PL166042B1

PL166042B1 - Sposób rozdzielania racemicznego kwasu winowego

Info

Publication number: PL166042B1
Application number: PL29252791A
Authority: PL
Inventors: Maciej Uminski; Ludwik Synoradzki; Barbara Filipiak; Zbigniew Czarnocki; Miroslawa Panasiewicz
Original assignee: Politechnika Warszawska
Priority date: 1991-11-26
Filing date: 1991-11-26
Publication date: 1995-03-31
Also published as: PL292527A1

Abstract

Sposób rozdzielania racemicznego kwasu winowego przy pomocy optycznie czynnych amin, znamienny tym, żejako aminę stosuje się (-)-(2s)-2-[2-(aS)-(p-chloro-a-metylo-a-fenylobenzyloksy)etylo]-1-metylopirolidynę o wzorze przedstawionym na rysunku lubjej stereoizomery RR, SR i RS.

Description

Przedmiotem wynalazku jest sposób rozdzielania racemicznego kwasu winowego.

Znane sposoby rozdzielania optycznie czynnych kwasów polegają na reakcji z enancjomerem optycznie czynnego alkoholu lub zasady, na przykład aminy. W reakcji powstaje para diastereoizomerycznych związków różniących się zazwyczaj właściwościami fizykochemicznymi, przez co możliwe jest rozdzielenie diastereoizomerów. Do rozdziału racemicznych kwasów stosuje się zazwyczaj optycznie czynne związki azotowe, takie jak: cynochinę, brucynę, asparginę i 1-fenyloetyloaminę.

Rozdział racemicznych kwasów przeprowadzony znanym sposobem nigdy nie jest całkowity. Używając jednej aminy można wydzielić w miarę czystej postaci sól gorzej rozpuszczalną (jednego enancjomeru), którą i tak trzeba jeszcze kilkakrotnie krystalizować. Sól lepiej rozpuszczalna (drugiego enancjomeru) nie daje się wydzielić w czystej postaci. Zazwyczaj rozkłada się ją i tworzy drugą sól z odpowiednio dobraną aminą, inną niż użyta do wydzielenia pierwszego enancjomeru. Sól ta musi być gorzej rozpuszczalna niż sól pierwszego enancjomeru, którego pewne ilości nadal są w mieszaninie. W czasie krystalizacji jako pierwsza wypada sól drugiego enancjomeru kwasu, którą doczyszcza się przez kolejne krystalizacje. Zastosowanie do rozdziału tylko jednej aminy prowadzi w efekcie do niskiej wydajności rozdziału i otrzymania produktów o niskiej czystości enancjomerycznej.

Nieoczekiwanie okazało się, że można dobrać taką aminę, przy pomocy której rozdziela się optycznie czynny kwas winowy w jednym etapie i z wysoką wydajnością.

Sposób rozdzielania racemicznego kwasu winowego według wynalazku charakteryzuje się tym, że do rozdziału stosuje się (-)-(2s)-2-[2-(aS)-(p-chloro-a-metylo-a-fenylobenzyloksy)etylo]-1metylopirolidynę (aminę SS) o wzorze przedstawionym na rysunku lub jej stereoizomery RR, SR i RS.

Amina SS ma rozbudowaną cząsteczkę i dwa centra chiralne, co zdecydowanie ułatwia rozdział diastereoizomerów. Fakt, że pochodne aminy SS z kwasami łatwo się rozdzielają sprawia, że operację rozdziału można przeprowadzić używając tylko jednej aminy. Rozdział przeprowadza się z nieoczekiwanie wysoką wydajnością, a otrzymane produkty charakteryzują się wysoką czystością enancjomeryczną i przeważnie nie muszą być dodatkowo krystalizowane.

Dodatkową korzyścią sposobu według wynalazku jest to, że reakcję tworzenia diastereoizomerycznych soli prowadzi się w wodzie. Tym samym unika się stosowania łatwopalnych, drogich, toksycznych lub posiadających właściwości korozyjne rozpuszczalników organicznych, używanych zwykle w tego rodzaju reakcjach. Powstające sole rozdziela się metodą krystalizacji, kwasy uwalnia działaniem wodnego roztworu HCl, a aminę regeneruje się z wysoką wydajnością.

Sposób według wynalazku został przedstawiony bliżej w przykładach wykonania.

Przykład! .10 gramów racemicznego kwasu winowego i 22,9 gramów aminy SS rozpuszcza się w 200 ml wody o temperaturze 65°C. Po ochłodzeniu do temperatury pokojowej krystalizuje 13,2g soli z kwasem D(-) winowym, następnie frakcja mieszana o masie 5,1 g. Po odparowaniu wody pod obniżonym ciśnieniem w temperaturze nie przekraczającej 40°C wydziela się 14,3 g soli aminy z kwasem L( +) winowym. Kwasy wydziela się przez działanie wodnym roztworem HCl i ekstrakcję aminy (wydajność regeneracji aminy 90%) i odparowanie wody pod obniżonym ciśnie166 042 3 niem, w temperaturze nie przekraczającej 40°C. Otrzymuje się 3,6 g kwasu D(-) winowego (wydajność 72%) o skręcalności właściwej [ff] o²⁰ = -13,0° (c 10, H2O) (czystość enancjomeryczna 96%) oraz 3,7 g kwasu L( + ) winowego (wydajność 74%) o skręcalności właściwej [α] _D ²⁰ = + 12,8 (c 10, H 2O) (czystość enancjomeryczna 95%).

Przykład II, porównawczy. 10g racemicznego kwasu winowego oraz 8g (-)-l-fenyloetyloaminy rozpuszcza się w 200 ml metanolu o temperaturze 50°C. Przez krystalizację wydziela się

6,1 g soli kwasu L( + ) winowego, 6g soli mieszanej i 5,8 g soli kwasu D(-) winowego. Kwas wydziela się jak w przykładzie I. Otrzymuje się 2,3 g kwasu D(-) winowego (wydajność 46%) o skręcalności właściwej [α] q20 = -11,7° (c 10, H 2O) (czystość enancjomeryczna 86%) oraz 2,4 g kwasu L( + ) winowego (wydajność 48%) o skręcalności właściwej [α] q20 = +12,3° (c 10, H2O) (czystość enancjomeryczna 91%).

1616042

Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 90 egz. Cena 1,00 zł.

Claims

Zastrzeżenie patentowe

Sposób rozdzielania racemicznego kwasu winowego przy pomocy optycznie czynnych amin, znamienny tym, żejako aminę stosuje się (-)~(2s)-2-[2-(aS}-(p-chloro-a-metylo-ff-fenylobenzyloksy)'· etylo]-1-metylopirolidynę o wzorze przedstawionym na rysunku lub jej stereoizomery RR, SR i RS.