Przedmiotem wynalazku jest srodek myjaco-czy- szczacy o wlasciwosciach dezynfekcyjnych- i grzy¬ bobójczych przeznaczony do mycia i czyszczenia przedmiotów i sprzetów w gospodarstwach domo¬ wych, w zakladach zbiorowego zywienia, hotelach, 5 w zakladach przemyslu spozywczego i zakladach komunalnych.Znane i stosowane do niedawna substancje my¬ jace i czyszczace nie posiadaly wlasnosci bakte¬ rio-! grzybobójczych, niektóre z nich charaktery- io zowaly sie najwyzej wlasciwosciami bakteriosta- tycznymi. Dezynfekcje przeprowadzono najczesciej przez splukiwanie lub oblewanie powierzchni od¬ kazanych sprzetów i naczyn. Do odkazania uzy¬ wano lizolu, formaliny i fenolu. Wlasnosci bak- 15 teriobójcze tych substancji zapewniaja dezynfek¬ cje, ale ich nieprzyjemny zapach, toksycznosc, •dzialanie na ludzka skóre nie czynia z mich wy¬ godnych i latwych w stosowaniu.Zastosowanie IV-rzedowych zwiazków amonio¬ wych w roli srodków bakteriobójczych i dezodo- ryzujacyeh rozwiazalo problem przykrej woni, to¬ ksycznosci i dzialania na skóre ludzka.IV-rzedowe zwiazki amoniowe nie sa' jednak stuprocentowymi substancjami bakteriobójczymi, nie niszcza one calkowicie niektórych bakterii gram ujemnych takich jak Escherichia Coli, Pseu- domonas aeurginosa^ fluorescens. Nie niszcza rów¬ niez grzybów, na przyklad na grzyby Mucor nie dzialaja wcale. Zastosowanie do mycia i dezynfek- 30 cji samego IV-rzedowego zwiazku amoniowego nie ma praktycznego znaczenia, gdyz wlasciwosci my¬ jace samych IV-rzedowych zwiazków amoniowych sa minimalne a obecnosc na przedmiotach mytych bialka zmniejsza ich aktywnosc bakteriobójcza. Te niekorzystne zjawiska próbowano wyeliminowac przez polaczenie w jeden srodek substancji myja¬ cych, czyszczacych i czwartorzedowych zwiazków amoniowych dla otrzymania polifunkcyjnego srod¬ ka sanitarnego.Znane sa kompozycje tego rodzaju, gdzie dla poprawienia wlasciwosci myjacych i zwilzajacych srodka wprowadza sie male ilosci niejonowego po- lioksyetylówanego detergentu. Jednak bardzo wa¬ zne jest staranne dobranie obu komponentów i u- trzymanie odpowiednich proporcji dla uzyskania optymalnego dzialania czynnika myjacego i ba¬ kteriobójczego* gdyz jak stwierdzono, niejonowe srodki powierzchniowo-czynne w pewnyeh*warun¬ kach moga silnie obnizac dzialanie srodków ka¬ tionowych, znany jest równiez niekorzystny wplyw IV-rzedowych zwiazków amoniowych na wlasci¬ wosci myjace niejonowych srodków powierzchnio- wo-czynnych.Z opisu patentowego St. Zjedn. Am. nr 2727007 znane sa zwiazki, które zwiekszaja dzialanie ba¬ kteriobójcze i czyszczace detergentu zawierajace¬ go IV-rzedowe sole amoniowe i niejonowy srodek powierzchniowo-czynny, taki jak C6H5(CH2)9(OC2 99 06199 061 H4)4OH, sa to weglany i fosforany metalu alkali¬ cznego.Srodki powierzchniowo-czynne poza nielicznymi wyjatkami nie naleza do zwiazków, których wla¬ sciwosci grzybobójcze moglyby byc szeroko wy¬ korzystane. Do tych nielicznych wyjatków naleza kwasy tluszczowe o sredniej ^dlugosci lancucha, posiadajacego odgalezienia lub podwójne wiazanie, takie jak kwas undecylenowy. Zwiazki te nie mo¬ ga byc jednak stosowane w duzych stezeniach, gdyz obok wlasciwosci grzybobójczych silnie ata¬ kuja ludzka skóre.Istota wynalazku polega na zastosowaniu w -srodku odpowiednio dobranego skladu IV-rzedo- wych zwiazków amoniowych z niejonowymi sub¬ stancjami powierzchniowo-czynnymi w mieszani¬ nie z- kwasem undecylenowym lub jego pochod¬ nymi, kwasem fosforowym lub fosforanem sodu i/lub metakrzemianem sodu i/lub wersenianem so¬ du.Srodek wedlug wynalazku sklada sie z 1—10% wagowych IV-rzedowych soli amoniowych, 5—15% wagowych produktu addycji 8 moli tlenku etyle¬ nu do alkilofenolu, 0,1^1% wagowych kwasu un- . decylenowego lub jego pochodnych, 5—40% wago¬ wych kwasu fosforowego lub 0,2—50% wagowych fosforanu sodu i/lub metakrzemianu sodu i/lub wersenianu sodu, srodków zapachowych, barwni¬ ków i wody do 100% wagowych, przy czym IV-rze- dowa sól amoniowa jest zwiazkiem o wzorze I, w którym Rx oznacza rodnik alkilowy o zawartosci —20 atomów wegla, R2 i R3 oznacza wodór lub rodnik alkilowy zawierajacy 1. atom wegla ewen¬ tualnie zawierajacy lancuch polioksyetylenowy skladajacy sie z 2—5 grup oksyetylenowyeh, a R4 oznacza rodnik —CH3 lub rodnik alkiloarylowy, w którym alkil zawiera 1 atom wegla.Korzystne wlasciwosci zapewnia srodkowi we¬ dlug wynalazku zastosowanie 5% wagowych chlor¬ ku trójmetylooktadecynyloamoniowego, 15% wago¬ wych produktu addycji 8 moli tlenku etylenu do alkilofenolu, 0,1% wagowych kwasu undecyleno- wego, 2% wagowych fosforanu sodu, wersenianu sodu lub metakrzemianu sodu, 0,2% .wagowych srodków zapachowych i barwników oraz wody do 100%.Jako IV-rzedowe sole amoniowe mozna rów- , niez stosowac chlorek benzyloalkilodwu (2-hydro- ksyetylo) amoniowy, w którym alkil zawiera od —20 atomów wegla, a produkt zostal otrzymany przez czwartorzedowanie chlorkiem benzylu oksy- etylowanej dwoma molami tlenku etylenu aminy, otrzymanej z kwasów zawierajacych od 10—20 a- tomów wegla w lancuchu, lub chlorek benzyloal¬ kilodwu (5-hydrpksyetylo) amoniowy, w którym al¬ kil zawiera od "'10—20 atomów wegla, a produkt zostal otrzymany przez czwartorzedowanie chlor¬ kiem benzylu, aminy, oksyetylowanej piecioma mo¬ lami tlenku etylenu.Sklad i proporcje zastosowane w srodku wedlug wynalazku zapewniaja srodkowi dobre wlasci¬ wosci myjace, bakteriobójcze i grzybobójcze.Nieoczekiwanym jest to, ze skutecznosc grzybo¬ bójcza srodka wedlug wynalazku jest wyzsza niz skutecznosc grzybobójcza kwasu undecylenowego, 40 50 55 dzieki czemu w srodku wedlug wynalazku stoso¬ wac mozna bardzo male ilosci kwasu undecyle¬ nowego lub jego pochodnych, co ma duze zna¬ czenie, gdyz w niewielkich stezeniach kwas un¬ decylenowy dziala znacznie slabiej na skóre ludz¬ ka.Jesli porównac wlasciwosci grzybobójcze kwasu: undecylenowego, uzytego w takim stezeniu, jak: to ma miejsce- w srodku wedlug wynalazku, zer skutecznoscia grzybobójcza srodka wedlug wyna¬ lazku, to okazuje sie, ze sam kwas undecyleno¬ wy dziala tylko w 10% na grzyby Mucor, a w srodku wedlug wynalazku w 40—46%. Sklad srod¬ ka wedlug wynalazku zapewnia obok dobryclr wlasciwosci grzybobójczych lepsze wlasciwosci my¬ jace niz sam oksyetylowany alkilofenol i lepsze wlasciwosci bakteriobójcze w stosunku do bakterii gram ujemnych, takich jak Eseherichia-Coli i Pse- udompnas aeurginosa niz stosowane czwartorzedo¬ we sole amoniowe.PT z y k l a d I. W mieszalniku zmieszano w tem¬ peraturze 25°C kolejno dozujac 50% roztwór eta- nolowy chlorku trójmetylóoktadecynylóamoniowe- go, zawierajacy 1 g chlorku, 15 g produktu addy¬ cji 8 moli tlenku etylenu do 1 mola alkilofeno¬ lu, 0,1 g kwasu undecylenowego, 40 g 75% kwa-r su fosforowego, 0,2 g olejku mietowego, 0,001 g; blekitu kwasowego i wody do 100 g.Wlasciwosci otrzymanego preparatu porównano z wlasciwosciami alkoholowego roztworu chlorku: trójmetylooktadecynyloamoniowego i mieszaniny" alkoholowego roztworu chlorku trójmetylooktade- cynyloamoniowego z kwasem undecylenowym w~ proporcji takiej, jaka jest w preparacie wedlug: przyfcladu.Na podstawie otrzymanych wyników, przedsta¬ wionych w tablicy 1, stwierdzic mozna, ze srodek wedlug wynalazku posiada zdecydowanie lepsze* wlasciwosci uzytkowe od preparatu wzorcowego* opartego na znanych recepturach, którego test talerzowy przyjeto za 100%, który nie posiadal wasciwosci grzybobójczych i charakteryzowal siej: minimalnymi. wlasciwosciami bakteriobójczymi.Ta Rodzaj badan Wlasciwosci myjace Test talerzowy Skutecznosc bakte¬ riobójcza a. Gram dodatnie Staphylococus aureus b. Gram ujemne E. Coli Pseudomonas aeurginosa Skutecznosc grzy¬ bobójcza Grzyby Mucor blica 1 Preparat a % 100% 89% 68% 0 Preparat b % 100% 89% < 69% % Srodek i wedlug [ przykladu it m 180% | I V V 100% l i 199%, L [ 92,5% [ F 40% } „a" oznacza 5% roztwór etanolowy chlorku trój— metylooktadecynyloamoniowego, 65 „b" oznacza* mieszanine roztworu a i kwasu un-99 061 decylenowego, sporzadzona w takiej proporcji jak w preparacie wedlug przykladu I.Przyklad II. W mieszalniku zmieszano w temperaturze otoczenia kolejno dozujac 5°/o wago¬ wych chlorku trójimetylooktadecynyloamoniowego, % wagowych produktu addycji 8 moli tlenku etylenu do alkilofenolu, 0,1% wagowych kwasu undecylenowego, 2% wagowych fosforanu sodu, 0,2% wagowych olejku mietowego i 0,001% wa¬ gowych barwnika oraz wody do 100% wagowych.Wlasciwosci otrzymanego preparatu zbadano i porównano w taki sam sposób jak w przykladzie I, wyniki tych badan podano w tablicy 2.Tablica 2 Rodzaj badan* Wlasciwosci myjace Test talerzowy Skutecznosc bakte¬ riobójcza a. Gram dodatnie Staphylococus aureus b. Gram ujemne E. Coli Pseudomonas aeur¬ ginosa Skutecznosc grzybo¬ bójcza | Grzyby Mucor Preparat a ' 25% \ 100% 9 83% 65% , 0 Preparat b 18% 103% 85% 68% % Srodek we¬ dlug przy¬ kladu II 200% 100% 100% 98% 46% | „a" oznacza 5% roztwór etanolowy chlorku trój- metylooktadecynyloamoniowego, „b" oznacza mieszanine roztworu „a" i kwasu un¬ decylenowego, sporzadzona w takiej proporcji, jak w preparacie wedlug przykladu II.Przyklad III. W mieszalniku zmieszano 10% wagowych chlorku trójmetylooktadecynyloamonió- wego, 5% wagowych produktu addycji 8 moli tlen¬ ku etylenu do alkilofenolu, 0,5% wagowych kwasu undecylenowego, 2% wagowych fosforanu sodu, 2% wagowych wersenianu sodu, 2% wagowych metakrzemianu sodu, 2% wagowych olejku tata- rowego, barwnik i wode do 100% wagowych. Wla¬ sciwosci preparatu podano w tablicy 3.Tablica 3 Rodzaj badan Wlasnosci myjace Test talerzowy Skutecznosc bakte¬ riobójcza- a) Gram dodatnie Staphylococus au¬ reus b) Gram ujemne E.Cpli Pseudomonas aeur- rginosa Skutecznosc grzy¬ bobójcza.Grzyby Mucor Preparat a % 100% 89% , 69% 0 Preparat b 16% - 100% 90% 68% % Srodek we¬ dlug przy- 1 kladu III 170% 100% 98% 90% . 43% 1 6 „a" oznacza 10% roztwór alkoholów^ chlorku trój- metylooktadecynyloamoniowego, ,^b" oznacza mieszanine roztworu a i kwasu un¬ decylenowego, sporzadzona w takiej proporcji, jak w preparacie wedlug przykladu III., Przyklad IV. 1% wagowy chlorku benzylo- alkilodwu(2-hydroksyetylo)amoniowego, otrzymane¬ go przez czwartorzedowanie chlorkiem benzylu or ksyetylowanej dwoma molami tlenku etylenu a- miny, otrzymanej z mieszaniny kwasów tluszczo- -.wych, zawierajacych od 10 do 20 atomów wegla w lancuchu, zmieszano z 10% wagowymi produk¬ tu addycji 3 moli tlenku etylenu do alkilofenolu, 1% wagowy kwasu undecylenowego, 50% wago- wych fosforanu sodu, wersenianu sodu i meta¬ krzemianu sodu, zmieszanych w proporcji 1:1:1, olejek mietowy, barwnik do 100% wagowych. Wla¬ sciwosci preparatu podano w tablicy 4.Rodzaj badan i Wlasnosci myjace Test talerzowy Skutecznosc bakte¬ riobójcza a) Gram dodatnie Staphylococus aureus -b) Gram ujemne E. Coli Pseudomonas ae¬ urginosa Skutecznosc grzy- . bobojcza | Grzyby Mucor Preparat a 17% 103% 86% 68% 0 Preparat b % - 100% 89% 72% 8°% Srodek we¬ dlug przy¬ kladu IV 165% 1 100% * 98% 93% 44,5% | „a" oznacza 1% roztwór etanolowo-wodny chlorku « benzyloalkilo-dwu{2-hydroksyetylo) amoniowe- go, „b" oznacza mieszanine roztworu „a" i kwasu un¬ decylenowego, sporzadzona w takiej proporcji, jak w preparacie wedlug przykladu IV.Przyklad V. W mieszalniku zmieszano 5% wagowych chlorku benzylo-alkilo-dwu(5-hydroksy- etylo)amoniowego, 15% wagowych produktu addy- Tablica 5 • Rodzaj badan Wlasnosci myjace Test talerzowy Skutecznosc bak¬ teriobójcza a) Gram dodatnie Staphylococus aureus b) Gram ujemne R. Coli Pseudomonas aeurginosa Skutecznosc grzy¬ bobójcza Grzyby Mucor Preparat 19% 103% 80% 64% 0 Preparat b 12% 100% 84% 66% 8% Srodek we¬ dlug przy¬ kladu V 170% 100% 97% 96% 42% |99 061 cji 8 moli tlenku etylenu do 1 mola alkilofenolu, 0,5% wagowych monoetanoloamidu kwasu unde- cylenowego, 0,2% wagowych fosforanu sodowego, 0,2°/o wagowych olejku tatarowego, 0,001% wago¬ wych blekitu kwasowego i wode do 100% wago¬ wych. Wlasciwosci preparatu podano w tablicy 5. „a" oznacza 5% eitanolowo-wodny roztwór IV-rze- dowego zwiazku, uzytego do preparatu „b" oznacza mieszanine roztworu „a" i monoeta¬ noloamidu kwasu undecylenowego w takiej proporcji, jak w preparacie wedlug przykladu V. PL