Opis patentowy opublikowano: 15.05.1982 1113506 Imt.C1.2 C07C 31/34 iGZYiELNIAl Twórcy wynalazku: Tadeusz Lesiak, Krzysztof Marzec Uprawniony z patentu: Uniwersytet Mikolaja Kopernika, Torun (Polska) Sposób wytwarzania nowych bromoheksanodioli-1,4 Przedimiioitem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia noiwych bromopochodnych heksanodiolu-1,4 W ogólnymi wzorze 1, w którymi X oznacza aitomi bro¬ mu, a Y atom wodoru luib aitom bromiu. Zwiaz¬ ki te potraktowane organicznymi poliizocyjania- nami daja niepalne wzglednie samogaisnace zywi¬ ce poliuretanowe. sposobem wedlug wynalazku nowe bromopo- chodne helksainodiolu-d,4 wyltwatrza sie na drodze reakcji redukcji nowych broimopochodnych estrów kwasu 3-ketopentanokarboksylowegOHl," o ogólnym wzorze 2, w którym X oznacza atom bromiu, Y atoni wodoru lub atom .bromu, a R oznacza rod¬ nik alkilowy o 1—3 atomach wegla. Reakcje re¬ dukcji estrów o ogólnymi wzoflze 2 przeprowadza sie znanymi srodkami redukujacymi, korzystnie glinówodorkiem litowym w srodowiisku bezwodne¬ go eteru etylowego, w temperaturze o°C.,W wyniku reduikcji otrzymuje sie, w zaleznosci od suhstraitu, 54Diroimoheksanodioil-ll,4 luib 3y5-d(wiu- broimoiheksanodio'lHl,4, które wyodrebnia siie z mieszaniny poreakcyjnej na drodze destylacji prózniowej.Otrzymane sposobem wedilug wynalazku nowe bromopochodne heksainodioilu-1,4 o ogólnym wzo¬ rze 1, potraktowane organicznymi poOjiujzoeyiJanina¬ mi, tworza niepalne wzglednie samogaisnace zywi¬ ce poliuretanowe. Zywice te znajduja zastosowa- nie w syntezie nowoczesnych typów pianek, lami- 10 15 20 31 natów, lakierów i innych materialów poliureta¬ nowych, od których wymagana jest wysoka ognio- odpornosc.W sposobie wedilug wynalazku wyjsciowe bro¬ mopochodne esitrów alkilowych kwasu 3-ketopen- tanokarboksylowego-1 o ogólnym wizoirize 2 sa la-1 tiwo dostepne z odpadowego w przemysle ceilulo- zowo-"papierniczym furfuraliu w wyniku jego prze¬ ksztalcenia w metylo-/?-ffurylo/-karbiol za pomoca , jodku metylomagnezowegó. Metylo-/2-furylo/Hkar- biol pod wplywemi alkoholi wobec kwasów mine¬ ralnych przeprowadza sie w estry alkilowe kwa- •sów 3-ikeitopenitanoikarboiksylo(we'go^l, które na¬ stepnie poddaje sie procesowi bromowania w roz¬ tworze chloroformu* lub eteru etylowego, otrzy¬ mujac w wyniku wyjsciowe bromopochodne e- strów kwasii 3^ketoheksanokarboksylowego-l. O- pracowane syntezy odznaczaja sie niezwykle pro¬ sta technologia, zapewniajaca uzyskanie wysokiej wydajnosci .produktu finalnego.Sposób wedlug wynalazku, nie ograniczajac je¬ go zakresu objasniaja nastepujace przyklady.Przyklad I. 5-bromoheksanadiol-l,4.W naczyniu reakcyjnym umieszcza sie 90 g (0,38 mola) estru etylowego kwasu 4-oromio-3-ketopen- tanokarboikisyflowego^l w 1,5 1 bezwodnego eteru i w temperaturze 0°C dodaje sie porcjami 16 g (0,42 mola) glinowodorku litowego.Po dodaniu calosci L1A1H4 zawartosc naczynia 113 506iisSC miesza sie w ciagu 2 godzin w temperaturze 20°C, po czym traktuje sie- ca&osc woda. Eterowy roztwór produktu dekantuje sie, zas poizoistala reazite preparatu ekstrahuje sie eiterem, a nassiteip- nie metanolem.Polaczone roztwory suszy sie nad bezwodnym siarczanem magnezowym i po odsaczeniu tego o- statniego oraz odparowaniu rozpuszczalników po¬ zostalosc destyluje sie pod zmniejszonym cisnie¬ niem, zbierajac frakcje wrzaca w temperaturze 80°C pod cisnieniem 66,6 Pa o n ^ = 1,4S90. W wyniku tego procesu otrzymuje sie 50 g 54)ro- moheksaoodiotlu-1,4 w postaci gestej, jasmobrazo- wej cieczy o podanych wyzej stalych fizycznych, co stanowi 67% wydajnosci teoretycznej.Przyklad II. 3,5^dwubromoheksanodiol-l,4.W naczyniu reakcyjnym umieszcza sie 100 g (0,32 mola) estru etylowego kwasu 2,4-dwuforomo- -3^ketcpentanokarfoo:ksyloweigo^l w 1,5 1 bezwod¬ nego eteru i w temperaturze 0°C dodaje sie por¬ cjami 10,2 g (0,268 mola) glinowodorku liitowego.Po dodaniu calosci LiAlH4 zawartosc naczynia miesza sie w ciagu 3 godzin w ternperaiturze 20°C, po czym traktuije sie calosc woda.Eterowy roztwór produktu dekantuje sie, zas pozostala reszte preparatu ekstrahuje sie eterem, 10 15 20 a nastepnie metanolem. Polaczone roztwory suszy sie nad bezwodnym siarczanem magnezowym i po odsaczeniu tego ostatniego oraz odparowaniu roz¬ puszczalników destyluje sie pozostalosc pod zmniejiSzonym cisnieniem, zbierajac frakcje w temperaturze 138°C pod cisnieniem 133,3 Pa o n d = 1,5265 idf = 1,7365. W wyniku tego procesu otrzymuje sie 63 g 3,5Hdwubroimoheksano- dioilu-1,4 w poisitaci gestej, jasnobraizowej cieczy o podanych wyzej stalych fizycznych, co stanowi 72% wydajnosci teoretycznej.Zastrzezenie pa t e n tow e Siposób wytwarzania nowych bromopochodnych heksanodiolu-1,4 o ogólnym wzorze 1, w którym X oznacza atom bromu, a Y atom wodoru lub atoim bromu, znamienny tym, ze nowe bromopo- chodne estrów kwasu 3Mketoipentanokariboksyllowe- go^l o ogóinym wzoirze 2, w którym X oznacza atom bromu, Y oznacza atom wodoru lufo atom bromiu, a R oznacza rodnik alkilowy o 1—3 ato¬ mach wegla, redukuje sie za pomoca znanych srodków redukujacych, korzystnie glinowodorkiem litowym, w srodowisku bezwodnego eteru etylo¬ wego.CHCH-CH-CHCHCHOH 31 I 2 2 X Y . WZÓR 1 o CHCH-C-CHCHl OOOll 3l I 2 X Y WZÓR 2 5N-3, zam. iWU.Cena 45 il PL