Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia nowych podstawionych pochodnych kwasu a- -aminoksyhydroksamowego. Zwiazki te nadaja sie zwlaszcza jako srodki tuberkulostatyczne.W brytyjskim opisie patentowym nr 1 322 987 o- pisane sa liczne tuberkulostatyczne kwasy a-ami- noksyhydroksamowe o wolnej lub podstawionej grupie aminoksylowej.Reakcja kwasów a-aminoksykarboksylowych ze zwiazkami karbonylowymi jest juz od dawna zna¬ na dla celów analitycznych /M. Anchel, R. Schoen- heimer, J. Biol. Chem., 114 /1936/, 539/. Podczas badania wytworzonych w tej reakcji zasad Schiffa na ich dzialanie biologiczne okazalo sie, ze nie¬ które' z tych pochodnych wywieraja rwplyw na wzrost roslin /M. S. Newmann i inni, J. Am.Chem. Soc, 69 /1947/, 718/, podczas gdy inne wy¬ kazuja dzialanie w rodzaju witaminy K /brytyj¬ ski opis patentowy nr 621 934/.Bez blizszego podawania dzialania biologicznego opisal A. Richardson /J. Med. Chem., 7 /1964/ 824/ niektóre aldoksymy i ketoksymy kwasu aminoksy- octowego oraz ich estry, a K. Uudheim /Acta Che- mica Scandinavica, 19 /1965/, 317/ opisal zasady Schiffa niektórych kwasów a-aminoksykarboksylo¬ wych w zwiazku z badaniami nad pólsyntetyczny- mi pochodnymi penicyliny.Podczas badania bakteriostatycznego dzialania zasad Schiffa kwasów aminoksykarboksylowych stwierdzono /E. Testa i inni, Helvetica Chimica 2 Acta 46, /1963/, 766/, ze na dzialanie na rózne mikroorganizmy korzystnie wplywa obecnosc wol¬ nej grupy aminoksylowej.G. P. Ellis i G. B. West /Progress in Medicinal Chemistry, London,' Butterworths, tom 5 /1967/, str. 348/, przez których zbadana zostala bakterio- statyczna czynnosc zwiazków zawierajacych grupe nitrofurfurylidenowa, nie podaja, aby zwiazki te wykazywaly dzialanie przeciwko mikroorganizmom powodujacym gruzlice.Stwierdzono nieoczekiwanie, ze pewne zwiazki zawierajace grupe aminoksylowa w postaci oksy-. mów utworzonych z aldehydami lub ketonami wykazuja wartosciowe dzialanie lecznicze.Zwiazki te stanowia podstawione pochodne kwa¬ su a-aminoksyhydroksamowego o ogólnym wzorze 1, w którym X oznacza grupe cykloalkilidenowa albo grupe metylenowa podstawiona podstawio¬ nym ewentualnie.rodnikiem fenylowym lub ewen¬ tualnie podstawionym, zawierajacym tlen rodni¬ kiem heterocyklicznym, R oznacza atom wodoru lub rodnik alkilowy o 1—5 atomach wegla, a Y oznacza rodnik alkilowy o 1—15 atomach wegla albo ewentualnie podstawiony rodnik fenylowy lub benzylowy. Grupa cykloalkilidenowa stanowiaca podstawnik X oznacza korzystnie grupe o 4—6 ato¬ mach wegla, zwlaszcza grupe cyklopentylidenowa lub cykloheksylidenowa.W przypadku, gdy X oznacza grupe metylenowa podstawiona zawierajacym tlen rodnikiem hetero- 97 34897 348 3 cyklicznym, to ten rodnik heterocykliczny zawie¬ rajacy tlen posiada korzystnie 5 lub 6 czlonów w pierscieniu. Jezeli podstawnik X oznacza grupe metylenowa podstawiona ewentualnie podstawio¬ nym rodnikiem fenylowym lub ewentualnie pod¬ stawionym, zawierajacym tlen rodnikiem hetero¬ cyklicznym, to jako podstawniki rodnika fenylo- wego lub zawierajacego tlen rodnika heterocyk¬ licznego wystepuja korzystnie jedna lub kilka 'grup nitrowych. Grupa metylenowa podstawiona ewentualnie podstawionym zawierajacym tlen rod¬ nikiem heterocyklicznym oznacza zwlaszcza grupe furfurylidenowa lub nitrofurfurylidenowa.Rodnik alkilowy stanowiacy podstawnik R ozna¬ cza korzystnie rodnik o 1—3, zwlaszcza o 1 lub 2 atomach wegla.W przypadku^ frfly ,R ma znaczenie inne niz woKór zwiazki* zawieraja asymetryczny atom wegla.Eodnik alkilowy stanowiacy podstawnik Y za¬ wiera ^b^i^ethi^ l^lfc atomów wegla i oznacza zwteszcta_r6^ntfeieiiXJbDwy, propylowy, butylowy, pentylowy lub n-dodecylowy. v W przypadku, gdy Y oznacza podstawiony rod¬ nik benzylowy, jako podstawniki wystepuja ko¬ rzystnie 1 lub wiecej atomów chlorowca, zwlaszcza chloru, bromu albo jodu. jacego jeden lub kilka zwiazków o wzorze 1 jako substancje czynna, korzystnie wraz ze znanymi nosnikami i substancjami pomocniczymi.Zwiazki o wzorze 1 maja wartosciowe dzialanie farmakologiczne. Stanowia one zwlaszcza wartos¬ ciowe srodki tuberkulostatyczne, dzialajac prze¬ ciwko róznym rodzajom Mycobacterium tubercu¬ losis. Najwieksze znaczenie maja zwiazki zawiera¬ jace grupe 5-nitrofurfurylidenowa, poniewaz dzia¬ laja równiez przeciwko odpornym rodzajom szcze¬ pu Mycobacterium tuberculosis.Zwiazki otrzymywane sposobem wedlug wyna¬ lazku bada sie in vitro na pozywce zawierajacej 2,5% albuminy. Pozywke zawierajaca badany zwia¬ zek szczepi sie 0,01 mg swiezej hodowli bakterii, po czym prowadzi hodowle w temperaturze 37°C w ciagu 3 tygodni i nastepnie ustala wartosci ha¬ mujace. Badaniu poddano nastepujace szczepy bak¬ terii: Mycobacterium tuberculosie H37Ry, Myco¬ bacterium tuberculosis odporny na hydrazyd kwa¬ su izonikotynowego /INHres/, Mycobacterium tu¬ berculosis odporny na Streptomycyne /Streptores/ i Mycobacterium kansasii. Wyniki badan mikro¬ biologicznych zebrane sa w ponizszej tablicy, w której zastosowane skróty nazw poszczególnych bakterii odpowiadaja wyzej wymienionym.Tablica Zwiazek N-[N,-/5-nitrofurfurylideno/-aminoksyacetylo]-0-/n- 1 -dodecylo/-hydroksyloamina N-[N'-/5-nitrofurfurylideno/-aminoksyacetylo]-0-/4- -chlorobenzylo/-hydroksyloamina N-[NV5-nitrofurfurylideno/-D-a-aminoksybutyrylo]- -0-/4-chloroibenzylo/-hydroksylowamina N-[N'-/5-nitrofurfurylideno/-aminoksyacetylo]-0- -benzylo/-hydroksyloamina N-[N'-/furfurylideno/-aminoksyacetylo]-0-/n-dodecylo/- -hydroksyloamina N-[N,-/cyklopentylideno/-aminoksyacetylo]-0-/4- -chlorobenzylo/-hydroksyloamina Wa H37RV 0,1-1,0 —25 —25 —25 —25 —50 rtosci hamujace w y/cm8 INHres 0,1—1,0 —25 —25 —25 —25 -^50 Streptores 0,01—0,1 1—5 —10 —10 —25 —50 Mycobac¬ terium kansas 0,1—1,0 —25 —25 —50 —25 —50 Wedlug wynalazku wytwarza sie korzystnie 50 zwiazki takie, jak N-[N/-/furfurylideno/-aminoksyacetylo]-0-/n- -dodecylo/-hydroksyloamina, N-[N,-/5-nitrofurfurylideno/-aminoksyacetylo]-0- -/4-chlorobenzylo/-hydroksyloamina, 55 N-[N'-/5-nitrofurfurylideno/-aminoksyacetylo]-0- -/n-dodecylo/-hy droksyloamina, N-[N'V5-nitrofurfurylideno/-D-a-aminoksybuty- rylo]-0-/4-chlorobenzylo/-hydroksyloamina, N-[N,-/5-nitrofurfurylideno/-aminoksyacetylo]-0- ^ -/benzylo/-hydroksyloamina i N-[N,-/cyklopentylideno/-aminoksyacetylo]-0- -/4-chlorobenzylo/-hydroksyloamina.Zwiazki otrzymane sposobem wedlug wynalaz¬ ku mozna przetwarzac do postaci leku, zawiera- 65 Jak wynika z powyzszego zwiazki otrzymywane sposobem wedlug wynalazku maja wybitne wlas¬ ciwosci tuberkulostatyczne.Zwiazki o wzorze 1 mozna stosowac w postaci zwyklych preparatów leczniczych, takich jak ta¬ bletki, drazetki, roztwory injekcyjne, zawiesiny, roztwory do infuzji lub czopki, korzystnie doust¬ nie i/lub pozajelitowo. Korzystna dawka dzienna dla ssaków wynosi okolo 2—80 mg/kg, zwlaszcza —60 mg/kg, przy czym korzystnie podaje sie ja w mniejszych dawkach czastkowych 2—4 razy dziennie lub w postaci o przedluzonym dzialaniu.Sposób wytwarzania zwiazków o wzorze 1, w którym wszystkie symbole maja wyzej podane zna¬ czenie, polega wedlug wynalazku na tym, ze zasa¬ de Schiffa o ogólnym wzorze 2, w którym X i R97 348 6 maja znaczenie wyzej podane, a R oznacza atom wodoru albo rodnik fenylowy jedno- lub wielo- podstawiony chlorowcem lub grupa nitrowa, pod¬ daje sie reakcji z O-podstawiona hydroksyloamina o ogólnym wzorze 3, w którym Y ma znaczenie wyzej podane, albo z jej sola addycyjna-z kwasem.Wytworzone sposobem wedlug wynalazku zwiaz¬ ki o wzorze 1 mozna wyodrebniac i oczyszczac w znany sposób.Reakcje prowadzi sie korzystnie w rozpuszczal¬ niku, w temperaturze 0—40°C, zwlaszcza w tempe¬ raturze pokojowej.Jako zwiazek wyjsciowy mozna stosowac zwia¬ zek optycznie czynny. W zaleznosci od zastosowa¬ nego zwiazku wyjsciowego zwiazki otrzymywane sposobem wedlug wynalazku posiadajace wegiel asymetryczny moga wystepowac jako racematy lub jako antypody optycznie czynne. Otrzymane race¬ maty mozna rozszczepiac na antypody optyczne, w znany sposób, na przyklad droga tworzenia dia- stereomt trycznyeh par soli.Reakcje prowadzi sie korzystnie w obecnosci trzeciorzedowej zasady aminowej, której zasado¬ wosc jest wieksza od zasadowosci grupy amino- ksylowej. Szczególnie korzystnie stosuje sie zwia¬ zek wyjsciowy o wzorze 2 w postaci aktywowa¬ nej.W sposobie wedlug wynalazku korzystnie po¬ stepuje sie tak, ze aktywowany zwiazek o wzorze 2, a mianowicie aktywowany ester, korzystnie ester pieciochlorofenylowy, to znaczy zwiazek, w którym R' oznacza wyzej wymieniona grupe two¬ rzaca ester, na przyklad grupe pieciochlorofeny- lowa, albo addukt N,N'-dwucykloheksylokarbodwu- imidowy kwasu o wzorze 2/R'—H/ poddaje sie reakcji z podstawiona hydroksyloamina o wzorze 3. Mieszanine reakcyjna pozostawia sie na okres 2—48 godzin, korzystnie 4—16 godzin, w tempe¬ raturze pokojowej. Nastepnie usuwa sie wydzielo¬ ny jako produkt uboczny pieciochlorofenol wzgled¬ nie N,N'-dwucykloheksylomocznik, na przyklad droga ekstrakcji lub saczenia. Produkt wyodreb¬ nia sie i oczyszcza droga ekstrakcji i/lub krysta¬ lizacji. W reakcji tej jako rozpuszczalnik korzyst¬ nie stosuje sie pirydyne lub dioksan, lecz mozna stosowac równiez inne rozpuszczalniki organiczne.Do mieszaniny reakcyjnej dodaje sie korzystnie trzeciorzedowa zasade aminowa, której zasado¬ wosc jest wieksza od zasadowosci grupy amino- ksylowej. Jako zasade taka stosuje sie korzystnie trójetyloamine. Mozna przy tym postepowac tak, ze trójetloamine dodaje sie do 0-podstawionej hy¬ droksyloaminy o wzorze 3, odsacza otrzymana sól trójetyloamoniowa, a do przesaczu dodaje akty¬ wowany ester o wzorze 2.Stosowane w sposobie wedlug wynalazku zwiaz¬ ki wyjsciowe sa znane z wyjatkiem estru piecio- chlorofenylowego kwasu N-/5-nitrofurfurylideno/- -D-a-aminoksymaslowego. Ten nowy zwiazek moz¬ na wytworzyc w sposób opisany w przykladzie V, a znane substancje wyjsciowe mozna otrzymac w znany sposób, na przyklad wedlug wegierskiego opisu patentowego nr 160 182.Czystosc produktów mozna kontrolowac za po¬ moca chromatografii cienkowarstwowej.Sposób wedlug wynalazku jest blizej wyjasnio¬ ny w ponizszych przykladach, nie ograniczajacych jednak jego zakresu. Wartosci retencji /wartosci Rf/ zwiazków opisanych w przykladach oznaczono wedlug Stahla na zelu krzemionkowym G. sto¬ sujac jako srodek eluujacy mieszanine n-heksanu, lodowatego kwasu octowego i chloroformu w sto¬ sunku 1:1:8. Temperatury topnienia mierzono w aparacie do pomiaru temperatury topnienia Dr.Tottoli. Budowe zwiazków w zaleznosci od przy¬ padku okreslano za pomoca pomiarów spektrogra- ficznych w podczerwieni, pomiarów magnetyczne¬ go rezonansu jadrowego i spektrografii masowej.Skrecalnosc wlasciwa optycznie czynnych zwiaz¬ ków mierzono za pomoca polarymetru Optona.Przyklad I. ¦N-[N,-/eyklopentylideno/-amino- ksyacetylo]-0-/4-chlorobenzylo/-hydroksyloamina. 0,93 g /0,0048 moli/ 0-/4-chlorobenzylo/-hydro- ksyloaminy rozpuszcza sie w 10,0 om8 pirydyny i do roztworu dodaje sie 0,67 cm8 /0,0048 moli/ trójetyloaminy. Wytracony chlorek trójetyloaminy odsacza sie, a do przesaczu dodaje 0,75 g /0,0048 moli/ kwasu N-/cyklopentylideno/-aminoksyocto- wego. Po dodaniu 0,99 g /0,0048 moli/ N,N'-dwu- cykloheksylokarbodwuimidu pozostawia siej miesza¬ nine na okres 16 godzin w temperaturze pokojo¬ wej. Wytracony NjN^dwucykloheksylomocznik od¬ sacza sie, a przesacz odparowuje pod obnizonym cisnieniem. Pozostalosc po odparowaniu rozpuszcza sie w 10,0 cm8 octanu etylu i ekstrahuje najpierw normalnym roztworem kwasu solnego, nastepnie woda, potem molarnym roztworem kwasnego we¬ glanu sodowego i wreszcie ponownie woda. Faze organiczna suszy sie i odparowuje, a pozostalosc- przekrystalizowuje z chloroformu. Otrzymuje sie 1,10 g /78% wydajnosci teoretycznej /N-[N'-/cy- klopentylideno/-aminoksyacetylo]-0-/4-chlorobenzy- lo/-hydroksyloaminy o temperaturze topnienia 91— —92°C, wartosc Rf=0,65.Analiza dla C^H^OgNgCl: obliczono: C 56,6% H 5,8% N 11,9% znaleziono: C 56,3% H 5,8% N 11,9% W analogiczny sposób mozna otrzymac nastepu¬ jace zwiazki: Przyklad II. N-/N'-/3-.nitrobenzalo/-amino- ksyacetylo]-0-/etylo/-hydroksyloamina.Wydajnosc 75% wydajnosci teoretycznej. Tempe¬ ratura topnienia po przekrystalizowaniu z octanu etylu wynosi 112—114°C, wartosc Rf=0,46.- Analiza dla CnH^O^Ng: obliczono: C 49,5% H 4,9% N 15,7% znaleziono: 39,5% 5,1% 15,4% Przyklad III. N-[Nr-/5-nitrofurfurylideno/- - -aminoksyacetylo]-0-/benzylo/-hydroksyloamina.Wydajnosc 86% wydajnosci teoretycznej. Tem¬ peratura topnienia po przekrystalizowaniu z octa¬ nu etylu wynosi 94—97°C, wartosc Rf= 0,56.Analiza dla C14H1306N3: obliczono: C 52,6% H 4,1% N 13,2% znaleziono: 52,3% 4,3% 13,0% Przyklad IV. N-[N'-/5-nitrofurfurylideno/ -aminoksyacetylo]-0-/n-dodecylo/-hydroksyloaminy Wydajnosc 58% wydajnosci teoretycznej. Tern peratura topnienia po przekrystalizowaniu z octa nu etylu wynosi 112—114°C, wartosc Rf=0,32. 40 45 50 55 607 97 348 8 Analiza dla C19H8106N3: obliczono: C 57,5% H 7,9% N 10,5% znaleziono: 57.7% 8,0% 10,2% Przyklad V. N-[N'-/5-nitrofurfurylideno/-D- -a-aminoksybutyrylo]-0-/4-chlorobenzylo/-hydro- ksyloamingL 1,83 g /0,0037 moli/ estru pieciochlorofenylowego kwasu N-/5-nitrofurfuiylideno/-D-a-aminoksyma- alowego rozpuszcza sie w 20,0 em8 dwumetylofor- ?aamidu. Do roztworu dodaje sie najpierw 0,73 g /0,0037 moli/ chlorowodorku 0-/4-chlorobenzylo/- -hydroksyloaminy, a nastepnie 0,52 cm8 /0,0037 moli/ trójetyloaminy. Mieszanine reakcyjna pozo¬ stawia sie na okres 16 godzin w temperaturze po¬ kojowej. Wytracony chlorek trójetyloamoniowy od¬ sacza sie, przesacz odparowuje pod obnizonym cis¬ nieniem, a pozostalosc przekrystalizowuje z eta¬ nolu. Otrzymuje sie 1,06 g /75% wydajnosci te¬ oretycznej/ N-[N'-/5-nitrofurfurylideno/-D-a-ami- noksybutyrylo] -0-/4-chlorobenzylo/-hydroksylo- aminy o temperaturze topnienia 124—126°C, war¬ tosc Rf=0,58, [o]D»=+45^° /c=l etanol/.Analiza dla C16H1606NtCl: obliczono: C 50,3% H 4,2% N 11,0% znaleziono: 50,1% 4,4% 11,2% Stosowany jako substancja wyjsciowa ester pie- ciochlorofenylowy kwasu N-/5-nitrofurfurylideno/- -D-a-aminoksymaslowego otrzymuje sie w sposób nastepujacy: 3,10 g /0,020 moli/ chlorowodorku kwasu D-a- -aminoksymaslowego rozpuszcza sie w 12,0 cm8 wody. Roztwór zadaje sie 1,64 g /0,020 moli/ octa¬ nu sodu, a nastepnie 2,84 g /0,020 moli/ 5-nitrofur- furolu w 15 cm8 metanolu. Mieszanine miesza sie wzglednie wytrzasa w ciagu 2 godzin w temperatu¬ rze pokojowej. Nastepnie produkt wytraca sie przez dodanie 30,0 cm8 wody, odsacza, przemywa woda i suszy. Surowy produkt przekrystalizowuje sie z mieszaniny etanolu i wody, otrzymujac 3,72 g /77% wydajnosci teoretycznej/ kwasu N-/5-nitro- furfurylideno/-D- turze topnienia 117—118°C, wartosc Rf=0,77, [a]D80=+34° /c=l, etanol/.Analiza dla C9H10O6N2: obliczono: .C 44,7% H 4,1% N 11,6% znaleziono: 44,9% 4,0% 11,5% W 20,0 cm8 dioksanu rozpuszcza sie 1,40 g /0,0058 moli/ kwasu N-/5-nitrofurfurylideno/-D-a-amino- ksymaslowego, 1,54 g /0,0058 moli/ pieciochlorofe- nolu i 1,20 g /0,0058 moli/ N,N'-dwucykloheksylo- karbodwuimidu. Mieszanine reakcyjna pozostawia sie na okres 16 godzin w temperaturze pokojowej, po czym odsacza sie wydzielony N,N'-dwucyklo- heksylomocznik. Przesacz odparowuje sie pod ob- ó nizonym cisnieniem, a pozostalosc przekrystalizo¬ wuje sie z .etanolu. Otrzymuje sie 2,33 g /82% wy¬ dajnosci teoretycznej/ estru pieciochlorofenylowe¬ go kwasu N-nitrofurfurylideno/-D-a-aminoksyma- slowego o temperaturze topnienia 100—101°C, war- io tosc Rf=0,85, [ dioksanu i 80%. etanolu/.Analiza dla C15H906N2Cl5: obliczono: C 36,7% H 1,8% N 5,7% znaleziono: 36,5% 1,9% 5,7% PL