NL8005806A - Werkwijze voor het modificeren van de structuur van voedsel en eiwitten. - Google Patents

Description

* 5 : -1- 21551/Vk/ah

Aanvrager: MTA Szegedi Biológiai Központ Enzimoiógiai Intézete Budapest, Hongarije.

Korte aanduiding: Werkwijze voor het modificeren van de structuur van voedsel en eiwitten.

5

De uitvinding heeft betrekking op een werkwijze voor het modificeren van de structuur van voedsel en eiwitten, zodat de biologische toepasbaarheid wordt vergroot. De uitvinding heeft verder betrekking op een werkwijze voor het toedienen van voedsel aan dieren.

1Q Het is algemeen bekend dat de meeste landen een tekort hebben aan eiwitrijk voedsel. 1¾ de onderontwikkelde gebieden is het gebruik van slecht voedsel een ernstig probleem, terwijl in de ontwikkelde landen een gebrek is aan droog voedsel zoals.'hooi en sto en eiwithoudend voedsel, hetgeen betekent, dat de produktie van vlees uit plantaar-dige eiwitten onvoldoende is. Met een groter wordende vraag naar plantaardige eiwitten en door het stijgen van de prijzen is veel onderzoek gedaan in de twee belangrijkste richtingen op dit gebied.

De exploitatie van de bestaande voorraad kan worden vergroot door het toevoegen van enzymen en andere stoffen en anderzijds kan gezocht 20 worden naar nieuwe eiwitbronnen door het kweken van nieuwe planten en door het toepassen van een nieuwe landbouwkundige technologie.

Er is reeds enig onderzoek gedaan naar het verhogen van het eiwifc-gebuik door het toepassen van een warmtebehandeling.

De toepassing van voedsel en eiwitrijk voedsel is zeer laag 25 namelijk tussen 25 en 40% zelfs onder optimale omstandigheden. Het toevoegen van enzymen ai andere stoffen leidt niet tot een significant hogere waarde, terwijl de warmtebehandeling slechts indirect leidt tot een verbeterd gebruik hiervan. Dit kan worden verklaard door de onjuiste aanname dat het materiaal dat wordt verkregen door een warmte-2q behandeling volledig gedenatureerd, makkelijk verteerbaar eiwit bevat.

Deze veronderstelling kan worden afgeleid uit het bekende feit dat eiwitten, behalve de thermobes ten dige eiwitten, gevoelig zijn voor warmte als ze zijn opgelost en worden gedenatureerd, makkelijk verteerbaar, eiwit bevat, te weten ongeveer 50 °C, hetgeen leidt tot een significante toename van 25 de proteolitische verteerbaarheid terwijl oorspronkelijke eiwitten slechts zeer langzaam kunnen worden verteerd door proteolitische enzymen. Deze waarnemingen hebben geleid tot de misvatting dat makkelijk verteerbare, gedenatureerde eiwitten in voedsel kunnen worden verkregen «η or 80 6 ’ - -2- 21551/Vk/ah door plantmateriaal, droog voedsel e.d. te onderwerpen aan een verwarming onder droge omstandigheden of door een stoombehandeling zoals wordt uitgevoerd na extraheren van oliezaden. De onjuistheid van deze conclusie wordt aangetoond door het feit dat een wolach-5 tige geregenareerde vezel kan worden verkregen uit de eiwitfractie van in de handel verkrijgbare voedsel-eiwitten, hetgeen aantooit dat deze eiwitten hun eigenschap behouden om samen te gaan, hetgeen de eiwitten enkel kenmerkt in de oorsponkelijke structuur. Experimenten die in vitro zijn uitgevoerd hebben aangetoond dat slechts 10 50-60% van deze eiwitten kunnen worden verteerd. Deze beperkte ver- teerbaarheid toont het lage en niet-economische gebruik hiervan aan wanneer deze in vivo worden toegepast.

De toepassing van diverse planten van peulvruchten zoals sojabonen en andere oliezaden heeft algemeen plaatsgevonden in voedsel.

15 De voedingswaarde van deze planten is hoog omdat deze 20-40% eiwit van een goede kwaliteit bevatten waardoor een gebalanceerde toevoer van aminozuren kan worden bewerkstelligd. Het nadeel van deze materialen is dat ze diverse stoffen bevatten die als voedingsmiddel schadelijk zijn zoals trypsine inhibitors en anti-vitaminefactors.

20 Gelukkig kunnen dergelijke stoffen door een warmtebehandeling worden geïnactiveerd.

In een mensehjk dieet worden peulvruchten gebruikt in gekookte vorm terwijl produkten afkomstig van oliehoudende zaden worden bereid nadat deze zijn ontvet, onderworpen aan een warmtebehandeling en zijn 25 gedroogd. Droog voedsel wordt gewoonlijk niet gekookt,maar oliehoudende zaden worden toegepast als ontvet, geëxtraheerd graan. Van deze planten met een hoog eiwitgehalte worden sojabonen in de grootste hoeveelheid verwerkt. Deze bewerking houdt een extractie in met 30 hexaan of andere oplosmiddelen, doch er wordt., geen chemische bewerking toegepast. Bij deze bewerking is de tijdsduur van de warmtebehandeling en het regelen van de vochtigheidsgraad van bijzonder belang. De voedingswaarde van deze produkten kan via verschillende proefnemingen worden bepaald door chemische, enzymatische en bio-35 logische experimenten. Meestal wordt de biologische test toegepast te weten de zogenaamde Protein Efficiency Ratio (PER), welke waarde wordt bepaald met behulp van testdieren. Deze waarde, die wordt bepaald met behulp van ratten als proefdieren, ligt gewoonlijk tussen 1,0 en 1,3 voor ruwe sojabonen, tussen 1,4 en 1,6 voor enigszins bewerkte.

8005806 #»· * -3- 21551/Vk/ah materialen en tussen 2,2 en 2,4 voor sterk bewerkte materialen, zoals een warmtebehandeling bij 100 °C gedurende 15 minuten.

Uit gedane onderzoekingen is gebleken dat het gebruik van sojabonen met zelfs de hoogste PER-waarde niet voldoende is omdat 5 de eiwitten, verkregen volgens de bekende werkwijzen niet irreversibel zijn gedenatureerd.

Het is gewenst om voedingsmiddelen te verkrijgen met een hoog eiwitgehalte. Ter verkrijging van dergelijke stoffen worden ontvette plantenresten geëxtraheerd met waterige oplossingen bij 10 een isoëlektrische pH-waarde van de samenstellende eiwitten. Volgens een andere gewoonlijk toegepaste werkwijze worden de eiwitten opgelost bij een enigszins alkalische pH en vervolgens neergeslagen bij de iso-elektrische pH-waarde. Beide werkwijzen bewerkstelligen echter een aanzienlijk verlies aan eiwit zoals beschreven door Wilcke 15 et al., J.Am. Oil Chem. 56, 259-261(1979).

Er zijn enkele chemische werkwijzen bekend voor de chemische behandeling van voedingsmiddelen en droeg voedsel. De doelstelling van deze behanding is gewoonlijk om melk-substitutieprodukten te verkrijgen voor jonge dieren. De hierna beschreven werkwijze kan 20 als een voorbeeld worden genoemd waarbij het sojabonenmeel gedeeltelijk wordt gehydrolyseerd door een uitputtende bewerking met waters tof chloridegas zoals beschreven door Jones et al.: J. Anim. Sci.

45, 1073-1078 (1977)· Deze bewerking verlaagt de pH tot beneden 0,4, 25 hetgeen gedurende de langere werkingstijd van 7 dagen wordt toegepast in de beschreven werkwijze, hetgeen leidt tot de hydrolyse van het behandelde materiaal. Hierdoor wordt een zeer oplosbaar materiaal verkregen dat grote hoeveelheden vrije aminozuren en kleinere eiwitten bevat.

30 De doelstelling van de chemische behandeling is soms om de hoge

buffercapaciteit van het droge voedingsmiddel te verlagen dat een· nadelige invloed heeft op jonge dieren. De buffercapaciteit kan worden beïnvloed door het toevoegen van sterke electrolyten zoals natrium-35 hydroxyde, fosforzuur of zoutzuur of door het instellen van de pH

op een waarde van 4 zoals beschreven door B.M. Colvin, H.A. Ramsey en J. Dairy ^ci, 51., 898-904(1968).

De uitvinding heeft tot doel om een eenvoudige chemische werkwijze te verkrijgen voor het verhogen van het gebcuik van voedsel en de hierin aanwezige eiwitten.

De uitvinding wordt hierdoor gekenmerkt dat de pH van het eiwit- 80 0 5 8 0 6 -4- 21551/Vk/ah houdend materiaal wordt ingesteld op een waarde tussen 1,3 en 3,0 (gemeten in een 20 gewichtsprocentige waterige suspensie) door het toevoegen van een zuur en het daarna eventueel verhogen van de pH tot een waarde -tussen 4 en 7· 5 Verder is gevonden dat tussen de pH-waarden van 1,3 en 3,0 de eiwitten een irreversibele structuurverandering ondergaan. Een belangrijk gevolg van deze verandering is dat ze hun eigenschap verliezen om samen te klonteren en vezels te vormen. Een direct bewijs van de structurele verandering is dat na deze chemische behandeling de plantaar-10 dige eiwitten meer onderhevig worden aan de splitsing door proteolyti-sche enzymen. De structuurverandering kan worden aangetoond door polyacrylamide gel-elektroforese, uitgevoerd in aanwezigheid van natriumdo-decylsulfaat(SDS-PAGE) zoals beschreven door Weber en Osborn.: J. Biol. Sci. 244, 4406-4412 (1969). Het SDS-PAGE-patroon van de tryptische 15 vertering is verschillend bij de eiwitten die een behandeling hebben ondergaan volgens de uitvinding en de niet-behandelde eiwitten. Deze werkwijze geeft een mogelijkheid om de eiwitten die behandeld zijn volgens de werkwijze van de uitvinding bij een pH-waarde van 1,3-3,0 te onderscheiden van de eiwitten die bij waarden zijn behandeld boven 20 of beneden deze pH-waarde. Wanneer de eiwitten namelijk behandeld zijn bij een pH-waarde boven 3,0 kan het SDS-PAGE-patroon van het tryptisch hydrolysaat nagenoeg niet worden onderscheiden van dat van het niet behandelde materiaal. Anderzijds wanneer de eiwitten zijn behandeld bij een pH beneden 0,5 kan zowel het SDS-PAGE-patroon van het tryp-25 tisch hydrolysaat en dat van het niet-verteerde maïster worden onderscheiden van de corresponderende patronen van het materiaal dat bewerkt is volgens de uitvinding.

Zodoende heeft de uitvinding betrekking op een werkwijze voor het modificeren van de structuur van voedsel en eiwitten in voedsel voor 30 het verhogen van de biologische toepassing. De werkwijze volgens de uitvinding omvat het instellen van de pH van het eiwithoudende maternal tot een waarde tussen 1,3 en 3,0, bij voorkeur tussen 1,5 en 2,2, gemeten in een 20 procentige waterige suspensie, door het toevoegen van èen zuur en het desgewenst daarna verhogen van de pH tot een waarde tussen 35 4 en 7.

Zodo aide omvat de werkwijze volgens de uitvinding in tegenstelling tot de bekende werkwijzen het modificeren van de structuur van voedsel en eiwitten in het voedsel door een chemische behandeling bij een 8005806 -5- 21551/Vk/ah pH-waarde tussen 1,3 en 3,0 onder omstandigheden waarbij geen hydrolyse van het eiwit plaats heeft.

Volgens een bij voorkeur toegepaste werkwijze volgens de uitvinding wordt het eiwithoudende materiaal behandeld met een zuur totdat 5 dit een,pH-waarde bereikt van 1,5-2,2 waarna desgewenst de pH wordt verhoogd tot een waarde tussen 4 en 5.

Een behandeling met het zuur kan worden uitgevoerd in een verdunde of in een geconcentreerde waterige suspensie of m een natte of droge eiwithoudende korrelmassa (grist) door een behandeling met damp •jq of een gas.

De werkwijze volgens de uitvinding is met name geschikt voor het behandelen van plantaardig materiaal met een hoog eiwitgehalte zoals bon en, sojabon en, erwten, lupLnezadeh, oogstprodukteh 'zoate tarwe, haver, rogge, graan,rd^:,bremraap,oliezaden zoals aardnoten,zaden van zonneüoemen,raajzatèn' . 15 en de bijprodukten van dergelijke bewerkingen. Anderzijds kan hard voedsel met een laag eiwitgehalte doch met een hoger gehalte aan koolhydraten ook aan deze behandeling worden onderworpen.

Bij het uitvoeren van de werkwijze volgaas de uitvinding kunnen anorganische of organische zuren worden toegepast. Geschikte organische 20 zuren zijn zoutzuur, zwavelzuur, fosforzuur aa salpeterzuur. Van de organische zuren verdient de toepassing van azijnzuur en mierenzuur de voorkeur. Deze zuren kunnen worden toegepast in een geconcentreerde of verdunde vorm of In de vorm van een damp of gas. Het zuur kan worden verdund met water of met een zoutoplossing. Een bijzonder geschikt 25 verdunningsmiddel is de waterige oplossing van andere stoffen of additieven die worden toegepast voor het bewerken van droog voedsel (fodder: hooi, stro e.d.). Een combinatie van de verschillende zuren kan ook worden toegepast.

Gebluste kalk, nefciiumloog, k aliumhydroxyde of calciumcarbonaat 3Q kunnen worden toegepast voor het neutraliseren van het zuur. Het neutra-lisatiemiddel kan worden toegepast in geconcentreerde of verdunde toestand. De neutralisatie wordt bij voorkeur uitgevoerd in de inrichting die wordt toegepast voor de behandeling met het zuur.

De werkwijze volgens de uitvinding is onafhankelijk van de toe-35 gepaste temperatuur. Daarom kan deze worden uitgevoerd binnen een groot temperatuursgebied dat in de praktijk is gelegen tussen 0 °C en 100 °C. Afhankelijk van de inrichting kan de werkwijze batch-gewijs of continu worden uitgevoerd.

8 o o 5 8 n e -6- 21551/Vk/ah

Het produkt dat wordt verkregen volgens de uitvinding kan verder worden bewerkt op diverse wijzen zoals toegepast in de voedingsmiddel en-in dus trie. Wanneer het vocht-gehalte op het gewenste niveau is ingesteld hoeft geen verdere droging meer te worden uitgevoerd.

5 De verschillende additieven zoals voormengsels kunnen vervolgens worden toegevoegd. Alle preparatieve bewerkingen kunnen verder ook worden uitgevoerd.

Door het toepassen van de werkwijze volgens de uitvinding is het gehalte aan essentiële aminozuren van de eiwitten niet veranderd 10 terwijl de voedingswaarde aanzienlijk is toegenomen zoals kan worden , aangetoond volgens diervoedingstesten. Zo is bijvoorbeeld de PER-waar-de van ontvet sojabonenmeel,.bepaald bij ratten,verhoogd van 76 + 1,5¾ tot 85 + 1,3%,te weten met 12%, als resultaat van'de behandeling volgens de uitvinding.

15 Het biologische gebruik van behandelde en niet-behandelde soja bonenkorrels is vergeleken met voedingsexperimenten die op grote schaal zijn uitgevoerd met braadkuikens. De voornaamste parameters en de resultaten van dit experiment zijn samengevat in tabel A.

20 Tabel A

test-groep vergelijkende (gevoed met soja- groep(gevoed bonen-die- 'met zuur met niet-behan-zijn behandeld) delde sojabonen)

Aantal braadkuikens 28.000 28.000 25 Sojabonengehalte van het voedsel**) * 1-11 dagen 15,2% 21% 12-49 dagen 17,6% 22%

Gemiddeld lichaamsgewicht 1,25 kg 1,19 kg

Voedselverbruik/kg gewicht 2,16 kg 2,21 kg 30

Opmerkingr^voedselsamenstelling was in beide groepen gelijk, waarbij het verlaagde sojabonen -gehalte was gecompenseerd door gaan voor dé testgroep.

De gegevens uit de tabel ton ai aan dat de dieren waarbij tot 28% 35 minder behandelde sojabonen werden gebruikt dan in de vergelijkende groep,hetzelfde lichaamsgewicht bereikten.

In een ander experiment werden 4x150 witte varkens gevoed gedurende 60 dagen met droog voedsel dat 12-14% minder vleesmeel en de 8005806 -7- 21551/Vk/ah gebruikelijk hoeveelheid sojabonenmeel bevatte dat was bewerkt volgens de uitvinding. Bij dieren met een gewicht tassen 25 en 60 kg varieerde de gewichtstoename tussen 590 en 621 g/dag bij de testgroep in tegenstelling met de vergelijkende groep waarbij deze waarde 560 g/dag fee-5 droeg. Voor 1 kg gewichtstoename bij de vergelijkende dier ai., werd 3,26 kg droog voedsel geconsumeerd terwijl de varkens in de experimentele groep slechts 2,76 tot 2,92 kg droog voedsel consumeerden.

Door de behandeling volgens de uitvinding is de verteerbaarheid van het eiwit in vitro ook verbeterd. De proteolytische verteerbaar-10 heid kan worden gekenmerkt door de hoeveelheid peptiden oplosbaar in 10% trichloorazijnzuur (TCA) na een behandeling met trypane gedurende een bepaalde periode (Kunitz: J. Gen. Physiol. 30, 291 1947). De experimenten in vitro werden als volgt uitgevoerd.

Fijngemalen monsters met 700 rag eiwit werden gemengd met 30 ral 15 0,1 M natriumboraatbuffer (pH = 8,0) bij een temperatuur van 37 °C gedurende 1 uur en vervolgens gemengd met 6 mg bovine trypsine (Merck, 3x herkristalliseerd) gedurende 20 minuten. Aan 2,5 ral van deze oplossing werd 1,25 ml 30% TCA toegevoegd en de neergeslagen eiwitten werden gecentrifugeerd bij een snelheid van 15.000 omwen telingen per minuut ge-20 durende 15 minuten. De hoeveelheid TCA-oplosbare peptiden werd bepaald volgens de biureetreaktie (Jennings, Cereal Chera. 38, 476 (1961)Jen de blanco-waarde gemeten op het tijdstip 0 werd afgetrokken. De gegevens werden uitgedrukt in procenten van de corresponderende waarde van de blanco (onbehandeld monster), üit de experimenten bleek dat door de behan-25 deling van de eiwitten in sojabonen volgens de uitvinding de verteerbaarheid in vitro toenam met 40-100% met een gemiddelde van 70%. Bij het meel van zonnebloemzaden bleek de verhoging 60% te zijn.

De belangrijkste voordelen van de werkwijze volgens de uitvinding zijn: 30 a) er is een eenvoudige en goedkope methode verkregen om de proteolytische verteerbaarheid van de eiwitten aanzienlijk te verhogen waardoor het gebruik in vivo wordt verhoogd, b) de beginsnelheid van de proteolytische splitting neemt toe waardoor eiwitten kunnen worden toegepast zelfs bij organismen waar- 35 bij de verteringssnelheid laag is, c) de voedingswaarde van de behandelde eiwitten wordt hoger, d) door de eenvoudige uitvoerbaarheid kan de werkwijze worden aangepast met andere bekende bewerkingen, 8005806 -8- 215 51/Vk/ah e)door het gebruik van de behandelde eiwitten is slechts 12 tot 28% minder eiwit nodig ter verkrijging van dezelfde hoeveelheid vlees.

De uitvinding zal nader worden toegelicht aan de hand van 5 volgende, niet beperkende voorbeelden. De verteerbaarheidswaarden in vitro zoals vermeld in deze voorbeelden werden bepaald volgens de bovenbeschreven werkwijze.

Voorbeeld I

10 In 5 liter water werd 1 kg fijngemalen geëxtraheerd sojabonen gesuspendeerd en de pH werd ingesteld op 2,0 door het toevoegen van geconcentreerd zoutzuur. Na 10 minuten continu roeren werd de pH verhoogd tot'6,5 met 50% natriumhydroxyde en de suspensie wed gedroogd door lyofiliseren. De verteerbaarheid van sojabonen werd verhoogd met 15 85%.

Wanneer de behandeling werd uitgevoerd op dezelfde manier maar met.vershillende pH-waarden werd de verteerbaarheid van eiwitten gevarieerd volgens de volgende gegevens: 20 pH verhoging van de verteerbaarheid 2 85% 2,5 * 40% 3,0 15% 25 3,8 8%

Voorbeeld II

Geëxtraheerdé sojabonenkorrels werden in een hoeveelheid van 1 30 50 kg gemengd met 12 liter technisch zoutzuur in een Nautamix X 438,925 type mengmachine met een hoge omwentelingsnelheid. (Nautamix Europe B.V. Haarlem, Nederland). Aan de homogene oplossing werd 2 kg calciumcarbonaat toegevoegd..De verteerbaarheid van het produkt nam toe met 60%.

35 Voorbeeld III

Geëxtraheerde gemalen zonnebloemzaden werden in een hoeveelheid van 50 kg eerst geroerd met 12 liter geconcentreerd zoutzuur bij een te 8005806 -9- 21551/Vk/ah temperatuur van 60 °C gedurende 30 minuten en vervolgens met 1,8 kg calciumhydroxyde, in de inrichting aangegeven in voorbeeld II. De verteer-baarheid van het produkt was 53% hoger dan van nxet-behandeld materiaal.

Voorbeeld IV 5

Gemalen witte lupine werd in een hoeveelheid van 50 kg uitgespreid in lagen met een dikte van 2 cm en besproeid met 15 1 25% zoutzuur. Na het enkele keren te hebben gedraaid werd het gemengd met 2,3 kg calciumc-rbonaat. Het materiaal werd gedroogd in een schotel-10 droger. De verteerbaarheid van het produkt werd verhoogd met 42% in vergelijking met niet behandeld materiaal.

Voorbeeld V

Gemalen sojabon ai werden in een hoeveelheid van 50 kg in asn 15 zoutzure atmosfeer gedurende 1,5 minuten intensief geschud. Daarna werd het materiaal goed gemengd .met 2,0 kg ciciimhydroade.De verteerbaarheid van het produkt werd verhoogd met 58%.

Voorbeeld VI

20 Onder schudden werd 25 kg erwtenmeel geroerd in een zoutzure atmosfeer, waarna 0,9 kg calciumhydroxyde werd toegevoegd. De verteerbaarheid werd verhoogd met 44%.

Voorbeeld VII

25 Geëxtraheerd; droog tarwe-kiemmeel werd in een hoeveelheid van 25 kg sterk gemengd in een zoutzure atmosfeer gedurende een minuut en vervolgens gemengd met 0,7 kg calciumhydroxyde. De verteerbaarheid in vitro van het produkt was 34% hoger dan van het niet-behandelde ter vergelijking dienende materiaal.

30 Voorbeeld VIII

Gerstekorrels werden in een hoeveelheid van 25 kg verdeeld in een laag met een dikte van 2-3 cm en in contact gebracht met 6 1 25% zoutzuur en vervolgens enkele keren: geroerd, geneutraliseerd met 0,5 kg 35 calciumcarbonaat. De verteerbaarhèid van het produkt steeg met 27%, in vergelijking met het niet-behandelde ter vergelijking dienende materiaal.

800580ο -10- 21551/Vk/ah

Voorbeeld IX

Sojabonenmeel werd in een hoeveelheid van 800 kg gemengd in een Nautamix MBX 20 R-type conische circulerende schroefmenger(Nautamix . Europe B.V., Haarlem, Nederland) bij 70 omwentelingen per minuut en vervolgens werd 90 1 35¾ zoutzuur toegevoegd. Na 30 minuten roeren 5 werd het materiaal gedroogd op een schoteldroger. De verteerbaarheid in vitro van het produkt was 65% .hoger dan van het niet behandelde sojabonenmeël.

-conclusies- / 8005806

Claims (4)

1. 2. Werkwijze volgens conclusie 1, met het kenmerk, dat de pH met het zuur wordt ingesteld tot een waarde tussen 1,5 en 2,2.
2. 3. Werkwijze volgens conclusie 1-2, met het kenmerk, dat zout-10 zuur wordt toegepast.
3. 4. Werkwijze volgens conclusie 1-3, met het kenmerk, dat de pH van het produkt wordt verhoogd tot een waarde tussen 4 ai 7 door het toevoegen van een anorganische base of een zout, met name calciumhydro-xyde of calciumcarbonaat.
4. 5. Werkwijze voor het toedienen van voedsel aan dieren, met het kenmerk, dat het voedsel is bereid door uit te gaan van gerst, sojabonen, tarwe, zaden van zonnebloemen, lupine of erwtenmeel ai het hieruit vrijgemaakte proteïne te mengen met een zuur zodat het wordt gebracht op een pH tussen 1,3 en 3,0 gedurende een voldoende 20 lange periode om de verteerbaarheid van het vrijgemaakte eiwit of proteïne te verhogen en daarna het eiwithoudende voedsel te brengen op een pH van 4-7 met calciumhydroxyde of calciumcarbonaat. 8005806