Przedmiotem wynalazku jest uklad naglasniaja¬ cy, zwlaszcza w postaci toru elektroakustycznego, przekazujacego sygnal o czestotliwosci akustycznej, zawierajacego co najmniej jeden odbiornik dzwie¬ ku, jeden wzmacniacz i jedno zródlo dzwieku, dla zapobiegania samowzbudzeniu spowodowanemu przez akustyczne sprzezenie zwrotne.Znany jest np. z polskiego opisu patentowego nr 95 268 uklad naglasniajacy, w którym miedzy mikrofonem a glosnikami jasit wlaczony wzmac¬ niacz o nastawnym wzmocnieniu oraz jeden obwód opózniajacy wlaczony we wspólny tor ze wzmac¬ niaczem.W znanym ukladzie naglasniajacym charaktery¬ styka kierunkowosci (mikrofonu) jest przynajmniej w czesci pasma kulista, lub w przyblizeniu kar- dioidalna. Równiez charakterystyki kierunko¬ wosci glosników w zakresie niskich czestotliwosci sa przynajmniej w czesci pasana kuliste. Sygnal z -mikrofonu moze byc po opóznieniu w obwodzie opózniajacym wzmocniony we wzmacniaczu tylko do wartosci, przy której nie nastepuje wzbudzenie, gdyz bezposrednio sprzezenie akustyczne miedzy glosnikami a mikrofonem jest stosunkowo silne, ze wzgledu na ich kulisty ksztalt charakterystyk kie¬ runkowosci. W tym przypadku charakterystyka przenoszenia jest bezuzyteczna przy ocenie mozli¬ wosci wzbudzenia, gdyz sprzezenie akustyczne po¬ przez sygnaly odbite nie odgrywa decydujacej roli Podstawowym zadaniem torów elektroakustycz- 10 15 20 25 nych opisanego typu jest zwiekszenie natezenia dzwieku w naglasnianym obszarze do odpowied¬ niego poziomu.Znane uklady naglasniajace stanowia zamkniete tory elektroakustyczne i z tego wzgledu przy okreslonym poziomie natezenia dzwieku wystepuje w nich zjawisko wzbudzenia, co, poza uniemozli¬ wieniem realizacji celu zastosowania ukladu na¬ glasniajacego, moze powodowac uszkodzenie ele¬ mentów skladowych toru. Niebezpieczenstwo wzbu¬ dzenia jest wieksze w przypadku usytuowania mikrofonu w poblizu glosnika, jak równiez w po¬ mieszczeniach o dlugim czasie poglosu, wynosza¬ cym 2 do 8 sekund.Innego rodzaju problem powstaje w ukladach naglasniajacych o szerokim pasmie przenoszenia, gdy czestotliwosc wzlbudzenia wystepuje w poblizu górnej granicy pasma slyszalnego. W tym przy¬ padku wlaczajacy nie jest w stanie okreslic stanu roboczego toru elektroakustycznego i wzbudzenie moze spowodowac uszkodzenie glosników.W wielu przypadkach, dopuszczalna ze wzgledu na wzbudzenie, wartosc wzmocnienia w danym torze elektroakustycznym jest taka mala, ze nie wystarcza do zapewnienia odpowiedniego pozio¬ mu natezenia dzwieku.Wedlug wynalazku w ukladzie naglasniajacym pierwszy obwód opózniajacy o stalym czasie opóz¬ nienia jest polaczony szeregowo z drugim obwo¬ dem opózniajacym o czasie opóznienia zmieniaja- 116 860k 116 860 3 4 cym sie w takt sygnalu sterujacego o czestotli¬ wosci niniejszej od dolnej czestotliwosci granicz¬ nej pasma przenoszenia toru elektroakustycznego.Zaleta wynalazku jest zapewnienie ukladu na¬ glasniajacego, umozliwiajacego podniesienie po¬ ziomu natezenia dzwieku o co najmniej 12 db w porównaniu ze znanymi ukladami naglasniajacymi, bez niebezpieczenstwa wystapienia wzbudzenia.Zysk ten, w zaleznosci od wlasnosci akustycznych naglasnianego pomieszczenia, jak tez od pozada¬ nego przebiegu charakterystyk czestotliwosciowych toru elektroakustycznego, wynosi od 12 do 20 dB.Przedmiot wynalazku jest przedstawiony w przy¬ kladzie wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia schemat blokowy ukladu naglasniaja¬ cego wedlug wynalazku i fig. 2 — charakterystyke przenoszenia duzego pomieszczenia w sasiedztwie czestotliwosci 1000 m. ' W przedstawionym na fig. 1 ukladzie naglas¬ niajacym wedlug wynalazku bezposrednio oddzia¬ lywanie sygnalu z glosników 4 na mikrofon 1 jest znacznie zmniejszone. Wzbudzenie moze zo¬ stac spowodowane jedynie przez odbite fale aku¬ styczne.Wynika stad, ze zjawisko wzbudzenia moze wy¬ stapic przy dowolnym maksimum charakterystyki przenoszenia pomieszczenia. Dla wyeliminowania tej mozliwosci uklad zawiera polaczony ze wzmac¬ niaczem 3 obwód opózniajacy 5, o czasie opóznie¬ nia zmieniajacym sie w takt sygnalu sterujacego O parametrach dobranych do przebiegu charakte¬ rystyki przenoszenia pomieszczenia. Czestotliwosc podstawowa tego sygnalu sterujacego jest mniej¬ sza niz 20 Hz, lub (mniejsza od dolnej czestotli¬ wosci granicznej pasma przenoszenia toru elek¬ troakustycznego. Sygnal sterujacy moze byc wiec infradzwiekiem, którego . czestotliwosc wynosi korzystnie 1^10 Hz.Zysk: z zastosowania tego obwodu jest równy róznicy miedzy wartoscia maksymalna natezenia dzwieku a jego wartoscia srednia i wynosi dla przykladowej charakterystyki okolo 12 dB. Dalsze poprawienie wlasciwosci ukladu uzyskuje sie przez wlaczenie w tor elektroakustyczny, miedzy mi¬ krofon 1 a glosniki 4, nastawianego recznie obwo¬ du opózniajacego 2 o stalym czasie opóznienia.Tego rodzaju obwód umozliwia poprawienie za¬ leznosci fazowych toru i, dzieki mozliwosci nasta¬ wiania, mozna wyforac optymalne przesuniecie fa¬ zowe dla danego toru. Maksymalna wartosc czasu opóznienia wnoszonego do1 ukladu przez ten oibwód wynosi to = 20 ms i jest 'maksymalna wartoscia, potrzebna do wprowadzenia przesunie¬ cia fazowego 180° dla najnizszego zakresu czesto¬ tliwosci.Przedstawione na rysunku charakterystyki kie- runkowosci k mikrofonu i glosników sa kardioi- dalne i odpowiadaja najgorszemu przypadkowi w pasmie przenoszenia danego toru';elektroakustycz¬ nego. Mikrofon 1 jest wyposazony w uklad prze¬ suwania fazy typu NR a glosnik 4 jest wyposazo¬ ny w uklad przesuwania fazy typu RC.Na figurze 2 przedstawiona jest charakterystyka przenoszenia duzego pomieszczenia w sasiedztwie czestotliwosci 1000 Hz. Wartosc maksymalna na¬ tezenia dzwieku wynosi amaX, a wartosc srednia asr- Róznica miedzy tymi dwiema wartosciami wy¬ nosi okolo 12 dB. Ekstrema przebiegu nastepuja po sobie w odstepach 5 Hz.Zastrzezenie patentowe Uklad naglasniajacy o malym wzbudzeniu, w którym miedzy mikrofonem a glosnikami jest wla¬ czony wzmacniacz o nastawnym wzmocnieniu oraz jeden obwód opózniajacy wlaczony we wspólny tor ze wzmacniaczem, w którym charakterystyki kierunkowosci mikrofonu i glosników w zakresie pasma przenoszenia sa przynajmniej kardioidalne, znamienny tym, ze pierwszy obwód opózniajacy (2) o stalym czasie opóznienia jest polaczony sze¬ regowo z drugim obwodem opózniajacym (5) o czasie opóznienia zmieniajacym sie w takt sygnalu sterujacego, o czestotliwosci mniejszej od dolnej cizesitotliwosca granicznej pasma przenoszenia to¬ ru elektroakustycznego. 10 15 20 25 30 as )116 860 Fiq.1 <* max. sn 1010 10201030 1040105010501070 1080 1090 Fig. 2 PL