Opis patentowy opublikowano: 15.11.1979 104311 Int. C1.2 B01D 11/04 C22B 3/00 Twórca wynalazku Uprawniony z patentu: Imperial Chemical Industries Limited, Londyn (Wielka Brytania) Sposób ekstrakcji metali PiTzedmifOtem wynalazku jest sposób ekstrakcji metali z wodnych roztworów soli metali, a w szczególnosci sposób ekstrakcji metali w postaici kompleksu z selektywnym czynnikiem kompleksu- jacym.Jeden ze sposobów ekstrakcji metali z rud po¬ lega na rozdrobnieniu nudy i poddaniu jej eks¬ trakcji, np. kwasami, w wyniku czego otrzymuje sie wodny roztwór soli zadanego metalu, zazwy¬ czaj lacznie z solami innych metali wystepuja¬ cych w rudzie. Nastepnie tak otrzymany wodny roztwór mozna zadac czynnikiem komipleksujacym, takim jak o-hydroksyfenylo-ketoksym, tworzacym w przyjetych warunkach konupleks z zadanym metalem. Zwiazek kompleksowy ekstrahuje sie nie mieszajacym sie z woda rozpuszczalnikiem orga¬ nicznym, otrzymujac roztwór zwiazku komplek¬ sowego z tym rozpusizczalnikiem. Dogodnie uzy¬ wa sie roztworu czynnika kompleksu]acego w roz¬ puszczalniku, przeprowadzajac jednoczesnie reak¬ cje kompleksowania i ekstrakcje. Wada tego spo¬ sobu jest zaleznosc stopnia ekstrakcji od pH, przy czym w miare postepu ekstrakcji obniza sie pH.Poza tym liczne czynniki kompleksujace, takie jak kotoksyimy, wykazuja pewna niestabilnosc w warunkach procesu sprzyjajacych hydrolizie.Wynalazek dotyczy sposobu ekstrakcji metali przy uzyciu czynników kompleksujacyeh wywiera¬ jacych wzglednie nieznaczny wplyw na pH roz- t 104311 tworu soli metalu, na ogól nie* ulegajacych hy¬ drolizie. Dodatkowa korzyscia z czynników kom¬ pleksujacych stosowanych w sposobie wedlug wy- nalazku jest to, ze osiaga sie bardzo duza szyb¬ kosc przenoszenia metalu z fazy wodnej do or¬ ganicznej, jak równiez bardzo duza szybkosc roz¬ dzielania sie faz.Wedlug wynalazku sposób ekstrakcji metali z roztworów wodnych polega na tym, ze wodne roztwory metali kontaktuje sie w obecnosci anio¬ nów chlorowców lub pseudochlorowców, z roz¬ puszczonym w rozpuszczalniku organicznym nie- mieszajacym sie z woda zwiazkiem kompleksu- jacym o wzorze podanym na rysunku, w którym to wzorze R oznacza atom wodoru, grupe mety¬ lowa, etylowa lub winylowa, R1 i R2 razem z laczacymi je dwoma atomami wegla tworza piers¬ cien benzenowy ewentualnie podstawiony, a X oznacza grupe -NR5-, w której R5 oznacza ewen¬ tualnie podstawiona grupe weglowodorowa alifa¬ tyczna lub cykloalifatyczna, przy czym zwiazek ten zawiera ogólem co najmniej piec alkilowych, alkenylowych lub cykloalMlowych atomów wegla, a nastepnie oddziela sie faze wodna od fazy or¬ ganicznej, zawierajacej rozpuszczony lub zawie¬ szony zwiazek kompleksowy metalu ze zwiazkiem kompleksujacym o wzorze podanym na rysunku.Korzystnie w powyzszym wzorze R oznacza atom wodoru.3 104311 4 Pierscien benzenowy, utworzony przez R1 i R2 wraz z laczacymi je dwoma atomami wegla, mo¬ ze byc podstawiony jedna lub wieloma grupami R6, które razem moga równiez byc podstawione i lacza sie z pierscieniem benzenowym bezposred¬ nio lub poprzez atom tlenu, albo pierscien ten zawiera takie podstawniki jak atomy chloru lub bromu, grupy nitrowe, cyjanowe, karboialkoksyIo¬ we, np. karbometoksy lub karboetoksy, albo acy- lowe, np. acetylowe.Przykladami ewentualnie podstawionych grup weglowodorowych o symbolu R6, polaczonych z pierscieniem benzenowym bezposrednio lub po- fwzez atom tlenu,* sa grupy alkilowe pierwszorze- dowe, drugorzedowe lub trzeciorzedowe, o lancu¬ chu prostym lub rozgalezionym, takie jak grupa metylowa, ptylowa, izopropylowa, butyloiwa, amy- lowa, heksylowa; hoptylowa, oktylowa, nonylowa, decylowa, i dodecylowa, grupy alkenylowe, takie jak* grupa allilowa, grupy cykloalkilowe, takie jak grupa cykloheksylowa, grupy aralkilowe, ta¬ kie jak grupy benzylowe i fenyloetylowa, grupy arylowe, takie jak grupa fenylowa, o^tolilowa, m- ^tolilowa i p-tolilowa, oraz* podstawione pochod¬ ne tych grup, takie jak grupy alkoksyalkilowe, np. grupa 2-metoksyetylowa, grupy aryloksyalki- lowe, np. grupa 2-metoksyetyiowa, grupy arylo- ksyalkilowe np. grupa p-nonylofenoksyetylowa, p^oktylofenoksyetylowa i p^dodecylofenoksyetylo¬ wa, grupa o-chlorofenylowa, m-chlorofenylowa i p-chlorofenylowa, grupa onnitrofenylowa, m-nitro- fenylowa i p-nitrofenyilowa, grupa p-nomylofeny^- Iowa i grupa o-metokfsyfenyloiwa, m-imetoksyfeny- lowa i p-imetoksyfenylowa.Przykladami grup R5 sa ewentualnie podstawio¬ ne weglowodorowe grupy alifatyczne,, cykloalifa- tyczne, airalkilowe lub aryillowe. Korzystnie R5 (o- znacza grupe zawieraijaca co najmniej 7 alicyMLcz^ nych atomów wegla-, zawlaszcza ewentualnie pod¬ stawiona grupe alkilowa lub cykloalkilowa, taka jak grupa oktylowa nonyiowa, iizodecylowa lub p- -nonyilofenoksyetylowa. W takim przypadku, w trakcie procesu ekstrakcji metali, fazy wodne i organiczne rozdzielaja sie lepiej.Korzystnie zwiazki kompleksowe stosowane w sposobie wedlug wynalazku zawieraja co naj¬ mniej 7, a w„ szczególnosci co najmniej 9 alkilo¬ wych, alkenyiowych lub cyikloalkilowych atomów wegla. Grupy takie bowiem polepszaja rozpusz¬ czalnosc tak samego-zwiazku koimpleksujajcego, jak i jego kompleksów z metalami, utworzonych z nie- mieszajacych sie z woda rozpuszczalnikach orga¬ nicznych. Zazwyczaj nie jest korzystne stosowanie zwiazków kompleksujacych ,.zawierajacych wiecej niz 25 alkilowych, alkenyiowych lub cykloalkilo- wych atomów wegla. Najlepsza rozpuszczalnosc uzyskuje sie w przypadku grup alkilowych o p lan¬ cuchach rozgalezionych.W sposobie wedlug wynalazku szczególnie ko¬ rzystnie stosuje sie mieszaniny zwiazków komplek¬ sujacych o wzorze podanym na rysunku, a to ze wzgledu na bardzo dobra rozpuszczalnosc w roz¬ puszczalniku organicznym tak zwiazków komplek¬ sujacych w mieszaninie, jak i utworzonych z u- dzialem zwiazków kompleksowych. Zwiazki uzyte w mieszaninie moga sie bardzo róznic od siebie pod wzgledem budowy, albo moga róznic sie nie¬ znacznie, np. tylko konfiguracja grup alkilowych, takich jak grupy nonylowe w mieszaninach roz¬ galezionych nonylofenoli, otrzymywanych przez al¬ kilowanie fenoli trimerem propylenowytm, lub roz¬ galezione grupy izodecylowe, pochodzace od deka- nolu, otrzymanego przez karbonylowanie trimeru propenylowego.Przykladami specyficznych zwiazków kompleksu- jacych o wzorze ogólnymi podanym na rysunku sa imidazole takie jak 5^ktylo-l-metylobeaMmidazol i 5-nanylo-l-metylobenziimidazol, 4-metylo-l-nony- lobenzimidazol i 4-metyio-l^ecylobenziimadazol, 5- ^metylo-1 -heptylobenzoimidazol, S^nonylo-l,2-dwu- mietyloibenziimiidazoil i 5^ecylOMl;2-dwumetylbibenzi- miidal, 2,5-dwumetylo-l-nonylio(benzi!midazol i 2,5- -dwumietylo-1-decyiobenziimlidazol, 6-dodecylo-1 - —imetylobenzimidazol, 5-metoksy-fl-nonyloibenziimi- dazol, 5-metoksy-2-metylo-il -nonylofoenzimidazol, -chloiro-l-nonyloibenzimidazol i 5-chloro-il-decy- lobenzimiidazol, 6-/4-nonylofenoksyi/-ll-metylobenzi- miidazol, 6-etoksy-l-izodecylobenziiimidazol, 6-iM-ni- trofenOiksy/-)l-nonylobenzimadazol i 6-/4-ni!trofeno- ksy/-l-decylobenzdmlidazol, 7-ichloro-1-nonyiloibenzi- midazol i 7-cMoro-l-decylobenzimidatzol, potchodne benzotiazolu, takie jak 6-noinylobenzot'iazbi, pochod¬ ne benzoksazolu, takie jak 6-decylobenzol^sazol i 6-nonyiobenzoiksazol i pochodne chinoliny, takie jak 6-dbdecyilochinolina.Korzystnymi zwiazkami sa lipodstawione po¬ chodne benziimidazolu. Na ogól korzystna jest o- becnosc w pozycji 5 grupy takiej jak nizszy alkil, na przyklad grupa metylowa lub metoksylowa, lub atom chloru, poniewaz ulatwia to otrzymanie zwiazku kompleksujacego.Wyzej okreslone zwiazki kompleksujace mozna otrzymywac dowolnym znanym sposobem przy u- zyciu odpowiednich zwiazków wyjsciowych.W sposobie wedlug wynalazku korzystnie kon¬ taktuje sie wodny roztwór zawierajacy metal/ na ogól w postaci soli, z roztworem zwiazku kom¬ pleksujacego w rozpuszczalniku organicznym. Pro^ ces prowadzi sie w odpowiedniej temperaturze, korzystnie w temperaturze otoczenia, mieszajac lub w inny sposób poruszajac mieszanine tych cieczy, tak aby powiekszyc rozmiary powierzchni miedzyfazowej woda — rozpuszczalnik. Ma to na celu wzmozenie tworzenia kompleksu oraz pod¬ wyzszenia stopnia ekstrakcji. Nastepnie wstrzy¬ muje siie mieszanie lub w inny sposób prowadzo¬ ne poruszanie mieszaniny, a nastepnie rozwarst¬ wione fazy, wodna i organiczna, mozna latwo oddzielic. Proces mozna prowadzic systemem okre¬ sowym lub korzystniej ciaglym. W obu przypad¬ kach przed powtórnym uzyciem rozpuszczalnika mozna z niego usunac zawarty w nim metal, jezeli jest to (pozadane.Sposób wedlug wynalazku mozna stosowac do ekstrakcji dowolnego metalu tworzacego ze zwiaz¬ kiem kompleksujacym w przyjetych warunkach, takich jak rodzaj rozpuszczalnika organicznego, pH roztworu wodnego i wystepujace w nim aniony, stabilny, obojetny kompleks rozpuszczajacy sie w 40 45 50 55 60104311 6 rozpuszczalniku organicznym lub calkowicie aso- cjowany przez rozpuszczalnik organiczny.Stabilnosc kompleksów tego rodzaju w warun¬ kach porównywalnych zalezy przede wszystkim od metalu. Zwiazki kompleksowe djwuwartosciowej miedzi, kobaltu i cyniku sa bardziej stabilne od kompleksów niklu. Sposób wedlug wynalazku jest sizczególinie wartosciowy przy oddzielaniu kobaltu ód niklu. Tworzenie w sposobie wedlug wynalaz¬ ku stabilnych, obojetnych zwiazków komplekso¬ wych nie ogranicza sie do metali jako kationów dwuwartosciowych, czy tez tylko do miedzi, ko¬ baltu i cynku. Do innych meltali, które moga two¬ rzyc zwiazki kompleksowe, naleza mangan, zelazo trójwartosciowe, wanad, cyna, kadm, srebro, zloto i (rtec.Jako rozpuszczalnik organiczny mozna stosowac dowolny rozpuszczalnik organiczny o malej lep¬ kosci, lub mieszaniny rozpuszczalników nie mie¬ szajacych sie z woda, a takze, w przyjetym pH, obojetny wobec wody, soli metalu i zwiazku kom¬ pleksujacego stosowanego jako czynnik ekstrahu¬ jacy. Szczególnie korzystnymi rozpuszczalnikami sa weglowodory alifatyczne, aliicyikliczne, takie jak nafta, korzystnie o wysokiej temperaturze zaplo¬ nu, oraz ich mieszaniny, a takze pochodne chlo¬ rowcowe weglowodorów, takie jak czterochloro- etylen, trójchloroetan i trójchloroetylen. Korzyst¬ nymi rozpuszczalnikami sa weglowodory aroma¬ tyczne. Weglowodory alifatyczne pozwalaja osiag¬ nac wyzsza wydajnosc ekstrakcji, jednakze moga one nie miec odpowiedniej zdolnosci rozpuszczania kompleksów metali. Pochodne chlorowcowe we¬ glowodorów sa lepszymi rozpuszczalnikami, ale w ich przypadku uzyskuje sie nizsza wydajnosc eks¬ trakcji Mozna takze stosowac inne nie mieszajace sie z woda rozpuszczalniki, takie jak estry i ete¬ ry, jednakze w niektórych wypadkach uzycie ich moze skomplikowac proces, poniewaz tworza sie kompleksowe polaczenia z metalami.Pozadane jest dobieranie rozpuszczalnika o ge¬ stosci róznej od gestosci fazy wodnej, poniewaz ulatwia to rozdzielenie sie fazy wodnej i fazy or¬ ganicznej.Stosunek ilosci rozpuszczalnika organicznego do ilosci roztworu wodnego moze sie wahac w sze¬ rokim zakresie. Zazwyczaj stosunek ten dobiera sie odpowiednio np. do uzytej ilosci zwiazku kom¬ pleksujacego i do jego rozpuszczalnosci w rozpii- szczadniku organicznym.Stosunek ilosci uzytego zwiazku kompleksujacego do ilosci metalu moze sie wahac zaleznie od po¬ trzeby. Na ogól im wiekszy jest udzial molowy zwiazku kompleksujacego, tym wiecej metalu ulega ekstrakcji.Zwiazki kompleksowe wytworzone w sposobie wedlug wynalazku sa stabilne tylko powyzej o- kreslonego pH. Przy obnizeniu pH kompleksy te przejawiaja wzrastajaca tendencje do rozkladu na zwdazek kompleksuijacy i sól metalu. W miaTe wzrostu pH wzrasta tadEzie stabilnosc kompleksu, az do pewnego punktu, zaleznie od rodzagu metalu.Punki ten lezy blisko punktu zobojetnienia, od którego zaczyna przewazac tendencja do wytraca¬ nia sie metalu jako wodorotlenku.Korzystnie proces ekstrakcji prowadzi sie nie stosujac wysokich stezen kwasu mineralnego. W przeciwnym wypadku zwiazek kompleksowy prze¬ jawia tendencje' do przylaczania kwasu chloro- wcowodorowego lub pseuidochlorowcowodorowego, co powoduje zmniejszenie zdolnosci kompleksowa- nia.Tworzenie kompleksów zachodzi tylko wtedy, kiedy amio kowy, np. w chlorku sodowym liulb wapniowym lub jon bramkowy, albo jon pseudochlorowcowy taki jak tiocyjanianowy. Aniony takie jak siar¬ czan nie tworza kompleksów. Jednakze w przy¬ padku roztworów siarczanów metali kompleksy mozna latwo utworzyc dodajac do roztworów ha¬ logenek metalu, taki jak chlorek sodowy.Stabilnosc kompleksów na ogól wzrasta wraz ze wzrostem ilosci jonu haiogenkowego luib pseu- donalogenkowegp. W niektórych przypadkach kom- pieksy tworza,, sie w wiekszym zakresie jedynie w obecnosci duzego nadmiaru jonu haiogenkowego lub pseudohalogenkowego. Natomiast w warunkach kontaktu z wodnymi roztworami zawierajacymi mniejsza ilosc jonu haliogenkowego lub pseudona- 26 logenkowego dochodzi do rozkladu kompleksu na sól metalu i zwiazek kompleksujacy. W miare wzrostu stezenia jonu haiogenkowego zwieksza sie selektywnosc oddzielania kobaltu od niklu.Stabilnosc kompleksu zalezy takze od rodzaju zwiajzku kompieksujacego, oraz, na ogól, od za¬ sadowosci wystepujacego w nim atomu azotu. Pod¬ stawniki elektroujemne pierscienia benzenowego, takie jak atomy chloru, a zwlaszcza grupy nitro¬ we, przyczyniaja sie do zmniejszenia stabilnosci kompleksów pochodzacych od benzimidazolu.Metal mozna wyodrebnic z rozpuszczalnika w stadium nastepnym po stadium ekstrakcji zwyk¬ lym sposobem, takim jak estirakcja do fazy wod¬ nej zawierajacej kwas, taki jak kwas siarkowy.Kwas 40 ten dodaje sie po to, aby uzyskac pH, przy któ¬ rym kompleks jest juz niestabilny. W ten sposób ¦ odzyskuje sie zwiazek komipleksujacy, a rozpusz¬ czalnik zawierajacy zwiazek kompleksujacy moz¬ na z powodzeniem uzyc ponownie, zwlaszcza w 45 procesie prowadzonym w sposób ciagly. Jedno¬ czesnie wytwarza sie kwas chlorowcowy lub pse¬ udochlorowcowy, który w zaleznosci od zasadowos¬ ci atomu azotu wystepujacego w zwiazku komplek¬ sujacym, przynajmniej czesciowo moze pozostawac 50 w rozpuszczalniku. W takim przypadku, przed za¬ wróceniem rozpuszczalnika i zwiazku kompletosu- jacego do powtórnego uzycia moze okazac sie po- . zadane usuniecie kwasu, w sposób taki, jak od¬ mycie woda. 55 Niekiedy korzystnie jest uzyc, jako czynnika ekstrahujacego, zwiazku tworzacego polaczenie kompleksowe wylacznie w obecnosci jonów takich jak jon chlorkowy. Nastepnie metal odzyskuje sie przez kontaktowanie wzbogaconego rozpuszczalni- 60 ka organicznego z woda nie zawierajaca jonów ha- logenkowych, takich jak jony chlorkowe. W ta¬ kich przypadkach nie tworzy sie kwas solny. U- zyskana warstwe- wodna zawierajaca sól metalu mozna poddac obróbce w zadany sposób, taki jak 65 elektroliza, w celu wydzielenia metalu.7 104311 8 W niektórych przypadkach w procesie wyodreb¬ niania metalu z rozpuszczalnika, prowadzonym w sposób wedlug wynalazku, wystepuja trudnosci wywolane tworzeniem emulsji przez faze wodna i orgaoilczna. Przyjmuje sie, ze powstawanie emulsji spowodowane jest tworzeniem sie jonów kompleksowych powierzchniowo czynnych. Zjawisko to nie zalezy w zasadzie od rodzaju anionów wy¬ stepujacych w srodowisku i mozna je ograniczyc stosujac jako rozpuszczaliniiki zamiast -weglowodo¬ rów alifatycznych weglowodory aromatyczne, lub, i korzystniej, pochodne chlorowcowe weglowodorów.Tendencje do tworzenia emulsji mozna zmniej¬ szyc takze przez dodanie modyfikatorów, takich jak izodekanol luib nonylofenol w ilosci, korzystnie, —15% wagi rozpuszczalnika.Sposób wedlug wynalazku mozna stosowac awlaszcza w przypadku roztworów wodnych po¬ wstajacych przy lugowaniu rud metali lub po dzia¬ laniu na zlom metali, lub inne pozostalosci zawie¬ rajace metale, wodnymi roztworami kwasów, ta¬ kich jak kwas siarkowy, siarkawy, solny lub azo¬ towy, albo wodnymi roztworami amoniaku lub weglanu amonowego. Odnosi sie to takze do od¬ cieków po procesach elektrolitycznych lub chemicz¬ nych.Jezeli jest to konieczne, pH roztworów wodnych przed ich uzyciem w procesie prowadzonym w sposób wedlug wynalazku, koryguje sie, np. Przez dodanie kredy, wapienia lub wapna palonego do rudy poddawanej lugowaniu kwasem solnym.Nie przesadzajac znaczenia tego dla zakresu wy¬ nalazku przyjmuje sie, ze rozpuszczalne w rozpusz¬ czalniku organicznym zwiazki kompleksowe nale¬ za w przypadku metaiM dwuwartosciowych do ty¬ pu [LaHX2], w którym ta wzorze L oznacza zwia¬ zek o wzorze podanym na rysunku, M oznacza jon metalu dwuwartosciowego, a X oznacza jon chlo¬ rowca lub pseudochlorowca.Wynalazek objasniaja, nie oganiczajac jego za¬ kresu, nastepujace przyklady, w których wszyst¬ kie czesci i udzialy procentowe podano w stosun¬ ku wagowym, o ile tego nie zaznaczono inaczej.Przyklad I. S^/o roztwór 5Hmetylo-lHnony- lobenzimidazolu w chloroformie wytrzasano w roz¬ dzielaczu z taka sama objetoscia wodnego roztwo¬ ru chlorku miedzi o pH 3,0, zawierajacego 10 g jonu miedzi/litr. Obie fazy pozostawiono az do odstania sie, po czym warstwe onganiioznai, nizsza, oddzielono i oznaczono w niej zawartosc miedzi.W podobny sposób wykonano nastepne doswiad¬ czenia, w których a) zmieniano pH wodnego roz¬ tworu zawierajacego miedz przez dodawanie kwa¬ su nadchlorowego, oraz b) zmieniano stosunek ilos¬ ciowy miedz: jon chlorkowy w roztworze wodnym przez dodawanie chlorku sodowego. Otrzymane wyniki podano w ponizszej tablicy.Snmetylo^l-nonyilobenziimidazol stosowany w po¬ wyzszym procesie otrzymano w sposób nastepu¬ jacy.Mieszanine 1100 czesci p^toiuidyny i 478 czesci bromku nonylu ogrzewano na lazni parowej przez godzin przy mieszaniu, po czym ozdejbiono i roz¬ cienczono 200 czesciami wody. Otrzymana miesza¬ nine zalkalizowano wodorotlenkiem sodowym i po Wodny roztwór zasilajacy PH 1 2 3 1 1 2 Cu : Ol 1 1 1 1 1 2 2 2 4 4 Zawartosc Cu w fazie organicznej .(g/litr) 4,57 6,86 6,93 ,40 7,94 oddzieleniu fazy wodnej oleista pozostalosc odde¬ stylowano pod zmniejszonym cisnieniem, otrzymu¬ jac 452 czesci N-nonylOHpHtoluiidyny w postaci ja- snozóltego oleju o temperaturze wrzenia 136—140°C pod cisnieniem 0,8 mm. 340, czesci bezwodnika kwasu octowego dodano w ciagu 15 minut przy mieszaniu do roztworu 462 czesci N-nonylo-p-ttoluiidyny w 950 czesciach kwa¬ su octowego lodowatego. Otrzymana mieszanine o- grzewano w temperaturze wrzeniia w ciagu 3 go¬ dzin. Po oziebieniu dodano 1500 czesci wody, po czym otrzymana mieszanine zalkalizowano wodo¬ rotlenkiem sodowym i poddano ekstrakcji eterem.Otrzymany ekstrakt eterowy przemyto wpierw roz¬ cienczonym roztworem wodorotlenku sodowego, a nastepnie woda, po czym osuszono siarczanem magnezowym. Nastepnie roztwór eterowy przesa¬ czono i usunieto1 rozpuszczalnik, otrzymujac 500 czesci acetylo-N-honylo-p^toluodyny w postaci ja- snobrazowego oleju.Do oziebionej mieszaniny 50 czesci wody i 672 czesci kwasu azotowego o gestosci 1,5 gi/ml doda¬ wano 470 czesci acetylo-N^nonylo-p-toluidyny z taka szybkoscia, aby temperature mieszaniny u- trzymac w zakresie 35—40°C. Po zakonczeniu do¬ dawania otrzymana mieszanine mieszano w tem¬ peraturze 35—40°C przez dalsze 3 godziny, a na¬ stepnie wlano do 1900 czesci wody z lodem. Faze wodna usunieto przez zdekantowanie, a oleista po¬ zostalosc rozpuszczono w eterze i kilkakrotnie prze¬ myto woda. Otrzymany ekstrakt eterowy osuszono i po usunieciu rozpuszczalnika otrzymano 540 czes¬ ci 4-nietylo-2-nitro-N-nonyloacetanilidu w postaci brazowego oleju.Mieszanine 450 czesci 4-metylo-2Hniltro-Nnnony- loacetaniilidu, 93 czesci wodorotlenku sodowego, 905 czesci wody i 2740 czesci etanolu utrzymywano przy mieszaniu w temperaturze wrzenia przez: 18 godzin, po czym dodano dalsze 93 czesci wodoro¬ tlenku sodowego i ogrzewanie kontynuowano przez nastepne 20 godzin. Po usunieciu waejkszosei roz¬ puszczalnika pod zmniejszonym cisnieniem oleista pozostalosc rozcienczono woda i otrzymana mie¬ szanine poddano ekstrakcji eterem. Otrzymany ekstrakt eterowy osuszono, po czym eter usunieto, otrzymujac 383 czesci 4-metyto-2Hni!tro^N^nonylo- aniiliny w postaci brazowego oleju.Mieszanine 1685 czesci etanolu, 210 czesci wody, czesci kwasu solnego o gestosci 1,18 gi/iml i 820 czesci pylu zelaznego przy energicznym mieszaniu ogrzewano w temperaturze wrzenia przez 1 go¬ dzine, po czym w ciagu 30 minut dodano do niej 26 26 36 40 45 50 55 m104311 9 10 roztwór 575 czesci 4Hmetylo-2HnitTO-N-nonyloanili¬ ny w 420 czesciach etanolu. Otrzymana mliesza- nine utrzymywano w temperaturze wrzenia przez godzin, po czym dodano 20 czesci roztworu wo¬ dorotlenku sodowego o gestosci 1,35 g/ml, calosc przesaczono na goraco i pozostalosc przemyto wrza¬ cym etanolem. Przesacz i przamywki polaczono i po usunieciu rozpuszczalnika oleista pozostalosc od¬ destylowano pod zmniejszonym cisnieniem, otrzy¬ mujac 390 czesci 4Hnetylo-2Hamino-N-nonyloanili- ny w postaci jasnozóltego oleju o temperaturze wrzenia 176°C pod cisnieniem 0,7 mim, który ze¬ stalal sie przy oziebianiu.Mieszanine 82 czesci 4-metyilo-2^arni)no^NHnonylo- alaniiny i 130 czescia kwasu mrówkowego utrzymy¬ wano w terar^rafcujrze wrzenia przez 2 godziny, po czyim ozieibdoaio i rozcienczono 1000 czesciami wody.Otrzymana mieszanine zalikalizowano wodorotlen¬ kiem sodowym, po czym poddano ekstrakcji ete¬ rem. Otrzymane ekstrakty eterowe osuszono i po usunieciu rozpuszczalnika otrzymano 5Hmietylo-l-mo- nylobenzimidazol w postaci jasnobrazowego oleju, który zestalil sie po oczyszczeniu poprzez utworze¬ nie zwiazku kompleksowego z chlorkiem kobaltu.Analiza elementarna. Wyliczono dla C17H2fj^^: C 79,0%, H 10,15%, N 10,85%.Znaleziono: C 79yl%, H 10,3 %, N 10,8 %.Przyklad II. Roztwór chloroformowy zawie¬ rajacy l-metylD-5-dodecyto-benzimiidaizol w ilosci moli równowaznej 7,5 g miedza/litr wytrzasano energicznie przez 5 minut z taka sama objetoscia roztworów wodnych zawielraijaicyich 5 g miedzi/ /lilfcr, przy czym miedz wystepowala w postaci: 1) siarczanu w obecnosci 2 równowazników molowych chlorku sodowego, przy pH 2, 2) chlorfcu, przy pH 2, oraz 3) chlorku, przy pH 4. Nastepnie fazy po¬ zostawiono do odstania, sie i po oddzieleniu fazy wodnej oznaczono w niej zawartosc miedzi.Wydajnosci przenoszenia miedzi z fazy wodnej do fazy organicznej podano ponizej. 1) 56% 2) 68% 3) 48% l-metydo-S^dodecyloibenzimidazol stosowany w powyzszymi procesie otrzymano w sposób nastepu¬ jacy.Mieszanine 400 g 4-dodecyloaniliiiny, 800 ml kwa¬ su octowego i 300 ml bezwodnika kwasu octowe¬ go ogrzewano w temperaturze wrzenia przez 2 go¬ dziny, po czym pozostawiono przez noc w oedu o- zaefotienia, a nastepnie wytracony osad odsaczono, przemyto benzyna o temperaturze wrzenia 60— —80°C i osuszono, otrzytmuijac 252 g 4-dodecyloace- tanilidu o temperaturze topnienia 98—100°C.Do roztworu zawierajacego 210 ml kwasu azoto¬ wego o gestosci 1,50 g/iml i 23 ml wody dodano porcjami, w ciagu 45 minut, przy mieszanki, 252 g 4-dodecyloacetanilidu, utrzymujac temperature mie¬ szaniny w zakresie 35—40°C. Otrzymana miesza¬ nine mieszano jeszcze przez 30 minut, po czyni wlano do 1200 ml zimnej wody, a nastepnie wy¬ tracony osad odsaczono, przemyto woda usuwajac kwas, wysuszono i przekrystalizowano z etanolu, otrzymujac 202 g 2-nitro-4Hdodecyloacetaoilidiu w postaci cienkich igiel o temperaturze topnienia 71— -h72°C.Roztwór 130 g jodku metylu w 160 ml acetonu dodano przy mieszaniu w temperaturze pokojowej do mieszaniny 196 g 2nnitro-4-dodecyloacetanilidu i 130 g wodorotlenku sodowego w 1100 ml aceto¬ nu. Otrzymana mieszanine szybko ogrzano i u- trzymywano w temperaturze wrzenia przez 8 mi¬ nut, po czym przesaczono na goraco i otrzymany io przesacz odparowano, otrzymujac pólplynna pozo¬ stalosc, która poddano ekstrakcji mieszanina 800 ml toluenu i 400 ml wody. Wairstwe organiczna przemyto woda, osuszono i odparowano, otrzymu¬ jac 199 g 2-nitro-4^dodecylo^NHmetyloacetaniJddu w ipostaoi ciemnego oleju.Roztwór 199 g 2-nitro-4-dodecylowN'-metyloace- taniildu i 19,7 g wodorotlenku sodowego w 800 ml etanolu i 250 ml wody ogrzewano przez noc w temperaturze wrzenia, po czym oziebiono, a na- • stepnie wydzielony osad odsaczono i przekrystali- zowano z etanolu, otrzymujac 125 g 2-niitro-4-dode- cylOHN-metyloaniliny w postaci pomaranczowych grudek o temperaturze topnienia 54°C. jg Analiza elementarna. Wyliczono dla Ci9H82N202: C 71J2%, H 10,0%, N 8,7%.Znaleziono: C 71,0% H 10,1%, N 8,5%* Roztwór 32 g 2-niitro-4Hdodecylo-Nnmetyloaruliny w 250 ml etanolu poddano- uwodornianiu przy uzyciu 3 g 5% katalizatora palladowego na weglu.Otrzymana mieszanine przesaczono i przesacz od¬ parowano do sucha, otrzymujac 29 g 2-amino-4- -dodecylo-N-metyloaniliny w postaci ciemnoszare¬ go produktu o konsystencji wosIku.Roztwór 12y5 g l-metylo-5Hdodecylobenziimidaizo«lu w 20 ml 98—100% kwasu mrówkowego ogrzewano w temperaturze wrzenia przez 1 godzine, po czym 40 wlano do wody z lodem, zalikalizowano weglanem amonowym i poddano ekstrakcji toluenem. Otrzy¬ many ekstrakt przemyto woda, osuszono i odpa¬ rowano, otrzymujac 12 g l-metylo-5-dodecyloben- zimidazolu w postaci plowo zóltego osadu o tem- 45 peraturze topnienia 76°C. Nastepnie otrzymano kompleks wytworzonego1 zwiazku z kobaltem.Analiza elementarna. Wytoczono dla CsoHss^CoGls : w C 65,8%, H 8,8%, N 7,7,% Co 8,1%, Cl 9,7%.Znaleziono: C64,6% H8,9%, N8,5%, Co 8,141%, Cl 9,3%.Przyklad III. Wodny roztwór zawierajacy okolo 2 g kobaltu/litt, przy czym kobalt wystepowal 55 w postaci chlorku, oraz 30% chlorku sodowego, wy¬ trzasano 3 razy przez okolo 5 minut z takimi sa¬ mymi objetosciami' roztworu chloroformowego za¬ wierajacego l-metylo-5-dodecylobenzimidazol w ilos¬ ci równowaznej 3 g kobaltu/litr. Po kazdym wy- 60 trzasaniu fazy pozostawiano do odstania sie i po oddzieleniu fazy wodnej oznaczono w niej zawar¬ tosc kobaltu. Proces powtórzono, stosujac roztwór zawierajacy kobalt i 15% chlorku sodowego. W fazach wodnych stwierdzono nastepujace ilosci 65 kobaltu-11 104311 12 Zawartosc Chlorek sodowy w % Po pierwszej eks¬ trakcja 0,8 kobaltu w fazie wodnej Po drugiej eks- Itrafccjii 1,31 0,15 Po trzeciej eks- ftrakcjii 1,08 0,03 Roztwór wyjsciowy 2,12 2,12 Przyklad IV. Roztwory chloroformowe za¬ wierajace 18,27% Snmetylo-lnnonylobenziimtidazolu kontaktowano pnzez 15 minut w temperaturze °C z takimi samymi objetosiciami roztwoirów wodnych o pH 2, zawierajacych 0,994 g kobal- tu/litir, przy czym kobalt* wystepowal w postaci chlorku kobaltowego, oraz zmienne ilosci chlorku sodowego. Po rozdzieleniu fazy wodnej i organi¬ cznej, w fazie wodnej oznaczono zawartosc ko¬ baltu.Ponizsza tablica przedsitaiwia zaleznosc zmia- , ny ilosci wyekstrahowanego kobaltu od stezenia chlorku sodowego.Chlorek < sodowy w g/litr 1<20 40 ¦ 50 60 100 Zawartosc ^ kobaltu w fazie wod¬ nej w g/litr 0,976 0,784 0,562 0,374 0,254 0,173 0,123 0,031 Zawartosc kobaltu w w fazie organicz¬ nej ig/liitr 0,018 0,210 0,432 0,620 0,740 0,821 0,871 0,963 Ilosc ko- | baltu wy¬ ekstraho¬ wanego w °/o 1,81 21,13 43,46 62,37 74,45 82,60 87,63 96,88 Przyklad V. Roztwory chloroformowe za¬ wierajace 18,27% 5-metylo-l-nonyIobenzimlidazolu wraiz z 10 g kobaltu/Mitr, mieszano w ciagu 15 mi¬ nut w temperaturze 25°C ze zmiennymi objetos- ciaimi roztworów wodnych o pH 5,8, zawieraja¬ cych 40,21 g kobaltollitr, przy czym kobalt wy¬ stepowal w postaci siarczanu. Po rozdzieleniu fa¬ zy wodnej i organicznej, w faziie wodnej ozna¬ czano zawartosc kobaltu. Ponizsza tablica przed¬ stawia zalezno&c zmiany ilosci kobaltu wyekstra¬ howanego z warstwy organicznej od zmiany wza- Objetosc fazy wodnej 60 50 Objetosc fazy organicznej 40 80 Zawartosc kobajtu w fazie wod¬ nej w g/lijtr 42,58 44,66 47,43 50,32 , 52,98 54,94 Zawartosc 1 kobaltu wfazie organicz¬ nej gl/litr 0,289 0,939 2,60 ,06 6,76 8,21 40 45 50 55 60 65 jemnego stosunku ilosciowego fazy wodnej do fa¬ zy organicznej.Przyklad VI. Proces prowadzono w sposób jak wyzej opisano w przykladzie IV, z ta róznica, ze zamiast chlorku kobaltu uzyto chlorku cynku w ilosci odpowiadajacej zawartosci 1 g cynku/litr.Uzyskane wyniki podano ponizej.Chlorek sodowy w g/litr 1,084 Zawartosc cynku w fazie wod¬ nej w gflitr 0,1439 0,0026 0,0051 Zawartosc w fazie organicz¬ nej w lg/litr 0,8561 0,9974 0,9950 Ilosc cyn¬ ku wyeks¬ trahowa¬ nego w % 85,61 99,74 99,50 w N 10,3%. postaci Przyklady VII—XI. Proces prowadzono w ogólny sposób, jak wyzej opisano w przykladzie I, uzywajac, odpowiednio, pntokddyne, p^anizydyne lub 3-chHoroaniline i 4-chloroaniline, oraz bromek izooktylu, bromek nonylu lub bromek izodecyiu (zlozona mieszanina izomerów), otrzymujac: VII. lHoktyic^5-metylbbenziimadazol w postaci ja- snozóltego oleju o temperaturze wrzenia 140— —il42°C pod cisniemiem 0^25 mm slupa rteci.VIII. l-decyao-5Hmetyloibenziniidazol w postaci ja- snozóltego oleju o temperaturze wrzenia 164— —/165°C pod cisnieniem 0,3 mm slupa rteci.Analiza elementatrna. Wyliczono dla CisH^a: C 79,35% H 10,35%, N 10,3%.Znaleziono: C 79,0%, H 10,5%, IX. 1-nonylo-5-metoksyibenzimidazol jasnozóltego oleju zestalajacego sie z uplywem czasu, po oczyszczeniu przez utworzenie zwiazku kompleksowego z kobaltem.Analiza elementarna.Wyliczono dla C84H52N402CoCl2: C 60,1%, H 7,7%, N 8,25% Znaleziono: C 60,1%, H 7,7%, N 8,2 %.X. 1-nonylo-4-chlorobenzirciidazol, substancja sta¬ la o niskiej temperaturze topnienia.XI. lHnonylo-5Hchlorobenziimidazol, substancja stala, bezbarwna, o niskiej temperaturze topnie¬ nia.Analiza elementarna. Wyliczono dla Ci6H23.N2Cl: C 68,95%, H 8,25%, N 10,0%, Cl 12,75%.Znadeziionó: C 60,1*/* H 8,4 %, N 9,8 %, Cl 12,8 %.Przyklady XII—XV. 4^metylo-2Hnitro-N-ok- tyloacetanilid, 4-niety^o-2-nitro-N-nonyloacetani- lid, 4-metylo-2-nitro-N-decyloaicetanilid, 4*me- toksy^nnitro-NHoktyloacetaniilid, 4^metoksy-2-nitro- -Nnnonyiloaceitaniiid lub 4HmetoksyH2-nitro-N-decy- loaicetainiiliid, wytworzono w sposób jak wyzej opi¬ sano w przykladzie I lub w przykladach VII—XI, zredukowano w sposób jak wyzej opisano w przy¬ kladzie I odnosnie do odpowiedniej 2Hnitroalkiilo- pochodnej aniliny, po czym uzyskany 2-aminOTN-104311 13 14 -.alkiloacetanilid ogrzewano w temperaturze wrze¬ nia z kwasem octowym i 4-normalnym kwasem solnym, otrzymujac, odpowiednio, nastepujace zjwiajzkd: XII. l^oiktylo^jS-diwumetylloibenaiimidaizol w postaci jasnozóltego oleju o temperaturze wrzenia 146°C pod cisnieniem 0,3 mm slupa rteci.XIII. lHnonylo-2,5Hdjwumetylotbenzimidazol w po¬ staci jasnozóltego oleju, który poddano oczyszcza¬ niu przez utworzenie zwiazku kompleksowego z kobaltem.Analiza elementarna.Wyliczono dla C86H56N4CoCl2 : C 64,05%, H 8,36%, N 8,3%.Znaleziono: C 65,0 % H 9,0 %, N 8,3%.XIV. l^decylo-2,5-d|wumetylo!benzimidaizoI w, po¬ staci jasnozóltego oleju o temperaturze . wrzenia 160—il62°C pod cisnieniem 0,2 mim slupa rteci.XV. l-nonylo-2Hmetylo-5^meto!ksybenziimidazol w postaci jasnozóltego oleju zestalajacego sie przy oziebianiu, który poddano oczyszczaniu przez utwo¬ rzenie zwiajzku koimpleksoiwego z kobaltem.Analiza elementarna.Wyliczono dla C^sJN^CoClt: C 61,15%, H 8,0%, N 7,9%.Znaleziono-: C 61,4 %, H.84%, N 8,3%..Powyzsze zwiazki otrzymano równiez w sposób polegajacy na ogrzewaniu odpowiednich pochod¬ nych 2^amjinoailkiIowych anailiny z kwasem octo¬ wym.Przyklady XVI i XVII. W sposób jak wy¬ zej opisano w przykladzie II, przy uzyciu, od¬ powiednio, p^oktyloaniliny lub p-decyloaniliny, otrzymano nastepujace zwiazki: XVI. l-metylo-5-ototylobenziim(idaizol w posta¬ ci jasnozóltego oleju o temperaturze wrzenia 150— —152°C pod cisnieniem 0,25 mm slupa rteci.Analiza elementarna. Wyliczono dla Ci6H2sN2: C 78,7%, H 9,8%, N 11,5%.Znaleziono: C 79,2%, H 9,4%, N 11,9%.XVII. l-metylo-5-decylobenziiimidaizol w postaci jasnozóltego oleju o temperaturze wrzenia 160°C pod cisnieniem 0,11 mm slupa rteci, który podda¬ no oczyszczaniu przez utworzenie zwiazku kom¬ pleksowego z kobaltem.Analiza elementarna.Wyliczono dla C86H5(rN4CoCl : C 64,1%, H 8,5%, N 8,3%, Cl 10,5%, Co 8,85%.Znaleziono: C 63,9%, H 8,6%, N 8,3%, Cl 10,5%, Co 8,9%.Przyklady XVIII—XXI. 4^oktylo-2Hnitiro-N- -metyloacetanilid, 4-)nonyIo-2^niitro-N^mety\loaceta- nilid, 4-decyio-2-nittro-N-metyloacetanilid luib 4- -dodecyilo-2-nitró-N-metyloacetaniliM, wytworzone w sposób jak wyzej opisano w przykladzie 1 lub w przykladach XII—XV, zredukowano w sposób jak wyzej opisijano w przykladzie I odnosnie do 2^nitrópochodnych aniliny, po czym uzyskany 2- -amirió-NHmetyloacetanilid ogrzewano w tempe¬ raturze wrzenia z kwasem octowym i 4 normalnym kwasem solnym, otrzymujac odpowiednio nastepu¬ jace zwiazki: XVIII. l,2-d|wumeitylo^5-olktylobenzim;idazoI w po- staci jasnonóltego oleju o temperaturze wrzenia 163°C pod cisnieniem 0,15 mm slupa rteci.XIX. l,2 postaci bezbarwnych plytek o temperaturze topnie¬ nia 102°C po krystalizacji z eteru naftowego.Analiza elementarna. Wyliczono dla Ci8H28N2: C 79,35%, * H 10,35%, N 10,3%. 40 45 60 Znaleziono: C 79,0 %, H 10,5 %, N 10,5%.XX. l,2^wumetylo-5-decylabenzimidazol w po¬ staci jasnozóltego oleju zestalajiacego sie przy oziebianiu.Analiza elementarna. Wyliczono dla CibHsoN2: C 79,65%, H 10,8%, N 9,8%.Znaleziono: C 79,3 %, H 10,8%, N 9,8%.XXI. l,2-diwumetylo^5Hdodecylobenzimidazol w postaci bezbarwnych plytek o temperaturze top¬ nienia 96—97°C po krystalizacji z eteru nafto¬ wego..Analiza elementarna. Wyliczono dla C2iH84N2: C 80,2%, H 10,9%, N 8,9 %.Znaleziono: C 80,0%, H 10,9%, N 8,85%.Przyklad XXII. Sporzadzono roztwory o pH 2 zawierajace 10 g kobaltu/litr, przy czym kobalt wystepowal w postaci chlorku kobaltowego i 10 g niklulfliitr, pnzy czym nikiel wystepowal w posta¬ ci chlorku niklawego, oraz 1) 9,72 g Chlorku so¬ dowego/litr, 2) 59,96 g chlorku sodowegot/Hitr lub 3) 125,12 g chlorku sodowego/litr. Sporzadzono takze roztwór w Aromasolu H, stanowiacym roz¬ puszczalnik zlozony z mieszaniny weglowodorów aromatycznych, l-izodecylo^5Hmetylobenizi!miidazoilu, uzytego w ilosci odpowiadajacej 15 g kobaltu (II)/ /litr. 50 ml porcje otrzymanego roztworu organi¬ cznego mieszano 2 razy z 50 ml wodnego roztwo¬ ru 1), za kazdym razem oddzielajac faze wodna od fazy organicznej i oznaczajac w fazie wodnej zawartosc kobaltu (II). 50 Nastepnie z fazy organicznej usunieto- kobalt i nikiel przez wytrzasanie z woda, po czym warstwe wodna oddzielono i oznaczono w niej zawartosc tak niklu, jak i kobaltu, uzyskujac dane dotycza¬ ce zawartosci niklu i kobaltu w fazie organicznej. 55 Operacje ekstrakcji i usuwania metali powtórzono dla roztworów 2) i 3). Uzyskane wyniki podano ponizej.Roztwór 1) Pierwszy rafinat wodny zawieral 6,56 g ikobaltut^liitr Drugi rafinat wodny zawieral 9,0 g (kobaltu/litr Faza organiczna V po obu ekstrak¬ cjach zawierala 3,58 g ikobaltu/litr 65 0,039 g niklu/litr104311 co odpowiadalo selektywnosci kobaltAiikiel Roztwór 2) Pierwszy rafinat wodny zawieral Drugi rafliinat wodny zawieral Faiza otrganiczna po obu ekstrak¬ cjach zawierala co odpowiadalo selektywnosci kobaltyhdjkiel Roztwór 3) Pierwszy rafinat wodny zawieral Drugi rafinat wodny zawieral Faza organiczna po obu ekstrak¬ cjach zawierala co odpowiadalo selektywnosci kobalt/nikiel 16 92^1, 3,70 g kobaltu/Sito: 7,95 g kobaltiui/liitr 6,5 g ikobaltu/Jiitr (0,026 g niklu/litr 250/1. 1,75 g kobaltu/Mtr 7,88 g kobaltu/litr 8,36 g :kobaltui/!Liitr 0,015 g niklu/litr 557/1.Przyklad XXIII. Roztwory, z których kazdy zawieral 18,27% wag./obj. 5^decyiobenzimidazolu w rozpuszczalniku „Aromasol H" (rozpuszczalnik aromatyczny o wyisokilm punkcie zaplonu) kon¬ taktowano w oiagu 15 minut z równymi oibje- tosciamd roztworów wodnych o pH 2, zawieraja¬ cych 1,0 g/l kobaltu (w postaci chlorku kobalto¬ wego) i rózne ilosci chlonku sodu. Po rozdzieleniu faz w kazdej z nich oznaczono zawartosc kobal¬ tu. Otrzymano ponizsze wyniki w zaleznosci od stezenia jonu chlorkowego: Stezenie jonu chlor¬ kowego gi/litr 1,20 ,0 ,0 40,0 60,0 Zawartosc kobaltu w f. wodnej 0,978 0,655 0,440 0,242 0,108 w f. orga¬ nicznej 0,026 0,349 "D,566 0,766 0,901 °/o wyeks¬ trahowa¬ nego ko¬ baltu 2,6 34,5 56,0 75,8 89,1 Stosowany w tych próbach l-decylobenzimidazol otrzymano w nastepujacy sposób: Do kolby o pojemnosci 3 litrów, zaopatrzonej w chlodnice wodna, termometr i mieszadlo, wlano 750 ml metanolu, a nastepnie w ciagu 6 godzin dodano malymi poircjaimi 86,3 g sodu meltoalteniego.Zawiesine ogrzewano do oadikowitego rozpuszczenia sodu, po czym w 70°C dodano roztwór 345 g ben- zimidazolu w 900 ml metanolu i odstawiono do ochlodzenia. Do otrzymanej zawiesiny dodano w ciagu 10 minut 829 g bromiku izodecylu, podgrzano do wrzenia w 73°C i Utrzymano w tym stanie przez 24 godziny. Po oddestylowaniu metanolu, pozostalosc przeniesiono do rozdzielacza dodajac 500 ml toluenu i 500 ml wody. Po rozwarstwieniu i rozdzieleniu faz, faze organiczna przemyto trzy¬ krotnie 50Ó ml porcjami wody, a nastepnie czte¬ rokrotnie 500 ml porcjami 2N kwasu solnego, usuwajac w ten sposób nie przereagpwany ben- zimidazol.Nastepnie warstwe organiczna przemyto rozcien¬ czonym amoniakiem, rozdzielono i przedestylowa- no. Po usunieciu toluenu i innych skladników lotnych zebrano frakcje izodecylobenzimidazolu w zakresie 145—159°C przy 0,1—0,2 mm. Wydajnosc 516,5 g. Analiza tego produktu wykazala 79,4% C, 10,4% H i 10,8% N. Wyliczono dla C17H*Ni: 79,1% C, 104% H, 10^8% N. PL