NL8005313A - Werkwijze voor het steriliseren van voedsel. - Google Patents

Description

* ^ * i -1- 21519/Vk/mb

Aanvrager: Mitsubishi Monsanto Chemical Company, Tokio, Japan.

Korte aanduiding: Werkwijze voor het steriliseren van voedsel.

De uitvinding heeft betrekking op een werkwijze voor het ste-5 riliseren van voedsel onder toepassing van mikrogolven. Meer in het bijzonder heeft de uitvinding betrekking op een sterilisatieprocédé voor voedingsmiddelen, bestaande uit vast voedsel en vloeistof door het bestralen van deze voedingsmiddelen met mikrogolven gedurende korte tijd, zonder dat de smaak en de geur van het voedsel nadelig wordt beïnvloed.

10 Niet alleen zijn verschillende nieuwe voedingsmiddelen ont wikkeld maar ook diverse nieuwe soorten houders zijn ontwikkeld voor voedingsmiddelen. Daarom zijn de laatste tijd diverse soorten voedingsmiddelen verkregen, aanwezig in diverse typen houders. Bij de bereiding van een voedingsmiddel in een houder wordt het voedsel gesteriliseerd voor, tijdens 15 of nadat de houder is afgevuld met het voedingsmiddel, De sterilisatie wordt gewoonlijk uitgevoerd door het voedsel te verwarmen bij een verhoogde temperatuur gedurende een aanzienlijk lange tijdsduur. Het verwarmen van het voedsel bewerkstelligt soms dat het voedsel in kwaliteit achteruitgaat of dat de smaak of de geur van het voedsel nadelig wordt beïnvloed.

20 . Teneinde de hierboven vermelde nadelen die samenhangen met het steriliseren bij verhoogde temperatuur, te elimineren zijn onderzoekingen gedaan om het voedsel dat aanwezig is in een houder, te verwarmen bij een hoge temperatuur, bijvoorbeeld bij 120—140 °C, gedurende een korte tijd van bijvoorbeeld enkele minuten, of volgens een zogenaamde retort-sterilisa-25 tie. Deze werkwijze is effectief om de tijd te verkorten gedurende welke het voedsel wordt blootgesteld aan de zeer hoge temperatuur. Omdat de houder waarin het voedsel aanwezig is, echter ook wordt blootgesteld aan deze naar verhouding zeer hoge temperatuur, is het noodzakelijk dat de houder zelf is vervaardigd uit een thermisch resistent materiaal dat stabiel is 30 bij de toegepaste hoge temperatuur. Gewoonlijk zijn papier en thermoplastische polymeersoorten niet geschikt om hieruit de houder te vervaardigen, omdat deze onvoldoende thermisch bestendig zijn.

Ook is het bekend dat mikrogolven effectief zijn om hiermee bepaalde voedingsmiddelen te steriliseren. Deze sterilisatie kan worden 35 bewerkstelligd bij een relatief lage temperatuur van 70-105 °C binnen een relatief korte tijd van 90 tot 180 sec.

Wanneer voedsel in een houder wordt gedaan in een inrichting die wordt bestraald met mikrogolven en mikrogolven worden gebruikt ter 8005313 -2- 21519/Vk/mb bestraling en om de sterilisatie uit te voeren, worden diverse vluchtige bestanddelen in het voedsel op ongewenste wijze verdampt uit het voedsel.

Dit verdampen van de vluchtige bestanddelen veroorzaakt vaak veranderingen in de smaak en in de geur van het voedsel.

5 Wanneer een houder in staat is om mikrogolven door te laten en deze houder is gevuld met voedsel en deze wordt vervolgens hermetisch afgesloten en daarna worden mikrogolven gebruikt ter bestraling van het voedsel via de houder, kan het verdampen van de vluchtige bestanddelen uit het voedsel worden voorkomen. Daarbij zal echter de verhoging van de temperatuur 10 van het voedsel resulteren in een uitzetting van het voedsel. 'Deze uitzetting veroorzaakt een hogere druk in de houder en door de verhoging van de druk in de houder kan de houder uitzetten en soms scheuren.

Teneinde het scheuren van de houder te voorkomen is in de Japanse octrooiaanvrage 52-68785 een werkwijze beschreven waarbij een geslo-15 ten houder met voedingsmiddel is geplaatst in een hermetisch gesloten omhulsel dat is voorzien van een orgaan voor het uitzenden van mikrogolven en terwijl de houder wordt bestraald met de mikrogolven wordt de druk in het gesloten omhulsel geregeld zodat deze druk in evenwicht is met de druk in de houder. Deze werkwijze vereist een speciale inrichting die er 20 de oorzaak van is dat de sterilisatiebewerking te duur wordt. Ook is de werkwijze zelf zeer ingewikkeld en kostbaar.

Onder de bovenvermelde omstandigheden is gevonden dat een industriële toepassing van het steriliseren onder invloed van mikrogolven met betrekking tot voedsel in een hermetisch gesloten houder zeer moeilijk 25 is, en in de praktijk niet kan worden uitgevoerd.

Een doelstelling volgens de uitvinding is het verkrijgen van een sterilisatiemethode voor voedsel door het te bestralen met mikrogolven, welke werkwijze op industriële schaal kan worden toegepast zonder problemen.

Een ander doelstelling volgens de uitvinding is het verkrijgen 30 van een sterilisatiebewerking voor voedsel door het bestralen met mikrogolven hiervan, welke werkwijze effectief is voor het steriliseren van voedsel waarin vluchtige bestanddelen aanwezig zijn, zonder dat de vluchtige bestanddelen uit het voedsel worden verdampt.

Verder wordt volgens de uitvinding gestreefd naar een sterili-35 satiebewerking voor voedsel door dit te bestralen met mikrogolven, welke werkwijze de smaak en de geur van het voedsel niet nadelig Beïnvloedt en waarbij de kwaliteit van het voedsel wordt behouden. Deze doelstellingen kunnen worden bewerkstelligd door het toepassen van een werkwijze volgens 8005313 -3- 21519/Vk/mb * * de uitvinding en deze wordt hierdoor gekenmerkt dat vast voedsel wordt gedaan in een houder die doorlaatbaar is voor mikrogolven, een vloeistof met een temperatuur hoger dan de temperatuur van het vaste voedsel in de houder wordt -gedaan, de houder hermetisch wordt gesloten en de houder wordt be-5 straald met mikrogolven om het mengsel van vast voedsel en vloeistof in de houder te steriliseren.

Bij de werkwijze volgens de uitvinding worden mikrogolven gebruikt om een mengsel van vast voedsel en vloeistof dat aanwezig is in een hermetisch gesloten houder via de houder te bestralen. Daarom is het nood-10 zakelijk dat de houder zelf doorlaatbaar is voor de mikrogolven. De houder kan worden vervaardigd uit een materiaal dat doorlaatbaar is voor de mikro-golven, gekozen uit bijvoorbeeld papier, thermoplastisch polymeer materiaal zoals polyethyleen, polypropyleen, polystyreen, polycarbonaat, polyacetaat, acrylharsen, polyamiden en polyesters en glas. Het is echter noodzakelijk 15 voor de houder dat deze bestendig is tegen scheuren, zel^s wanneer een verhoogde druk wordt ontwikkeld in de houder. Daarom is de houder bij voorkeur vervaardigd uit een laminaat van ten minste twee materialen, gekozen uit papierlagen en thermoplastische polymeerfilms. De houder kan worden versterkt met een frame-structuur, vervaardigd uit een kunststofmateriaal 20 dat doorlaatbaar is voor mikrogolven. Voorbeelden van houders met een versterkte frame-structuur en die geschikt zijn volgens de uitvinding zijn vermeld in het Britse octrooischrift 1.348.370.

Bij de werkwijze volgens de uitvinding kan als vast voedsel fruit, groente, vlees, vis en een mengsel van 2 of meer van deze voedings-25 middelen worden gebruikt. Het vaste voedingsmiddel bevat gewoonlijk een aanzienlijke hoeveelheid vloeistof, bij voorkeur een hoeveelheid van 50 gew.

% of meer.

De vloeibare component is effectief om de warmte-ontwikkeling te bevorderen in het vaste voedingsmiddel wanneer dit wordt bestraald met 30 mikrogolven. De mate waarin de warmte wordt ontwikkeld neemt toe wanneer het gehalte van de vloeibare component in het vaste voedsel toeneemt.

Het vaste voedingsmiddel wordt in een tevoren bepaalde hoeveelheid aangebracht in de houder die doorlaatbaar is voor mikrogolven via de opening van de houder. Wanneer dit vaste voedingsmiddel in de houder is 35 aangebracht kan het vaste voedingsmiddel een temperatuur hebben die gelijk is aan kamertemperatuur. Anderzijds kan het vaste voedingsmiddel worden verwarmd tot een bepaalde temperatuur die hoger is dan kamertemperatuur.

Vervolgens wordt een vloeistof toegevoerd aan de houder via de 8005313 -4- 21519/Vk/mb opening hiervan, zodat de houder volledig wordt gevuld met een mengsel van vast voedingsmiddel en vloeistof, zodat nagenoeg geen lucht meer aanwezig is in de houder. Wanneer de vloeistof wordt toegevoerd aan de houder heeft deze vloeistof een verhoogde temperatuur, namelijk hoger dan die van de 5 vaste stof. Zodoende wordt nadat de vloeistof is toegevoerd aan de houder een deel van de warmte van de vloeistof overgedragen op het vaste materiaal, totdat de temperatuur van de vaste stof nagenoeg gelijk is aan die van de vloeistof. De snelheid van overdracht van de warmte van de vloeistof op de vaste stof neemt af met een verhoging van het vloeistofgehalte in de 10 vaste stof. Zodoende geldt dat wanneer de vaste voedingsstoffen een hoog gehalte bevatten aan vloeibare component, de warmteoverdracht van de vloeistof naar de vaste stof meer geleidelijk wordt uitgevoerd. De vloeistof kan gekozen worden uit een groep bestaande uit bijvoorbeeld water, olie en waterige oplossingen van kruiden.

15 De toevoer van de vloeistof wordt direct gevolgd door het af sluiten van de houder. Gewoonlijk zal bij het afsluiten de opening van de houder, welke houder volledig is gevuld met het mengsel van vast voedingsmiddel en vloeistof, hermetisch worden gesloten met een af- sluitmateriaal zodat het mengsel de evenwichtstemperatuur bereikt. Hier-20 bij moet worden opgemerkt dat een daling van de temperatuur van de vloeistof resulteert in een daling van het volume van de vloeistof. Ook moet worden opgemerkt dat hoe hoger de temperatuur is van de vloeistof hoe hoger de mate van overdracht van de mikrogolven is door het vloeibare materiaal. Zodoende geldt dat na het sluiten van de houder het volledige volume 25 van het mengsel van vaste stof en vloeistof kleiner wordt dan juist nadat de vloeistof is toegevoerd aan de houder. Deze daling van het volume van het mengsel resulteert in een verlaagde druk in de gesloten houder. Ook kunnen de mikrogolven, omdat het vloeibare materiaal is verwarmd tot een verhoogde temperatuur, makkelijk het vaste voedsel bereiken wanneer de 30 houder wordt bestraald met de mikrogolven, doordat dit snel kan worden verwarmd.

De houder die gevuld is met het mengsel van vast voedsel en vloeistof, wordt onderworpen aan een sterilisatiebewerking onder uitoefening van mikrogolven. Het verdient de voorkeur dat de sterili-35 satiebewerking met mikrogolven wordt uitgeoefend op de houder voordat de temperatuur van het vaste voedingsmiddel een evenwicht bereikt met dat van de vloeistof. Dit geldt omdat het ontwikkelen van warmte in de vaste stof met een lage temperatuur door het uitoefenen van de mikrogolven hierop, hoger is dan bij een vloeistof met een temperatuur die hoger is dan van 8005313 -5- 21519/Vk/mb » « het vaste materiaal. Daarom geldt dat hoe lager de temperatuur is van het vaste voedsel hoe hoger het verwarmingseffect is voor het vaste voedsel.

Bij de werkwijze volgens de uitvinding is het belangrijk dat de houder zo snel mogelijk gesloten is na het toevoeren van de vloeistof.

5 Deze snelle sluitbewerking is effectief voor het ontwikkelen van een verlaagde druk in de houder door de overdracht van de warmte van de vloeistof op het vaste materiaal.

Het steriliseren van het mengsel, bestaande uit vast voedsel en ’vloeistof, wordt uitgevoerd door het mengsel via de hou-10 der te bestralen met mikrogolf. Bij deze sterilisatie zal omdat de houder hermetisch is gesloten, het ongewenst verdampingsverlies van de vluchtige bestanddelen in het mengsel worden voorkomen, evenals het verlies aan warmte. Ook is de bovenvermelde, verlaagde druk die ontwikkeld is in de houder voordat de bestraling met mikrogolven plaatsheeft effectief om de 15 ongewenste deformatie te voorkomen en het scheuren van de houder door de expansie van het mengsel in de houder.

Teneinde de deformatie of het scheuren van de houder te voorkomen, is het gewenst dat de temperatuur van de vloeistof die toegevoerd wordt aan de houder ten minste 70 °C is, meer in het bijzonder 80-110 °C, 20 boven de temperatuur van het vaste voedsel aanwezig in de houder. Ook verdient het de voorkeur dat de temperatuur van de vloeistof die toegevoerd wordt aan de houder zo dicht mogelijk gelegen is bij de temperatuur waartoe het mengsel wordt verwarmd door het te bestralen met mikrogolven.

Bij het steriliseren volgens de uitvinding worden mikrogolven 25 toegepast die bij voorkeur een frequentie hebben van 900 tot 10.000 MHz. Gewoonlijk is het toegestaan om mikrogolven toe te passen met een frequentie van 915*"2.450 en 5.800 MHz voor de andere doelstellingen dan communicatie en analyses. Voor de sterilisatie kunnen mikrogolven gewoonlijk worden toegepast bij een frequentie van 915 en 2.450 MHz.· 30 Wanneer mikrogolven worden gebruikt om een mengsel te bestralen van vast voedsel en vloeistof in de houder, wordt de energie van de mikrogolven geabsorbeerd door het mengsel en deze energie wordt omgezet in warmte. Dit betekent dat warmte wordt ontwikkeld in het mengsel zodat de temperatuur van het mengsel wordt verhoogd. In het algemeen kan 35 de hoeveelheid warmte (P) die wordt ontwikkeld door een bestraling met mikrogolven op een diëlectricum worden berekend volgaas vergelijking 1: P(Watt/m^) = f»E^*£ytanS x 10“^ waarbij f de frequentie voorstelt (Hz) van de mikrogolven, E is 8005313 -6- 21519/Vk/mb de intensiteit (V/m) van de mikrogolven (intensiteit van het elektrisch veld), sy is een specifieke inductieve kapaciteit van het diëlectricum en tan£ is de dièlectrische krachtfactor voor het diëlectricum.

Uit vergelijking 1 zal het duidelijk zijn dat de hoeveelheid 5 warmte (P) die wordt ontwikkeld in het diëlectricum toeneemt met een verhoging van de intensiteit van het elektrisch veld (E) van de mikrogolven waarmee het diëlectricum wordt bestraald. Verder is het duidelijk dat hoe hoger de specifieke inductieve kapaciteit {ty) is en de diëlectrische krachtfactor (tani) van het diëlectricum hoe hoger de effectiviteit is van 10 adsorptie van de mikrogolfenergie door het diëlectricum.

Dit type diëlectricum heeft een grote diëlectrische verliest factor die correspondeert met een produkt van de specifieke inductieve kapaciteit met een diëlectrische krachtfactor, te weten ^kx tan£ . Daarom is het gemakkelijk om het mengsel te verwarmen door het te bestralen met mi-15 krogolven.

Het bestralen met mikrogolven van het mengsel wordt uitgevoerd tot een zodanig mate dat de temperatuur van het mengsel in de houder een gewenste waarde kan bereiken, waarbij het mengsel voldoende wordt gesteriliseerd. De gewenste sterilisatietemperatuur is variabel in afhankelijk-20 heid van de aard van de mikro-organisraen die aanwezig zijn in het mengsel. Zodoende is de sterilisatietemperatuur gewoonlijk gelegen tussen 70 en 105 °C. Het verdient de voorkeur dat de sterilisatietijd zo kort mogelijk is zolang het mengsel in de houder voldoende kan worden gesteriliseerd bij de bepaalde temperatuur. De noodzakelijke sterilisatietijd is variabel in 25 afhankelijkheid van de aard van de mikro-organismen in het mengsel en de sterilisatietemperatuur. Het is echter mogelijk om eerst de noodzakelijke tijd te bepalen voor een voldoende sterilisatie van het mengsel door het eerst uitvoeren van een experiment voor de sterilisatiebewerking.

Na het bestralen met de mikrogolven wordt het mengsel in de 30 houder afgekoeld tot kamertemperatuur. De koelbewerking wordt bij voorkeur zo snel mogelijk uitgevoerd.

De werkwijze volgens de uitvinding is op industriële schaal goed toepasbaar voor het steriliseren van verschillende voedingsmiddelen door de hieronder vermelde voordelen.

35 1) Bij de werkwijze volgaas de uitvinding wordt een voedings middel in een houder gedaan en gemengd met een vloeistof met een temperatuur die hoger is dan die van het vaste voedsel. De houder wordt hermetisch afgesloten en een deel van de warmte die aanwezig is in de vloeistof wordt 8005313 -7- 21519/Vk/mb overgedragen aan het vaste voedsel voordat het mengsel wordt bestraald met mikrogolven, zodat.een verlaagde druk wordt gevormd in de gesloten houder. Daarom zal zelfs wanneer het mengsel wordt verwarmd door de toepassing van mikrogolven en het mengsel expandeert in de houder, de houder niet worden 5 gedeformeerd en zodoende zal het scheuren hiervan ook worden voorkomen.

2) Bij de werkwijze volgens de uitvinding wordt een mengsel van vast voedsel en vloeistof op een aanzienlijk hogere temperatuur gebracht doordat het mengsel wordt bestraald met mikrogolven. Daardoor kan het mengsel de noodzakelijke sterilisatietemperatuur binnen korte tijd bereiken.

10 Zodoende is de verwarmingstijd die noodzakelijk is voor het beëindigen van de sterilisatiebewerking significant korter dan die van de conventionele sterilisatie, waarbij een bestraling plaatsheeft met mikrogolven, waarbij een vloeistof die niet is verwarmd tot een bepaalde verhoogde temperatuur wordt toegepast. De korte verwarmingstijd is effectief om een verandering 15 te voorkomen van de smaak en de geur van het produkt. De uitvinding wordt nader toegelicht aan de hand van een specifiek voorbeeld. Het zal echter duidelijk zijn dat de uitvinding niet is beperkt tot dit bepaalde voorbeeld. Voorbeeld.

Een cylindrische houder met een bodem en een zijwand is ver- 20 vaardigd uit een laminaat samengesteld uit polyethyleen met een gewicht van 2 2 18 g/m , een papierlaag met een gewicht van 250 g/m , een polyethyleenlaag ? met een gewicht van 36 g/m , een gedeeltelijk verzeepte ethyleen-vinylacetaat- 2 copolymeerlaag met een gewicht van 20 g/m en een polyethyleenlaag met een 2 gewicht van 37 g/m . De houder was voorzien van een open flens die aan-25 gebracht was aan het bovenuiteinde van de houder. De houder werd verstevigd met een frame-structuur, bestaande uit een bodemribbe die aangebracht was aan de binnenzijde van het oppervlak van de bodem en een bovenste ribbe die was aangebracht op het binnenoppervlak van de de flens en twee zijwandribben die waren aangebracht op het binnenoppervlak van de zijwand en waardoor de 30 boden was verbonden met de bovenribbe. De houder had een inhoud van 250 ml.

De houder werd gevuld met vier stukken gesneden aardappel met een watergehalte van ongeveer 75, gew, % en een temperatuur van ongeveer 20 °C. Elk stuk van de aardappel werd gesneden in de vorm van een kubus 35 met een zijlengte van 15 mm. Het totale gewicht van de vier stukken bedroeg ongeveer 36,1 g. Vervolgens werd 165 ml heet water met1 een temperatuur van 90 °C toegevoerd aan de houder. Direct nadat het water in de houder was gedaan werd de flens van dê houder gesloten met een transparant 8 0 ‘0 5 3 1 3 -8- 21519/Vk/mb deksel die vervaardigd was uit een laminaat, samengesteld uit een poly- ethyleenlaag met een gewicht van 37 g/m^, een gedeeltelijk verzeepte ethyleen- 2 vinylacetaatcopolymeerlaag met een gewicht van 20 g/m en een biaxiaal ge- 2 oriënteerde polystyréenlaag met een gewicht van 104 g/m en vervolgens 5 hermetisch gesloten door het bewerkstelligen van een supersonische lasbe-werking op het deksel.

De gesloten houder werd in een diëlectrische oven geplaatst.

Tooi was de temperatuur van het hete water in de houder 77 °C en de temperatuur in het centrum van het deel van elk aardappelstuk in de houder was 10 73 °C.

Mikrogolven met een frequentie van 2450 MHz werden gebruikt om de houder gedurende 90 sec. te bestralen in de diëlectrische oven. Door deze bewerking werd de temperatuur van het hete water ai het binnenste gedeelte van elk stuk aardappel verhoogd, tot respectievelijk 93 ^ en 92 °C.

15 De houder werd zo bewaard bij deze temperaturen gedurende 10 min waarbij de sterilisatie werd bewerkstelligd. Tijdens de sterilisatie werd geen deformatie of scheuring van de houder waargenomen.

Na de sterilisatie werd de houder snel gekoeld met met koud water.

20 De gesloten houder met de aardappelstukken werd bewaard bij ka mertemperatuur gedurende 6 maanden. Er had geen verandering van de kleur plaats van het water en de stukken aardappel. Ook werd geen verandering waargenomen in de vorm van de houder. Uit deze resultaten bleek dat de aardappel en het water volledig waren gesteriliseerd door het toepassen van 25 de werkwijze volgens de uitvinding.

Vergelijkend voorbeeld 1.

Dezelfde werkwijze als vermeld in het bovenstaande voorbeeld ! werd uitgevoerd, behalve dat koud water met een temperatuur van 25 °C werd gebruikt in plaats van heet water en het bestralen met mikrogolven werd 30 uitgevoerd gedurende 210 sec. totdat de temperatuur van het water en het binnenste gedeelte van elke aardappel was verhoogd tot respectievelijk 93 °C en 92°C. Tijdens deze sterilisatiebewerking werd de houder vervormd doordat deze uitzette.

Vergelijkend voorbeeld 2.

35 Dezelfde werkwijze als vermeld in het bovenstaande voorbeeld werd gevolgd, behalve dat de sterilisatie achterwege bleef. Nadat de gesloten houder gedurende 6 maanden was bewaard bleek dat het deksel van de houder naar boven toe was uitgezet. Dit verschijnsel gaf aan dat er geen vol- 8005313 -9- 21519/Vk/mb doende sterilisatie had plaatsgehad en dat er een bacteriële afbraak had plaatsgehad van de aardappel en het water was verontreinigd in de houder.

-Conclusies- $ A n i 1 τ y -ai U I sj

Claims (8)

1. Werkwijze voor het steriliseren van voedsel onder toepassing van mikrogolven, met het kenmerk, dat vast voedsel wordt gedaan in een houder die doorlaatbaar is voor mikrogolven, een vloeistof met een temperatuur 5 hoger dan de temperatuur van het vaste voedsel in de houder wordt gedaan, de houder hermetisch wordt gesloten en de houder wordt bestraald met mikrogolven om het mengsel van vast voedsel en vloeistof in de houder te steriliseren.

2. Werkwijze volgens conclusie 1, met het kenmerk, dat de hou- 10 der is vervaardigd uit ten minste een materiaal gekozen uit de groep bestaande uit papier, thermoplastische polymere materialen en glas.

3. Werkwijze volgens conclusie 1, met het kenmerk, dat de houder is vervaardigd uit een laminaat van ten minste twee materialen gekozen uit de groep van papierlaag en thermoplastiche polymere film.

4. Werkwijze volgens conclusie 1-3, met het kenmerk, dat het vaste voedsel 50 gew. % of meer bevat aan vloeibare component..

5. Werkwijze volgens conclusie 4, met het kenmerk, dat het vaste voedsel dat de vloeistof bevat gekozen is uit fruit, groente of vlees.

6. Werkwijze volgens conclusie 1, met het kenmerk, dat de vloei-20 stof gekozen wordt uit water, olie en een waterige oplossing van kruiden.

7. Werkwijze volgens conclusie 1, met het kenmerk, dat de mikrogolven een frequentie hebben van 900 tot 10.000 MHz.

8. Werkwijze volgens conclusie 1, met het kenmerk, dat de bestraling met de mikrogolven bewerkstelligt, dat het mengsel van het 25 vaste voedsel en de vloeistof wordt verwarmd tot een temperatuur van 70 tot 105 °C. 1005313