Przedmiotem wynalazku jest uklad przetwarzania sy¬ gnalów obrazu kolorowego zawierajacy zródlo wejsciowego calkowitego sygnalu wizyjnego, skladajacego sie z sygnalu luminancji zajmujacego szerokie pasmo czestotliwosci oraz z sygnalu chrominancji zajmujacego tylko srodkowa czesc tego pasma, odpowiedni dis przetwarzania wejscio¬ wego calkowitego sygnalu wizyjnego . zakodowanego w jednej postaci (na przyklad stosowanego przy rejestracji na plycie wizyjnej) na wyjsciowy calkowity sygnal wizyjny zakodowany w innej postaci (na przyklad uzytecznej do zastosowania w odbiorniku telewizji kolorowej).W opisie patentowym Stanów Zjednoczonych nr 3 872 498, udzielonym 18 marca 1975 r. na wynalazek, którego twórca jest Dalton H. Pritchard, przedstawiono sposób kodowania informacji o kolorze obrazu, w którym sygnal chrominancji w postaci zmodulowanej podnosnej jest tlumiony i „ukryty" w srodku szerszego pasma sygnalu luminancji. Grzebieniowe odfiltrowanie srodka pasma sygnalu luminancji przygotowuje luki w widmie czesto¬ tliwosciowym sygnalu luminancji. Sygnal chrominancji poddawany jest komplementarnemu filtrowaniu grzebienio¬ wemu celem ograniczenia jego widma do skladowych zajmujacych wolne luki widma czestotliwosciowego sygnalu luminancji.Przykladowym zastosowaniem tego sposobu kodowania jest rejestracja sygnalów na plycie wizyjnej.Opis patentowy Stanów Zjednoczonych nr 3 842194, udzielony 15 pazdzier¬ nika 1974 r. na wynalazek, którego twórca jest Jon K. Ck- mens, dotyczy pojemnosciowego systemu plyty wizyjnej, który jest przykladem korzystnego zastosowania spotobu li 11 si kodowania z tlumiona podnosna w systemie plyty wizyjnej.W jednym z branych pod uwage rozwiazan urzadzen odtwarzajacych zapis z plyt wjzyjnych, urzadzenie odtwa¬ rzajace nie obejmuje urzadzenia do wyswietlania obrazu, lecz jako urzadzenie dodatkowe przeznaczone jest do stosowania z oddzielnym odbiornikiem telewizji kolorowej, którego uklad odtwarzania obrazów wykorzystany jest do odtwarzania zarejestrowanej informacji o obrazach kolo¬ rowych. Jest pozadanym, aby w takim urzadzeniu odtwa¬ rzajacym wyjsciowy calkowity sygnal wizyjny mial taka postac (na przyklad zgodna ze standardem NTSC), dla której zaprojektowane sa odbiorniki telewizji kolorowej.Korzystne jest, aby urzadzenia odtwarzajace zapis z plyt wizyjnych z sygnalem zakodowanym w postaci z tlu¬ miona podnosna, byly wyposazone w uklady przetwa¬ rzajace wejsciowy calkowity sygnal wizyjny z tlumiona podnosna chrominancji na wyjsciowy calkowity sygnal wizyjny zakodowany w inny sposób (na przyklad zgodnie ze standardem NTSC), kompatibilne z obwodami przetwa¬ rzania sygnalu w odbiornikach telewizji kolorowej.Oczywiscie zastosowanie takich ukladów przetwarzania moze byc równiez korzystne i w innych urzadzeniach odtwarzajacych zapis z plyty wizyjnej, takich jak urzadzenie zlozone, w przypadku którego jedno urzadzenie zawiera zarówno urzadzenie odtwarzajace zapis z plyt wizyjnych jak równiez urzadzenie przeznaczone do odbioru programów telewizji kolorowej, a wzgledy ekonomiczne nakazuja wykorzystanie wspólnego ukladu dekodowania, sygnalów uzyskiwanych przy odtwarzaniu zapisu z plyty wizyjnej i sygnalów z nadajnika telewizyjnego. 112 668112 668 3 Z opisu patentowego Stanów Zjednoczonych nr 3 872 497 udzielonego 18 marca 1975 r. na wynalazek, którego twór¬ cami sa J.G. Amery i inni, wynika, ze podczas odtwarzania zapisu z plyty wizyjnej maja miejsce spowodowane róznymi przyczynami niepozadane fluktuacje predkosci wzglednej przemieszczenia glowicy czytajacej w stosunku do sciezki zapisu, których wynikiem sa pasozytnicze fluktuacje cze¬ stotliwosci odtwarzanego sygnalu. W ten sposób, na przy¬ klad, czestotliwosci wstegi bocznej podnosnej koloru w odtworzonym calkowitym sygnale z tlumiona pódnosna moga podlegac fluktuacjom wokól ich spodziewanych pozycji w widmie czestotliwosciowym, przy wystepowaniu jednoczesnych podobnych fluktuacji skladowych sygnalu luminancji.Wspomniane fluktuacje czestotliwosci sygnalu odtwarza¬ nego z plyty wizyjnej stanowia problem do rozwiazania przy transkodowaniu odtworzonych sygnalów z tlumiona pódnosna w sygnaly innej postaci, które moga byc przetwa¬ rzane w ukladach odbiornika telewizji kolorowej. Podczas gdy w przypadku zapewnienia stabilnosci czestotliwosci odtwarzanego sygnalu filtracja grzebieniowa pozwala do¬ kladnie oddzielic przeplecione skladowe sygnalów lumi¬ nancji i chrominancji, to obecnosc fluktuacji moze unie¬ mozliwic osiagniecie wymaganej dokladnosci rozdzielenia tychsygnalów.Rozwiazanie problemu zwiazanego z tymi fluktuacjami czestotliwosci, spowodowanymi fluktuacjami predkosci przy odtwarzaniu zapisu z plyty wizyjnej, jest przedsta¬ wione we wspomnianym patencie na wynalazek, którego twórcami sa Amery i inni, wedlug którego filtracje grzebie¬ niowa poprzedza zdudnianie odtworzonego calkowitego sygnalu o tlumionej podnosnej (lub jego czesci) z sygna¬ lem lokalnego generatora, któremu nadawane sa identyczne fluktuacje jak skladowym odtwarzanego sygnalu, na przy¬ klad, przez spowodowanie, zeby zródlo lokalnych oscylacji reagowalo na fluktuacje czestotliwosci skladowej synchroni¬ zacji koloru, która towarzyszy sygnalowi chrominancji o thimionej podnosnej. Produkt wyjsciowy zdudniania z takimi lokalnymi oscylacjami jest pozbawiony fluktu¬ acji, a jego filtracja grzebieniowa moze byc zrealizowana za pomoca filtru grzebieniowego utworzonego z pojedyn¬ czej linii opózniajacej o opóznieniu równym jednej linii niezaleznie od wystepowania oryginalnych fluktuacji.Nie bedzie przy tym wystepowac przenikanie sygnalów miedzykanalami chrominancji i luminancji.Poprzez odpowiedni wybór nominalnej czestotliwosci lokalnego generatora proces zdudniania, który powoduje stabilizacje fluktuacji, moze byc równiez wykorzystany do przesuniecia sygnalu chrominancji zakresu czestotli¬ wosciowego zajmowanego przez skladowa chrominancji w pasmie sygnalu wejsciowego (tlumiona podnosna) w pasmo wiekszej czestotliwosci, jaki zgodnie z wymaganiem dla systemu, na przyklad NTSC, zajmuje sygnal wyjsciowy, po czym ma miejsce filtracja grzebieniowa (w zakresie wiekszych, czestotliwosci) eliminujaca, skladowe sygnalu luminancji i dostarczajaca sygnalu chrominancji o wiekszej czestotliwosci, który mozna bezposrednio dodac do calko* witego sygnalu wyjsciowego.Uklad filtru grzebieniowego przedstawiony we wspom¬ nianym wynalazku Amery'ego i innych pozwala uzyskac transkodowanie calkowitego sygnalu wizyjnego za pomoca stosunkowo niedrogiej pojedynczej linii opózniajacej o opóznieniu równym fednejIinH, dostepnej w postaci han¬ dlowej. Celem niniejszego wynalazku fest udoskonalenie ukladu transkodowania sygnalu, zapewniajace mozliwosc 4 zachowania korzysci, wynikajacych z zastosowania takie; linii opózniajacej, przy jednoczesnym rozwiazaniu próbie- mów praktycznych zwiazanych z charakterystykami takich elementów. 5 Przedmiotem wynalazku jest uklad przetwarzania sy¬ gnalu obrazu kolorowego. Uklad zawiera zródlo wejsciowego calkowitego sygnalu wizyjnego, zawierajacego skladowa luminancji, zajmujaca szerokie pasmo, czestotliwosciowe* skladowa chrominancji, zajmujaca tylko pewna czesc io pasma, mieszczaca sie wewnatrz szerokiego pasma, zajmo¬ wanego przez skladowa luminancji, generator sterowany napieciowo, wytwarzajacy sygnal wyjsciowy o czestotli¬ wosci, zaleznej od wejsciowego sygnalu sterujacego do¬ prowadzanego do jego wejscia, modulator amplitudy, 15 dolaczony do wyjscia generatora, sterowanego napiecio¬ wo, przeznaczony do modulacji amplitudowej sygnalu, wyjsciowego generatora sterowanego napieciowo calkowi¬ tym sygnalem wizyjnym, doprowadzanym do drugiego wejscia modulatora amplitudy ze zródla wejsciowego cal- 20 kowitego sygnalu wizyjnego obrazu kolorowego celem wytwarzania zmodulowanego amplitudowo sygnalu ze wstega boczna, której czesc srodkowa zajmuje skladowa chrominancji, linie opózniajaca, dolaczona do wyjscia modulatora amplitudy, wprowadzajaca opóznienie czasowe 25 równe okresowi jednej linii sygnalu zmodulowanego ampli¬ tudowo, pierwszy filtr grzebieniowy, którego pierwsze wejscie jest dolaczone do wyjscia linii opózniajacej, wprowa¬ dzajacej opóznienie czasowe równe okresowi jednej linii, a drugie wejscie jest dolaczone do wyjscia modulatora 30 amplitudy, drugi filtr grzebieniowy, oraz obwód sumujacy polaczony z pierwszym i drugim filtrami grzebieniowymi.Zgodnie z wynalazkiem uklad przetwarzania sygnalów obrazu kolorowego zawiera filtr pasmowy zalaczony na wyjsciu pierwszego filtru grzebieniowego, przeznaczony 35 do wytwarzania skladowej chrominancji zasadniczo po¬ zbawionej skladowych luminancji, detektor amplitudy, polaczony z wyjsciem linii opózniajacej, przy czym pierwsze wejscie drugiego filtru grzebieniowego jest polaczone ze zródlem wejsciowego calkowitego sygnalu wizyjnego obrazu 40 kolorowego, a jego drugie wejscie jest polaczone z detek¬ torem amplitudy, na skutek czego na wyjsciu drugiego filtru grzebieniowego uzyskuje sie sygnal luminancji za¬ sadniczo pozbawiony skladowych chrominancji.Do wyjscia modulatora amplitudy dolaczony jest filtr 45 dolnoprzepustowy, do którego dolaczony jest przesuwnik fazowy, majacy dwa wyjscia, przy czym pierwsze wyjscie przesuwnika fazowego jest dolaczone do drugiego wejscia drugiego filtru grzebieniowego, a drugie wyjscie przesuwni¬ ka fazowego, na którym uzyskuje sie sygnal o fazie przesu- 50 nietej o 180° wzgledem fazy sygnalu, uzyskiwanego na pier¬ wszym wyjsciu, jest dolaczone do trzeciego filtru grzebie¬ niowego, utworzonego z linii opózniajacej wchodzacej w sklad drugiego filtru grzebieniowego, którego to trzeciego filtru grzebieniowego wyjscie jest polaczone z wejsciem 55 filtru dolnoprzepustowego, dolaczonym do wejscia obwodu sumujacego.Miedzy wyjsciem modulatora amplitudy a wejsciem sterujacym generatora sterowanego napieciowo zalaczone sa polaczone szeregowo filtr pasmowo-zaporowy, selektor 60 sygnalu synchronizacji kolorów, oraz detektor fazowy, którego drugie wejscie jest polaczone z wyjsciem generatora odniesienia, co zapewnia, iz do wejscia sterujacego sterowa¬ nego napieciowo generatora doprowadzane jest napiecie sterujace zalezne od fluktuacji czestotliwosci wejsciowego •5 calkowitego sygnalu. -112 668 5 Do drugiego wyjscia filtru dolnoprzepustowego, dolaczo¬ nego do wyjscia detektora amplitudy, zalaczona jest linia opózniajaca polaczona szeregowo z elementem sprzegaja¬ cym przepuszczajacym tylko skladowa przemiennopraddwa sygnalu, uzyskiwanego z filtru dolnoprzepustowego, który to obwód stanowi zródlo zastepcze wejsciowego calkowitego sygnalu wizyjnego w warunkach, gdy maja miejsce zaniki wejsciowego calkowitego sygnalu wizyjnego.Przedmiot wynalazku jest uwidoczniony w przykladzie wykonania na rysunku, na którym przedstawiony jest schemat blokowy urzadzenia odtwarzajacego zapis z plyt wizyjnych, zawierajacego uklady przetwarzania sygnalu wedlug wynalazku.W przedstawionym na rysunku urzadzeniu odtwarzajacym zapis z plyt wizyjnych uklad glowicy czytajacej 10 odczytu, odtwarza sygnal zapisany na plycie wizyjnej.Wspomniana poprzednio glowica czytajaca jest przetwor¬ nikiem typu pojemnosciowego. Zaklada sie, ze sygnal zapisany na plycie wizyjnej ma taka postac, iz odtworzona informacja sygnalowa zawiera modulowana czestotliwoscio¬ wa nosna olr izu, przy czym chwilowa wartosc czestotliwosci nosnej zmienia sie w ustalonych granicach zakresu dewiacji (to znaczy 3,9—6,5 MHz) zgodnie ze zmianami amplitudy calkowitego sygnalu wizyjnego, zajmujacego pasmo cze¬ stotliwosciowe lezace ponizej zakresu dewiacji (to znaczy 0—3 MHz) i reprezentuje kolejnosc odtwarzanych obra¬ zów kolorowych.Filtr pasmowy 20 o pasmie przenoszenia obejmujacym zakres dewiacji fali nosnej oraz jej wstegi boczne, selek¬ tywnie przepuszcza sygnal nosnej zmodulowanej czestotli- wosciowo informacja wizyjna do ogranicznika amplitudy 30, który w konwencjonalny sposób usuwa lub zmniejsza pasozytnicza modulacjeamplitudy wejsciowego sygnalu FM.Wyjscie ogranicznika amplitudy dolaczone jest do detek- . tora przejscia przez zero 40. Detektor przejscia przez zero moze zawierac znane uklady, wytwarzajace impulsy wyjscio¬ we o stalej amplitudzie, szerokosci i biegunowosci przy kazdym przejsciu przez zero ograniczonego wejsciowego sygnalu FM. Impulsowy sygnal wyjsciowy detektora przejscia przez zero 40 jest doprowadzany do filtru dolno¬ przepustowego 50 o pasmie przenoszenia dopasowanym do pasma zajmowanego przez zapisana informacje wizyjna (to znaczy 0—3 MHz).Detektor przejscia przez zero 40 oraz filtr dolnoprzepus- towy 50 tworza detektor FM zwany detektorem zliczajacym impulsy, który wytwarza sygnal wyjsciowy bedacy calko¬ witym sygnalem wizyjnym odpowiadajacym sygnalowi modulujacemu wejsciowego sygnalu FM.Zaklada sie, ze calkowity sygnal wizyjny obrazu kolorowe¬ go zapisany sposobem z tlumiona podnosna, moze byc opisanynastepujacymi parametrami: 195 1) czestotliwosc podnosnej koloru fb= Ih* czyli 2 okolo 1,53 MHz, jesli czestotliwosc odchylania linii fu •odpowiada amerykanskiemu standardowi telewizji koloro¬ wej; 2) sygnal chrominancji jest suma poszczególnych faz podnosnej powiazanych kwadraturowo, odpowiednio zmo¬ dulowanych amplitudowo sygnalami róznicowymi koloru czerwonego i niebieskiego (R-Y,B-Y) zajmujacymi pasmo O—500 KHz, przy zapewnieniu jednakowego pasma (500 kHz) dla górnej i dolne} wstegi bocznej oraz stlumieniu lali nosnej; 3) pasmo sygnalu luminancji Y wynosi 0—3 MHz; 4) sygnal synchronizacji koloru: sygnal sinusoidalny 6 o czestotliwosci równej czestotliwosci tlumionej podnosnej (fb), którego faza i amplituda stanowia faze i amplitude odniesienia, usytuowany na tylnej czesci impulsu wygasza¬ ni^ linii (zgodny we wszystkim ze standardem NTSC dla 5 sygnalu synchronizacji koloru z wyjatkiem czestotliwosci).Do wyjscia detektora przejscia przez zero 40 dolaczony jest równiez detektor zaników sygnalu 60. Detektor zaników sygnalu 60 sluzy do .wykrywania przypadkowo wystepuja¬ cych zaklócen w wejsciowym sygnale FM, które powoduja to powstawanie bialych i/lub czarnych punktów i wyelimino¬ wanie pewnej czesci informacji obrazowej przy odtwarzaniu zapisanych obrazów. Uksztaltowane w detektorze zaników sygnalu 60 impulsy wyjsciowe sa doprowadzane dogenera¬ tora sygnalu sterowania przelaczaniem 70, któr^r wytwarza 15 sygnaly sterujace praca elektronicznego ukladu przelaczaja¬ cego 80.Zadaniem elektronicznego ukladu przelaczajacego 80 jest: utworzenie przejscia dla sygnalu miedzy zaciskiem wejsciowym sygnalu „normalnego" N i zaciskiem wyjscio- 20 wym ukladu przelaczajacego 0, albo utworzenie przejscia" dla sygnalu miedzy zaciskiem wejsciowym sygnalu „zas¬ tepczego" S i zaciskiem wyjsciowym 0.Przelaczanie miedzy odpowiednimi polozeniami „normal¬ nym" i „zastepczym" jest - sterowane sygnalem wyjscio- 25 wym z generatora sygnalu sterowania przelaczaniem 70, który to sygnal doprowadzony jest do zacisku wejsciowego sygnalu sterujacego P w ukladzie przelaczajacym 80.Zacisk wyjsciowy 0 ukladu przelaczajacego 80 polaczony jest z zaciskiem wejsciowym sygnalu modulujacego w mo- 30 dulatorze amplitudy 90.„Normalny" sygnal wejsciowy doprowadzany do ukladu przelaczajacego 80 (to jest sygnal doprowadzony do zacisku N i przenoszony stad do zacisku wejsciowego sygnalu modulujacego w modulatorze 90, podczas normalnego 35 rodzaju pracy odtwarzacza zapisu z plyty wizyjnej) jest calkowitym sygnalem wizyjnym otrzymanym na wyjsciu filtru dolnoprzepustowego 50 (doprowadzonym za posred¬ nictwem kondensatora 51 do zacisku N). „Zastepczy" sygnal wejsciowy (to jest sygnal doprowadzony do zacisku S 40 i przenoszony stad do zacisku wejsciowego sygnalu modu¬ lujacego w modulatorze 90 podczas kompensacji zaniku sygnalu czyli „zastepczego" rodzaju pracy odtwarzacza) • jest opóznionym calkowitym sygnalem wizyjnym, którego sposób otrzymywania bedzie opisany ponizej. 45 , Modulator amplitudy 90 moduluje amplitudowo fale nosna generowana przez generator regulowany napieciowo 100 sygnalami otrzymanymi z. zacisku wyjsciowego 0 ukladu przelaczajacego 80. Wskazane jest, aby modulator amplitudy 90 byl modulatorem pojedynczo zrównowazo- 50 nym (zrównowazonym dla sygnalu modulujacego) i za¬ pewnial glebokosc modulacji fali nosnej mniejsza od maksy¬ malnej mozliwej? Czestotliwosc nominalna fc fali nosnej dostarczanej przez generator 100 odpowiada sumie czesto¬ tliwosci fb tlumionej podnosnej i wymaganej czestotli- 55 wosci f0 podnosnej wyjsciowej i wynosi 325 fc czyli, w przyblizeniu, 5,11 MHz (dla przypadku, gdy wymagana czestotliwosci podnosnej na wyjsciu jest zgodna ze stan- 455 dardem NTSC i wynosi -r- fn czyli w przyblizeniu 60 3,58vMHz). Jako generator 100 moze byc zastosowany generator kwarcowy regulowany napieciowo.Korzystnym jest, gdy czestotliwosc fali nosnej wytwa¬ rzanej w generatorze 100 zmieniala sie wzgledem wspom¬ nianej wartosci nominalnej zgodnie z fluktuacjami czestp- •5 tliwosci calkowitego sygnalu wizyjnego odczytywanego112 668 z plyty podczas jej odtwarzania. W tym celu generator regulowany napieciowo 100 jest polaczony z obwodem sterujacym w obwód tworzacy fazowa petle zamknieta.W Ukladzie sterujacym opisywanego urzadzenia do od¬ twarzania zapisu z plyt wizyjnych czestotliwosc generatora 5 100 jest regulowana przez sygnal wyjsciowy detektora fazy 130, który porównuje faze skladowej synchronizacji kolom odtworzonej z plyty z faza sygnalu wyjsciowego generatora wzorcowego 140. Generator wzorcowy 140 wytwarza sygnal, którego czestotliwosc równa sie czesto- *• tliwosci podnpsnej .f0. Jako generator wzorcowy 140 moze byc zastosowany generator stabilizowany kwarcem. Skla¬ dowa synchronizacji koloru jest doprowadzona przez selektor sygnalu synchronizacji koloru 120, który reaguje na sygnal wyjsciowy modulatora amplitudy 90, doprowa- 15 dzany do selektora za posrednictwem selektywnego ^filtru zaporowego 110. Selektywny filtr zaporowy 110 tlumi stosunkowo duza amplitude skladowej nosnej w sygnale wyjsciowym modulatora.Selektor sygnalu synchronizacji koloru 120 zawiera 20 filtr pasmowo-przepustowy, powodujacy, ze jego odpowiedz na skladowe mieszczace sie w pasmie zajmowanym przez skladowa wyjsciowa chrominancji ogranicza sie tylko do tych skladowych, które znajduja sie blisko czestotliwosci podnosnej wyjsciowejfQ. . 25 Selektor sygnalu synchronizacji koloru 120 sterowany sygnalem kluczujacym uzyskiwanym z zacisku B, którego czestotliwosc powtarzania jest równa czestotliwosci linii i której ma odpowiedni czas trwania, przepuszcza selektyw¬ nie te czesc odfiltrowanego sygnalu wyjsciowego mpdula- 30 tora, która zawiera skladowa synchronizacji koloru, wyste¬ pujaca w czasie trwania impulsu wygaszania linii. Sygnal wyjsciowy selektora sygnalu synchronizacji koloru 120 stanowi ciagla sinusoide, której nominalna czestotliwosc jest równa czestotliwosci podnosnej w^sciowej, przy 35 czym czestotliwosc sygnalu synchronizacji kolorów lezy w dolnej wstedze bocznej sygnalu wyjsciowego modulatora 90.Dzialanie opisanego wyzej obwodu stanowiacego petle zamknieta polega na utrzymaniu skladowej synchroniza- 40 cji koloru usytuowanej w dolnej wstedze bocznej sygnalu wyjsciowego modulatora 90 w synchronizmie czestotliwos¬ ciowym i fazowym z wysokostabilnym sygnalem wyjscio- * wym generatora wzorcowego 14Q. Gdy powstaja fluktuacje czestotliwosci odtwarzanego calkowitego sygnalu wizyjnego, 45 co powoduje wystapienie tendencji do odchylenia od tego synchronizmu, wówczas* wyjsciowe napiecie sterujace detektora fezy 13fr wywoluje kompensujace przestrojenie czestotliwosci generatora 100 nie dopuszczajac do odchy¬ lenia od'synchronizmu. 50 Zmodulowany amplitudowo sygnal wyjsciowy modula- . tora 90 jest doprowadzany - do wejscia linii opózniajacej 170, o opóznieniu równym 1 H czasowi trwania jednej linii. Linia opózniajaca 170, która wprowadza opóznienie odpowiadajace okresowi sygnalu o nominalnej czestotli- 55 wosci linii fn moze byc, na przyklad szklana linia opóz¬ niajaca typu\AmperexDL56.Przez odpowiedni wybór parametrów wejsciowych i wyjsciowych,linii opózniajacej mozna dostosowacpasmo przenoszenia linii opózniajacej moze byc dostosowane tak, 60 ze bedzie obejmowalo zakres czestotliwosciowy od niez¬ nacznie wiekszych od fc (to jest 5,11 MHz) do nieznacznie mniejszych od najnizszej czestotliwosci wstegi bocznej chrominancji ?to jest f? — SfOO kHz czyli 3,08 MHz) dla wyjsciowej podnosnej chrominancji.- 65 8 Sygnaly z wejscia i wyjscia linii opózniajacej 170 sa doprowadzone do obwodu odejmujacego 150. Zaciski linii opózniajacej sa tak dobrane, zeby operacja odejmo¬ wania sygnalów na nich wystepujacych, zapewnila filtracje grzebieniowa pozwalajaca na przejscie przez filtr sygnalu ~ chrominancji. Charakterystyka czestotliwosciowa w ten sposób zrealizowanego filtru grzebieniowego odznacza sie w jpasmie czestotliwosciowym, odpowiadajacym pasmu przenoszenia linii opózniajacej. 170, szeregiem punktów maksymalnego tlumienia, które odpowiadaja parzystym wielokrotnosciom polowy czestotliwosci linii ih szeregiem punktów usytuowanych miedzy punktami maksymalnego tlumienia maksymalnego uwydatniania, odpowiadajacych nieparzystym wielokrotnosciom polowy czestotliwosci linii.Sygnal wyjsciowy obwodu odejmujacego 150 jest dopro¬ wadzony do filtru pasmowo-przepustowego 160^ którego pasmo przenoszenia dopasowane jest dopasma zajmowanego przez wyjsciowy sygnal chrominancji (to, znaczy 3,08— —4,08 MHz), którego to pasma czestotliwosc srodkowa odpowiada wymaganej czestotliwosci wyjsciowej podnosnej koloru to znaczy C,. Zatem sygnalem wyjsciowym filtru 100 jest wydzielona skladowa chrominancji przeniesiona czestotliwosciowo w zadany obszar wyzszych czestotliwosci i nadajaca sie do wykorzystania w ukladzie ksztaltujacym wyjsciowy calkowity sygnal wizyjny, czyli w obwodzie sumujacym 320.Celem wyjasnienia otrzymywania skladowej luminancji doprowadzonej do drugiego wejscia obwodu sumujacego 320 nalezy rozwazyc dzialanie pozostalej czesci ukladu sterowanej sygnalem wyjsciowym z linii opózniajacej 170* Sygnal wyjsciowy linii opózniajacej 170 wprowadzajacej opóznienie równe czasowi trwania jednej linii po wzmoc¬ nieniu we wzmacniaczu 180 jest doprowadzony do detek¬ tora amplitudy 190, w którym odzyskuje sie calkowity sygnal wizyjny z sygnalu zmodulowanego amplitudowo przeniesionego przez linie opózniajaca 170. Filtr dolno¬ przepustowy 200, dolaczony do wyjsciadetektora amplitudy 190, ma tak dobrana czestotliwosc graniczna, aby stlumic file nosna oraz skladowe górnej wstegi bocznej sygnalu wyjsciowego detektora amplitudy 190.Celem zmniejszenia wymagan filtracyjnych, a tym samym zmniejszenia opóznienia wprowadzanego przez filtr dolnoprzepustowy 200, korzystnym jest zastosowanie jako detektora 190 detektora obwiedni prostujacego pelna fale tak, aby skladowe nosnej o dosc znacznych poziomach oraz skladowe wstegi bocznej pojawialy sie po raz pierwszy tylko w zakresie podwojonych czestotliwosci (to znaczy okolo 10,22 MHz).Calkowity sygnal wizyjny z wyjscia filtru dolnoprzepus- towego 200 jest, doprowadzany do przesuwnika fazy 230 ^ zapewniajacego uzyskanie na jego wyjsciach dwóch cal¬ kowitych sygnalów wizyjnych o przeciwnych fazach, y Jeden z nich jest przesylany do obwodu sumujacego 240, a drugi do obwodu sumujacego 260, przy czym oba obwody sumujace otrzymuja jako drugi sygnal wejsciowy, sygnal wystepujacy na zacisku O elektronicznego obwodu przela¬ czajacego 80, doprowadzany za posrednictwem elementu opózniajacego 250. Element opózniajacy 250 wprowadza opóznienie czasowe sygnaluodpowiadajaceopóznieniu wpro¬ wadzanemu przez filtr dolnoprzepustowy 200 (to znaczy 70 nanosekund).Biegunowosc sygnalu wyjsciowego przesuwnika fazy doprowadzanego do ukladu sumujacego 240 jest tak dobrane,, aby dodanie tego sygnalu do sygnalu wyjsciowego elementu 'opózniajacego 250 zapewnilo taka filtracje grzebieniowa^112 668 9 która zapewnia przesianie sygnalu Iuminancjl do wyjscia, to znaczy filtracje o charakterystyce majace; szereg punktów tlumienia maksymalnego odpowiadajacych nieparzystym wielokrotnosciom polowy czestotliwosci linii fu * szereg punktów maksymalnego uwydatnienia odpowiadajacych parzystym wielokrotnosciom polowy czestotliwosci linii fn. Zrealizowany w ten sposób filtr grzebieniowy dostarcza sygnalu wyjsciowego luminancji (wlacznie ze skladowymi synchronizacji odchylania) pozbawionego sygnalu chromi¬ nancji o tlumionej podnosnej. Jednakze dzialanie filtrujace obejmuje nie tylko wspólna srodkowa czesc pasma lecz rozszerza sie takze na dolna czesc pasma zajmowana tylko przez sygnal luminancji (to znaczy 0—1 MHz) i w ten sposób eliminuje sie skladowe luminancji usytuowane w tym pasmie niezbedne do wlasciwego odwzorcowania szczególów pionowych w odtwarzanych obrazach.W wyniku przeciwnej biegunowosci sygnalu wyjsciowego z przesuwnika fazy doprowadzonego do obwodu sumujacego 260 efektem sumowania tego sygnalu z sygnalem wyjscio¬ wym elementu opózniajacego 250 jest grzebieniowe dziala¬ nie filtrujace typu komplementarnego wzgledem dzialania obwodu sumujacego240, dzieki czemu skladowe wyelimino¬ wane z sygnalu wyjsciowego obwodu sumujacego 240 wystepuja w sygnale wyjsciowym obwodu sumujacego 260.Sygnal wyjsciowy obwodu sumujacego 260 jest przesylany do filtru dolnoprzepustowego 270, którego czestotliwosc graniczna jest mniejsza od najnizszej czestotliwosci sklado¬ wych wsteg bocznych sygnalu chrominancji o tlumionej podnosnej. Wybrana wartosc tej czestotliwosci granicznej pozwala przepuscic skladowe decydujace o odtwarzaniu szczególów pionowych zajmujace pasmo Q—500 kHz, przy jednoczesnym tlumieniu skladowej chrominancji.Sygnal wyjsciowy filtru dolnoprzepustowego 270 jest doprowadzany do obwodu sumujacego 280, gdzie jest dodawany do sygnalu wyjsciowego z obwodu sumujacego 240. Miedzy wyjsciem obwodu sumujacego 240 a wejsciem obwodu sumujacego 280 wlaczona jest linia opózniajaca 290. Przykladowo moze to byc linia koncentryczna taka, jaka zwykle stosuje sie do opózniania sygnalu luminancji w odbiornikach telewizji kolorowej, która wprowadza opóznienie sygnalu zgodne z opóznieniem wprowadzonym przez filtr dolnoprzepustowy 270 (na przyklad rzedu 600 nanosekund).Sygnal wyjsciowy obwodu sumujacego 280 stanowi sygnal luminancji z odzyskanymi skladowymi przenosza¬ cymi informacje o szczególach pionowych obrazu dzieki dodaniu komplementarnych sygnalów wyjsciowych filtru grzebieniowego, zapewniajacemu uzupelnienie odfiltro¬ wanego sygnalu luminancji skladowymi mieszczacymi sie w dolnej czesci pasma wyznaczonego pasmem przeno¬ szenia filtru 270. Sygnal wyjsciowy obwodu sumujacego 280 poddawany jest procesowi deemfazy w ukladzie de- emfazy 300, który zapewnia obnizenie poziomu skladowych luminancji o wyzszych czestotliwosciach w sposób odpowied¬ nio przeciwny do dzialania ukladu preemfazy wykorzysty¬ wanego podczas operacji rejestrowania programu na plycie. - Sygnal wyjsciowy z ukladu deemfazy 300 jest doprowadzany do ukladu stabilizacji poziomu 310, który sluzy do odtwa¬ rzania skladowej stalej sygnalu luminancji. W opisywanym przykladzie realizacji wynalazku uklad stabilizacji poziomu 310 jest ukladem kluczowanym ciagiem impulsów klu¬ czujacych, doprowadzanych do zacisku wejsciowego G, o czestotliwosci powtarzania równej czestotliwosci linii i zgodnych czasowo z okresowymi przedzialami czasowymi sygnalu luminancji, w których to przedzial?eh sygnal lu- 10 minancji ma amplitude odniesienia, to znaczy podczas wystepowania szczytów impmsów synchronizacji linii.Sygnal wyjsciowy z ukladu stabilizacji poziomu 310 stanowi wejsciowy sygnal luminancji dia obwodu sumuja- 5 Cego 320, który realizuje dodawanie tego sygnalu do sygnahi chrominancji majacego podnosna przeniesiona w pasmo wiekszych czestotliwosci wystepujacego, na wejsciu filtru pasmowego 100. W ten sposób uzyskuje sie wyjsciowy calkowity sygnal wizyjny obrazu kolorowego nadajacy sie 10 do wykorzystania go w odbiorniku telewizji kolorowej.W przypadku, gdy taki sygnal ma byc doprowadzony do gniazda antenowego odbiornika, sygnal wyjsciowy obwodu sumujacego 320 moze sluzyc jako wizyjny sygnal wejsciowy dla ukladu nadawczego. 15 Sposób, w jaki tworzony jest sygnal luminancji na wyjsciu obwodu sumujacego 280, jest korzystny ze wzgledu na tlumienie pasozytniczych skladowych luminancji o malej czestotliwosci, które moga byc wytworzone na skutek nierównomiernosci charakterystyki przenoszenia stosunkowo 20 taniej szklanej linii opózniajacej stosowanej w ukladzie jako linia opózniajaca 170. Obecnosc w sygnale wyjsciowym uzyskiwanym z takiej linii skladowych reprezentujacych wielokrotne odbicia w tej linii, to znaczy skladowych 3t, wynikajacych z trzykrotnego odbicia powoduje, ze charakte- 25 rystyka przenoszenia linii opózniajacej nie spelnia wymagan co do jej równomiernosci w pasmie przenoszenia i ma ksztalt pofalowany, przy czym odstep miedzy sasiednimi wierzcholkami odpowiada polowie czestotliwosci linii fn.Podczas przejscia fali nosnej zmodulowanej amplitudowo 30 calkowitym sygnalem wizyjnym przez taka linie opóznia¬ jaca modul i faza zalezy od skladowej nosnej przepuszczonej przez linie od dokladnosci umiejscowienia czestotliwosci nosnej wzgledem wierzcholków pofalowanej charakterys¬ tyki przenoszenia linii opózniajacej. 35 J Jednakze, jak wczesniej zaznaczono, czestotliwosc nosna otrzymywana z generatora regulowanego napieciowo 100 zmienia sie zgodnie z fluktuacjami"czestotliwosci calkowi¬ tego sygnalu wizyjnego odtwarzanego podczas odczytu zapi¬ su z plyty. Poniewaz te fluktuacje czestotliwosci powoduja zmiane polozenia czestotliwosci nosnej wzgledem wierz- cholków pofalowanej charakterystyki, zatem w sygnale wyjsciowym detektora amplitudy 190 zostana wytworzone skladowezaklócajace o stosunkowo malych czestotliwosciach. 45 Pozostawienie t^ch zaklócajacych skladowych malej czestotliwosci w sygnale luminancji doprowadzanym do odbiornika telewizji kolorowej powoduje wystapienie zaklócen odtworzonego obrazu w postaci prazków. Uklad przedstawiony na rysunku usuwa jednak te zaklócajace _0 skladowe z sygnalu.Dzieki dzialaniu przesuwnika fazy 230, zaklócajace skladowe malej czestotliwosci pojawiaja sie na odpowiednich wejsciach obwodów sumujacych 240 i 260 w przeciwnych fazach i maja takie czestotliwosci, ze przenoszone sa z za- 55 chowaniem tej zaleznosci fazowej z obu obwodów sumuja¬ cych na wejscia obwodu sumujacego 280. Przy odpowiednim dobraniu amplitud tych skladowych na wejsciach obwodu sumujacego 280 wystepuje wzajemna kompensacja zakló¬ cajacych skladowych. Reguiacja amplitudy moze byc 60 korzystnie umiejscowiona, na przyklad, w obwodzie regu¬ lacji szczególów pionowych celem ulatwienia wymaganego dopasowania amplitud. Stwierdzono, ze amplituda zapew¬ niajaca optymalna kompensacje zaklócajacych skladowych malej czestotliwosci jest taka sama jak amplituda wymagana 35 dla dokladnego odtworzenia szczególów pionowych.112 668 11 Detektor 190 poza zapewnieniem filtracji grzebieniowej spelnia jeszcze dodatkowe zadanie. Sygnal wyjsciowy detektora 190 jest doprowadzany do zacisku wejsciowego S elektronicznego ukladu przelaczajacego 80 za posrednic¬ twem linii opózniajacej 210 i szeregowego elementu sprze¬ gajacego blokujacego skladowa stala, którym jest konden¬ sator 220. W ten sposób, gdy detektor zaników sygnalu 60 przelacza odtwarzacz zapisu z plyty wizyjnej na rodzaj pracy, zapewniajacym kompensacje zaników, wówczas jako sygnal wejsciowy modulatora amplitudy 90 wykorzysty¬ wany jest opózniony calkowity sygnal wizyjny, dostar¬ czany z wyjscia detektora 190. Linia opózniajaca' 210 wprowadza takie opóznienie sygnalu, aby po uwzglednieniu opóznienia, wprowadzonego przez filtr dolnoprzepustowy 200, suma tych opóznien czasowych odpowiadala polowie okresu tlumionej czestotliwosci podnosnej. To zapewnia, ze przy pracy z kompensacja zaników sygnalu w ukladzie odejmujacym 150 nie wystepuje tlumienie wyjsciowej pod¬ nosnej o czestotliwosci równej f0, podczas gdy w obwodzie sumujacym 240 wystepuje tlumienie podnosnej o czesto¬ tliwosci A,.Element blokujacy skladowa stala 220 zapobiega wysta¬ pieniu zaklócajacych skladowych pradu stalego podczas kompensacji zaniku sygnalu, które to skladowe sa wywoly¬ wane wspomnianym falistym. ksztaltem charakterystyki przenoszenia linii opózniajacej oraz innych charakterystyk urzadzeniaodtwarzajacego.Mozna zaznaczyc, ze w opisywanym ukladzie doklad¬ nosc filtrowania grzebieniowego sygnalu Chrominancji jest uniezalezniona od fluktuacji czestotliwosci odczyty¬ wanego sygnalu, podczas gdy filtracja grzebieniowa sygnalu luminancji jest uzalezniona od tych fluktuacji. Jednakze w przypadku wykorzystania sygnalu wyjsciowego detek¬ tora fazy 130 do regulacji polozenia glowicy czytajacej pozostalosciowe fluktuacje sa na tyle male, ze nie maja wiekszego wplywu na grzebieniowa filtracje luminancji.Mozna równiez zaznaczyc, ze opóznienie czasowe sy¬ gnalu chrominancji doprowadzanego do wejscia obwodu sumujacego 320, spowodowane obecnoscia w torze chromi¬ nancji filtru pasmowego 160, jest zwykle rzedu 500 nano- sekund, podczas gdy opóznienie skladowych malej czesto¬ tliwosci sygnalu luminancji doprowadzonych do wejscia obwodu sumujacego 320 wprowadzane liniami opózniaja¬ cymi 250 i 290 wynosi okolo 670 nanosekund w opisywanym dla ilustrujacych przykladzie realizacji wynalazku. Róznica opóznien czasowych jest zatem zgodna z typowymi wymaga¬ niami stawianymi nadajnikom telewizji kolorowej.Zastrzezenia patentowe 1. Uklad przetwarzania sygnalu obrazu kolorowego zawierajacy zródlo wejsciowego calkowitego sygnalu wi¬ zyjnego, zawierajacego skladowa luminancji, zajmujaca szerokie pasmo czestotliwosciowe i skladowa chrominancji, zajmujaca tylkopewna czesc pasma, mieszczaca sie wewnatrz szerokiego pasma, zajmowanego przez skladowa luminancji, generator sterowany napieciowo, wytwarzajacy ^sygnal wyjsciowy o czestotliwosci, zaleznej od wejsciowego sygnalu sterujacego doprowadzanego do jego wejscia, modulator amplitudy, dolaczono do wyjscia generatora sterowanego napieciowo, przeznaczony % do modulacji amplitudowej sygnalu wyjsciowego generatora sterowanego napieciowo 12 calkowitym sygnalem wizyjnym, doprowadzanym do dru¬ giego wejscia modulatora amplitudy ze zródla wejsciowego calkowitego sygnalu wizyjnego obrazu kolorowego celem wytworzenia zmodulowanego amplitudowo ze wstega 5 boczna, której czesc srodkowa zajmuje skladowa chromi¬ nancji, linie opózniajaca, dolaczona do wyjscia modula¬ tora amplitudy, wprowadzajaca opóznienie czasowe równe okresowi jednej linii sygnalu zmodulowanego amplitudowo, pierwszy filtr grzebieniowy, którego pierwsze wejscie 10 jest dolaczone do wyjscia linii opózniajacej, wprowadzajacej opóznienie czasowe równe okresowi jednej linii, a drugie wejscie jest dolaczone do wyjscia modulatora amplitudy, drugi filtr grzebieniowy, praz obwód sumujacy, polaczony z pierwszym i drugim filtrami grzebieniowymi, znamienny 15 tym, ze zawiera filtr pasmowy (160) zalaczony na wyjsciu pierwszego filtru grzebieniowego (150), przeznaczony do wytwarzania skladowej chrominancji zasadniczo pozba¬ wionej skladowych luminancji, detektor amplitudy (190), polaczony z wyjsciem tfnii opózniajacej (170), przy czym 20 pierwsze wejscie drugiego filtru grzebieniowego (240,250) jest polaczone ze zródlem wejsciowego calkowitego sygna¬ lu wizyjnego obrazu kolorowego, a jego drugie wejscie jest polaczone z detektorem amplitudy (190), na skutek czego na wyjsciu drugiego filtru grzebieniowego uzyskuje sie 25 sygnal luminancji zasadniczo pozbawiony skladowych chrominancji. 2. Uklad wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze do wyjscia modulatora amplitudy (190) dolaczony jest filtr dolnoprzepustowy (200), do którego dolaczony jest 30 przesuwnik fazowy (230), majacy dwa wyjscia, przy czym pierwsze wyjscie przesuwnika fazowego (230) jest dolaczone do drugiego wejscia drugiego filtru grzebieniowego (240, 250), a drugie wyjscie przesuwnika fazowego (230), na którym uzyskuje sie sygnal o fazie przesunietej o 180° 35 wzgledem fazy sygnalu, uzyskiwanego na pierwszym wyjsciu, jest dolaczone do trzeciego filtru grzebieniowego, (250,260), utworzonego z linii opózniajacej (250) wchodza¬ cej .w sklad drugiego filtru grzebieniowego (240, 250), którego to trzeciego filtru grzebieniowego (250, 260) 41 wyjscie jest polaczone z wejsciem filtru dolnoprzepustowego (270), dolaczonym do wejscia obwodu sumujacego (280). 3. Uklad wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze miedzy wyjsciem modulatora amplitudy (90) a wejsciem steruja¬ cym generatora (100) sterowanego napieciowo zalaczone 45 sa polaczone szeregowo filtr pasmowo-zaporowy (110), selektor sygnalu synchronizacji kolorów (120), oraz de¬ tektor fazowy (130), którego drugie wejscie jest polaczone z wyjsciem generatora odniesienia (140), co zapewnia, iz do wejscia sterujacego sterowanego napieciowo generatora 10 (100) doprowadzane jest napiecie sterujace zalezne od fluktuacji czestotliwosci wejsciowego calkowitego sygnalu. 4. Uklad wedlug zastrz. 2, znamienny tym, ze do dru¬ giego wyjscia filtru dolnoprzepustowego (200), dolaczo¬ nego do wyjscia detektora amplitudy (190) zalaczona 55 jest linia opózniajaca (210) polaczona szeregowo z elemen¬ tem (220) sprzegajacym, przepuszczajacym tylko skladowa przemiennopradowa sygnalu, uzyskiwanego z filtru dolno¬ przepustowego (200), który to obwód (210, 220) stanowi zródlo zastepcze wejsciowego calkowitego sygnalu wizyj- 50 nego w warunkach, gdy maja miejsce zaniki wejsciowego calkowitego sygnalu wizyjnego.112 668 jo ^250 r 240 U20 ^30 80 JTsT TTaO, Ij50_ W ^ 260-O_ r290 210-1 (200 ¥ 220 j ^90 ^170 r 180 f 190 23(F 270280' 300' 3IO\r 607 70^ J ckB hoo l_ ~W W" 320y M40 LI30 H20 LIIO PL