Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania a, a-dimetylobenzylofenoli, 4-/a, a-Dimetylobenzy- lo/fenol i jego pochodne wykazuja wysoka aktyw¬ nosc biologiczna o szerokim spektrum dzialania. Sa stosowane jako pestycydy lub jako zwiazki posred¬ nie do ich wytwarzania. Znajduja równiez zasto¬ sowanie do modyfikacji antyutleniajacych wlasci¬ wosci olejów smarowniczych, polietylenu, kauczu¬ ków, w procesach polimeryzacji, wulkanizacji itp.Znany sposób wytwarzania a, a-dimetylobenzylo¬ fenoli polega na odpowiednim przeksztalceniu 4-/a, a-dimetylobenzylo/fenolu wydzielanego ze smoly po- fenolowej, która stanowi produkt odpadowy w ku- menowej metodzie wytwarzania fenolu i acetonu.Jednakze w smole pofenolowej 4/a, a-dimetyloben- zylo/fenol wystepuje zwykle w ilosci okolo 50% lub mniejszej, w bogafej mieszaninie, w sklad której wchodzi ponad trzydziesci zwiazków i wydzielenie go z tej mieszaniny jest klopotliwe technologicznie.Inny sposób wytwarzania 4/a, a-d:metylobenzylo/ fenolu polega na reakcji fenolu z a-metylostyrenem w obecnosci kwasu fosforowego, w temperaturze 145—155°C w czasie 4 godzin. Reakcja fenolu z a- -metylostyrenem w obecnosci kwasu fosforowego za¬ chodzi wprawdzie z wydajnoscia okolo 86% ale wy¬ odrebnienie produktu zawierajacego okolo 85% izo¬ meru para jest skomplikowane. Dodatkowe utrud¬ nienie stanowi uciazliwa utylizacja poreakcyjnego kwasu fosforowego.Sposób wedlug wynalazku polega na reakcji feno- 15 20 30 lu niepodstawionego lub podstawionego takimi sa¬ mymi lub róznymi grupami wybranymi sposród atomów wodoru, atomów chlorowców, grup alkilo¬ wej, alkenylowej, aminowej, 3-fenyloureidowej lub nitrowej z a-metylostyrenem w obecnosci kationitu, ewentualnie w rozpuszczalniku organicznym, w tem¬ peraturze 60—100°C, korzystnie 70—80°C.Jako kationit stosuje sie silnie kwasne kationity styrenowo-winylowe z aktywnymi grupami sulfo¬ nowymi.Jako rozpuszczalnik organiczny stosuje sie chlo¬ rek etylenu, czterochlorek wegla, benzen, toluen, ksylen lub podobne. a-Metylostyren korzystnie stosuje sie w ilosciach nie wiekszych niz 0,1 mól nadmiaru, dozujac go z taka predkoscia, aby temperatura procesu nie prze¬ kroczyla wartosci optymalnych. Reakcja zachodzi w czasie 2—4 godzin. Otrzymana mieszanine reakcyj¬ na rozdziela sie przez odsaczenie, kationit zawraca sie do procesu a produkt wydziela sie przez desty¬ lacje lub krystalizacje. Wydajnosc procesu jest bar¬ dzo wysoka i wynosi ponad 90% wydajnosci teore¬ tycznej.Sposób wedlug wynalazku jest prosty i nieskom¬ plikowany technologiczne, pozwala na wyelimino-* wanie stosowania toksycznego kwasu fosforowego.Uzycie katalizatora nierozpuszczalnego zarówno w produktach jak i w substratach pozwala na latwe jego oddzielenie i ponowne zawrócenie do procesu.Zaleta sposobu wedlug wynalazku jest bardzo wy- 126 4033 126 403 4 soka wydajnosc i czystosc uzyskiwanych produktów, prostota procesu oraz brak uciazliwych cieków ^ i produktów odpadowych.I ;t Przyklad I. : W kolbie trójszyjnej, zaopatrzo- | nej w mieszadlo, < termometr i chlodnice zwrotna, i umieszczono 28,2g; fenolu i 4g aktywowanego katio- l nitu (Amberlistu £5), a po ogrzaniu tej mieszaniny 4S!.7.0fC, dodawano 38,9g a-metylostyrenu z taka szybkoscia, aby lemperatura nie przekroczyla 80°C.Reakcje prowadzono w tej temperaturze przez 4 godziny, a nastepnie zawartosc kolby ochlodzono, dodano 100 cm* chloroformu i odsaczono kationit, a z przesaczu regnerowano rozpuszczalnik z nad¬ miarem a-metylostyrenu przez destylacje. Pozosta¬ losc rektyfikowano pod zmniejszonym cisnieniem, zbierajac frakcje wrzaca w temperaturze 151— —155°C pod cisnieniem 1,20 hPa. Otrzymano 61,6g 4-/a, a-dimetylobenzylo/fenolu, co stanowi 96,9% wy¬ dajnosci teoretycznej. Zwiazek ten ma stala tempe¬ rature topnienia 71,5—72°C i jest ona zgodna z po¬ dawana w literaturze. Wydzielony kationit i rege¬ nerowany chloroform wraz z a-metylostyrenem uzyto ponownie do procesu.Przyklad II. Postepujac jak w przykladzie I, do procesu uzyto 28,2g fenolu, kationit i chloroform wraz z a-metylostyrenem regenerowane w pierw¬ szym procesie oraz 35,4g swiezego a-metylostyrenu.Reakcje prowadzono przez 3 godziny w temperatu¬ rze wrzenia mieszaniny reakcyjnej. Otrzymano 60,3g produktu, co stanowi 94,8% wydajnosci teoretycznej.Przyklad III. Postepujac jak w przykladzie I i uzywajac 47g fenolu, 5g kationitu i 59g a-metylo¬ styrenu, reakcje prowadzono przez 2 godziny w tem¬ peraturze 95—100°C, a do ekstrakcji produktu uzyto 2 razy po 100 cm1 chlorku etylenu. Otrzymano 98,5g 4-/a, a-dimetylobenzylo/fenolu, co stanowi 92,9% wy¬ dajnosci teoretycznej.Przyklad IV. Postepujac jak w przykladzieII, do procesu uzyto 47g fenolu, kationit i chlorek ety¬ lenu regenerowane w przykladzie III oraz 65 g a- -metylostyrenu, reakcje prowadzono 3,5 godziny w temperaturze 75—2°C. Otrzymano wlasciwy produkt z wydajnoscia 97,2%.Przyklad V, Postepujac jak w przykaldzie I uzywajac do reakcji 32,4g 2-metylofenolu, 4g katio¬ nitu i 38,9g a-metylostyrenu, która prowadzono w temperaturze 70—75°C przez 3 godziny, otrzymano z 93,8% wydajnoscia 2-metylo-4-/a, a-dimetyloben- zylo/fenol o- temperaturze wrzenia 164—166°C pod cisnieniem 1,33 hPa.Przyklad VI. Do roztworu 32,4g 2-metylofeno¬ lu w 100 cm* chlorku etylenu dodano 4g kationitu, a po ogrzaniu tej mieszaniny do 75°C, wkroplono 38,9g a-metylostyrenu. Reakcje prowadzono w tem¬ peraturze wrzenia mieszaniny reakcyjnej przez *3,5 5 godziny. Po zregenerowaniu kationitu i rozpuszczal¬ nika, jak w przykladzie I, otrzymano wlasciwy pro¬ dukt z wydajnoscia 94,2%.Przyklad VII. Postepujac jak w przykladzie I do procesu uzyto 26,8 g o-allilofenolu, 4 g kationitu 19 i 26 g a-metylostyrenu. Reakcje prowadzono 3 go¬ dziny w temperaturze 80°C. Otrzymano 47,8 g 2-al- lilo-4-(a,a-dimetylobenzolu)fenolu, co stanowi 94,8% wydajnosci teoretycznej. Temperatura wrzenia o- trzymanego produktu wynosi 158—160°C pod cis- is nieniem 2,0 hPa.Przyklad VIII. Postepujac jak w przykladzie I do reakcji uzyto 34,8 g 2,6-dwuallilofenolu, 4 g kationitu i 26 g a-metylostyrenu. Otrzymano 54,4 g 2,6-dwuallilo-4-(a,a-dimetylobenzylo)fenolu o tem- 20 peraturze wrzenia 156—157°C pod cisnieniem 2,0 hPa. Wydajnosc procesu wynosila 93,1% wydajnosci teoretycznej.Przyklad IX. Postepujac jak w przykladzie I do reakcji uzyto 33,7 g 2-chloro-6-allilofenolu, 4 g 25 kationitu i 26 jg a-metylostyrenu. Reakcje prowa¬ dzono przez 3 godziny w temperaturze 90°C. Otrzy¬ mano 55,9 g 2H*Moro-6-allilo-4-(a,a-dimetylobenzy- lo)fenolu o temperaturze wrzenia 150—152°C pod cisnieniem 4,0 hPa. Wydajnosc procesu wynosila 30 97,5%.Przyklad X. Postepujac jak w przykladzie I do reakcji uzyto 24,4 g 2,4-dimetylofenolu, 5 g ka¬ tionitu i 26 g a-metylostyrenu'. Reakcje prowadzono przez 4 godziny w temperaturze 80°C. Otrzymano 35 46,5 g 2,4-dimetylo-6-(a,a-dimetylobenzylo)fenolu, co stanowi 96,8% wydajnosci teoretycznej. Tempera¬ tura wrzenia otrzymanego produktu wynosi 118— —119°C pod cisnieniem 0,27 hPa. 40 Zastrzezenia patentowe Sposób wytwarzania a,a-dimetylobenzylofenoli przez reakcje fenolu z a-metylostyrenem, znamien¬ ny tym, ze fenol niepodstawiony lub podstawiony 45 takimi samymi lub róznymi grupami wybranymi sposród grup* alkilowej, alkenylowej, aminowej, 3- -fenyloureidowej, nitrowej, atomu wodoru lub ato¬ mu chlorowca poddaje sie reakcji z a-metylostyre¬ nem w obecnosci kationitu, ewentualnie w rozpusz- 50 czalniku organicznym, w temperaturze 60—100°C,_ korzystnie 70—80°C.ZGK 0090/1231/5 — 85 egz.Cena 100 zl PL