Przedmiotem wynalazku jest zawór sterujacy hamulcami pneumatycznymi, zwlaszcza do pojaz¬ dów szynowych, z elementem tTÓjcisnieniowym do posredniej lub bezposredniej kontroli cisnienia w cylindrze hamulcowym oraz z ogranicznikiem maksymalnego cisnienia, ograniczajacym wzrost cisnienia w cylindrze hamulcowym do ustalonej wartosci maksymalnej za pomoca zaworu w prze¬ wodzie laczacym zasobnik a zaworem wlotowym elementu trójcisnieniowego, przy czym ogranicz¬ nik maksymalnego cisnienia jest zasilany cisnie¬ niem w przewodzie laczacym pomiedzy zaworem wlotowym elementu trójcisnieniowego a gniaz¬ dem zaworu ogranicznika maksymalnego cisnie¬ nia w kierunku zamykania. Korpus zaworu ogra¬ nicznika maksymalnego cisnienia, umieszczony w zasilanej cisnieniem zasobnika przestrzeni cisnie¬ niowej i odciazony od cisnienia zasobnika, sklada sie z grzybka zaworu, wspólpracujacego z gniaz¬ dem zaworu, oraz ^z tloka zaworu, polaczonego z grzybkiem za posrednictwem popychacza zawo¬ rowego, majacego wzdluzny otwór o przekroju kolowym i prowadzonego suwliwie w sposób szczelny w obudowie zaworu, oraz obciazonego w kierunku zamykania zaworu cisnieniem w prze¬ strzeni zasilajacej, laczacej sie poprzez wzdluzny otwór o przekroju kolowym z przewodem lacza¬ cym, a popychacz zaworowy jest obciazony spre¬ zyna w kierunku otwierania zaworu.Tego rodzaju zawory sterujace sa znane np. z 10 15 20 opisu patentowego RFN nr 1.287.105 lub z opisu ogloszeniowego RFN nr 2.423.430. W przypadku tych zaworów sterujacych popychacz zaworowy jest prowadzony w obudowie zaworu ze wzgledów konstrukcyjnych na stosunkowo dlugim odcinku jedynie z malym luzem, w celu zapewnienia tego, aby grzybek zaworu przylegal stale mozliwie pla¬ sko do siedzenia zaworu pomimo ewentualnych skladowych sily sprezyny, dzialajacej na niego za posrednictwem miseczki sprezyny, wskutek czego powinno sie uzyskac dokladne zamykanie i otwie¬ ranie zaworu ogranicznika maksymalnego cisnie¬ nia. Warunkiem dokladnej pracy ogranicznika ma¬ ksymalnego cisnienia jest zatem to, aby okragly otwór obudowy zaworu, przejmujacy popychacz zaworowy, biegl dokladnie prostopadle do plasz¬ czyzny gniazda zaworu ogranicznika maksymalne¬ go cisnienia; w celu zachowania tego warunku nalezy zachowac przy wytwarzaniu bardzo waskie tolerancje, co utrudnia i podraza to wytwarzanie.Ponadto ciasne prowadzenie popychacza zaworo¬ wego w przejmujacym go otworze okraglym rów¬ niez wymaga zachowania waskich tolerancji, wskutek czego nastepuje dalsze utrudnienie pro¬ dukcji, a prócz tego wplywy zewnetrzne, takie jak zanieczyszczenie lub zmiana temperatury, mo¬ ga sprzyjac niekiedy zakleszczeniu popychacza za¬ worowego w otworze. Wreszcie w przypadku ta¬ kiego wykonania prowadzenie popychacza zaworo¬ wego w otworze musi przejmowac sily poprzecz- 110 469110 3 ne, uwarunkowane niedokladnoscia wykonania sprezyny, co moze ujemnie wplywac na latwosc ruchu popychacza zaworowego, a tym samym na dokladnosc wlaczania ogranicanika maksymalnego cisnienia. , Celem wynalazku jest opracowanie konstrukcji zaworu sterujacego podanego na wstepie rodzaju, który nie ma braków znanych zaworów steru¬ jacych.Istota wynalazku polega na tym, ze siedzenie 10 gniazda zaworu lub grzybek zaworu sa przytrzy¬ mywane na niosacych je czesciach za pomoca lo¬ zyska wahliwego lub powierzchni kulistej wspól¬ pracujaca z powierzchnia stozkowa.Wedlug wynalazku moze byc przy tym korzyst- 1§ ne, aby siedzenie zaworu bylo umieszczone na gniezdzie, majacym wzgledem niego w zasadzie wspólsrodkowa powierzchnie kulista, ¦¦- oraz aby gniazdo spoczywalo powierzchnia kulista na od¬ powiedniej powierzchni kulistej w obudowie za- 2C woru, przy czym pomiedzy powierzchniami kuli¬ stymi gniazda zaworu i obudowy usytuowany jest pierscien uszczelniajacy.Korzystne jest równiez, jesli powierzchnia ku¬ lista obudowy, ma na swym obrzezu, siegajacym 25 ponad gniazdo, wystajace promieniowo do we¬ wnatrz wystepy, które sa utworzone korzystnie przez uderzenie punktaka.Wedlug dalszej cechy wynalazku korzystne jest równiez, jesli grzybek zaworu i popychacz zawo- 30 rowy sa wzgledem siebie uszczelnione promie¬ niowo, na zewnatrz umieszczonego- miedzy nimi i otaczajacego bezposrednio wzdluzny otwór o- kragly lozyska kulistego, za pomoca wchodzace¬ go z luzem w osiowy kanalek pierscieniowy jed- nej czesci, osiowego wystepu pierscieniowego dru¬ giej czesci oraz za pomoca pierscienia uszczelnia¬ jacego, umieszczonego pomiedzy zlobkiem pierscie¬ niowym a wystepem pierscieniowym.Jest przy tym szczególnie korzystne, jesli u- szczelniajaca srednica pierscienia uszczelniajacego jest wieksza od srednicy gniazda zaworu. Gdy w obszarze grzybka zaworu przewidziany jest za¬ wór zwrotny, otwierajacy sie w kierunku prze¬ plywu z przestrzeni zasilania do przestrzeni cis¬ nieniowej korzystnie jest jesli pierscien uszczel¬ niajacy stanowi zawór zwrotny. Dalej moze byc korzystne, jesli kanalek pierscieniowy jest umiesz¬ czony na popychaczu zaworowym oraz jesli w popychaczu zaworowym do wzdluznego otworu do dna zlobka pierscieniowego prowadzi otwór *° odgalezny, wskutek czego lozysko kuliste jest mo¬ stkowane pneumatycznie. Popychacz zaworowy jest przy tym prowadzony w obudowie zaworu jedynie w bezposrednim sasiedztwie jego uszczelki z malym luzem, natomiast we wszystkich innych 55 miejscach z duzym luzem.Wedlug dalszej cechy wynalazku korzystne jest, jesli otwór w obudowie zaworu, prowadzacy po¬ pychacz zaworowy, zweza sie w zasadzie, stozko- wo, w kierunku umieszczonej w nim uszczelki, w otaczajacej popychacz zaworowy. ( Przedmiot wynalazku jest uwidoczniony w przy¬ kladach wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia zawór do sterowania hamulcami pne¬ umatycznymi wedlug wynalazku w przekroju, a 65 4 fig. 2 inne rozwiazanie zaworu z fig. 1 w prze¬ kroju.Na fig. 1 ogranicznik maksymalnego cisnienia jest umieszczony w obudowie 1 odpowiedniego za¬ woru sterujacego i zawiera tlok zaworowy, który jest utworzony z tarczy 2 osadzonej sztywno na wydrazonym popychaczu zaworowym 3, przy czym popychacz zaworowy 3 jest zaopatrzony na koncu, odleglym od tarczy 2, w grzybek 4 zaworu. Tar¬ cza 2 jest pokryta gietka przepona 5 na stronie, odwróconej od grzybka 4 zaworu. Tarcza 2 poru¬ sza sie w otworze 6 wkladki 7, w której zamo¬ cowany jest suwliwie osiowy popychacz zaworo¬ wy 3, uszczelniony za pomoca uszczelki 8. Prze¬ pona 5 jest zamocowana krawedzia obwodowa pomiedzy wkladka 7 a pokrywa 9, która jest wkrecona w obudowe i dociska szczelnie wklad¬ ke 7 do obudowy 1 za pomoca uszczelki 10. Po¬ miedzy pokrywa 9 a przepona 5 jest utworzona przestrzen zasilajaca 11, która laczy sie z wdluz- nym otworem 12 o przekroju kolowym w popy¬ chaczu zaworowym. ( Grzybek 4 zaworu ma pierscien uszczelniajacy 13, który wspólpracuje z siedzeniem 14 gniazda 15 zaworu. Gniazdo 15 zaworu ma ksztalt piers¬ cienia o srednicy otworu, odpowiedajacej srednicy wewnetrznej siedzenia 14 i jest zaopatrzone we wspólsrodkowa wzgledem siedzenia 14 powierzch¬ nie kulista, za posrednictwem której spoczywa ono na odpowiedniej wewnetrznej powierzchni kulistej tulei 16, zamocowanej sztywno w obudo¬ wie 1. Powierzchnie kuliste gniazda 15 zaworu oraz tulei 16 tworza lozysko wahliwe 17, przy czym gniazdo 15, jest uszczelnione w stosunku do tulei 16 za pomoca pierscienia uszczelniajace¬ go 18. Wewnetrzna powierzchnia kulista tulei 16 wystaje ponad gniazdo 15 i jest zaopatrzona w swym obszarze krancowym w równomiernie roz¬ lozone na obwodzie wystepy 19 wykonane, za po¬ moca punktaka, które wykluczaja wypadniecie gniazda 15, przy czym zachowana jest zdolnosc ruchu gniazda 15 wzgledem tulei 16.Pomiedzy obudowa 1 a miseczka 20 posiadaja¬ ca otwór, w który wchodzi grzybek 4 zaworu usytuowana jest sprezyna 21, która odsuwa grzy¬ bek 4 zaworu od siedzenia 14 gniazda 15 zaworu.Srednica siedzenia 14 zaworu odpowiada sred¬ nicy popychacza 3 zaworu, na którym oprócz grzybka 4 zaworu umieszczony jest pierscien 22 z materialu sprezystego i który zakrywa otwór promieniowy 23 w popychaczu zaworowym 3 i w ten sposób tworzy zawór zwrotny pomiedzy wzdluznym otworem 12 a przestrzenia cisnienio¬ wa 24 w obudowie 1, który otwiera sie w kie¬ runku przestrzeni cisnieniowej 24.Otwór 6, to jest przestrzen pomiedzy tarcza 2 a wkladka 7, jest odpowietrzana do atmosfery za posrednictwem otworów promieniowych 25 we wkladce 7 oraz nie uwidocznionych na rysunku, równoleglych do osi rowków w gwincie polacze¬ nia srubowego pokrywy 9 z obudowa 1.Konce popychacza zaworowego 3, odwrócone od tarczy 2, zawieraja kierownice 26 przeplywu, któ¬ ra siega az do tulei 16 i jest zaopatrzona w otwór nieprzelotowy 27, który laczy sie z wzdluznym5 110 469 6 otworem 12. Na koncu otworu nieprzelotowego 27 kierownica 26 jest zaopatrzona w otwory po¬ przeczne 27', które lacza otwór nieprzelotowy 27 z przestrzenia pierscieniowa pomiedzy kierownica 26 przeplywu a gniazdem 15 lub tuleja 16.Otwór 28 tulei 16 laczy sie z przestrzenia 29 obudowy 1, która jest polaczona za posrednic¬ twem dyszy sterujacej 30 i przewodu 31 z zawo¬ rem wlotowym 32 nie -uwidocznionego zreszta ele¬ mentu trójcisnieniowego. Liczba 33 oznaczony jest obciazony sprezyna korpus zaworu wlotowego 32, który wspólpracuje z popychaczem 34 oraz z osa¬ dzonym na stale w obudowie gniazdem 35* zawo¬ ru, w celu kontroli polaczenia przestrzeni 36 z przestrzenia 37 lub atmosfera. Przewód 31 uchodzi do przestrzeni 37, a z przestrzeni 36 prowadzi przewód 38 do cylindra hamulcowego 39 ewentu¬ alnie poprzez nie uwidocznione zawory wlaczaja¬ ce, które moga wplywac na przebieg cisnienia.W szczególnosci mozna wlaczyc w przewód 38 zawór przekaznikowy, który laczy tylko posrednio cylinder hamulcowy 39 z przestrzenia 36.Ogranicznik minimalnego cisnienia 40; którego tlok przeponowy 41, zasilany cisnieniem w prze¬ wodzie 38, moze dociskac grzybek 42 zaworu prze¬ ciw sile prezyhy 43, do polaczonego na stale z obudowa gniazda 44 zaworu. Zawór 42, 44 kon¬ troluje polaczenie przewodu 31 poprzez przewód 45 z przestrzenia 47 w ograniczniku minimalnego cisnienia 40, polaczona przewodem 46 z przestrze¬ nia cisnieniowa 24. Do przestrzeni cisnieniowej 24 przylaczony jest za posrednictwem przewodu 48 zbiornik 49 powietrza, który jest napelniany spre¬ zonym powietrzem w zwykly sposób za posred¬ nictwem nie uwidocznionych urzadzen kontrol¬ nych z równiez nie uwidocznionego glównego przewodu' powietrznego hamulca pneumatycznego.Zawór sterujacy dziala w zasadzie w znany spo¬ sób. Istotne jest jednak to, ze przy ruchu w dól grzybka 4 zaworu, gniazdo 15 ustawia sie kazdo¬ razowo w lozysku wahliwym 17 tak, ze siedzenie 14 zaworu calkowicie plasko przylega do pierscie¬ nia uszczelniajacego 13, dzieki czemu zapewnione jest calkowicie równomierne zamykanie zaworu 13, 14 przy jak najmniejszym suwie. Gniazdo 15 wyrównuje przy tym samoczynnie odchylenia po¬ lozenia, spowodowane przez pochyle polozenie po- pychacza zaworowego 3, które moze byc uwarun¬ kowane przez odpowiednio duzy luz w otworze otaczajacej go wkladki 7, przez pochyle osadze¬ nie samej wkladki 7 lub przez odchylenie kato¬ we otworu we wkladce 7.W odróznieniu od opisanego powyzej przykladu wykonania mozliwe jest równiez rozwiazanie przedstawione na fig. 2 w którym popychacz za¬ worowy 3' na jego koncu odwróconym od tarczy 2, ma wzmocnienie 50, w którym wykonany jest kanalek pierscieniowy 51, otworu osiowo w dól.Zewnetrzna scianka 52 kanalka pierscieniowego 51 jest zaopatrzona w odsadzenie, na którym opie¬ ra sie miseczka 20 sprezyny. Wewnetrzna scianka 53 kanalka pierscieniowego 51 jest zaopatrzona na swym czole ma powierzchnie kulista 54. Otwór 55 prowadzi od wzdluznego otworu 12 popycha- cza zaworowego 3' do powierzchni dna kanalka 51. Popychacz zaworowy 3 jest usytuowany, we wkladce 7, w sasiedztwie utrzymywanej we wkladce 7 uszczelki 8 ze stosunkowo malym lu¬ zem. W malej odleglosci od uszczelki 8 otwór 57 5 wkladki 7, w którym usytuowany jest popychacz zaworowy 3', rozszerza sie stozkowo tak, ze ze wzrostem odleglosci od uszczelki 8 luz miedzy po¬ pychaczem 3* a wkladka 7 jest coraz wiek&zy.Grzybek 4' zaworu jest wykonany jako element konstrukcyjny, oddzielony od popychacza zaworo¬ wego 3*. Po stronie odwróconej od pierscienia u- szczelniajacego 13 grzybek 4 jest zaopatrzony w wystajacy osiowo wystep pierscieniowy 58, który wchodzi do kanalka pierscieniowego 51 z luzem ze wszystkich stron. W wystepie pierscieniowym 58 znajduje sie otwarty promieniowo na zewnatrz kanalek pierscieniowy, w który wstawiony jest pierscien uszczelniajacy 59 z otwartym promie¬ niowo do wewnatrz kanalkiem, który przylega szczelnie swoja znajdujaca sie promieniowo na zewnatrz powierzchnia uszczelniajaca do zewnetrz¬ nej scianki 52 kanalka. Od dna kanalka pierscie¬ niowego, w którym osadzony jest pierscien 59, prowadzi pochylo w dól i na zewnatrz do prze¬ strzeni cisnieniowej 24 otwór 60. Do promienio¬ wo wewnetrznego osadzenia wystepu pierscienio¬ wego 58 przylega powierzchnia stozkowa 61, na której opiera sie powierzchnia kulista 54. We¬ wnatrz piersdetnda uszczelniajacego 13 grzybek 4* zaworu jest zaopatrzony w wystep osiowy 62, w którym znajduje sie- otwór nieprzelotowy 27 z otworami poprzecznymi 27\ Wystep 62 wchodzi z luzem w otwór 28 tulei 16', która na swej ^gór¬ nej krawedzi ma siedzenie 14' zaworu, wspólpra¬ cujace z pierscieniem uszczelniajacym 13. Siedze¬ nie 14' zaworu ma mniejsza srednice, niz scianka zewnetrzna kanalka pierscieniowego 51.W rozwiazaniu przedstawionym na fig. 2 grzy¬ bek 4* zaworu jest zatem polaczony ruchomo za posrednictwem lozyska wahliwego utworzonego z powierzchni kulistej 54 oraz powierzchni stoz¬ kowej 61, z popychaczem zaworowym 3*, który ze swej strony moze w pewnych granicach usta¬ wiac sie wokól uszczelki 8 pochylo wewnatrz otworu 57, jako podparcie obrotowe. W ten spo¬ sób przez pochylo ustawienie popychacza zawo¬ rowego 3' umozliwia sie przejmowanie skladowych bocznych sily sprezyny 21. Tarcza 2 jest przy tym prowadzona we wkladce 7 z odpowiednim luzem promieniowym. W zwiazku z tym pochyle usta¬ wienie popychacza zaworowego 3' nie prowadzi do jego zakleszczenia, tak ze zawsze moze sie on latwo przemieszczac we wkladce 7. Grzybek 4' zaworu za posrednictwem lozyska kulistego moze sie ustawic calkowicie plasko wzgledem gniazda 14' zaworu, niezaleznie od kierunku osi popycha¬ cza zaworowego 3', co umozliwia dokladne zamy¬ kanie i otwieranie zaworu 13, 14' przy malym nawet skoku. Pierscien 59 spelnia obok swej funk¬ cji uszczelniajacej równiez funkcje zaworu zwrot¬ nego: powietrze moze doplywac z wzdluznego otworu 12 poprzez otwór 55 i kanalek pierscie¬ niowy 51, przy opadnieciu górnej wargi uszczel¬ niajacej pierscienia 59, do obejmujacego go row¬ ka pierscieniowego oraz odplywac poprzez otwór 10 15 35 55 C5 /110 469 7 60 do przestrzeni cisnieniowej 24, natomiast prze¬ ciwny kierunek przeplywu jest wykluczony. Ze wzgledu na wieksza w stosunku do gniazda 14' zaworu srednice uszczelniajaca pierscienia 59 grzybek 4* zaworu jest obciazony pneumatycznie cisnieniem w przestrzeni cisnieniowej 24 w kie¬ runku docisku do popychacza zaworowego 3', tak ze powierzchnia kulista 54 i stozkowa 61 przyle¬ gaja stale do siebie.Poza tym konstrukcja i sposób dzialania za¬ woru sterujacego przedstawionego na fig. 2 od¬ powiada konstrukcji i sposobowi dzialania zawo¬ ru sterujacego przedstawionemu na fig. 1.Zastrzezenia patentowe 1. Zawór sterujacy hamulcami pneumatycznymi zwlaszcza do pojazdów szynowych, z elementem trójcisnieniowym do posredniej lub bezposredniej kontroli cisnienia w cylindrze hamulcowym oraz ogranicznikiem maksymalnego cisnienia, ograni¬ czajacym wzrost cisnienia w cylindrze hamulco¬ wym do ustalonej wartosci maksymalnej za po¬ moca zaworu w przewodzie laczacym pomiedzy zasobnikiem a zaworem wlotowym elementu trój- cisnieniowego, przy czym ogranicznik maksymal¬ nego cisnienia jest zasilany cisnieniem w przewo¬ dzie laczacym pomiedzy zaworem wlotowym ele¬ mentu trójcisnieniowego a gniazdem zaworu ogra¬ nicznika maksymalnego cisnienia w kierunku za¬ mykania, a korpus zaworu ogranicznika maksy¬ malnego cisnienia, umieszczony w zasilanej cis¬ nieniem zasobnika przestrzeni cisnieniowej i od¬ ciazony od cisnienia zasobnika sklada sie z grzyb¬ ka zaworu, wspólpracujacego z gniazdem zaworu, oraz z tloka zaworu, polaczonego z grzybkiem za posrednictwem popychacza zaworowego, majace¬ go wzdluzny otwór o przekroju kolowym i prowa¬ dzonego suwliwie w sposób szczelny w obudowie zaworu, oraz obciazonego w kierunku zamykania zaworu cisnieniem w przestrzeni zasilajacej, la¬ czacej sie poprzez wzdluzny otwór okragly z prze¬ wodem laczacym, korpus zaworu zas jest obcia¬ zony sprezyna w kierunku otwierania zaworu, znamienny tym, ze siedzenie /14, 14'/ gniazda zaworu lub grzybek zaworu /4, 4'/ sa przytrzymy¬ wane na niosacych je czesciach za pomoca lozy- 8 ska wahliwego /17/ lub powierzchni kulistej /54/ wspólpracujacej z powierzchnia stozkowa /61/. 2. Zawór sterujacy wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze siedzenie /14/ zaworu jest usytuowane 5 na gniezdzie /15/ posiadajacym powierzchnie ku¬ lista, wspólsrodkowa z siedzeniem, a gniazdo /15/ spoczywa powierzchnia kulista na odpowiedniej powierzchni kulistej w obudowie /l/ zaworu, przy czym pomiedzy powierzchniami kulistymi gniazda i# i obudowy umieszczony jest pierscien uszczelnia¬ jacy /18/. 3. Zawór sterujacy wedlug zastrz. 2, znamienny tym, ze powierzchnia kulista ma na swym obrze¬ zu siegajacym ponad gniazdo /15/, wystajace pro- 15 mieniowo do wewnatrz wystepy /19/. 4. Zawór sterujacy wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze popychacz zaworowy /3'/ ma kanalik pierscieniowy /51/, w który wchodzi wystep pier¬ scieniowy /58/ grzybka /4'/ zaworu z pierscieniem 20 uszczelniajacym /59/ dla uszczelnienia grzybka /4y zaworu wzgledem popychacza zaworowego /Z9/ na zewnatrz umieszczonego miedzy nimi i otaczaja¬ cego bezposrednio wzdluzny otwór /12/ lozyska wahliwego, utworzonego z powierzchni kulistej 25 /54/ wspólpracujacej z powierzchnia stozkowa /64/. 5. Zawór sterujacy wedlug zastrz. 4, znamienny tym, ze srednica pierscienia uszczelniajacego /59/ jest wieksza od srednicy siedzenia /14'/ zaworu. 6. Zawór sterujacy wedlug zastrz. 4, znamienny 30 tym, ze pierscien uszczelniajacy /59/ stanowi jed¬ noczesnie zawór zwrotny. 7. Zawór sterujacy wedlug zastrz. 5, znamienny tym, ze popychacz zaworowy /3'/ zawiera kana- lek pierscieniowy /51/ oraz otwór /55/ laczacy 35 otwór /12/ popychacza z dnem kanalka pierscie¬ niowego /51/. 8. Zawór sterujacy wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze obudowa /l/ ma otwór prowadzacy po¬ pychacz zaworowy /3'/ z malym luzem jedynie 4Q w bezposrednim sasiedztwie uszczelki /8/, przy czym we wszystkich innych miejscach istnieje duzy luz miedzy otworem w obudowie a popy- chaczem zaworowym. 9. Zawór sterujacy wedlug zastrz. 8, znamienny tt tym, ze otwór /57/ w obudowie /l/ zaworu, przej¬ mujacy popychacz zaworowy /3'/, zweza sie w za¬ sadzie stozkowo w kierunku umieszczonej w nim. uszczelki /8/, otaczajacej popychacz zaworowy /3'/.110 469110 469 FIG. 2 Bltk 265/air. 1,10 egz. A4 Cena 45 zl PL