PL131622B1 - Gear transmission ratio preselecting mechanism - Google Patents

Description

Przedmiotem wynalazku jest mechanizm wybie¬ rajacy przelozenie przekladni.W wielu pojazdach, jak na przyklad przy ciagni¬ kach i jezdniowych wózkach widlowych, istnieje koniecznosc stosowania przekladni, realizujacych po kilka przelozen przy napedzie przednim i wstecz¬ nym, z reczna dzwignia zmiany kierunku przód/tyl.Istnieje jednak trudnosc w opracowaniu mecha¬ nizmu wybierajacego przelozenie, nadajacego sie do zastosowania przy przekladni, z której wybór da¬ nego przelozenia wymaga przesuniecia wiecej niz jednego czlonu siprzegajacego przelazenie (zwykle jest to przesuwna osiowo tuleja lub kolnierz) za pamoca pojedynczego wybieraka przelozenia (zwy¬ kle jest to dzwignia wybierajaca przelozenie).Z brytyjskiego opisu patentowego nr 1336 709 jest znany mechanizm wybierajacy przelozenie, w którym pojedyncza dzwignia wybieraka steruje licznymi czlonami sprzegajacymi przelozenie. Me¬ chanizm ten jednak nie nadaje sie do zastosowania w przypadku udoskonalonej postaci przekladni we¬ dlug brytyjskiego zgloszenia patentowego nr 2055162 (opartego na brytyjskim zgloszeniu patentowym nr 7925589), w której szesc kól zamontowanych na trzech walkach udostepnia dwa przelozenia w na¬ pedzie przednim i dwa w napedzie wstecznym.Celem wynalazku jest opracowanie ulepszonego mechanizmu wybierajacego przelozenie, majacego zwarta postac i przydatnego do zastosowania przy 10 15 25 przekladni w rodzaju opisanej w brytyjskim zglo¬ szeniu patentowym nr 2055162.Mechanizm wybierajacy przelozenie przekladni, zawierajacy wybierak przelozenia, czlony sprzega¬ jace przelozenie, przesuwne dla sprzezenia kól przekladni z odpowiednim walkiem dla wybrania licznych przelozen przekladni, oraz mechanizm la¬ cznikowy przesuwajacy czlony sprzegajace przelo¬ zenie w odpowiedzi na ruch wybieraka przelozenia, wedlug wynalazku charakteryzuje sie tym, ze me¬ chanizm lacznikowy zawiera zespól rozlaczajacy dla odlaczania kolnierza sprzegajacego przelozenie od wybieraka podczas wybierania przynajmniej je¬ dnego z przelozen przekladni, przy czym ten me¬ chanizm lacznikowy styka sie z obydwoma czlo¬ nami sprzegajacymi przelozenie w trakcie poczat¬ kowego ruchu wybieraka dla wybrania tego przy¬ najmniej jednego przelozenia, przesuwajac obydwa czlony sprzegajacych przelozenie w tym samym kierunku na odpowiadajacych im walkach dla sprzezenia jednego z kól przekladni z jednym z walków i dokonujac tym samym pierwszej czesci operacji wybierania tego przynajmniej jednego przelozenia, a nastepnie styka sie tylko z tuleja sprzegajaca przelozenie po zadzialaniu zespolu roz¬ laczajacego wskutek dalszego ruchu wybieraka, przesuwajac juz tylko tuleje osiowo w przeciwnym kierunku na odpowiadajacym jej walku dla sprze¬ zenia jednego z kól przekladni z tym walkiem, 131 622131 622 ,3 konczac tym samym operacje wybierania przeloze¬ nia..Mechanizm lacznikowy zawiera walek obracany katowo w odpowiedzi na ruch wybieraka, oraz krzywki polaczone odpowiednio z tuleja i kolnie- 5 rzem i z obracanym katowo walkiem, podczas pierwszej czesci operacji wybieranie przelozenia, zas podczas koncowej czesci tej operacji obracany katowo walek jest odlaczony od jednej z krzywek za pomoca zespolu rozlaczajacego. w Zespól rozlaczajacy zawiera lacznik przegubowy polaczony z wybierakiem dla przesuwania obraca¬ nego katowo walka w kierunku równoleglym do jego osi obrotu dla odlaczenia napedu od krzyw¬ ki. u Obracany katowo walek posiada wielowpust, sty¬ kajacy sie z dwoma odcinkami napedzajacymi dla przemieszczenia katowejgo odpowiednich krzywek, przy czym walek jest przemieszczalny osiowo za pomoca lacznika przegubowego dla odlaczenia jed- %0 nego z odcinków napedzajacych od wielowpustu.Odcinki napedzajace stanowia czlony uzebione, stykajace sie z wielowpustem na walku i uzebio¬ nymi kolami polaczonymi z odpowiednimi krzyw¬ kami. 25 Krzywki stanowia cylindryczne czlony z rowkami biegnacymi wokól ich powierzchni obwodowej, przy czym kazdy rowek wspólpracuje z odpowied¬ nim popychaczem dla uruchomienia odpowiedniego czlonu sprzegajacego przelozenia. 30 Mechanizm lacznikowy zawiera dwie równolegle szyny polaczone z odipowiedndim czlonem sprzegaja¬ cym przelozenie, oraz wybierak polaczony z dzwig¬ nia wybieraka i stykajacy sie ze wspólpracujacy¬ mi wglebieniami w szynach, przy czym wybierak 35 jest przesuwny w kierunku równoleglym do kie¬ runku przedluzenia szyn dla uruchamiania odpo¬ wiedniego czlonu sprzegajacego przelozenia, a tak¬ ze jest przesuwny w trakcie wybierania przeloze¬ nia w kierunku prostopadlym do tego kierunku 40 przedluzenia szyn dla odlaczenia wybieraka od wspólpracujacego z nim wglebienia na szynie, od¬ laczajac tym samym kolnierz od dzwigni wybiera¬ ka. Jeden z czlonów sprzegajacych przelozenie sta¬ nowi kolnierz bedacy czescia niesynchronicznego 4g zespolu sprzegajacego i przesuwany za pomoca me¬ chanizmu lacznikowego jako pierwszy do wspólpra¬ cy podczas wybierania przelozenia, zas drugi z czlonów sprzegajacych przelozenie stanowi tuleje bedaca czescia synchronizujacego zespolu sprzega- 5Q jacego.Mechanizm lacznikowy zapewnia obrót krzywek z ta sama predkoscia gdy sa zsynchronizowane, zas przesuniecia w fazie krzywek powoduje styk z kolnierzem jakopierwszym. 55 , Polaczona z synchronizujaca tuleja krzywka po¬ siada rowek, wspólpracujacy z popychaczem po¬ laczonym z tuleja synchronizujaca, przy czym ro¬ wek posiada trzy strefy, a mianowicie pierwsza strefe, z która styka sie popychacz podczas ruchu M czlonu sprzegajacego do polozenia synchronizacji, druga strefe, z która styka sie popychacz podczas synchronizacji oraz trzecia strefe, z która styka sie popychacz po nastapieniu synchronizacji podczas przesuwania czlonu sprzegajacego do polozenia cal- u kowitego zetkniecia, przy czym styczna do po¬ wierzchni rowka krzywki w punkcie styku z po¬ pychaczem podczas synchronizacji tworzy z kierun¬ kiem ruchu krzywki kat mniejszy niz kat utworzo- • ny przez styczna w punkcie styku z pierwsza i trzecia strefa.Tuleja selektywnie styka sie z pierwszym lub drugim kolem na wejsciowym walku, zas kolnierz selektywnie styka z pierwszym i drugim kolem na wyjsciowym walku, przy czym pierwsze kola na walkach wejsciowym i wyjsciowym sa stale zaze¬ bione, ze soba, zas pierwsze kolo na posrednicza¬ cym walku jest stale zazebione jedynie z pierw¬ szym kolem na wejsciowym walku, natomiast dru¬ gie kolo wejsciowego i wyjsciowego walka sa rów¬ niez ze soba stale zazebione, zas drugie kolo na posredniczacym walku jest stale zazebione jedynie z drugim koiem na wyjsciowym walku.Przedmiot wynalazku jest uwidoczniony w przy¬ kladach wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia przekój pionowy przez przekladnie wedlug wynalazku, zastosowana w ciagniku rolni¬ czym, fig. 2 — schematyczna ilustracje fragmentu przekladni, stanowiacego zestaw kól wejsciowych Z, nieuwidocznionego na fig. 1, fig. 3 — zastosowa¬ nie dodatkowej przekladni planetarnej dla podwo¬ jenia ilosci przelozen przekladni, fig. 4 — bariere wyboru predkosci przekladni, fig. 5 — kolejnosc ruchu zespolów synchronizujacych zestawu kól X przekladni wielobiegowej, fig. 7 — schemat obraca¬ nia krzywki majacej rowek pokazany na fig. 6, fig. 8 — sposób kolejnego uruchamiania krzywki zestawu kól wejsciowych Z i krzywki zestawu kól wyjsciowych fig. 9 — przekrój wzdluz linii A-A a fig. 8, fig. 10 — rowki krzywek, sterujace zesta¬ wem kól wyjsciowych Y oraz niesynchronizujacym sprzeglem zestawu kól wejsciowych Z, fig. 11 — widok z boku w kierunku strzalki B z fig. 8 gór¬ nej polowy ukladu krzywkowego pokazanego na fig. 8, fig. 12 — bariere wyboru zakresu predkosci przekladni, fig. 13 — rowek krzywki, sterujacej sprzeglem synchronizujacym zestawu kól wejscio¬ wych Z, fig. 14 — kolejnosc ruchów sprzegla syn¬ chronizujacego zestawu kól wejsciowych, fig. 15 — graficznie uzyskiwane predkosci wzgledem ziemi (w km/godz.) w kazdym polozeniu typowej prze¬ kladni wedlug wynalazku przy wybranych predko¬ sciach silnika, fig. 16 — kolejnosc ruchów sprzegiel zestawu kól wyjsciowych Y i sprzegla niesynchro- nizujacego zestawu kól wejsciowych, fig. 17 i 18 — tabelarycznie kola zebate, zastosowane dla uzyski¬ wania kazdego przelozenia przekladni, fig. 19 — czesc rowka krzywki z fig. 13 w powiekszonej ska¬ li, fig. 20 — uproszczenie geometrii popychacza krzywkowego i rowka pokazanego na fig. 19. fig. 21 — pionowy przekrój przez alternatywny me¬ chanizm wybierania przelozenia dla zestawu kól wejsciowych Z i zestawu kól X przekladni wielo- biegowej, a fig. 22 — schematycznie plytka krzyw¬ ke, zastosowana w rozwiazaniu z fig. 21.Zasadnicza konstrukcja przekladni jest pokazana na fig. 1. Zawiera ona zestaw kól X przekladni czterobiegowej, zestaw kól wyjsciowych Y i stale zazebiony zestaw kól wejsciowych Z udostepniaja¬ cy dwie predkosci do przodu i dwie predkosci doo 131 622 * tylu. Ten ostatni zestaw jest przedmiotem brytyj¬ skiego zgloszenia patentowego na 2 055 162. Zestaw kól X przekladni zawieja cztery kola 10, 11, 12 i 13, które sa nasuniete na posredni walek 14, oraz cztery stale zazebione ko.a 15, 16, 17 i 18, zamonto¬ wane obrotowo na dwóch czesciach 19 i 20 wyj¬ sciowego walka przekladni. Kola 15 i 16 wspólpra¬ cuja ze sprzegiem w postaci pierwszego zespolu synchronizujacego, natomiast kola 17 i 18 wspól¬ pracuja z nastepnym sprzeglem w postaci drugie¬ go zespolu synchronizujacego 22. Jak mozna zauwa¬ zyc, pierwsze przelozenie otrzymuje sie w zesta¬ wie kól X glównej zmiany predkosci przez przesu¬ niecie tulei 21a zespolu synchronizujacego 21 w le¬ wo tak, ze z walka 19 jest przekazywana moc po¬ przez kola 15 i 1) na posredni walek 14 i z po¬ wrotem na czesc 2$ walka wyjsciowego poprzez zestaw kól wyjsciowych Y. W podobny sposób jest uzyskiwane drug.e przelozenie przez przesuwanie tulei 21a w prawo, przekazujac tym samym moc z czesci 19 walika przez kola 16 i 11 na posredni wa¬ lek 14 a stad na czesc 20 walka wyjsciowego przez zestaw kól wyjsciowych.Podobnie mozna uzyskac dwa nastepne przeloze¬ nia, przesuwajac odpowiednio w lewo lub w prawo druga tuleje 22a zespolu synchronizujacego 22.Zestaw kól wyjsciowych Y zawiera kola 23 prze¬ suwne na wypustach 24, znajdujacych sie na cze¬ sci 20 walka wyjsciowego. Kolo 23 styka sie z ko¬ lem 25, które obraca sie wraz z posrednim wal¬ kiem 14 dajac male przelozenie zestawu wyjscia pomocniczego. Przez posuwanie kola 23 na wypu¬ stach 24, zeby 26 kola 23 moga sie zazebiac ze wspólpracujacymi zebami 27 na przekladni 18, blo¬ kujac tym samym kolo 18 do czesci 20 walka i da¬ jac wyzsze przelozenie zestawu wyjsciowego po¬ przez kola 13 i 18.Zestaw kól wejsciowych Z zawiera kola 28 i 29, które sa zamontowane obrotowo na walku wejscio¬ wym 30. Te dwa kola sa stale zazebione z kolami 31 i 32, które z kolei sa zamontowane obrotowo na czesci 19 walka wyjsciowego. Za kolami 28, 29, 21 i 32, jaik pokazano na fig. lj, sa zamontowane dwa luzne kola 33 i 34, pokazane schematycznie na fig. 2, które zazebiaja sie odpowiednio z kola¬ mi 32 i 28. Kola luzne obracaja sie wraz ze wspól¬ nym walkiem 35.Z kolami 28 i 29 jest polaczone nastepne sprze¬ glo w postaci trzeciego zespolu synchronizujacego 36, którego tuleja 36b moze byc zastosowana do sprzegania kola 28 albo kola 29 z wejsciowym wal¬ kiem 30. Sprzeglo do sprzegania kola 31 lub 32 do wyjsciowego walka 19 zawiera zwykly kolnierz 37, sprzezony z walkiem 19 i stykajacym sie z zebami 31a i 32a na kolach odpowiednio 31 i 32.Zestaw kól wejsciowych Z mozna zastosowac dla otrzymywania duzego przelozenia biegu do przodu przez przesuniecie tulei 36b w lewo dla sprzegania kola 28 z wejsciowym walkiem 30 oraz przesunie¬ cie kolnierza 37 w lewo i zetkniecie kola 31 z cze¬ scia 19 walka. Male przelozenie biegu do przodu mozna uzyskac przez zetkniecie tulei 36b z kolem 29 i przesuniecie kolnierza 37 w prawo dla spreze¬ nia kola 32 z czescia 19 walka.Pierwsze przelozenie biegu wstecznego uzyskuje sie poprzez zestaw wejsciowy Z, gidy tuleja 36b sprzega kolo 28 z wejsciowym walkiem 30 a kol¬ nierz 37 sprzega kolo 32 z czescia 19 walka. Przy tulei synchronizujacej i kolnierzu, znajdujacych sie w tych polozeniach, naped przechodzi od wejscio¬ wego walka 30 przez kolo 28, kolo 34, walek 35, kolo 33 i kolo 32 na czesc 19 walka. Nastepne prze¬ lozenie wsteczne jest uzyskiwane przez zetkniecie synchronizujacej tulei 36b z kolem 29 i przesunie¬ cie kolnierza 37 dla sprzezenia kola 31 z czescia 19 walka. W tym stanie naped jest przekazywany z wejsciowego walka 30 przez kolo 29, kolo 32, kolo 33, walek 35, kolo 34, kolo 28 i kolo 31 do czescd 19 walka.Tym samym zestaw kól wejsciowych Z udostep¬ nia dwa zakresy predkosci do przodu i dwa zakre¬ sy predkosci do tylu, co umozliwia calej przekladni dostarczanie w razie potrzeby szesnastu zakresów predkosci do przodu i szesnastu do tylu.Poniewaz, jak opisano ponizej, kolnierz 37 jest zawsze przystosowany do sprzegania kola 31 lub kola 32 do czesci 19 walka wyjsciowego, zanim synchronizujaca tuleja 36b sprzegnie albo kolo 28 lub 29 z wejsciowym walkiem 30, zatem kolnierz 37 po sprzegnieciu kola 31 lub 32 z czescia 19 wal¬ ka, musi jedynie pokonac stosunkowo niewielka bezwladnosc obrotowa kól z zestawu kól wejscio¬ wych Z, poniewaz elementy o wiekszej bezwladno¬ sci takie jak walek 30 i wspólpracujace czesci sprzegla (niepokazane) nie sa w tym czasie sprze¬ zone za pomoca urzadzenia synchronizujacego 36.Umozliwia to zastosowanie prostego slizgowego kolnierza 37 zamiast innego elementu synchronizuj jacego, przez co zestaw kól wejsciowych Z jest znacznie tanszy i bardziej zwarty w porównaniu z innym elementem synchronizujacym, zastosowa¬ nym w miejsce kolnierza 37.W tym wzgledzie nalezy zauwazyc ze maksymal¬ ny wymiar promieniowy kolnierza 37 jest znacz¬ nie mniejszy niz tulei 36b, pozwalajac walkom 30 i 19 na znacznie blizsze usytuowanie wzgledem sie¬ bie, niz gdyby kolnierz 37 bylby zastapiony innym elementem synchronizujacym. Pozwala to na bar¬ dziej zwarta konstrukcje calej przekladni.W razie potrzeby, zakres predkosci przekladni moze byc dalej zwiekszony przez dodatnie dwu- predkosciowej przekladni planetarnej na wejsciu przekladhi, jak pokazano na fig. 3. Przekladnia planetarna zawiera kolo centralne 38 utworzone jako calosc z przedluzeniem 39 walka wejsciowe¬ go, kola obiegowe 40 zamocowane na jarzmie 41 przekladni oraz stale kolo pierscieniowe 42. Slizgo¬ wa tuleja 43 moze zajmowac polozenie pokazane na fig. 3, w którym sprzega jarzmo 41 z wejscio¬ wym walkiem 30, dajac pierwsze przelozenie pla¬ netarne, lub moze byc przesunieta osiowo do zet¬ kniecia z zebami 44 na przedluzeniu 39 walka wej¬ sciowego dla bezposredniego sprzegniecia przedlu¬ zenia walka wejsciowego z walkiem 30, odbloko¬ wujac przekladnie planetarna dla otrzymania dru¬ giego przelozenia.Nalezy zauwazyc, ze sprzezenie mechaniczne dwuzakresowej przekladni planetarnej przy zasto¬ sowaniu tulei 43 moze byc zastapione przez sprzeg¬ lo hydraulicznie. 10 15 20 25 30 35 40 45 50 557 131 622 8 Dwuzaikrasowa przekladnia planetarna, sprzezona mechanicznie lub hydraulicznie, moze byc zastoso¬ wana jako, wedlug potrzeby, opózniajaca lub przy¬ spieszajaca.Jak zaznaczono powyzej, przekladnia (bez zasto¬ sowania dwuzakresowej przekladni planetarnej po¬ kazanej na fig. 3) daje szesnascie predkosci do przodu i szesnascie predkosci wstecznych.Predkosci do przodu sa zgrupowane w cztery za¬ kresy A, B, C i D, jak pokazano na fig. 15. Zakres A jest zakresem jazdy powolnej, zakresy B i C sa zakresami pracy polowej, a zakres D jest zakresem predkosci drogowej. Na fig. 15 sa pokazane uzyski¬ wane predkosci (w km/godz.) w kazdym przelozen niu typowej przekladni wedlug wynalazku przy wybranych predkosciach silnika, co przejrzyscie ilustruje plynny charakter przekladni oraz dobry rozrzut predkosci. Wyjasnienia w prawym górnym rogu fig. 15 dotycza wybranych predkosci silnika 9t Q, r i s na schemacie blokowym, przy czym te predkosc^ wynosza odpowiednio 2400, 2040, 1730 i 1400 obrotów silnika na minute (2400 obr/min) sta¬ nowi znamionowa szybkosc obrotów silnika.Wybór tych zakresów jest sterowany dzwignia (niepokazana), która porusza sie w przestrzeni 66 pokazanej na fig. 12. Kazdy zakres A, B, C i D ma cztery przelozenia 1 do 4, wybierane druga dzwignia (niepokazana), która porusza sie w prze¬ strzeni 49 z fig. 4.W przestrzeni 66 odbywa sie równiez wybór czterech glównych zakresów wstecznych Rl, R2, R3 i R4, z których kazdy równiez posiada cztery prze¬ lozenia 1 do 4 wybierane w przestrzeni 49. Tym samym przez zastosowanie dwóch przestrzeni 49 i 66 mozna wybrac szesnascie przelozen biegu do przodu i szesnascie przelozen biegu wstecznego.Przekladnia ma takze pozycje „parkowania", wy¬ bierana w przestrzeni 49 i oznaczona „P", w której przekladnia jest zablokowana, dzialajac jako hamu¬ lec parkowania.Wszystkie przelozenia zestawu kól X przekladni, zestawu kól wyjsciowych Y oraz zestawu kól wyj¬ sciowych Z sa wybierane przez obracalne krzywki, majace bieznie, z którymi stykaja sie popychacze, które z kolei przsaiwaja widelki wybieraka doko¬ nujac pozadanych zmian przekladni.Zestaw kól X przekladni jest sterowany dzwig¬ nia, która przesuwa sie w dól przestrzeni 49 poka¬ zanej na fig. 4. Jak mozna zauwazyc, pomiedzy kazda pozycja przelozenia wystepuje stan neutral¬ ny, a ponadto wystepuje pozycja parkowania ozna¬ czona jako JP", w której zestaw kól X jest zablo¬ kowany poprzez jednoczesne stykanie sie w dwo¬ ma zespolami synchronizujacymi 21 i 22.Po lewej i prawej stronie fig. 5 jest pokazana schematycznie kolejnosc uruchamiania dwóch ze¬ spolów synchronizujacych odpowiednio 21 i 22. Ze¬ spoly synchronizujace 21, 22 sa tak usytuowane, ze gdy jeden zespól jest uruchamiany od styku z kolem, to drugi znajduje sie w pozycji neutralnej N. Wprowadzono mozliwosc równoczesnego stoso¬ wania pierwszego i czwartego przelozenia, realizo¬ wanych kolami 15 i 18, dla sprowadzenia przekla¬ dni do pozycji parkowania P. Pokazany na fig. 5 schematyczny wykres jest w praktyce przelozony na pojedynczy rowek 51, utworzony w obwodzie obrotowej krzywki 50. Rozwiniecie tej krzywki jest pokazane na fig. 6, z której jasno wynika* ze dlu¬ gosc EF rowka 51 odpowiada lewej czesci fig. 5, ! zas dlugosc GH rowka 51 odpowiada prawej cze¬ sci fig. 5. Dwa popychacze, pracujace w rowku 51 zajmuja wspólna neutralna czesc GI rowka. Uklad, w którym dwa popychacze pracuja w tym samym rowku 51 znacznie upraszcza konstrukcje krzyw- 1Q ki 50 i oszczedza duza przestrzen wewnatrz obudo¬ wy przekladni poprzez unikniecie koniecznosci sto¬ sowania dwóch oddzielnych krzywek i wspólpracu¬ jacych z nimi elementów obrotowych.Krzywka 50 jest pokazana schematycznie na fig. 15 7 i moze sie obracac za pomoca uzebionego odcin¬ ka 52, który styka sie z zebami 53 na krzywce.Tym samym obracanie uzebionego odcinka 52 wskazane strzalka W na fig. 7 powoduje obrót krzywki 50 pokazany strzalka K.M Na fig. 8 jest pokazany uruchamiany krzywka mechanizm stosowany do wybierania przelozen ze¬ stawu kól wyjsciowych Y i zestawu kól wyjscio¬ wych Z. Krzywka 50 jest umieszczona za ukladem krzywkowym jak pokazano na fig. 8, przy czym 25 odcinek 52 jest zamocowany na tulei 54, która jest obracana dzwignia 55 sprzezona z dzwigntia wybie¬ rajaca przelozenie, poruszajaca sie w przestrzeni49.Jak pokazano na fig. 8, dzwignia 55, tuleja 54, odcinek 52 oraz krzywka 50 sa unoszone przez 30 zdejmowadna oslone 120, która znajduje sie popra¬ wej stronie obudowy przekladni w polozeniu za¬ znaczonym przerywana linia okregu 120 na fig. 1.Oslona ta posiada zebra wspornikowe 121 i 122, wystajace przez okragly otwór, 123 w obudowie 35 które podpieraja krzywke 50 oraz opisane ponizej krzywki 59 i 68. Sterowanie zestawem kól wyjscio¬ wych Y i ruchem kolnierza 37 odbywa sie pod kontrola rowków 56 i 57, wycietych w powierzchni obwodowej obrotowej krzywki 59. Krzywki te, któ- ^ rych rozwiniecia sa pokazane na fig. 10, stanowia odpowiedniki wzoru dla zestawu kól wyjsciowych Y i kolnierza 37, jak podano schematycznie na fig. 16. Tym samym rowek 56 odpowiada lewej stro¬ nie fig. 16, zas rowek 57 odpowiada prawej stro- 45 nie fig. 16.Pokazany na fig. 11 popychacz 60 styka sie z rowkiem 57, zas odpowiedni drugi (niepokazany) popychacz styka sie z rowkiem 56. Poniewaz te popychacze przechodza wzdluz odpowiednich row- 50 ków, zatem wystepuje osiowy ruch slizgowy wide¬ lek wspólpracujacego wybieraka dla wywolania ru¬ chu kola 23 i kolnierza 37. Poniewaz uskok po¬ trzebny do zmiany przelozenia roboczego zestawu kól wyjsciowych Y jest duzy, zatem musi to zna- 55 lezc odbicie w wielkosci uskoku T krzywki 56, który jest znacznie wiekszy niz uskok rowka 57.Jak uwidoczniono na fig. 10 i 11, przez odpo¬ wiednie uruchomienie krzywki 59 mozna uzyskac czitery rozmaite przelozenia, stosujac dwie pozycje w kola 23 i dwie alternatywne pozycje kolnierza 37.Krzywka 59 jest obracana przez wyposazony w ko¬ lo zebate odcinek 61, który styka sie z kolem 62 utworzonym na krzywce 59 w sposób podobny do tego, w jaki wybierak 52 styka sie z kolem 53.H Odcinek 61 jest nalozony na walek 63 na wielo-9 131 622 10 wpuscie 64, zas walek 63 jest obracany za pomoca ramienia 65, polaczonego z dzwignia (niepokazana), która porusza sie w barierze 66 pokazanej na fig. 12. Walek 63 jest utrzymywany przez oslone 120.Tym samym ruch dzwigni, poruszajacej sie w ba¬ rierze 66, obraca walek 63 i tym samym obraca krzywke 59 poprzez odcinek 61 i kolo 62. Sterowa¬ nie zespolu synchronizujacego 36 odbywa sie po¬ przez rowek 67, wyciety w krzywce 68. Rozwinie¬ cie tego rowka jest pokazane na fig. 13, i ponow¬ nie wzór uruchamiania zespolu synchronizujacego jest prosty, jak pokazano schematycznie na fig. 14.Rowek 67 styka sie z popychaczem 69, pokaza¬ nym na fig. 11. Obrót krzywki 68 jest wywolywa¬ ny odcinkiem 70 posiadajacym kolo zebate i nasu¬ nietym na wielowpust 64 walka 63, oraz napedza, ko¬ lo 71 na krzywce 68. Jak opisano poprzednio, dla przelozen napedu przedniego tuleja 36b oraz kol¬ nierz 37 sa posuwane albo w lewo albo w prawo wzgledem pozycji neutralnych. Wymaga to syn¬ chronizacji obrotu krzywek 59 i 68. Synchronizacja ta jest uzyskana dzieki temu, ze obydwa odcinki 61 i 70, wyposazone w kola zebate, obracaja sie poprzez ten sam wielowpust 64 na walku 63. Gdy zestaw kól wejsciowych Z jest uruchamiany dla otrzymania przelozenia napedu wstecznego, wów¬ czas synchronizujaca tuleja 36b i kolnierz 37 poru¬ szaja sie jedno w lewo, a drugie w prawo wzgle¬ dem pozycji neutralnych, w celu przeniesienia na¬ pedu na luzno kola 33 i 34.Aby tuleja 36b i kolnierz 37 mogly zajmowac pozycje po przeciwnych stronach ich polozenia ne¬ utralnego, jest konieczne przerwanie synchroniza¬ cji obrotu krzywek 59 i 68. Jest to uzyskane przez przemieszczenie osiowe walka 63, tak ze wielo¬ wpust 64 rozlacza sie z odcinkiem 61, ale pozostaje polaczony z odcinkiem 70. Przesuniecie walka 63 jest zrealizowane przez pociagniecie lub popchnie¬ cie ciegna 72, które uruchamia mechanizm kolan¬ kowy 73 zamocowany do konca walka 63. Tym sa¬ mym, przykladowo, gdy w przestrzeni 66 jest wy¬ bierany zakres wsteczny Rl, odbywa sie to w dwóch etapach. W pierwszym etapie, jezeli dzwig¬ nia nie znajduje sie juz w pozycji zakresu A wów¬ czas nalezy ja sprowadzic do tego polozenia, przez co obraca ona dwie krzywki 59 i 68 synchronicz¬ nie pod kontrola walka 63 do odpowiedniego dla zakresu A polozenia. Nastepnie dzwignia jest prze¬ suwana z pozycji A do pozycji Rl zakresu wstecz¬ nego. Ruch ten po pierwsze przemieszcza ciegno 72, które z kolei porusza walek 63, rozlaczajac tym samym odcinek 61 i pozostawiajac zestaw kól wyj¬ sciowych Y i kolntierz 37 w pozycji A, a po dru¬ gie obraca krzywke 68 w kierunku wstecznym, przesuwajac tuleje 36b z pozycji zakresu A do po¬ zycji zakresu Rl.Jak mozna zauwazyc, przekladnia umozliwia uzyskanie czterech recznych zmian biegów przód/tyl pomiedzy pozycjami A, Rl, B, R3 i C, R4. Kazda z tych zmian obejmuje ruch tylko synchronizujacej tulei 36b w prawo lub lewo.Na fig. 17 i 18 zestawiono w postaci tabelarycz¬ nej kola zebate, zastosowane w przekladni pokaza¬ nej na rysunkach dla otrzymania kazdego z trzy¬ dziestu dwu przelozen przekladni. Stwierdzono, ze jest mozliwe, aby kilka kól zebatych zastosowa¬ nych w przekladni mialo te sama liczbe zebów, umozliwiajac stosowanie albo aktualnie dostepnych kól zebatych lub przynajmniej tej samej frezarki 5 obwiedniowej do kól zebatych, uzyskujac znaczne korzysci ekonomiczne przy wytwarzaniu przekladni poprzez redukowanie ilosci odmiennych kól. W opi¬ sanym przykladzie przekladni, kolo 11 ma te sama liczbe zebów co kolo 32, kolo 13 ma te sama liczbe zebów co kolo 28, kolo 16 ma te sama liczbe ze¬ bów co kolo 29, a kolo 18 ma te sama liczbe ze¬ bów co kolo 31.Jak stwierdzono powyzej, zakresy B i C doty¬ cza dwóch zakresów pracy polowej, zas zakres D jest zakresem predkosci drogowej. Tym samym przykladowo, gldy ciagnik pracuje na polu wypo¬ sazony w odpowiednie narzedzia, wówczas pracuje on zwykle na zakresie B albo C, przy czym prze¬ laczanie tych dwóch zakresów jest niezbyt potrzeb¬ ne, jakkolwiek operator bedzie mógl miec mozli¬ wosc przelaczenia kazdego z tych zakresów na za¬ kres predkosci drogowej D podczas na przyklad jazdy na pole i z pola. Z tego wzgledu pokazana na fig. 12 przestrzen 66 wybierania zakresu ma ta¬ ki ksztalt, ze zakres predkosci drogowej D jest umieszczony pomiedzy dwoma zakresami BiC predkosci pracy, tak ze zakres D mozna nastawic bezposrednio z zakresu B lub zakresu C. Z fig. 17 mozna stwierdzic, ze zmiana z zakresu B lub C na zakres D wymaga tylko jednej zmiany sprzezenia przekladni.Przykladowo, zmiana z zakresu D na zakres G wymaga tylko przesuniecia tulei 36b, a zmiana z zakresu D na zakres B wymaga tylko przesunie¬ cia kola 23. Jest to korzystne w porównaniu ze zmiana pomiedzy zakresami BiC, która obejmu¬ je przesuniecie zarówno tulei 36b jak i kola 23.Tym samym, przy pozycji zakresu D usytuowanej pomiedzy zakresem B a zakresem C, zmiana po¬ miedzy kazdym z sasiednich zakresów przestrzeni 66 wymaga jedynie jednej zmiany sprzezenia prze¬ kladni.Zarysy rowków 56 i 57 stanowia glównie proste lub zakrzywione na duzym promieniu tory, pola¬ czone gladko odpowiednimi promieniami 56a, 56b i 57a, 57b (fig. 10). Tego rodzaju nieskomplikowany profil rowków jest mozliwy ze wzgledu na brak synchronizacji zmian przelozenia, sterowanych przez te rowki. Jednakze, rowki 51 i 67, które kontroluja synchronizowane zmiany sa z natury „faliste". Z tego wzgledu, przykladowo, rowek 67 z fig. 13 re¬ alizuje zmiane z czesci 67a na 67b poprzez obwie¬ dzione promieniowo czesci 67c, 67d, 67e i 67f po lewej stronie rowka i dopelniajace, obwiedzione promieniowo czesci 67g, 67h, 67i i 67j po drugiej stronie rowka.Porównanie krzywek z fig. 10 i 13, wykreslo¬ nych w tej samej skali, wykazuje, ze po danym ruchu R krzywki 69 wystepuje przesuniecie bocz¬ ne S z dala od polozenia neutralnego popychacza wspólpracujacego z rowkiem 67, podczas gdy dla tego samego ruchu B krzywki 59 uzyskuje sie wie¬ ksze przesuniecie boczne SI. Zapewnia to, ze kol¬ nierz 37 styka sie z zebami 31a lub 32* zanim ze- 20 25 30 35 40 45 5011 spól synchronizujacy 3& sprzegnie kolo 28 lub 29 z walkiem 30.Praktycznie przesuniecie boczne S ma skasowac luzy zespolu synchronizujacego i spowodowac styk czesci 36a sprzegla synchronizujacego, podczas gdy przesuniecie boczne SI wystarcza do czesciowego wetkniecia — kolnierza tl z zebami 31* albo 32a.PO nastapieniu synchronizacji, rowek 67 powoduje wykonywanie dalszego przesuwu osiowego tulei 3fb sprzezenia synchronizujacego, sprzegajac tym samym kolo 2$ lub 29 z walkiem 30. Podczas tego dalszego ruchu wzdluz rowka 67, kolnierz 37 jest przesuwny do polozenia calkowitego styku za po¬ moca rowka 57, uzupelniajacego calkowite przesu¬ niecie boczne S2, jak pokazano na fig. 10. Ksztalt rowka 67 oraz sposób, w jaki realizuje on ruch wspólpracujacego z nim popychaczem i tulei, nie bedzie rozwazany bardziej szczególowo.Na fig. 19 jest pokazana czesc rowka 67 z fig. 13 w powiekszeniu. Zaznaczony przerywana linia okrag 100 wskazuje polozenie neutralne popycha¬ cza, który styka sie z rowkiem 67 w punkcie sty¬ ku L. Jezeli do krzywki 68 zostanie teraz przylozo¬ na sila F, to spowoduje to przesuniecie popychacza w prawo na odleglosc S, jak pokazano na fig. 19, W wyniku styku ze strefa P boku rowka 67, dla skasowania luzów w czesciach sprzegla synchroni¬ zujacego az do styku ciernego w celu dokonania synchronizacji. Zaznaczony przerywana linia okrag 101 pokazuje polozenie popychacza, gdy czesci sprzegla synchronizujacego wykonuja synchroniza¬ cje, a popychacz styka sie z rowkiem 67 w pun¬ kcie M na strefie O krzywki.Jak wynika z fig. 19, styczne 102 i 103 do boku rowka 67 w punktach styku odpowiednio L i M sa nachylone pod katami odpowiednio fi' i a do li¬ nii dzialania sily F, przylozonej do krzywki poprzez dzwignie wylbierafca. Typowy kat cc* powinien wy¬ nosic 45 stopni, zas kat a powinien byc mniejszy liiz 20 stopni, zwykle 8 do 13 stopni (okolo 10 sto- ni). Zastosowanie malego kata a podczas synchro¬ nizacji zapewnia, ze osiowa sila FF przylozona do popychacza a.tym samym do widelek wspólpracu- jego wybieraka jest mozliwie duza, tak ze sila która musi byc przylozona do dzwigni wybieraka dla zetkniecia z dowolnym przelozeniem synchroni¬ zowanym jest mozliwie najmniejsza.Fakt, ze sila FF jest wieksza dla mniejszych ka- Oiw o;, mozna latwo zauwazyc z uproszczonych wymiarowo zarysów popychacza i rowka pokaza¬ nych ina fig. 19. Scianka rowka krayiwkofwcgo jest zaznaczona lmia prosta p pod katem a do kie¬ runku dzialania sily F,J przylozonej do krzywki — fig. 20.Jezeli popychacz styka sie poczatkowo ze scianka (linia jl) w punkcie O, a sila F porusza krzywke ila mala odleglosc obwodowa DO", tak, ze scian¬ ka zajmuje zaznaczone przerywana linia polozenie By wówczfes punkt styku popychacza ze scianka ro¬ wka przesunie sie osidwo do polozenia O".Porównujac prace na wejsciu i wyjsciu krzywki oraz wspólpracujacego z nia ukladu rolkowego otrzymujemy: L622 12 F x O O'= FF x O O", OO" F=FFx OO s stad F = FF tg qu gdzie F = sila przylozona do krzywki poprzez dzwi¬ gnie wybieraka FF = sila osiowa przylozona do popychacza OO = przesuw krzywki 10 00" = osiowe przemieszczenie popychacza. i Tym samym gdy o; maleje, wówczas dla danej wartosci sily F wartosc sily FF wzrasta.Po nastapieniu synchronizacji, sprzeglo synchro- 15 nizujace moze sie swobodnie poruszac wzdluz osi i kontaktowac z pozadanym polozeniem przekladni, przy czym okrag 104 na fig. 19 pokazuje polozenie calkowitego sprzezentia. Ten ruch sprzegla synchro¬ nizujacego jest wywolany poprzez zetkniecie strefy M N boku rowka 67 (odpowiadajacej czesci 67d z fig. 13) z popychaczem. Poniewaz nie jest konieczne przykladanie sily o tej samej wartosci do sprzegla synchronizujacego po nastapieniu synchronizacji, zatem zakrzywiona strefa N boku rowka jest na- M chylona pod katem wiekszym. To wieksze nachyle¬ nie oznacza równiez ze dla danej wielkosci obrotu krzywki, mozna uzyskac wieksze przesuniecie osio¬ we widelek wybieraka i wspólpracujacego sprzegla, gdy popychacz pracuje na strefie N boku rowka.^ Tym samym, ksztalty stref P i N boku rowka 67 sa tak dobrane, ze daja duze przesuniecie osio¬ we popychacza dla danej wielkosci obrotu krzywki, podczas gdy ksztalt strefy O w sasiedztwie pun¬ ktu styku M jest dobrany dla otrzymania najwiek- H szej sily osiowej podczas trwania synchronizacji.Nalezy zauwazyc, ze w punkcie styku L sila FF wynosi: FFL = F/tan 45° = F podobnie w punkcie styku M sila FF wynosi: ^ FFM = F/tan 10° = F/0,1736 Tym samym sila przy popychaczu jest w przy¬ blizeniu 5,7 razy wieksza w punkcie styku M niz w punkcie styku L. Poniewaz sila wymagana podczas synchronizacji jest w przyblizeniu piec razy wie- 45 ksza niz sila wymagana w pozycji neutralnej, L zatem na dzwignie wybieraka jest wywierane zasa¬ dniczo stale obciazenie dla wszystkich polozen tej dzwigni.Zwykle sredni stosunek wanocnienia sily w me- M chanizmie wybieraka (to jest stosunek sily wyste¬ pujacej przy widelkach wybieraka do sily reki kie*- rowcy) wynosi okolo 5:1, podczas gdy w polozeniu neutralnym stosunek ten wynosi okolo 2,3:1, zas podczas synchronizacji okolo 13:1. Przecietny sjto- N sunek zwielokrotnienia krzywki podczas jej calej drogi, to znaczy stosunek calkowitego praemiesacae- nia C krzywiki do calkowitego ptrzemiesaczema T widelek wybieraka dpaitrz fig. 19) jest zwykle rze¬ du 2 do 1.H Opisany powyzej „falisty" ksetalt krzywki 4$ jest zastosowany równiez na krzywce 50, która ste<- ruje zespolami synchronizujacymi SI i 92.Ponadto, jakkolwiek w koastukcji opisanej po¬ wyzej-bieznie krzywek wspóipraouiace z rozmarty- m mi popychaczami sa utworzone praee rowki wycie-13 131 622 14 te w krzywkach, to nalezy rozumiec, ze bieznie mo¬ ga byc utworzone przez wypietrzone biegnace ob- wodowo wystepy na powierzchniach krzywek. Do¬ datkowo zamiast kazdego popychacza poruszajace¬ go sie pomiejdzy przeciwleglymi sciankami rowlka lub wypietrzonych wystepów, popychacz moze byc odchylony do styku z pojedyncza scianka obwo¬ dowa;.Na fig. 21 jest pokazana alternatywna postac rozwiazania mechanizmu wybierania przelozenia dla zestawu kól wejsciowych Z i zestawu kól X prze¬ kladni. Zestaw kól wejsóowych Z jiest sterowany wyibderakieim 130, który jest podparty obrotowo w miejscu 131 na obrotowej tulei 132, utrzymywanej przez zdejmowalna oslone 133, która zamyka otwór obudowy przekladni podobny do otworu 123 opisa¬ nego powyzej. Dolny koniec wybieraka 130 jest polaczony w miejscu 134 z rozwidlonym wybiera¬ kiem 135, który jest polaczony wielowpustowo w miejscu 136 dla mozliwosci wykonywania osiowego ruchu sluzgowego w obrebie tulei 132. Zeby 137 i 138 widelek wybieraka 135 stykaja sie z wglebie¬ niami 139 i 140 w czlonach 141 i 142, utrzymywa¬ nych przez szyny odpowiednio 143 i 144 wybieraka.Szyny 143 i 144 sa polaczone odpowiednio z ze¬ spolem synchronizujacym 36 i kolnierzem 37.Wybierak 130 jest polaczony z dzwignia wybiera¬ ka 145, co pokazano schematycznie w miejscu 146 na fig. 21, przy czym dzwignia ta jest ruchoma wzdluz bariery w ksztalcie S, pokazanej schema¬ tycznie jako 147.Na fig. 21 jest pokazana dzwignia w polozeniu neutralnym, w którym ani zespól synchronizujacy 36 ani kolnierz 37 nie sprzega zadnego z kól 28, 29, 31, 32 zestawu kól wejsciowych Z z ich wspól¬ pracujacymi walkami. W celu sprzezenia kól 29 i 32 z walkami 30 i 19, wybierak 130 jest obracany wraz z tuleja 132 i czlonem 135 wokól osi 148 z polozenia pokazanego na fig. 21 w przeciwnym do ruchu wskazówek zegara kierunku obrotu, patrzac w kierunku strzalki C, poprzez ruch dzwigni 145 do polozenia A/C bariery 147. Wskutek tego zosta¬ ja przesuniete do tylu obie szyny 143 i 144 wybie¬ raka, sprzegajac tym samym kola 29 i 32 i walka¬ mi 30 i 19. Jak pokazano poprzez oznaczenie ba¬ riery A/C ,ten ruch dzwigni 145 powoduje usta¬ wienie zakresu A albo zakresu C, w zaleznosci od polozenia kola 23 zestawu Y kól wyjsciowych Y.W tym alternatywnym rozwiazaniu mechanizmu wybierajacego przelozenie ruch kola 23 mozna re¬ alizowac w dogodny sposób, na przyklad za pomo¬ ca ukladu elektro-hydraulicznego.Aby zapewnic sprzeganie kolnierza 37 przed ze¬ spolem synchronizujacym 36, luzy w mechanizmie lacznikowym (niepokazanym) pomiedzy zebem 137 a zespolem synchronizujacym 36 musza byc wiek¬ sze niz luzy w mechanizmie lacznikowym (niepoka¬ zanym) pomiedzy zebem 138 a kolnierzem 37.Ruch dzwigni 145 do pozycji B/D powoduje obrót wybieraka 135 w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara wokól osi 148 sprzegajac tym samym kola 28 i 31 z walkami 30 i 19 oraz usta¬ wiajac zakres B lub D w zaleznosci od polozenia kola 23. Obrót dzwigni 145 w lewo wzgledem polo¬ zenia B/D — dla ustawienia wstecznej pozycji RA powoduje obrót wybieraka przeciwnie do ru¬ chu wskazówek zegara wokól przegubu 131 i wy¬ suniecie zeiba 138 z wglebienia 140. Powoduje to rozlaczenie szyny 144 z mechanizmem wybieraka i pozwala na ukonczenie wybierania pozycji wste¬ cznego RA wskutek ruchu dzwigni 145 do pozycji wstecznej RA przestrzeni 147, co powoduje obrót czlonu 135 wokól osi 148 w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara i przesuniecie tulei 36b w tyl dla sprzegniecia kola 29 z walkiem 30.Nastepny zakres wsteczny RB jest uzyskany przez obrócenie dzwigni 145 w prawo z pozycji A/C dla obrócenia wybieraka 130 w kierunku zgo¬ dnym z ruchem wskazówek zegara wokól przegu¬ bu 131 i tym samym dla wyjecia zeba 138 z wgle¬ bienia ^40 do wglebienia 139 z zebem 137. Powo¬ duje to rozlaczenie szyny 144 z mechanizmem wy¬ bieraka i pozwala na ukonczenie wybierania zakre¬ su wstecznego RB wskutek ruchu dzwigni 145 do pozycji RB bariery 147, co powoduje obrót czlo¬ nu 135 wokól osi 148 zgodnie z ruchem wskazówek zegara oraz przesuniecie tulei 36b w przód dla sprzezenia kola 28 z walkiem 30.Nalezy zauwazyc, ze w pozycji wstecznej RA sa wylbierane dwa zakresy biegu wstecznego w zalez¬ nosci od polozenia kola 23. Tak samo sa wybiera¬ ne dwa zakresy biegu wstecznego przy dzwigni w pozycji RB w zaleznosci od polozenia kola 23.Czterozakresowy zestaw kól X glównej zmiany predkosci jest sterowany obrotowym wybierakiem 150, podpartym przez oslone 133 i jest polaczony, (jak pokazano schematycznie w miejscu 151) z na¬ stepna dzwignia 152 wybieraka, która porusza sie w przestrzeni 153. Wybierak 150 jest polaczony za pomoca walka 154 z plytkowa krzywka 155 (w sposób niepokazany), tak ze obrót wybieraka 156 powoduje obrót walka 154 a tym samym krzywki 155 wokól osi 156.Pokazana schematycznie na fig. 22 krzywka 155 posiada szczeline 157, przez która przechodzi wy¬ bierak 135, oraz dwie bieznie 158 i 159, uruchamia¬ jace odpowiednie zespoly synchronizujace 22 i 21.Kazda bieznia krzywki styka sie z oddzielnym po- pychaczem 160, 161, przy czym na fig. 21 jest poka¬ zany tylko popychacz 161 biezni krzywki 158, zas srodki obu popychaczy 160 i 161 sa umieszczone i utrzymywane na linii 170 na fig. 22.Gdy dzwignia 152 znajduje sie w polozeniu po¬ kazanym na fig. 21, wówczas obydwa popychacze sa ustawione w polozeniach neutralnych, zaznaczo¬ nych przerywanymi okregami 160 i 161 na fig. 21.Kazdy popychacz jest polaczony ze wspólpracu¬ jacym zespolem synchronizujacym za pomoca ra¬ mienia 162 i preta 163.Podczas obrotu dzwigni 152 w tyl do pozycji drugiego zakresu predkosci, krzywka 155 jest obra¬ cana przeciwnie do ruchu wskazówek zegara, jak pokazano na fig. 22, zas popychacze zajmuja polo¬ zenia odpowiednik) 160' i 161' przesuwajac tuleje 21a w tyl dla ustawienia drugiego zakresu pred¬ kosci zestawu kól X przekladni. Podobnie, gdy dzwignia 152 jest obracana do przodu z polozenia neutralnego, pokazanego na fig. 21, do polozenia 10 15 20 25 30 35 4f 45 50 55131 622 15 tf trzeciego zakresu predkosci, wówczas krzywka 15^ jest obracana w kierunku zgodnym z ruchem wska¬ zówek zegara, jak pokazano na fig. 22, a popyeha- cze zajmuja pozycje 160* i 161" na biezniach krzywki, przesuwajac tym samym tuleje 22a w przód dla ustawienia trzeciego zakresu predkosci zestawu kól X.Nalezy zauwazyc, ze pierwszy i czwarty zakres zestawu kól X moze byc wybierany poprzez fuch dzwigni 152 do odpowiednich polozen w przestrze¬ ni 153, co odpowiada polozeniom popychacza od¬ powiednio 160", 161'" i 160"", 161" " na fig. 22.Na fig 22 jest pokazana krzywka 155 schematycz¬ nie, bez uwypuklenia „falistego" ksztaltu biezni 154" i 159 krzywki, opisanego szczególowo powyzej w odniesieniu do fig. 19 i 20.Nalezy jednak uwzglednic, ze bieznie 15$ i 159 krzywki 155 maja praktycznie ksztalt falisty dla zredukowania natezenia oddzialywania na dzwig¬ nie, koniecznego przy synchronizacji.Zastrzezenia patentowe 1. Mechanizm wybierajacy przelozenie przekladni, j zawierajacy wybierak przelozenia, czlony sprzega¬ jace przelozenie, przesuwne dla sprzezenia kól przekladni z odpowiednim walkiem dla wybrania licznych przelozen przekladni, oraz mechanizm la¬ cznikowy przesuwajacy czlony sprzegajace przeloze- M nie w odpowiedzi na ruch wybieraka przelozenia, znamienny tym, ze mechanizm lacznikowy (65, 63, 54), 61, 62, 59, 57, 60, 65, 63, 64, 70, 71, 68, 67, 69) (143 144, 135) zawiera zespól rozlaczajacy (72, ?3, 63, 64) dla odlaczenia kolnierza (37) sprzegaja- 3( cego przelozenie od wybieraka podczas wybierania przynajmniej jednego z przelozen przekladni, przy czym ten mechanizm lacznikowy styka sie z oby¬ dwoma czlonami sprzegajacymi .polozenie (36d, 37) w trakcie poczatkowego ruchu wyitotteraka dla wy- « brania tego przynajmniej jednego przelozenia, przesuwajac obydwa czlony sprzegajacych przelo¬ zenie (36b, 37) w tym samym kierunku na odpo¬ wiadajacych im Walkach (30, Id) dla sprzezenia je¬ dnego z kól (31, 32) przekladni z jednym (19) z u Walków 06, 19) i dokonujac tym samym pierw¬ szej czesci operacji wybierania tego przynajmniej jednego przelozenia, a nastepnie styka sie tylko z tuleja (86b) sprzegajaca przelozenie po zadziala¬ niu zespolu rozlaczajacego (72, 73), 63, 64) wskutek M dalszego ruchu wybieraka, przesuwajac juz tylko ttileje (36b) osiowo w przeciwnym kierunku na od¬ powiadajacym jej walku (30) dla sprzezenia jedne¬ go z kól (28, 29) przekladni z tym walkiem (30), konczac tym samym operacje wybierania przeloze- H fiia. 2. Mechanizm wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze mechanizm lacznikowy (65, 63, 54, 61, 62, 59, 57, 60 tó, 63, 64, 71), 71, 6B, 67, 1fe) zawiera watek *63) obracamy katowo w odpowiedzi h& £uch wjHbieralka, * oraz krzywki (tt) (5$) polaczone trt&nno&rno % tulefa (ftb) i komietzem T3T) i z obracanym kato¬ wo walkiem (&3) podczas pierwszej czesci operacji wybierania przelozenia, zas podczas koncowej cze¬ sci tej operacji óteacany katowo wafcft <63) jest m ii 15 odlaczony od jednej (59) z krzywek za pomoca ze* spolu rozlaczajacego (72, 73, 63, 64). 3. Mechanizm wedlug zastrz. 2, znamienny tym* ze zespól rozlaczajacy (72, 73, 63, 64) zawiera lacz¬ nik przegubowy (72, 73* polaczony z wybierakiem dla przesuwania obracanego katowo walka (63) w kierunku równoleglym do jego osi obrotu dla od¬ laczenia napedu od krzywki (59). 4. Mechanizm wedlug zastrz. 3, znamienny tym, ze obracany katowo walek (63) posiada wielowpust (64), stykajacy sie z dwoma odcinkami napedzaja¬ cymi «61, 70) dla przemieszczenia katowego od¬ powiednich krzywek (59, 66), przy czym walek (§3 jest przermieszczainy osiowo za pomoca lacznika przegubowego (72, 73) dla odlaczania jednego (61) z odcirtków napedzajacych (61, 7t) od wiekywpu- stu (64. 5. Mechanizm wedlug zastrz. 4, znamienny tym, ze odcinki napedzajace (61, 7t) stanowia czlony f uzebione, stykajace sie z wielowpustem (64) na walku (63) i uzebionymi kolami (62, 71) polaczony¬ mi z odpowiednimi krzywkami (59, 68). 6. Mechanizm wedlug zastrz. 2, znamienny tym, ze krzywki 089 6S) stanowia cylindryczne czlony z rowkami (57, 67) biegnacymi wokól ich powierz¬ chni obwodowej, przy czym kazdy rowek (57, 67) wspólpracuje z odpowiednim popychaczem (66, 69) dla uruchomienia odpowiedniego czlonu sprzegaja¬ cego przelozenia (36b, 37). 7. Mechanizm wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze mechanizm lacznikowy (143, 144, 135) zawiera dwie równolegle szyny (143, 144) polaczone z odpo¬ wiednim czlonem sprzegajacym przelozeniem (36b, 37) oraz wybierak (135, 137, 138) polaczony z dzwi¬ gnia wybieraka (145) i stykajacy sie ze wspólpra¬ cujacymi wglebieniami (139, 140) w szynach (143, 144), przy czym wybierak (135, 137, 138) jest prze¬ suwny w kierunku równoleglym do kierunku przedluzenia szyn (143, 144) dla uruchamiania od¬ powiedniego czlonu sprzegajacego przelozenie (36b, 37), a takze jest przesuwny w trakcie wybierania przelozenia w kierunku prostopadlym do tego kie¬ runku przedluzenia szyn (143, 144) dla odlaczenia wybieraka (135, 137, 138) od wspólpracujacego z nim wglebienia (140) na szynie (144) odlaczajac tym samym kolnierz (37) od dzwigni wybieraka U45). 8. Mechanizm wedlug zastrz. 1 albo 2, znamien¬ ny tym, ze jeden z czlonów sprzegajacych przeloze¬ nie (36b, 37) stanowi kolnierz (37) bedacy czescia niesynchronicznego zespolu sprzegajacego i prze¬ suwany za pomoca mechanizmu lacznikowego jako pierwszy do wspólpracy podczas wybierania prze¬ lozenia, zas drugi z czlonów sprzegajacych przelo¬ zenie (36b, 37) stanowi tuleje <86b) bedaca czescia synchronizujacego zespolu sprzegajacego. 9. Mechanizm wedlug zastrz. 8, znamienny tym, ze polaczona z synchronizujaca tuleja (36b) krzyw¬ ka (68) posiada rowek (67), wspólpracujacy z po* pychaczem (69) polaczonym z tuleja synchronizu¬ jaca, przy czym rowek (67) posiada trzy strefy ra fityka si£ popychacz (69) podczas ruchu czlonu *$rz«g&jac*gD 4o potazenia synchpondzacjaj, druga strefe W, z która styka sie popychacz <69) pod-131 622 17 -czas synchronizacji oraz trzecia strefe (N), z która styka sie popychacz (69) po nastapieniu synchro¬ nizacji i podczas przesuwania czlonu sprzegajace¬ go do polozenia calkowitego zetkniecia, przy czym styczna (103) do powierzchni rowka krzywki (68) w punkcie styku (M) z popychaczem (69) podczas synchronizacji tworzy z kierunkiem ruchu (F) krzywki kat (a) mniejszy niz kat (a') utworzony przez styczna (102) w punkcie styku (L) z pierw¬ sza i trzecia strefa. 10. Mechanizm wedlug zastrz. 1 albo 9, znamien¬ ny tym, ze tuleja (36b) selektywnie styka sie z pierwszym (28) lub drugim kolem (29) na wejscio- 10 18 wym walku (30), zas kolnierz (37) selektywnie styka sie z pierwszym (31) lub z drugim kolem (32) na wyjsciowym walku (19), przy czym pierw¬ sze kola (28, 31) na walkach wejsciowym (30) i wyjsciowym (19) sa stale zazejbione ze soba zas pierwsze kolo (34) na posredniczacym walku (35) jest stale zazebione jedynie z pierwszym kolem (28) na wejsciowym walku (30), natomiast drugie kola (29, 32) wejsciowego (30) i wyjsciowego wal¬ ka (19) sa równiez ze soba stale zazebione, zas drugie kolo (33) na posredniczacym walku (35) jest stale zazebione jedynie z drugim kolem (32) na wyjsciowym walku (19).JL 4* '^^ 32cl 22d FIG.1 FIG.2131 622 H^ JL, 4^ ' 1rir FIG. 3 FIG. 4 FIG. 5131 622 FIG.7 FIG.9 FIG. 6 (X JB "tó FIG. 8FIG.11 FIG. 10 FIG.13 FIG.12131 622 q p TaI s r , —iM^ 1 {^m q p li ^ ® i I. M ii ii i lii l I i 2C 3C O m =n 2D i i1 3D Jj U li {±0 3 4 5 6 7 8 9 10 12 15 20 25 30 Km/H H—H~ 1—!f H H H H H 1 FIG.15 H N L FIG.14 FIG.16131 622 IZAKRES DO PRZODU A B C D DO PRZODU 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 pznnczeNiR srosowAiwcH 29,32 X X X X X X X X 28,31 X X X X X X X X OZNACZEN tft STO¬ SOWANYCH KCU ¦ W ZESTAWIE 10,15 X X . X X 11,16 X X , X X 12,17 X X X X 13,18 X X X X QZN(\CZEU\(\ STOSOWANYCH KÓL W ZESTftWlfl WYJSCIOWYM Y 23,25 X X X X X X X X 13,18,23 X X | X | X I X | X I X | X I FIG.17131 622 ZAKRFS WSTECZNY "r, R2 R3 R. tO^tNIA WSTECZfYBCC 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 , 12 13 14 15 16 J OZNACZEN IB STOSOWANYCH KÓt vg ^spolC W?J3UOWyM Z 28 34 33 32 X X X X X X X X 29,32,33, 34,28,31 X X X X X X X X OZN/KZFN JA STOSOWANYCH kófc W 2 USTAWI* S-tÓwNYM X 10,15 X X X X 11,16 X X X X 12,17 X X X X 13,18 X X bTOSOWftNYCrt KÓt V LESTRWie •23,25 X X X X X X X X I X X 13,18, i 23 x I X I X | X I X | X | X I X | FIG.18131 622 FIG.19 FIG.20131 622 1toO' FIG. 2 2 PL PL PL

Claims (10)

1.Zastrzezenia patentowe 1. Mechanizm wybierajacy przelozenie przekladni, j zawierajacy wybierak przelozenia, czlony sprzega¬ jace przelozenie, przesuwne dla sprzezenia kól przekladni z odpowiednim walkiem dla wybrania licznych przelozen przekladni, oraz mechanizm la¬ cznikowy przesuwajacy czlony sprzegajace przeloze- M nie w odpowiedzi na ruch wybieraka przelozenia, znamienny tym, ze mechanizm lacznikowy (65, 63, 54), 61, 62, 59, 57, 60, 65, 63, 64, 70, 71, 68, 67, 69) (143 144, 135) zawiera zespól rozlaczajacy (72, ?3, 63, 64) dla odlaczenia kolnierza (37) sprzegaja- 3( cego przelozenie od wybieraka podczas wybierania przynajmniej jednego z przelozen przekladni, przy czym ten mechanizm lacznikowy styka sie z oby¬ dwoma czlonami sprzegajacymi .polozenie (36d, 37) w trakcie poczatkowego ruchu wyitotteraka dla wy- « brania tego przynajmniej jednego przelozenia, przesuwajac obydwa czlony sprzegajacych przelo¬ zenie (36b, 37) w tym samym kierunku na odpo¬ wiadajacych im Walkach (30, Id) dla sprzezenia je¬ dnego z kól (31, 32) przekladni z jednym (19) z u Walków 06, 19) i dokonujac tym samym pierw¬ szej czesci operacji wybierania tego przynajmniej jednego przelozenia, a nastepnie styka sie tylko z tuleja (86b) sprzegajaca przelozenie po zadziala¬ niu zespolu rozlaczajacego (72, 73), 63, 64) wskutek M dalszego ruchu wybieraka, przesuwajac juz tylko ttileje (36b) osiowo w przeciwnym kierunku na od¬ powiadajacym jej walku (30) dla sprzezenia jedne¬ go z kól (28, 29) przekladni z tym walkiem (30), konczac tym samym operacje wybierania przeloze- H fiia.

2. Mechanizm wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze mechanizm lacznikowy (65, 63, 54, 61, 62, 59, 57, 60 tó, 63, 64, 71), 71, 6B, 67, 1fe) zawiera watek *63) obracamy katowo w odpowiedzi h& £uch wjHbieralka, * oraz krzywki (tt) (5$) polaczone trt&nno&rno % tulefa (ftb) i komietzem T3T) i z obracanym kato¬ wo walkiem (&3) podczas pierwszej czesci operacji wybierania przelozenia, zas podczas koncowej cze¬ sci tej operacji óteacany katowo wafcft <63) jest m ii 15 odlaczony od jednej (59) z krzywek za pomoca ze* spolu rozlaczajacego (72, 73, 63, 64).

3. Mechanizm wedlug zastrz. 2, znamienny tym* ze zespól rozlaczajacy (72, 73, 63, 64) zawiera lacz¬ nik przegubowy (72, 73* polaczony z wybierakiem dla przesuwania obracanego katowo walka (63) w kierunku równoleglym do jego osi obrotu dla od¬ laczenia napedu od krzywki (59).

4. Mechanizm wedlug zastrz. 3, znamienny tym, ze obracany katowo walek (63) posiada wielowpust (64), stykajacy sie z dwoma odcinkami napedzaja¬ cymi «61, 70) dla przemieszczenia katowego od¬ powiednich krzywek (59, 66), przy czym walek (§3 jest przermieszczainy osiowo za pomoca lacznika przegubowego (72, 73) dla odlaczania jednego (61) z odcirtków napedzajacych (61, 7t) od wiekywpu- stu (64.

5. Mechanizm wedlug zastrz. 4, znamienny tym, ze odcinki napedzajace (61, 7t) stanowia czlony f uzebione, stykajace sie z wielowpustem (64) na walku (63) i uzebionymi kolami (62, 71) polaczony¬ mi z odpowiednimi krzywkami (59, 68).

6. Mechanizm wedlug zastrz. 2, znamienny tym, ze krzywki 089 6S) stanowia cylindryczne czlony z rowkami (57, 67) biegnacymi wokól ich powierz¬ chni obwodowej, przy czym kazdy rowek (57, 67) wspólpracuje z odpowiednim popychaczem (66, 69) dla uruchomienia odpowiedniego czlonu sprzegaja¬ cego przelozenia (36b, 37).

7. Mechanizm wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze mechanizm lacznikowy (143, 144, 135) zawiera dwie równolegle szyny (143, 144) polaczone z odpo¬ wiednim czlonem sprzegajacym przelozeniem (36b, 37) oraz wybierak (135, 137, 138) polaczony z dzwi¬ gnia wybieraka (145) i stykajacy sie ze wspólpra¬ cujacymi wglebieniami (139, 140) w szynach (143, 144), przy czym wybierak (135, 137, 138) jest prze¬ suwny w kierunku równoleglym do kierunku przedluzenia szyn (143, 144) dla uruchamiania od¬ powiedniego czlonu sprzegajacego przelozenie (36b, 37), a takze jest przesuwny w trakcie wybierania przelozenia w kierunku prostopadlym do tego kie¬ runku przedluzenia szyn (143, 144) dla odlaczenia wybieraka (135, 137, 138) od wspólpracujacego z nim wglebienia (140) na szynie (144) odlaczajac tym samym kolnierz (37) od dzwigni wybieraka U45).

8. Mechanizm wedlug zastrz. 1 albo 2, znamien¬ ny tym, ze jeden z czlonów sprzegajacych przeloze¬ nie (36b, 37) stanowi kolnierz (37) bedacy czescia niesynchronicznego zespolu sprzegajacego i prze¬ suwany za pomoca mechanizmu lacznikowego jako pierwszy do wspólpracy podczas wybierania prze¬ lozenia, zas drugi z czlonów sprzegajacych przelo¬ zenie (36b, 37) stanowi tuleje <86b) bedaca czescia synchronizujacego zespolu sprzegajacego.

9. Mechanizm wedlug zastrz. 8, znamienny tym, ze polaczona z synchronizujaca tuleja (36b) krzyw¬ ka (68) posiada rowek (67), wspólpracujacy z po* pychaczem (69) polaczonym z tuleja synchronizu¬ jaca, przy czym rowek (67) posiada trzy strefy ra fityka si£ popychacz (69) podczas ruchu czlonu *$rz«g&jac*gD 4o potazenia synchpondzacjaj, druga strefe W, z która styka sie popychacz <69) pod-131 622 17 -czas synchronizacji oraz trzecia strefe (N), z która styka sie popychacz (69) po nastapieniu synchro¬ nizacji i podczas przesuwania czlonu sprzegajace¬ go do polozenia calkowitego zetkniecia, przy czym styczna (103) do powierzchni rowka krzywki (68) w punkcie styku (M) z popychaczem (69) podczas synchronizacji tworzy z kierunkiem ruchu (F) krzywki kat (a) mniejszy niz kat (a') utworzony przez styczna (102) w punkcie styku (L) z pierw¬ sza i trzecia strefa.

10. Mechanizm wedlug zastrz. 1 albo 9, znamien¬ ny tym, ze tuleja (36b) selektywnie styka sie z pierwszym (28) lub drugim kolem (29) na wejscio- 10 18 wym walku (30), zas kolnierz (37) selektywnie styka sie z pierwszym (31) lub z drugim kolem (32) na wyjsciowym walku (19), przy czym pierw¬ sze kola (28, 31) na walkach wejsciowym (30) i wyjsciowym (19) sa stale zazejbione ze soba zas pierwsze kolo (34) na posredniczacym walku (35) jest stale zazebione jedynie z pierwszym kolem (28) na wejsciowym walku (30), natomiast drugie kola (29, 32) wejsciowego (30) i wyjsciowego wal¬ ka (19) sa równiez ze soba stale zazebione, zas drugie kolo (33) na posredniczacym walku (35) jest stale zazebione jedynie z drugim kolem (32) na wyjsciowym walku (19). JL 4* '^^ 32cl 22d FIG.1 FIG.2131 622 H^ JL, 4^ ' 1rir FIG. 3 FIG. 4 FIG. 5131 622 FIG.7 FIG.9 FIG. 6 (X JB "tó FIG. 8FIG.11 FIG. 10 FIG.13 FIG.12131 622 q p TaI s r , —iM^ 1 {^m q p li ^ ® i I. M ii ii i lii l I i 2C 3C O m =n 2D i i1 3D Jj U li {±0 3 4 5 6 7 8 9 10 12 15 20 25 30 Km/H H—H~ 1—!f H H H H H 1 FIG.15 H N L FIG.14 FIG.16131 622 IZAKRES DO PRZODU A B C D DO PRZODU 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 pznnczeNiR srosowAiwcH 29,32 X X X X X X X X 28,31 X X X X X X X X OZNACZEN tft STO¬ SOWANYCH KCU ¦ W ZESTAWIE 10,15 X X . X X 11,16 X X , X X 12,17 X X X X 13,18 X X X X QZN(\CZEU\(\ STOSOWANYCH KÓL W ZESTftWlfl WYJSCIOWYM Y 23,25 X X X X X X X X 13,18,23 X X | X | X I X | X I X | X I FIG.17131 622 ZAKRFS WSTECZNY "r, R2 R3 R. tO^tNIA WSTECZfYBCC 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 , 12 13 14 15 16 J OZNACZEN IB STOSOWANYCH KÓt vg ^spolC W?J3UOWyM Z 28 34 33 32 X X X X X X X X 29,32,33, 34,28,31 X X X X X X X X OZN/KZFN JA STOSOWANYCH kófc W 2 USTAWI* S-tÓwNYM X 10,15 X X X X 11,16 X X X X 12,17 X X X X 13,18 X X bTOSOWftNYCrt KÓt V LESTRWie •23,25 X X X X X X X X I X X 13,18, i 23 x I X I X | X I X | X | X I X | FIG.18131 622 FIG.19 FIG.20131 622 1toO' FIG. 2 2 PL PL PL