Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania nowych, cennych, niebieskich zasadowych barwni¬ ków naftolaktamowych o wzorze 1, w którym Y oznacza atom chlorowca, Rx i R2 niezaleznie od siebie oznaczaja rodnik alkilowy o 1—4 atomach wegla, rodnik alkilowy o 1—4 atomach wegla pod¬ stawiony grupa hydroksylowa, grupa alkoksylowa o 1—4 atomach wegla, grupa cyjamowa lub ato¬ mem chlorowca, lub rodnik aralkilowy, a X- ozna¬ cza anion. Korzystne sa zwlaszcza barwniki nafto- laktamoweo wzorze 1, w którym Rj oznacza rodnik etylowy a R2 oznacza rodnik metylowy lub ety¬ lowy.Grupy Rx i R2 oznaczaja zatem np. rodnik mety¬ lowy, etylowy, propylowy lub butylowy, przy czym dwa ostatnie rodniki moga byc proste lub rozgale¬ zione. Podstawnikami tych rodników mog^ byc na przyklad grupa hydroksylowa, nizsza grupa alkoksy¬ lowa, grupa cyjanowa albo atomy chlorowca. Po¬ nadto Ri i R2 moga oznaczac tez np. grupe benzy¬ lowa i fenyloetylowa.Grupa Ri oznacza korzystnie niepodstawicny rodnik alkilowy, zwlaszcza rodnik etylowy, albo rodnik hydroksyalkilowy, na przyklad hydroksy- etylowy. Grupa R2 oznacza korzystnie miepodsta- wiony rodnik alkilowy, zwlaszcza rodnik metylo¬ wy lub etylowy, albo rodnik benzynowy. Symbol Y oznacza atom chloru albo korzystnie atom \bromu.Nowe barwniki o wzorze 1 wytwarza sie sposo¬ bem wedlug wynalazku, polegajacym na tym, ze inaftolaktam o wzorze 2, w którym Y i R^ maja znaczenie wyzej podane, poddaje sie reakcji w obecnosci srodka kondensacyjnego z anilina o wzo¬ rze 3, w którym Rx ma znaczenie wyzej podane, a nastepnie grupe acyloksylowa poddaje sie hy¬ drolizie.Grupa acylowa zabezpiecza grupe hydroksylowa podczas kondensacji. Jako grupy acylowe stosuje sie zwlaszcza nizsze grupy alkanoilowe, korzystnie grupe acetylowa.Jako srodki kondensacyjne stosuje sie na przy¬ klad nastepujace reagenty o dzialaniu odszczepia- jacym wode: halogenki kwasu fosforowego, takie jak tlenochlorek fosforu, tlenobromek fosforu, pie- ciochlorek fosforu, trójchlorek fosforu, a takze chlorek sulfurylu, chlorek tionylu, chlorek cynku, chlorek glinu itp. Mozna równiez stosowac miesza¬ niny tych zwiazków.Reakcje prowadzi sie stosujac ogrzewanie, na ogól w temperaturze 50—150°C. Reakcje mozna prowadzic bez rozpuszczalnika, lecz mozna tez ewentualnie rozcienczac mieszanine reakcyjna obo¬ jetnym rozpuszczalnikiem organicznym, na przy¬ klad chlorowanym weglowodorem, takim jak czte- rochloroetam lub chlorobenzen.Podstawnik X~ moze stanowic anion mocnego kwasu, na przyklad chlorek, bromek, jodek, azotan, siarczan, zwlaszcza wodorosiarczan, oraz fosforan zwlaszcza dwuwodorofosforan. Mozna jednak sto¬ sowac równiez aniony kwasów organicznych, takie 98 61298 612 jak arylo- i alkilosulfoniany i -weglany, zwlaszcza benzenosulfonian i jego pochodne podstawione gru¬ pa nitrowa, chlorem, bromem, rodnikiem alkilowym o 1—4 atomach wegla i grupami alkoksylowymi o 1—4 atomach wegla, alkilosiarczany o 1—4 ato¬ mach wegla, aniony alifatycznych kwasów karbo- ksylowych o 1—4 atomach wegla i benzoesany, przy czym pierscien benzenowy moze zawierac te same podstawniki, jak w przypadku benzenosulfo- niamów. Szczególnie korzystne sa aniony nizszych to znaczy zawierajacych 1—4 atomów wegla, pól- estrów kwasu alkilosiarkowego. Ponadto barwniki moga wystepowac jako sole podwójne z halogen¬ kami metali ciezkich, zwlaszcza z halogenkami cynku i kadmu.Jako przyklady takich anionów wymienia sie benzenosulfonian, p-toluenosulfonian, p- metoksy- benzemosulfonian, metanosulfonian, etanosulfonian, mrówczan, octan, chlorooctan, propionian, mleczan, winian, benzoesan, metylobenzoesan, metylosiar- czan, etylosiarczan, ZNC1"3, CdCl-3, weglan i wo¬ doroweglan.Barwniki otrzymywane sposobem wedlug wyna- *. lazku wzglednie ich sole nadaja sie do barwienia i drukowania róznorodnych wlókien syntetycznych, takich jak wlókna z [polichlorku winylu, poliami¬ dów, poliuretanów, dale} wlókien z poliestrów aro¬ matycznych kwasów dwukarboksylowych, takich jak wlókna z tereftalanu glikolu polietylenowego oraz przede wszystkim wlókien z anionowo mody¬ fikowanych poliestrów i poliamidów, a zwlaszcza polimerów i polimerów mieszanych z akrylonitry- lub i asymetrycznego dwucyjamoetylenu. Zwiazki te nadaja sie równiez do barwienia wymienionych * materialów w procesie przedzenia.Pod pojeciem wlókien poliakrylonitrylowych ro¬ zumie sie zwlaszcza polimery zawierajace wiecej niz 80%, na przyklad 80—95% akrylonitrylu. Za¬ wieraja one przy tym 5—20% octanu winylu, wi- nylopirydyny, chlorku winylu, chlorku winylidenu, kwasu akrylowego, estrów kwasu akrylowego, kwasu metakrylowego, estrów kwasu metakrylo¬ wego itp.Nowe 'barwniki nadaja czyste, mocne niebieskie wybarwienia. Wyrózniaja sie one zwlaszcza nie¬ spodziewanie dobra odpornoscia na swiatlo. Odzna¬ czaja sie ponadto odpornoscia na pranie, pot, su- blimacje, dekatyze, tarcie, karbonizacje, wode, wo¬ de morska, wode chlorowana, odpornoscia na prze- farbowanie i rozpuszczalniki i wykazuja duza trwa¬ losc w wiekszym zakresie pH.Porównywalne niebieskie barwniki naftolakta- mowe znajdujace sie w handlu lub znane na innej drodze wykazuja bardzo wysokie powinowactwo do wlókien poliakrylowych, wskutek czego inne barwniki kationowe posiadajace z reguly mniejsze powinowactwo nie ciagna dobrze na wlókno, co utrudnia bardzo prowadzenie barwienia kombino¬ wanego. Barwniki otrzymywane sposobem wedlug wynalazku natomiast zachowuja sie o wiele korzy¬ stniej i mozna je kombinowac z wiekszoscia barw¬ ników kationowych.Nowe barwniki nadaja sie równiez do barwienia mieszanin wyzej podanych materialów z welna, przy czym skladnik welniany prawie nie zostaje es 40 45 50 55 60 zabarwiony. Ponadto barwniki te mozna stosowac do farbowania i drukowania papieru i zaprawianej bawelny oraz do wytwarzania atramentów i farb olejnych.W nastepujacych przykladach blizej objasniaja¬ cych sposób wedlug wynalazku czesci oznaczaja czesci wagowe, a procenty — procenty wagowe.Temperatura podana jest w stopniach Celsjusza.Stosunek czesci wagowych do czesci objetoscio¬ wych jest taki jak pomiedzy g i cm3.Przyklad I. Do 6,1 czesci tlenotrójchlorku fosforu wprowadza sie 5,2 czesci N-metylo-4-bro- monaftalaktamu, 4,1 czesci N- etylo-N-acetoksye- tyloaniliny i 0,3 czesci bezwodnego chlorku cynku.Mase te ogrzewa sie, dobrze mieszajac, w tempe¬ raturze 80° i utrzymuje w tej temperaturze w cia¬ gu 16 godzin. Nastepnie wkrapla sie ostroznie w temperaturze 85° 10 czesci objetosciowych 17% kwasu solnego i rozciencza woda do 100 czesci ob¬ jetosciowych. Nastepnie zobojetnia sie roztwór barwnika 10 czesciami objetosciowymi stezonego roztworu wodorotlenku sodowego i chlodzi, przy czym wytraca sie barwnik o wzorze 4, który odsa¬ cza sie, przemywa solanka i suszy pod obnizonym cisnieniem. Po barwieniu z kapieli zawierajacej kwas octowy uzyskuje sie na poliakrylonitrylu sil¬ ne, czyste niebieskie wybarwienie odporne na swiatlo i dekatyze.W analogiczny sposób mozna otrzymac nastepu-, jace barwniki o wzorze 1, w którym znaczenia podstawników podane sa w tablicy. Barwniki tel na poliakrylonitrylu daja równiez niebieskie wy- barwienisL Tablica Nr przykladu II III IV V VI vn VIII IX X R2 C.H5 CH3 C3H3 C2H$ CH3 CH3 CH3 CH3 CH3 Ri C2H5 C2H4OH C2H4OH QH5 C2H5 CH3 C2H4CN C2H4OCH3 C2H4C1 Y Br Br Br Cl Cl Br Br Br Br Przyklad XI. 1 czesc barwnika otrzymanego wedlug przykladu I rozpuszcza sie w 2000 czes¬ ciach wody z dodatkiem 4 czesci 40% kwasu octo¬ wego, 1 czesci krystalizowanego octanu sodowego i 10 czesci bezwodnego siarczanu sodowego. Do uzyskanej kapieli farbiarskiej wprowadza sie w temperaturze 60° 10 czesci wysuszonej przedzy z poliakrylonitrylowych wlókien cietych, podwyz¬ sza sie temperature w ciagu xlt godziny do 100° i barwi w ciagu 1 godziny w temperaturze wrze¬ nia. Nastepnie wybarwiony material dobrze plu¬ cze sie i suszy. PL