy czym ułożyskowane obrotowo łopatki turbin zespołów turbiny-generator modułu i wirniki z biegunami magnesów trwałych generatorów zespołów turbiny-generator modułu są wprawione w obroty. We współdziałaniu ze stojanami generatorów zespołów turbiny-generator, umieszczonymi współosiowo wokół wirników w sposób wytrzymały na skręcanie w module, wytwarza się energię elektryczną. W przypadku wykorzystania rozwiązania według wynalazku do istniejących już struktur, można zwiększyć ochronę środowiska naturalnego, ponieważ nie stosuje się czynników infrastrukturalnych, wpływających niekorzystnie na środowisko naturalne, lecz wykorzystuje się już istniejące urządzenia.

Układ wzbudzania z magnesami trwałymi może być umieszczony na wirniku albo alternatywnie na stojanie. W zależności od warunków konstrukcyjnych i wymagań można zastosować wariant najkorzystniejszy.

Szczególnie korzystnym wariantem postaci wykonania zespołu turbiny-generator jest zespół turbiny rurowe-generator. Korzystnie, zamocowanie zespołów turbiny-generator jest wykonane w ten sposób, że turbiny-generator w obszarze wirnika turbiny i/lub w swoim korzystnie cylindrycznym obszarze obudowy turbiny są podparte w znany sposób na przynależnej ramie lub na elementach ramy modułu.

PL 202 556 B1

W kierunku przepływu przed wirnikami turbiny zespołów turbiny-generator modułu są umieszczone łopatki kierujące, za pomocą których mocowane są zespoły turbiny-generator, stanowiąc tym samym dalsze uproszczenie konstrukcyjne.

Optymalny stopień sprawności uzyskuje się dzięki temu, że zespoły turbiny-generator są wyposażone w rury ssące, przez które przepływa czynnik, napędzający zespoły turbiny-generator.

Dalszy korzystnie stosowany wariant postaci wykonania uzyskuje się dzięki temu, że turbina zespołu turbiny-generator posiada ułożyskowane obrotowo łopatki turbiny, które w obszarze swoich zewnętrznych końców są połączone z zamknięciem siłowym z pierścieniowym wirnikiem generatora zespołu turbiny-generator, przy czym stojan generatora zespołu turbiny-generator umieszczony jest w module współ osiowo wokół wirnika, w sposób wytrzymał y na skrę canie. Dzię ki korzystnemu poł ożeniu punktów ciężkości takich zespołów turbiny-generator, w odniesieniu do zamocowania samych zespołów, lecz również w odniesieniu do zakotwienia modułu i elementów przyjmujących obciążenie, unika się zwłaszcza drgań i momentów pochylających, dzięki czemu konstrukcja samego modułu, lecz również jej elementy prowadzenia i zamocowania mogą mieć korzystnie mniejsze wymiary, a tym samym mogą być lżejsze. W rozwiązaniu według wynalazku, centralny obszar zespołów turbiny-generator, obciążony w przypadku tradycyjnych układów przez generator rurowy, jest zmniejszony i moż e być wykorzystany jako dodatkowy przekrój poprzeczny przepływu, dzięki czemu polepszony jest stopień sprawności zespołów turbiny-generator.

Ponadto powierzchnię napływu można dodatkowo zoptymalizować w ten sposób, że rury wlotowe sąsiednich zespołów turbiny-generator są umieszczone bezpośrednio obok siebie i/lub jedna nad drugą, przy czym przekrój poprzeczny otworu rury wlotowej w obszarze turbiny jest mniejszy od przekroju poprzecznego otworu rury wlotowej na otwartym końcu, leżącym, patrząc w kierunku przepływu, przed turbiną, a różnica przekrojów poprzecznych otworu jest większa od sumy przekrojów poprzecznych wirnika i stojana generatora, lub jest jej równa.

W korzystnym, szczególnie ekonomicznym wariancie urządzenia według wynalazku, moc elektryczna generatora pojedynczego zespołu turbiny-generator wynosi 100 kW - 1000 kW, korzystnie 200 kW - 700 kW.

Układ może być utworzony i eksploatowany w sposób szczególnie ekonomiczny i efektywny wówczas, gdy ilość zespołów turbiny-generator, umieszczonych jeden nad drugim i/lub obok siebie, wynosi 5 - 500, korzystnie 50 - 250.

Szczególnie korzystnie zespoły turbiny-generator chłodzone są przynajmniej częściowo przez przepływający czynnik, dzięki czemu układ chłodzenia może być mniejszy, albo w przypadku całkowitego chłodzenia za pomocą przepływającego czynnika można całkowicie z niego zrezygnować. Bezpośrednio widoczne są związane z tym zalety w odniesieniu do konstrukcji, wielkości, ciężaru i kosztów.

Przedmiot wynalazku jest uwidoczniony w przykładzie wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia przykład wykonania zespołu turbiny-generator, o tak zwanej konstrukcji Straflo, w przekroju, fig. 2 - przykład wykonania zespołu turbiny-generator, o konstrukcji turbiny rurowej, w przekroju, a fig. 3 - elektrownię wodną z układem szeregu zespoł ów turbiny-generator, w przekroju.

Zespół turbiny-generator 1 według fig. 1 posiada turbinę 2 z łopatkami turbiny 11, które są połączone ze sobą zamknięciem siłowym oraz z wałem 8, który jest ułożyskowany obrotowo w gruszkowatej obudowie łożyskowej 13 zespołu turbiny-generator 1 za pomocą łożysk tocznych, ślizgowych i/lub kulkowych i uszczelniony wobec przepływającego czynnika, przykładowo wody. Obudowa łożyskowa 13 jest zamocowana na stożkowej rurze wlotowej 7 za pomocą łopatek kierujących 6.

W obszarze końców łopatek 11 turbiny znajduje się generator 3, który posiada pierścieniowy wirnik 5 generatora 3 zespołu turbiny-generator 1, połączony zamknięciem siłowym z łopatkami 11 turbiny. Współosiowo wokół wirnika 5 jest umieszczony pierścieniowy stojan 4 generatora, usytuowany w sposób wytrzymały na skręcanie w module i w przedstawionym przykładzie wykonania jest zakotwiony w odcinku rury wlotowej 7, ukształtowanym w postaci obudowy. Wirnik 5 generatora 3 posiada tutaj bliżej nie przestawione bieguny magnesów trwałych, które służą jako układ wzbudzania dla generatora 3. Stojan 4 jest zbudowany, jak wiadomo, z pakietu blach 10 i uzwojeń 9.

Między wirnikiem 5 a stojanem 4 znajduje się również pierścieniowa szczelinowa przestrzeń pośrednia 14, która w niniejszym przykładzie wykonania jest wypełniona gazem, na przykład powietrzem, w której to przestrzeni wirnik 5 jest uszczelniony wobec czynnika płynącego w rurze wlotowej 7, przykładowo za pomocą uszczelki, umieszczonej między powierzchniami czołowymi wirnika 5 a naprzeciwległą powierzchnią czołową obudowy, utworzonej przez rurę wlotową 7. Alternatywnie,

PL 202 556 B1 przez szczelinową przestrzeń pośrednią 14 może przypływać również czynnik, płynący przez rurę wlotową 7, dzięki czemu, podczas eksploatacji, szczelina 14 jest stale napełniona czynnikiem, na przykład wodą, i ewentualnie jest szczeliną przepływową. W tym celu elektryczne elementy generatora 3 muszą być izolowane wobec czynnika.

Na fig. 2 przedstawiony jest dalszy przykład wykonania zespołu turbiny-generator 1 z generatorem 3 wzbudzanym magnesami trwałymi. W tym przykładzie wykonania, generator 3 jest umieszczony w gruszkowatej obudowie 12. Wirnik 5 generatora 3 jest połączony zamknięciem siłowym z wałem 8, który jest ułożyskowany obrotowo w obudowie 12 za pomocą łożysk tocznych, ślizgowych i/lub kulkowych, który to wał jest napędzany turbiną 2. W tym celu na końcu wału 8, odwróconym w kierunku przepływu od generatora 3, umieszczona jest z zamknięciem siłowym turbina 2 z łopatkami 11 turbiny, które są wprawiane w wirowanie przez przypływający czynnik.

Wirnik 5 posiada bliżej nieprzedstawione bieguny magnesów trwałych, które służą jako układ wzbudzania dla generatora 3. Stojan 4 jest zamocowany nieruchomo na ścianie wewnętrznej obudowy generatora 12. Chłodzenie generatora 3 przeprowadzane jest w tym przypadku wyłącznie poprzez przepływający czynnik.

Obudowa generatora 12 jest uszczelniona wobec przepływającego czynnika, na przykład wody, i jest zamocowana na stożkowej rurze ssącej 15 za pomocą łopatek kierujących 6.

Na fig. 3 przedstawiony jest układ do wytwarzania energii elektrycznej z przepływającego czynnika, czyli wody, ze strukturą zaporową 20, za pomocą której obszar wyższego poziomu lustra wody może być oddzielony od obszaru niższego poziomu lustra wody, w niniejszym przypadku za pomocą jazu 21, który poprzez przechylanie jest podnoszony i opuszczany wokół osi poziomej, przy czym w uniesionym położeniu jazu 21 możliwe jest odpływanie wody z obszaru o wyższym poziomie lustra wody do obszaru o niższym poziomie lustra wody, a w przypadku opuszczonego położenia jazu 21 odpływanie jest niemożliwe.

Ponadto struktura zaporowa 20, po obu stronach jazu, posiada pionowe, boczne prowadnice 22, które służą do prowadzenia i podparcia zespołów turbiny-generator 1, które w niniejszym przypadku są umieszczone obok siebie i jeden nad drugi, i są zestawione w postaci matrycy jako moduł 23, który jest zintegrowany z ramą 24, przy czym rama 24 służy dodatkowo do ustalania dalszych elementów, przykładowo grabi, urządzeń do obsługi, i tym podobnych urządzeń. W odróżnieniu od niniejszego przykładu wykonania, poszczególne zespoły turbiny-generator 1 mogą być umieszczone w postaci plastra miodu, albo w postaci innej, dowolnej struktury, przykładowo mogą być przestawione w kierunku przepływu. W przykładzie tym zespoły turbiny-generator 1 stosuje się w tak zwanej konstrukcji Straflo, zgodnie z opisem przykładu wykonania według fig. 1, przy czym może być zastosowany inny, dowolny zespół turbiny-generator, przykładowo turbina rurowa według fig. 2, co nie stanowi ograniczenia rozwiązania według wynalazku.

Na górnej powierzchni modułu 23 usytuowany jest element przyjmujący obciążenie 25 dla dźwigu 26, który jest umieszczony na strukturze zaporowej 20 i za pomocą którego moduł 23 może być podnoszony i opuszczany, przy czym wszystkie zespoły turbiny-generator 1 modułu 23 w jego położeniu opuszczenia mogą być wykorzystane do wytwarzania energii elektrycznej z wody, przepływającej przez turbiny.

Claims (25)

1. Urządzenie do wytwarzania energii elektrycznej z przepływającego czynnika, zwłaszcza wody, zawierające zespoły turbiny-generator, które przynajmniej na pewnych odcinkach są umieszczone jeden nad drugim i/lub obok siebie oraz są połączone, tworząc co najmniej jeden moduł, znamienne tym, że co najmniej jeden generator (3) zespołu turbiny-generator (1) jest ukształtowany jako generator synchroniczny, który jako układ wzbudzania posiada bieguny magnesów trwałych.

2. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że wirnik (5) co najmniej jednego generatora (3) posiada bieguny magnesów trwałych.

3. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że stojan (4) co najmniej jednego generatora (3) posiada bieguny magnesów trwałych.

4. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że ilość zespołów turbiny-generator (1), umieszczonych jeden nad drugim i/lub obok siebie, wynosi 5 - 500, korzystnie 50 - 250.

PL 202 556 B1

5. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że zespoły turbiny-generator (1), względnie moduły są połączone z urządzeniem (25) do podnoszenia i opuszczania.

6. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że co najmniej jeden zespół turbiny-generator (1) jest ukształtowany jako zespół turbiny rurowe-generator.

7. Urządzenie według zastrz. 6, znamienne tym, że turbiny-generator (1) w obszarze wirnika turbiny i/lub w swoim korzystnie cylindrycznym obszarze obudowy turbiny są podparte w znany sposób na przynależnej ramie lub na elementach ramy modułu.

8. Urządzenie według zastrz. 7, znamienne tym, że w kierunku przepływu przed wirnikami turbiny zespołów turbiny-generator (1) modułu (23) są umieszczone łopatki kierujące (6), za pomocą których mocowane są zespoły turbiny-generator (1).

9. Urządzenie według zastrz. 6 albo 7, znamienne tym, że zespoły turbiny-generator (1) są wyposażone w rury ssące (15), przez które przepływa czynnik, napędzający zespoły turbiny-generator (1).

10. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że turbina (2) zespołu turbiny-generator (1) posiada ułożyskowane obrotowo łopatki (11) turbiny, które w obszarze swoich zewnętrznych końców są połączone z zamknięciem siłowym z pierścieniowym wirnikiem (5) generatora (3) zespołu turbiny-generator (1), przy czym stojan (4) generatora (3) zespołu turbiny-generator (1) umieszczone są w module (23) współosiowo wokół wirnika (5), w sposób wytrzymały na skręcanie.

11. Urządzenie według zastrz. 10, znamienne tym, że przez otwór, określony przez wirnik (5) lub stojan (4) generatora (3), przepływa czynnik, napędzający turbinę (2).

12. Urządzenie według zastrz. 10, znamienne tym, że stojany (4) sąsiednich zespołów turbiny-generator (1) modułu (23) są umieszczone bezpośrednio obok siebie i/lub jeden nad drugim.

13. Urządzenie według zastrz. 10, znamienne tym, że zespoły turbiny-generator (1) są wyposażone w rury wlotowe (7), przez które przepływa czynnik napędzający zespoły turbiny-generator (1).

14. Urządzenie według zastrz. 13, znamienne tym, że rury wlotowe (7) sąsiednich zespołów turbiny-generator (1) są umieszczone bezpośrednio obok siebie i/lub jedna nad drugą.

15. Urządzenie według zastrz. 13 albo 14, znamienne tym, że rura wlotowa (7) w obszarze turbiny (2), względnie generatora (3) jest ukształtowana jako obudowa, w której zakotwiony jest stojan (5).

16. Urządzenie według zastrz. 13 albo 14, znamienne tym, że w rurach wlotowych (7) turbiny-generator (1) modułu (23) umieszczone są łopatki kierujące (6), za pomocą których turbina (2) i wirnik (5) generatora (3) mocowane są na rurze wlotowej (7).

17. Urządzenie według zastrz. 10, znamienne tym, że komora pierścieniowa (14) między wirnikiem (5) a stojanem (4) generatora (3) jest połączona z odcinkiem przestrzeni, przez którą przepływa czynnik, płynący przez turbinę, przy czym przez tę komorę pierścieniową (14) przepływa czynnik.

18. Urządzenie według zastrz. 17, znamienne tym, że komora pierścieniowa po obu stronach wirnika (5) generatora (3) jest komorą przepływową na całym obwodzie.

19. Urządzenie według zastrz. 17 albo 18, znamienne tym, że stojan (4) i wirnik (5) są uszczelnione oddzielnie wobec przenikania przepływającego czynnika, względnie są izolowane elektrycznie wobec czynnika.

20. Urządzenie według zastrz. 10, znamienne tym, że szczelina między wirnikiem (5) a stojanem (4) generatora (3) jest uszczelniona wobec czynnika napędzającego turbinę (2), a komora pierścieniowa (14) między wirnikiem (5) a stojanem (4) jest wypełniona gazem, korzystnie powietrzem.

21. Urządzenie według zastrz. 20, znamienne tym, że uszczelka jest umieszczona wzdłuż wirnika (5) lub stojana (4) i korzystnie jest zamocowana na wirniku (5) lub na stojanie (4).

22. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że dla wytwarzania energii, turbina (2) jest osadzona obrotowo w obu kierunkach.

23. Urządzenie według zastrz. 1 albo 22, znamienne tym, że łopatki (11) turbiny (2) i/lub łopatki kierujące (6) są przestawne w odniesieniu do kierunku przepływu czynnika.

24. Układ do wytwarzania energii elektrycznej z przepływającego czynnika, korzystnie wody, ze strukturą zapory i zespołami turbiny-generator, które są umieszczone jeden nad drugim i/lub obok siebie, i są połączone, tworząc jeden lub szereg modułów, znamienny tym, że obok siebie umieszczonych jest wiele modułów (23) i podpartych na strukturze zapory (20), przy czym generatory (3) zespołów turbiny-generator (0 są ukształtowane jako generatory synchroniczne, które dla wzbudzenia posiadają bieguny magnesów trwałych.

PL 202 556 B1

25. Układ według zastrz. 24, znamienny tym, że struktura zapory (20) posiada szereg słupów zaporowych, między którymi przepływa czynnik, przy czym pomiędzy dwoma sąsiednimi słupami umieszczony jest co najmniej jeden podnoszony i opuszczany moduł (23), odpowiednio z szeregiem zespołów turbiny-generator (1), podparty na słupach i przesuwany.