Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania trwalych w skladowaniu i biologicznie ak¬ tywnych srodków ulepszajacych glebe z mieszaniny skladajacej sie z rozdrobnionych snieci i czesciowo odwodnionego szlamu sedymentacyjnego o zawartosci wody od okolo 50 do 90% wagowych, przy czym mieszanina zostala poddana silnemu zageszczeniu masy przez sprasowywanie do jednej trzeciej swojej objetosci bez odprowadzenia wody i suszenie tak otrzymanych wyprasek na po¬ wietrzu przez skladowanie w stosach gnilnych majacych temperature 50-70°C* Odpowiednia zawartosc wody dla zageszczenia wstepnie obrobionej mieszaniny smieci-szlam sedymentacyjny i dla optymalnych warunków poczatkowych intensywnego gnicia wynosi od 45-60%* Taki sposób nadaje sie nie tylko do wspólnej obróbki wstepnej smieci i szlamu sedymentacyjne¬ go lecz jest równiez odpowiedni do poddawania zageszczaniu wstepnie obrobionych smieci bez szlamu sedymentacyjnego, przy czym do smieci moga byc dodawane wysokie zawartosci innych subs¬ tancji odpadowych, takich jak odpadki rynkowe lub kora drzew* Przy tego rodzaju sposobie po¬ stepowania jest jednak potrzebne dodawanie wody do procesu zageszczania wstepnie obrobionych smieci 1 dla osiagniecia optymalnych warunków poczatkowych intensywnego gnicia* Zawartosc wody w mieszaninie wynosi tu korzystnie 45-70%* Taki sposób wywodzi sie z opisu patentowego RFN nr 1 145 646 i znany jest w praktyce pod nazwa "BRIKOLLARE"* Wytworzone w ten sposób wypraaki sa bezposrednio po formowaniu suszone, przy czym wystarczy pozostawic je skladowane na powietrzu* Zachodzacy przy tym samorzutny pro¬ ces suszenia opiera sie na ozywionym powstawaniu grzybów w wypraskach, w czasie gdy sa one zlozone w stosach w tak zwanej hali gnilnej* Podczas tego tak zwanego goracego - lub intensyw¬ nego gnicia w czasie dwóch do trzech tygodni okolo polowa do trzech czwartych biochemicznie latwo rozkladajacych sie substancji dysymiluje. Wynika stad, ze przecietnie okolo 42% organicz¬ nej masy w wypraskach sklada sie z takiej biochemicznie latwo rozkladajacej sie substancji. Za¬ sadniczy rozklad /dyeymilacji/ nastepuje w pierwszych czternastu dniach* po czyn zmniejsza sie predkosc rozkladu s powodu braku wody*2 131 864 Wedlug znanego sposobu nozna wiec otrzymac odkazony, zaawansowany w gnicia kompost. Ile nozna jednak otrzymac* gotowego kompostu specjalnego, poniewaz znaczna czesc* masy organicznej pozostaje biologicznie nierozlozona. Podczas tego Intensywnego gnicia panuja warunki prze¬ wietrzania zalezne od wysokosci temperatury reakoji. Ze wzrastajacym odparowywaniem wody ewentualnie suzyolem wody przez powstawanie grzybów intensyfikuje sie doplyw powietrza 1 przez to przyspiesza sie metaboliczna przemiana substancji, az granicznym parametrem staje ale niedostateczna wilgotnosc* 1 zaczyna sie zmniejszac szybkosc redukcji etrat przy praze-" niu. Dlatego tez jest praktyoznle niemozliwe przy wilgotnosci poczatkowej w mieszaninie po¬ nizej 60* osiagniecie calkowitej eliminacji latwe rozkladajacych sie substancji podczas gnicia wyprasek w hali. niemozliwe jest jednak takze podwyzszenie poczatkowej zawartosci wody, poniewaz na przyklad przy zawartosci wody w wyprasce wyzszej niz 55* beda sie tworzyc w tych warunkach miejsca anaerobowe, czego powinno sie unikac* Znaczaca role odgrywa jednak przy tym wielkosc ziarna materialu 1 zwiazany z tym Istniejacy system kapilar, tak ze w niektórych przypadkach takze przy wysokiej zawartosci wody mozna unikac powstawania tego rodzaju miejsc anaerobowych.Celem wynalazku jest opracowanie takiego sposobu, za pomoca którego w sposób szczególnie prosty i celowy mozna byloby uzyskac gotowy kompost.Sposób wedlug wynalazku dotyczacy wytwarzania trwalych w skladowaniu, biologicznie ak¬ tywnych srodków ulepszajacych glebe z mieszaniny skladajacej sie z rozdrobnionych smieci 1 czesciowo odwodnionego szlamu sedymentacyjnego o zawartosci wody 50-9056 wagowych, przy czym mieszanine sprasowywuje sie do okolo jednej trzeciej swej objetosci, bez odprowadzania wody, a otrzymane przy tym wypraski suszy sie na powietrzu przez skladowanie w stosach gnil¬ nych o temperaturze okolo 50-70°C 1 wilgotnosci nizszej od 5% wagowych, polega na tym, ze na poczatku trzeciego do piatego dnia gnicia sterte gnilna poddaje sie dodatkowemu nawilzaniu trwajacemu siedem do czternastu dni. Na poczatku nawilzania dodaje sie wieksza ilosc wody niz na koncu. Korzystnie dzienne dodawanie wody w ramach dodatkowego nawilzania podzielone jest na dwanascie lub dwadziescia cztery okresy. Korzystnie w ciagu czternastu dni dodaje sie 156 kg wody na metr szescienny mieszaniny. Korzystnie dodatkowe nawilzanie stosów gnilnych prowadzi sie natryskowo od góry za pomoca dysz umieszczonych w ukladzie przewodów rurowych.Sposób wedlug wynalazku dotyczacy wytwarzania trwalych w skladowaniu i biologicznie ak¬ tywnych srodków ulepszajacych glebe z mieszaniny skladajacej sie z rozdrobnionych smieci i czesciowo odwodnionego szlamu sedymentacyjnego o zawartosci wody okolo 50-90& wagowych, przy czym mieszanine sprasowywuje sie do okolo jednej trzeciej swej objetosci, bez odprowa¬ dzenia wody, a otrzymane wypraski suszy sie na powietrzu przez skladowanie w stosach gnilnych 0 temperaturze okolo 50-70°C i wilgotnosci mniejszej od 5% wagowych, polega na tym, ze po wysuszeniu rozdrabnia aie wypraski na grube ziarno, zsypuje na sterte, a nastepnie ponownie nawilza sie. Przy ponownym nawilzaniu osiaga sie poczatkowa zawartosc wody okolo 40-50£.Korzystnie rozdrobnienie wyprasek na grube ziarno prowadzi sie przez zsypywanie stosów gnil¬ nych z palet. Korzystnie dodatkowe nawilzanie stert prowadzi sie natryskowo od góry za pomoca dysz umieszczonych w ukladzie przewodów rurowych.Dzieki sposobowi, wedlug wynalazku przy stosowaniu dodatkowego nawilzania wszelkie rezer¬ wy latwo rozkladajacych sie skladników zostaja wyczerpane 1 po odpowiednich próbach otrzymuje sie produkt o stratach przy prazeniu wynoszacych zaledwie 38,5*. Próbki pobrane w dziewiet¬ nastym dniu gnicia maja zawartosc substancji organicznej wynoszaca 37,5% lub jeszcze nizsza 1 stosunek C/M wynoszacy 16,6. Podobne wartosci osiaga sie obecnie w fabrykach kompostu tylko dla gotowego kompostu, który powstaje np. w ten sposób, ze wypraski po zakonczeniu trzytygod¬ niowego gnicia w hall rozdrabnia sie 1 sklada na okolo trzy miesiace na sterty. W zwiazku z tym sposobem wedlug wynalazku mozna otrzymac doskonaly kompost, którego jakosc odpowiada gotowemu kompostowi.Okazalo sie korzystne, dodatkowe nawilzanie stosu gnilnego za pomoca umieszczonego w &6~ rze9 wyposazonego w dysze systemu rur. Przez ten system rur wode sluzaca do dodatkowego131 864 3 nawilzania rozpyla sie aa stos gnilny. Nawilzanie z góry noze by<5 przy tym tak rozwiazane, te co najmniej Jedna czwarta lab maksymalnie oelkowita dzienna produkcja etosów gnilnych moze byc Indywidualnie nawilzana-. Szczególnie steruje sie dodatkowym nawilzaniem tak, aby na koncu dwu- do pi eclotygodniowego gnicia stos wyprasek posiadal wilgotnosc wynoszaca 25-35%* Wówczas powstaja optymalne warunki do dalszego przeprowadzania obróbki /rozdrabnianie, ukla¬ danie warstwami 1 przesiewanie/. Jak bylo wyjasnione, w sposobie wedlug wynalazku dodatkowe nawilzanie nastepuje podczas tak zwanego goracego lub intensywnego gnicia. Dzieki temu osiagany na koncu sposobu stopien wysuszenia mozna tak przesuwac, zeby wszystkie stosunkowo latwo rozkladajace sie substancje, zwlaszcza te dajace sio utleniac substancje organiczne, rzeczywiscie w pelnym zakresie takze byly rozlozone i zeby w zwiazku z tym powstawal zadany gotowy kompost, Gotowy kompost mozna tez otrzymywac wedlug drugiego wariantu sposobu wedlug wynalazku, przy czym znów trzeba oprzec sie na znanym sposobie wedlug opisu patentowego RFW nr 1 145 646.Juz wysuszone, nie calkowicie skompostowane wypraski otrzymane sposobem wedlug wymienionego opisu patentowego moga byc mianowicie na nowo aktywowane przez ponowne nawilzanie woda* Cho¬ ciaz znane, wysuszone wypraski zawieraja jeszcze znaczne Ilosci latwo rozkladajacych sie substancji, takie ponowne nawilzanie nie jest jednak odpowiednie, aby spowodowac ponowne in¬ tensywne gnicie. Polega to na tym, ze w wypraskach lub w stosach wyprasek nie wystepuje wystarczajacy naturalny ruch powietrza i w zwiazku z tym tlen potrzebny do aerobowego meta¬ bolizmu nie moze byc wprowadzony do materialu. Aby zatem wysuszone wypraski wytworzone zna¬ nym sposobem mogly byc jeszcze przetwarzane w gotowy kompost, miedzy suszeniem i ponownym nawilzaniem nastepuje wedlug wynalazku gruboziarniste rozdrabnianie wyprasek i zsypywanie na sterte w celu wytworzenia wolnych przestrzeni umozliwiajacych ruch powietrza, dzieki czemu po okolo pieciu 1 pól tygodniach do dwóch miesiecy wszystkie stosunkowo latwo rozkladajace sie substancje sa w pelni rozlozone.Wedlug tego drugiego rozwiazania wedlug wynalazku mozna przerabiac na gotowy kompost takze suche wypraski otrzymane juz znanym sposobem. Korzystnie przy tym ponownym nawilzaniu poczatkowa zawartosc wody osiaga wartosc 40-5G&.Rozdrabnianie wyprasek nastepuje przy tym nie przy pomocy mlynów bijakowych lub stosowa¬ nych w tym celu rozdrabniarek. Korzystnie gruboziarniste rozdrabnianie wyprasek nastepuje ra¬ czej przez zsypywanie stosów gnilnych z ich palet i formowanie z nich na przyklad lopatami stert. Dzieki takiemu sposobowi postepowania znane z opisu patentowego RFN nr 1 145 646 wy¬ praski lamia sie na czesci mniejsze od ich pierwotnej wielkosci. W ten sposób mozliwe jest usypanie sterty, która ma wystarczajace wolne przestrzenie do potrzebnego ruchu powietrza.Przy tym korzystna okazala sie poczatkowa zawartosc wody w stercie wynoszaca 40-50*. Ponowne nawilzenie takze moze byc przeprowadzone za pomoca umieszczonego w górze systemu rur wypo¬ sazonych w dysze. Front wilgoci postepuje przy tym poziomo z góry na dól. Gnioie nastepcze wystepuje takze przy nizszej wilgotnosci poczatkowej, przebiega jednak wtedy znacznie wolniej* Przy przeprowadzeniu sposobu wedlug wynalazkutwedlug drugiego z opisanych wariantów mozna stwierdzic, ze znane, wstepnie zgnile i wysuszone wypraski po ich rozdrobnieniu i zsy¬ paniu w trapezowa sterte o wysokosci dwóch metrów i rozmiarach podstawy 2,5 m z 6,0 m sku¬ tecznie gnija ponownie. Temperatury w stercie wzrastaja przy tej próbie juz czwartego dnia do wartosci powyzej 60°C i pozostaja przez cztery tygodnie na tym poziomie. Po dwóch miesia¬ cach mozna zarejestrowac w miejscach pomiaru temperatury miedzy 39 i 52°C. brednia szybkosc zmian rozkladu wynosi 1,35 kg/nr 1 zmienia sie zatem w podobnym rzedzie wielkosci jak szyb* kosc zmian redukcji wyprasek w ostatnim stopniu tak zwanego gniota w hali wedlug pierwszego rozwiazania wedlug wynalazku. Straty przy prazeniu próbek pobranych 54 dnia,moga byc okreslo¬ ne srednio na 41,9!*, test z nasturcja daje zbiory porównawcze 125*.W szczególnosci prowadzone próby daly nastepujace wyniki. Wypraski ze zwyklej produkcji fabryk kompostu wedlug opisu patentowego RFH nr 1 145 646 posiadaja po trzy- do czterotygod¬ niowym gniciu w hall nastepujace srednie wlasnosci: zawartosc wody - 25*; straty przy4 131 864 prazenia - 53%; zawartosc azotu - 1,15%; zawartosc wegla - 25,8%; stosunek C/U - 22,4. Dluzsze pozostawienie wyprasek w hali gnilnej nie prowadzi do dalszego rozklada. Jesli wypreski zlozy sie na wolnej przestrzeni, to temperatura reakcji zrównuje sie juz piatego dnia gnicia z tem¬ peratura zewnetrzna* Test stopnia gnicia potwierdza obecnosc latwo rozkladajacych sie substan¬ cji jeszcze w materiale okolo trzynastotygodniowym.W zwiazku z tym wypraski wedlug opisu patentowego RFU nr 1 145 646 moga byc skladowane przez dluzszy czas na paletach na wolnej przestrzeni, bez wystepowania wiekszych zmian w ich wlasnosciach. Dopiero trzymiesieczne gnicie nastepcze rozdrobnionych gruboziarniscie i ponow¬ nie nawilzonych wyprasek odpowiadajace drugiemu wariantowi sposobu wedlug wynalazku pozwala na osiagniecie produktu dajacego sie stosowac jako gotowy kompost* Produkt ten ma straty przy prazeniu okolo 35 do 40% 1 stosunek C/N okolo 18-20.Przy zastosowaniu sposobu wedlug wynalazku istnieje w zasadzie takze mozliwosc dalszego rozdrabniania zgnilych wyprasek jak równiez ich przesiewanie na rczne frakcje ziarna* Poprzed¬ nio opisane próby wykazaly, ze wypraski zgnile wedlug opisu patentowego RFN nr 1 145 646, po gruboziarnistym rozdrobnieniu, zsypanlu na sterte i ponownym nawilzeniu moga ele dalej roz¬ kladac, przy czym, w obecnosci wystarczajacych wolnych przestrzeni, predkosc redukcji w ster¬ cie o odpowiednich wymiarach zalezy od wielkosci nawilzania* W zwiazku z tym takze znane wy¬ praski moga byc jeszcze w korzystny sposób przerabiane na gotowy kompcst* Pierwszy wariant sposobu wedlug wynalazku przedstawiony jest na rysunku w postaci wykre¬ su* Pokazuje on przebieg gnicia w hall fabrycznej z wczesnym nawilzaniem wyprasek sposobem wedlug wynalazku, przez wykreslenie istotnych parametrów takich jaki "temperaturan T, "straty przy prazeniu - redukcja" GV i "zawartosc suchej substancji" TS w zaleznosci od czasu mierzo¬ nego w dniach* Z wykresu wynika* ze przez dodatkowe nawilzanie wedlug wynalazku wyprasek, podczas gnicia w hali mozna znacznie przyspieszyc biochemiczna przemiane substancji* Jesli dodatkowe nawilzanie zastosuje sie dopiero w dwa tygodnie po rozpoczeciu gnicia, to po okolo 3,5 tygodniach straty przy prazeniu w materiale ustala sie na poziomie 47,1-49,5%* Jednak bardziej korzystnie przebiega proces kompostowania, jesli dodawanie wody wedlug wynalazku rozpoczyna sie w czasie, gdy zawartosc wody w materiale wynosi jeszcze okolo 50%, jednak tem¬ peratura reakcji przekroczyla juz 50°C* Jak juz podano, podczas próby wystarcza dodanie cal¬ kowitej ilosci wody wynoszacej 156 kg wody na m3 materialu wyjsciowego, doprowadzonej w ciagu dwóch tygodni, aby przedluzyc termofiIowy etap gnicia* tak ze nastepuje szybsza przemiana substratów* W ten sposób mozna otrzymac produkt, który juz po zaledwie trzech tygodniach go¬ racego gnicia ma straty przy prazeniu okolo 38% jak równiez stosunek C/N wynoszacy 18,6 1 takze w testach z nasturcja 1 samoczynnego ogrzewania okazuje sie wyaokowartosciowym goto¬ wym kompostem lub specjalnym kompostem. Zamiast zageszczenia przez prasowanie mozna z równym powodzeniem stosowac takze tak zwane zageszczanie przez spilsnienie, bez obawy wystapienia zmian w sposobie wedlug wynalazku* Zastrzezenia patentowe 1* Sposób wytwarzania trwalych w skladowaniu, biologicznie aktywnych srodków ulepszaja¬ cych glebe z mieszaniny skladajacej sie z rozdrobnionych smieci i czesciowo odwodnionego szlamu sedymentacyjnego o zawartosci wody 50-90% wagowych, przy czym mieszanine sprasowywuje sie do okolo jednej trzeciej swej objetosci, bez odprowadzania wody, a otrzymane przy tym wypraski suszy sie na powietrzu przez skladowanie w stosach gnilnych o temperaturze okolo 50-70°C i wilgotnosci nizszej od 55* wagowych, znamienny tym, ze na po- ozatku trzeciego do piatego dnia gnicia sterte gnilna poddaje sie dodatkowemu nawilzaniu trwajacemu siedem do czternastu dni* 2* Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze-na poczatku nawilzania do¬ daje sie wieksza Ilosc wody niz na koncu* 3. Sposób wedlug zastrz* 1 albo 2, znamienny tym, ze dzienne dodawanie wody w ramach dodatkowego nawilzania podzielone jest na dwanascie lub dwadziescia cztery okresy*131 864 5 4. Sposób wedlug zastrz. 1 albo 2, znamienny tym, ze w ciagu czternasta dni dodaje sie 156 kg wody na metr szescienny mieszaniny, 5» Sposób wedlug zastrz, 1, znamienny tym, ze dodatkowe nawilzanie Btosów gnilnych prowadzi sie natryskowo od góry za pomoca dysz umieszczonych w ukladzie przewodów rurowych* 6, Sposób wytwarzania trwalych w skladowaniu i biologicznie aktywnych srodków ulepszaja* cych glebe z mieszaniny skladajacej sie z rozdrobnionych smieci i czesciowo odwodnionego szlamu sedymentacyjnego o zawartosci wody okolo 50*90% wagowych, przy czym mieszanine spraso¬ wywuj e sie do okolo jednej trzeciej swej objetosci, bez odprowadzenia wody, a otrzymane wy- praski suszy sie na powietrzu przez skladowanie w stosach gnilnych o temperaturze okolo 50-70°C i wilgotnosci mniejszej od 55* wagowych, znamienny tym, ze po wysusze¬ niu rozdrabnia sie wypraski na grube ziarno, zsypuje na sterte, a nastepnie ponownie nawil¬ za sie, 7. Sposób wedlug zastrz, 6, znamienny tym, ze przy ponownym nawilzaniu osiaga sie poczatkowa zawartosó wody okolo 40-50$. 8. Sposób wedlug zastrz, 6, znamienny tym, ze rozdrobnienie wyprasek na grube ziarno prowadzi sie przez zsypywanie stosów gnilnych z palet, 9, Sposób wedlug zastrz. 6, znamienny tym, ze dodatkowe nawilzanie stert prowadzi sie natryskowo od góry za pomoca dysz umieszczonych w ukladzie przewodów rurowych. ^ nawadnianie / 0 2 * 6 8 10 12 U 16 16 20 22 1U 26 28 30 32 34 36 38 40 dni PL