Przedmiotem wynalazku jest srodek do zwal¬ czania owadów uciazliwych dla ludzi i zwierzat.Znane sa srodki do zwalczania owadów zarówno latajacych jak i pelzajacych jak np. Sanitozol za¬ wierajacy jako skladnik aktywny dichlorfos, Insek- tozol P oparty o propoksur, Muchozole oparte o pyretroidy i weglowodory chlorowane, lub Kepone oparty o dekachloro-pentacyklo-dekanon (Keton).Sa to jednak zwiazki o dzialaniu "krótkotrwalym zabijajace formy zywe.Preparaty te jednak nie niszcza owadów ukry¬ tych w gniazdach i kryjówkach, wzglednie ich form nieruchomych jak jaja i poczwarki. Stosowa¬ nie tych preparatów jest stosunkowo malo skutecz¬ ne, nie pozwalajace na calkowite uwolnienie sie od tak uciazliwych szkodników jak karaczany, mrów¬ ki, rybiki i calego szeregu innych szkodników uprzykrzajacych zycie czlowiekowi.Szczególnie trudnym zagadnieniem w higienie sanitarnej jest zwalczanie karaczanów (Blatta orien- talis i Blaitrbela germanica) i mrówki faraona (Mo- nomorium pharaoni), które ze wzgledu na brak odpowiednich preparatów i srodków zwalczania staly sie prawdziwa plaga osiedli ludzkich. Zwal¬ czanie owadów przez bezposrednie potraktowanie ich trucizna o dzialaniu kontaktowym nie rozwia¬ zuje problemu, poniewaz szkodniki opryskane lub opylone podczas zabiegu, gina na skutek dzialania pestycydu i pozostaja martwe na miejscuw Staja sie w ten sposób czynnikiem alarmujacym zywe osobniki ó istniejacym obszarze zagrozenia. Bez¬ posrednie potraktowanie owadów pestycydami o dzialaniu zoladkowym równiez nie moze dac efek^ tu, gdyz preparaty te moga dzialac tylko po spo¬ zyciu wraz z produktami pokarmowymi. Skutecz¬ nym sposobem zwalczania owadów jest podanie necacego pokarmu wraz z trucizna.Nieoczekiwanie stwierdzono, ze male ilosci estru etylowego kwasu delta (oksy-dekachloro-pentacy- klo-decylo) lewulinowego wraz z substancjami spozywczymi i necacymi dzialaja na owady w spe¬ cyficzny sposób, wywolujac efekt smiertelnoscf do¬ piero po kilku dniach, nie alarmujac jednoczesnie zywych osobników.. Srodek wedlug wynalazku zawiera jako sub¬ stancje biologicznie aktywna ^ester etylowy kwasu delta (oksy-dekachloro-peotacyklo-decylo) lewuli¬ nowego o naawie zwyczajowej kelewan w ilosci od 0,05 do 50% wagowych i substancje necace stano¬ wiace oleje roslinne,, takie jak olej arachidowy, makowy, slonecznikowy, palmowy w ilosci od 0,1 do 20tyo wagowych,, zóltka kurze w proszku od 0,1 do 40°/o wagowych, maczke z nasion roslin mo¬ tylkowych w ilosci od 5 do 80*/o wagowych, sub¬ stancje zawierajace cukier w ilosci 0,5 do 40^/t wagowych oraz jako substancje pomocnicze aidduk- ty tlenku etylenu z alkilofenolem jak na przyklad Alfenol bedacy adduktem tlenku etylenu z nony- lofenolem lub addukt tlenku etylenu z kwasami tluszczowymi jak na przyklad Oleinol bedacy ad- 98 99098990 4 duktem tlenku etylenu z kwasem oleinowym w ilosci od 0,05 do 5V« wagowych oraz zhydrolizowa- ny polioctan winylowy o nazwie handlowej Wiina- kol, bedacy mieszanina polioctanu winylu z poli¬ alkoholem winylowym w ilosci od 0,2 do 10°/o wa- 5 gowych. Jako substancja zawierajaca cukier moze byc stosowany miód sztuczny lub naturalny, me¬ lasa, sacharoza, syrop ziemniaczany.Odpowiedni dobór niskiej dawki kelewanu nie powoduje natychmiastowej reakcji podniecenia, pa- io ralizu czy smierci owadów. Bezzapachowe wlas¬ nosci kelewanu (wiele insektycydów posiada nie¬ przyjemny repelencyjny w stosunku do owadów zapach) oraz dodatek substancji necacych powodu¬ je, ze srodek jest szczególnie atrakcyjny pod 15 wzgledem smaku i zapachu dla zwalczanych owa¬ dów. Powolne, niealarmujace a równoczesnie ku¬ mulacyjne dzialanie toksyczne srodka wedlug wy¬ nalazku powoduje, ze te same owady moga wielo¬ krotnie powracac do wylozonej przynety, spozy- 20 wac ja i przenosic do swoich kryjówek Smierc tych owadów nastepuje po kilku dniach z dala od wylozonej przynety. Wokól zródla przynety brak jest martwych owadów, kitóre moglyby odstraszac inne osobniki przed jej spozywaniem, 26 Srodek wedlug wynalazku mozna stosowac do zwalczania szkodników w pomieszczeniach miesz¬ kalnych, hotelach, w punktach zbiorowego zywie¬ nia, biurach, w pomieszczeniach inwentarskich i gospodarskich, w rzezniach, mleczarniach, w fabry- 30 kach i zakladach przetwórstwa spozywczego i pasz.Samo zastosowanie nie wymaga fachowej obslugi, stosuje sie poprzez umieszczenie preparatu na pod¬ stawkach w naroznikach i zakamarkach pomiesz¬ czen. Sklad i wlasciwosci srodka wedlug .wyna- 35 lazku ilustruja podane nizej przyklady.Przyklad I. W mieszarce zetowej umieszcza sie 62,0 czesci wagowe maczki sojowej, 2,0 czesci wagowe zhydrorlizowanego polioctanu winylu o nazwie zwyczajowej Winakol i 0,15 czesci wago- *• wych kelewanu i 0,8 czesci wagowych sproszkowa¬ nych zóltek jaj kurzych, po wymieszaniu nie za¬ trzymujac aparatu dozuje sie 10 czesci wagowych oleju arachidowego, 0,05 czesci wagowych oleimo- lu-7 i 50 czesci wagowych 50°/o-wego wodnego roz- 45 tworu cukru. Po zakonczeniu dozowania cieczy, calosc miesza sie az do utworzenia mieszaniny o konsystencji pasty. Otrzymana paste granuluje sie przy pomocy granulatom tarczowego, a otrzy¬ mane granule suszy w suszarni owiewowej.Przyklad II. W mieszarce zetowej umieszcza sie 39,8 czesci wagowych maczki z peluszki, 2 cze¬ sci wagowe Winakolu, 20 czesci wagowych sprosz¬ kowanych zóltek jaj kurzych i 0.15 czesci wago¬ wych kelewanu, nastepnie dozuje sie 8 czesci wa¬ gowych oleju arachidowego, 0,05 czesci wagowych Alfenolu-8 i 60 czesci wagowych wodnego 50°/o-we- go roztworu syropu kartoflanego. Calosc miesza sie do konsystencji pasty, granuluje i suszy.Przyklad III. W mieszarce zetowej umiesz¬ cza sie 57,8 czesci wagowych maczki grochowej, 2 czesci wagowe Winakolu, 10 czesci wagowych sproszkowanych zóltek z jaj kurzych i 0,12 czesci wagowych kelewanu — do mieszaniny sproszko¬ wanych surowców dodaje sie ciecze: 40 czesci wa¬ gowych 50%-ego wodnego roztworu miodu natu¬ ralnego lub sztucznego i 10 czesci wagowych oleju arachidowego wymieszanego z 0,08 czesciami wa¬ gowymi oleinolu-7. Calosc wymieszana do konsy¬ stencji "pasty granuluje sie przy pomocy. granula- tora oscylacyjnego i suszy.Przyklad IV. Srodek wedlug wynalazku otrzymany jak w przykladzie I wstawiono do sloi Wecka i umieszczono w nich dojrzale karaczany wschodnie. Doswiadczenia prowadzono w nastepu¬ jacych kombinacjach: pierwsza partie karaczanów zabierano po 3 godzinach kontaktu z preparatem, druga partie karaczanów zabierano po 48 godzinach kontaktu owadów ze srodkiem. Zarówno w pierw¬ szym jak i w drugim przypadku karaczany umiesz¬ czono w czystych slojach Wecka; trzecia partia ka¬ raczanów pozostawala przez caly czas doswiadcze¬ nia w kontakcie z preparatem.Wszystkie owady, poczawszy od 3 dnia doswiad¬ czenia byly karmione odpowiednim dla nich po¬ karmem. W kombinacji kontrolnej owadom poda¬ wano granule bez insektycydu. Obserwacje prowa¬ dzono przez 15 dni, wyniki wyrazono w procen¬ tach smiertelnosci.Tablica I Przedluzone dzialanie srodka wedlug wynalazku na drosle owady karaczana wschodniego • ¦¦¦¦•x Preparat Srodek wedlug wynalazku otrzymany wedlug przykladu I KEPONE N-metylokarbaminian-2-izopropoksyfe- nylu KONTROLA 1 Czas ' kontaktu owadów z preparata- tami w godzinach 3 48 ciagly 3 48 ciagly min. — % smiertelnosci po dniach od chwili kontaktu 1 0 0 0 • 0 0 0 2 0 80 70 60 3 1 50 40 40 90 70 90 4 80 80 80 90 70 90 90 100 90 90 70 90 6 100 — 100 90 70 90 7 — —. — 90 70 90 8 — .— — 90 70 90 9 — | — | — | 90 | 70 | 90 1 100% smiertelnosci uzyskano po 15 minutach kontaktu z pre¬ paratem. 0. 0 0 0 0 0 0. 0 0 |98 990 /o wagowych oraz jako substancje pomocnicze niejonowe addukty tlenku etylenu z alkilofenolem, lub addukty tlenku ety¬ lenu z kwasami tluszczowymi w ilosci od 0,05 do 5tt/o wagowych oraiz mieszanine polialkoholu winy¬ lowego z polioctanem winylowym w ilosci od 0,2 do 10°/o wagowych. PL